TVP Kultura Sobota, 04.05.2019 07:30 KONSTYTUCJA 3 MAJA - NARODZINY NARODU Reportaż, 14 min, Polska, 2018 Konstytucja 3 maja to pierwsza w Europie nowoczesna konstytucja przyjęta w sposób demokratyczny. Przechowywane w Archiwum Głównym Akt Dawnych cztery egzemplarze - trzy rękopisy i jeden druk - stanowią unikatowe dobro narodu polskiego. O trudach przechowywania oryginalnych egzemplarzy dokumentu, zaraz po uchwaleniu konstytucji opowiada historyk dr Michał Kulecki. Dzięki tym opowieściom, widz ma możliwość poznania tej sensacyjnej historii i oglądania oryginalnych świetnie zachowanych kart ustawy rządowej z 1791 roku. Tekst z Tzw. Metryki Litewskiej ocalał w Bibliotece Królewskiej. Tekst z Archiwum Publicznego Potockich przechowywali w ukryciu przedstawiciele tej rodziny. Egzemplarz z Archiwum Sejmu Czteroletniego przechowywał jeden z sekretarzy sejmowych. Oryginały przetrwały czas pożogi wojennej. Zostały wywiezione i przechowywane na Jasnej Górze. W ciągu pierwszego roku od uchwalenia Konstytucji miała ona co najmniej 14 wydań. Wydrukowano około 20 - 30 tys. egzemplarzy. Konstytucja wkrótce po uchwaleniu była publikowana w prasie polskiej. Podziwiała ją cała liberalna Europa. Ówczesny ambasador Stanów Zjednoczonych w Paryżu, późniejszy prezydent, Thomas Jefferson, napisał, że świat uzyskał trzy konstytucje godne pamięci i szacunku: amerykańską, polską i francuską. O znaczeniu i roli jaką odegrała Konstytucja opowie dr Hubert Wajs, dyrektor Archiwum Główne Akt Dawnych. Na Zamku Królewskim w Sali Senatorskiej, spotkamy pracowników Działu Edukacyjnego. Oprowadzają oni grupy turystów, którzy przysłuchują się opowieściom dotyczącym okolicznościom uchwalania Konstytucji 3 maja. W reportażu karty ustawy rządowej ożyją za sprawą ikonografii, fragmentów spektakli teatralnych mówiących o kulisach powstania Konstytucji 3 maja. Przyjrzymy się oryginalnym kartom ustawy rządowej i posłuchamy Te Deum wyśpiewanym przez ówczesnych rządzących w Katedrze, tuż po uchwaleniu Konstytucji 3 maja. 07:50 ZAŚPIEWAJMY TO JESZCZE RAZ - JABŁONIE Koncert, 29 min, Polska, 1974 Scenariusz: Jan Łomnicki, Jerzy Wittlin Zdjęcia: Jerzy Gościk Wykonawcy: Violetta Villas, Teresa Tutinas, Magda Ummer, Bogdan Łazuka, Jerzy Połomski Piosenki w wykonaniu piosenkarzy, zespołów i aktorów, których prezentuje Krzysztof Szewczyk: H. Kunicka, J. Połomski, B. Łazuka, B. Krafftówna, V. Villas, T. Tutinas, M. Umer, zespół No To Co. 08:30 SERIALOWA NOSTALGIA - PRZYGODY PSA CYWILA - ODC. 3/7 W PUSZCZY Serial kryminalno - komediowy, 28 min, 7 odc. , Polska 1970 Scenariusz i reżyseria: Krzysztof Szmagier Występują: Krzysztof Litwin, Iwa Młodnicka, Zbigniew Józefowicz, Zygmunt Apostoł, Ryszard Pracz, Zdzisław Kielecki, Joasia Goszczyńska, Piotruś Kąkolewski i inni Serial kryminalno - komediowy o sympatycznym psie milicyjnym i jego opiekunie, sierżancie Walczaku. Przed Cywilem pierwszy poważny sprawdzian umiejętności nabytych podczas miesięcy szkoleń. Pies dostaje zadanie odnalezienia Gosi i Jacka - dwójki dzieci zaginionych w Puszczy Białowieskiej. Choć las nie jest wdzięcznym terenem do poszukiwań i Cywil napotyka coraz nowe przeszkody, udaje mu się wreszcie odnaleźć zabłąkane dzieci. 09:05 SERIALOWA NOSTALGIA - PRZYGODY PSA CYWILA - ODC. 4/7 POŚCIG Serial dla młodych widzów, 28 min, 7 odc. , Polska 1971 Scenariusz i reżyseria: Krzysztof Szmagier Występują: Krzysztof Litwin, Wojciech Pokora, Henryk Bąk, Józef Pieracki, Wacław Kowalski, Włodzimierz Kmicic, Andrzej Krasicki, Teresa Lipowska, Piotr Fronczewski, Zbigniew Józefowicz, Tomasz Zaliwski i inni Dramatyczny pościg za groźnym przestępcą zmusza Cywila do wykazania się niezwykłą odwagą. By ująć zbiega, wskakuje do pędzącego pociągu. Uciekinier zostaje schwytany. Jednak ranny pies nie ma już sił, by wyskoczyć z jadącego pociągu. 12:15 HOMOLKOWIE NA URLOPIE (HOMOLKA A TOBOLKA) Film komediowy, 85 min, Czechosłowacja, 1972 Reżyseria: Jaroslav Papousek Scenariusz: Jaroslav Papousek Aktorzy: Ladislav Smoljak, Frantisek Husak, Iva Janzurova, Marie Mottlova Po "Strasznych skutkach awarii telewizora" i "Hogo - fogo Homolka" to już trzecia komedia obyczajowa nawiązująca do tradycji rubasznych komedii czeskich. I tym razem reżyserem i autorem scenariusza jest Jaroslav Papousek. Jego Homolkowie to typowi współcześni czescy mieszczanie z całym bagażem swoich wad i śmieszności. Jak wskazuje tytuł filmu, bohaterowie wybierają się na zasłużony urlop. Rodzina praskiego taksówkarza w komplecie ruszają na zimowe wczasy. Jadą w Karkonosze, gdzie zamierzają porządnie się zabawić. 13:55 SZTUCZKI Film obyczajowy, 91 min, Polska 2007 Scenariusz i reżyseria: Andrzej Jakimowski Zdjęcia: Adama Bajerski Muzyka: Tomasz Gąssowski Aktorzy: Damian Ul, Ewelina Walendziak, Tomasz Sapryk, Rafał Guźniczak, Iwona Fornalczyk, Joanna Liszowska, Andrzej Golejewski, Grzegorz Stelmaszewski, Krzysztof Ławniczak, Roman Baranowicz, Katarzyna Kołeczek Ci, których serca Andrzej Jakimowski podbił swoim pierwszym filmem "Zmruż oczy" z 2002 r. , na pewno ulegną również subtelnemu urokowi bezpretensjonalnych i zabarwionych humorem "Sztuczek" uhonorowanych Złotymi Lwami i nagrodą za zdjęcia na FPFF w Gdyni w 2007 r. oraz Nagrodą Europa Cinema dla Najlepszego Filmu Europejskiego i wyróżnieniem UNICEF - u na festiwalu w Wenecji, a także wieloma innymi nagrodami na festiwalach w Mannheim, Heidelbergu, Tokio czy Sao Paulo. Tytułowe "sztuczki" to drobne gry z losem, jakie uprawia para bohaterów, usiłując wpłynąć na bieg wydarzeń. Nie są interesowni: raz owe sztuczki dotyczą ich, kiedy indziej znów obcych ludzi, którym chcieliby nieco pomóc, jak np. pechowemu handlarzowi jabłek, od którego nikt nie kupuje owoców. Oboje wiedzą jednak, że gra z losem wymaga niekiedy długotrwałych zabiegów i starań, różnych poświęceń z ich strony. Los jest bowiem przekupny: jeśli ma nam coś dać, często domaga się czegoś w zamian. 6 - letni Stefek i jego 17 - letnia siostra Elka mieszkają w obskurnej kamienicy w Wałbrzychu. Ich matka jest ekspedientką w sklepie warzywnym, ojca Stefek nie pamięta: przed laty porzucił żonę i dzieci dla innej kobiety. Synowi została po nim tylko mocno zniszczona, pomazana fotografia, dająca dość mgliste wyobrażenie o tym, jak faktycznie wygląda jego rodzic. Pewnego dnia chłopiec widzi na dworcu mężczyznę w garniturze i z teczką, który wydaje mu się podobny do postaci na zdjęciu. Pytana o to Elka oświadcza jednak, że to kto inny. Stefek jej nie wierzy i odtąd regularnie bywa na dworcu, gdzie obserwowany przez niego mężczyzna codziennie przesiada się w drodze do pracy. Czasami chłopcu udaje się zamienić z nim parę słów dzięki zastosowaniu jednej ze swoich sztuczek polegającej na rzucaniu na tory garści drobniaków w celu opóźnienia odjazdu pociągu. Pewnego dnia ta sama sztuczka spowoduje wreszcie, że mężczyzna w ogóle nie zdąży wsiąść na czas do wagonu i zostanie na peronie. Ponieważ matka spędza całe dnie w sklepie, Stefek pozostaje przeważnie pod opieką siostry, która zastępuje mu, jak sama mówi, oboje rodziców. Dziewczyna marzy o pracy we włoskiej firmie działającej w mieście i z tego powodu pilnie uczy się włoskiego. Na razie dorabia w barze zmywając naczynia, ale traktuje to jako tymczasowe zajęcie. Spotyka się z Jerzym, chłopakiem z sąsiedztwa, który zabiera ją na przejażdżki motocyklem lub starym amerykańskim samochodem. Na te wspólne wycieczki załapuje się również Stefek, którego Elka chce mieć stale na oku. Chłopca pochłaniają jednak głównie próby zbliżenia się do domniemanego ojca. Jest przekonany, że wreszcie go odzyska, choćby to wymagało szczególnych wyrzeczeń. Jest jednak gotów wiele poświęcić w tym celu. Trzymając wytrwale kciuki za siostrę podejmującą kolejne próby zdobycia wymarzonej posady, Stefek jednocześnie próbuje sterować losem w tej najważniejszej dla niego sprawie. W swoje starania o odzyskanie ojca wciąga już nie tylko Elkę, ale i zakochanego w niej Jurka. 16:20 RZYMSKIE WAKACJE (ROMAN HOLIDAY) Komedia, 113 min, USA 1953 Reżyseria: William Wyler Scenariusz: Ian McLellan Hunter i John Dighton Zdjęcia: Franz Planer i Henri Alekan Muzyka: Georges Auric Aktorzy: Gregory Peck, Audrey Hepburn, Eddie Albert, Hartley Power, Harcourt Williams, Margaret Rawlings, Tullio Carminati, Paolo Carlini i inni "Rzymskie wakacje" to jedna z najbardziej czarujących komedii lat 50. , jeden z najlepszych filmów w dorobku Williama Wylera i jedna z najlepszych, choć praktycznie pierwsza znacząca rola w karierze Audrey Hepburn, która zasłużenie otrzymała za nią Oscara ("to arystokratka w każdym calu, aż po koniuszki palców", zachwycał się 22 - letnią wówczas aktorką Wyler po premierze filmu). "Rzymskie wakacje" uhonorowano ponadto statuetkami Akademii także za scenariusz i kostiumy, a w sumie film otrzymał aż 10 nominacji do tej nagrody. Film Williama Wylera to - jak pisali amerykańscy recenzenci - opowieść o Kopciuszku, tyle że a rebours. Śliczna dziewczyna, Anne, jest już bowiem księżniczką, córką władcy nie nazwanego w filmie państwa, która odbywa podróż po stolicach Europy. Wychowana w luksusie, lecz zarazem według sztywnych reguł dworskiej etykiety, nie ma prawa decydować o swym postępowaniu, sposobie spędzania czasu, ubierania się. Sztab doradców, guwernantek i lokajów czuwa nad nią przez 24 godziny na dobę. Podczas kilkudniowego pobytu w Rzymie zmęczona takim trybem życia dziewczyna jest już na skraju załamania nerwowego. Zaordynowane jej środki uspokające mają pomóc w odzyskaniu równowagi. Korzystając z chwili nieuwagi służby, Anne wymyka się z ambasady, by choć przez chwilę zasmakować "normalności". Śpiącą na ławce dziewczynę znajduje przystojny dziennikarz Joe Bradley, który ofiarowuje jej gościnę w swym skromnym mieszkanku. Anne nie wyjawia mu, kim jest i dopiero następnego dnia zdjęcie w prasie pod notatką informującą o odwołaniu przez księżniczkę Anne wszystkich oficjalnych spotkań, pozwala Joemu poznać prawdziwą tożsamość jego lokatorki. Bradley wpada na pomysł, który może mu bardzo pomóc w dalszej karierze dziennikarskiej. Postanawia przygotować sensacyjny materiał o "prywatnym" dniu księżniczki nieoficjalnie zwiedzającej Wieczne Miasto. Do pomocy bierze swego kolegę reportera, który ma fotografować Anne z ukrycia. Ustaliwszy szczegóły, wyrusza z księżniczką, podającą się nadal za skromną pensjonarkę, na całodniową wycieczkę po mieście. W tym samym czasie sprowadzona pośpiesznie przez ambasadę armia detektywów usiłuje odszukać zaginioną Anne, zanim dojdzie domiędzynarodowego skandalu. 19:10 HISTORIA FLORENCE FOSTER JENKINS (FLORENCE FOSTER JENKINS STORY, THE) Film dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2016 Reżyseria: Ralf Pleger Scenariusz: Ralf Pleger Florence Foster Jenkins znana jest jako "najgorsza śpiewaczka w historii", ale paradoksalnie jej nagrania sprzedają się niekiedy lepiej niż profesjonalne produkcje. Jej śpiew był na tyle fatalny, że nieoczekiwanie przyciągał i fascynował. Od 1920 roku występy Florence przyciągały tłumy. Film dokumentalny "The Florence Foster Jenkins Story" podejmuje próbę wyjaśnienia tego fenomenu. 20:20 BILET DO KINA - TAJEMNICA FILOMENY (PHILOMENA) Dramat, 97 min, Francja/Wielka Brytania/USA 2013 Reżyseria: Stephen Frears Scenariusz: Steve Coogan, Jeff Pope Zdjęcia: Robbie Ryan Muzyka: Alexandre Desplat Aktorzy: Judi Dench, Steve Coogan, Sophie Kennedy Clark, Mare Winningham, Barbara Jefford, Peter Hermann Cztery nominacje do Oscara 2014 (dla najlepszego filmu, za scenariusz i za najlepszą rolę żeńską, za najlepszą muzykę oryginalną) oraz nagroda BAFTA za scenariusz adaptowany. Film zrealizowany na podstawie książki Martina Sixsmitha, która ukazała się w tłumaczeniu polskim pod tytułem "Tajemnica Filomeny". To prawdziwa historia Irlandki Filomeny Lee, która na początku lat 50. ubiegłego wieku jako młodziutka panienka zaszła w niepożądaną ciążę. Okrytą hańbą córkę rodzina umieściła w zakonie, w irlandzkim mieście Roscrea. Tu przyszedł na świat pierworodny syn Filomeny, Anthony, którego w wieku trzech lat zakonnice oddały do adopcji wbrew woli matki, nawet nie informując jej, do jakiej rodziny trafił chłopiec. Teraz Filomena jest już starszą panią na emeryturze. Mimo że od traumatycznych przeżyć minęło tyle lat, nie zapomniała o swoim dziecku, które zawsze pragnęła odnaleźć. W 50. urodziny syna, Filomena rozpoczyna prywatne śledztwo, w czym pomaga jej londyński dziennikarz polityczny Martin Sixsmith, który właśnie stracił posadę rządowego doradcy. Do Martina zwróciła się z prośbą córka Filomeny, opowiadając mu smutną historię swojej matki. Początkowo dziennikarz nie jest zainteresowany tą opowieścią, ale nie mając innego zajęcia, postanawia pomóc kobiecie. Bardzo religijna i skromna Filomena w towarzystwie dziennikarza rozpoczyna poszukiwania od wizyty w klasztorze. Zakonnice odmawiają jednak jakichkolwiek wyjaśnień, tłumacząc się, że wszystkie dokumenty spłonęły w pożarze. W lokalnym pubie Martin dowiaduje się, że akta zostały podpalone celowo, by zniszczyć wszelkie dowody nielegalnego handlu. W zakonie kwitł wówczas proceder sprzedaży dzieci zamożnym Amerykanom. Wszystko wskazuje więc na to, że Anthony został wywieziony za ocean. Filomena i dziennikarz razem wyruszają na poszukiwania do Ameryki. Przez swoje kontakty Martin dowiaduje się, że Anthony dostał nowe nazwisko Michael A. Hess, był prawnikiem i pracował dla George’a H. W. Busha. Okazuje się jednak, że już nie żyje od ośmiu lat. Matka postanawia porozmawiać z ludźmi, którzy go znali Anthony'ego, by dowiedzieć się więcej o swoim synu. 22:10 THE XX LIVE AT LA HALLE TONY GARNIER (THE XX LIVE AT LA HALLE TONY GARNIER) Koncert, 78 min, Francja, 2017 Reżyseria: Antoine Carlier Wykonawcy: The Xx Koncert zespołu The XX zarejestrowany 21 grudnia 2017 r. w Lyonie. Grupa jest jedną z najbardziej znanych i cenionych w kręgach muzyki elektronicznej i indie. Ich styl cechuje muzyczny minimalizm. Dużą wagę przywiązują również do aspektów wizualnych na scenie, o czym najlepiej przekonuje ten występ. 23:40 SEANS KULTOWY - THELMA I LOUISE (THELMA & LOUISE) Dramat obyczajowy, 124 min, USA 1991 Reżyseria: Ridley Scott Scenariusz: Callie Khouri Muzyka: Hans Zimmer Zdjęcia: Adrian Biddle Aktorzy: Susan Sarandon, Geena Davis, Harvey Keitel, Michael Madsen, Christopher McDoland, Stephen Tobolowsky, Brad Pitt, Timothy Carhart, Lucinda Jenney, Jason Beghe i inni Pięć nominacji do Oscara (montaż, zdjęcia, reżyseria oraz dla odtwórczyń tytułowych ról Geeny Davis i Susan Sarandon) i złota statuetka dla autora scenariusza to najważniejsze wyróżnienia filmu drogi, który odniósł sukces artystyczny i komercyjny. "Thelmę i Louisę" - wspaniałe widowisko pełne ekspresji i napięcia, na przemian dramatyczne i komediowe - nakręcił brytyjski reżyser Ridley Scott, twórca mocnych thrillerów"Obcy - 8 pasażer Nostromo", "Czarny deszcz", "Osaczona", "Łowca androidów". Film ten to historia dwóch przyjaciółek z małego miasteczka w stanie Arkansas, które postanawiają oderwać się od szarej egzystencji i poznać smak przygody i ryzyka. Thelma (Geena Davis) jest gospodynią domową. Jej mąż, ponury sprzedawca dywanów, pomiata żoną i traktuje jak służącą. Louise (Susan Sarandon) pracuje w miejscowym barze jako kelnerka. Kobieta dobiega czterdziestki i pragnie stabilizacji. Tymczasem narzeczony, bujający w obłokach muzyk, nie kwapi się z propozycją małżeństwa. W końcu przyjaciółki zostawiają swych nieciekawych partnerów i same wyjeżdżają na weekend do wynajętego domku w górach. Kiedy zatrzymują się na pierwszy odpoczynek w przydrożnym barze, dochodzi do tragedii. Przygodnie poznany mężczyzna usiłuje zgwałcić Thelmę, która po kilku kieliszkach mocniejszego trunku zachowuje się zbyt swobodnie. W obronie przyjaciółki staje Louise, która bez namysłu strzela do napastnika. Od tej chwili niewinna przejażdżka zamienia się w dramatyczną ucieczkę. W życiu Thelmy i Louise rozpoczyna się nowy rozdział. W obawie przed odpowiedzialnością jadą do Meksyku, gdzie mają nadzieję znaleźć bezpieczne schronienie. Osaczone przez policję, decydują się na dramatyczny krok. 02:40 WIECZÓR KINOMANA - SKRZYPEK NA DACHU (FIDDLER ON THE ROOF) Musical, 175 min, USA 1971 Reżyseria: Norman Jewison Scenariusz: Joseph Stein Zdjęcia: Oswald Morris Muzyka: John Williams, Jerry Bock Aktorzy: Chaim Topol, Norma Crane, Leonard Frey, Molly Picon, Paul Mann, Rosalind Harris, Michele Marsh, Neva Small, Michael Glaser, Raymond Lovelock, Elaine Edwards, Candy Bonstein, Shimen Ruskin i inni Spektakl przygotowany przez Josepha Steina według opowiadań Sholema Alejchema święcił triumfy na Broadwayu, cieszył się też niezmiennym powodzeniem u publiczności całego świata. Na fali oszałamiającego sukcesu sztuki Stein napisał scenariusz do wspaniałego filmu, który został obsypany nagrodami i zyskał miano musicalu wszech czasów. Akademia Filmowa uhonorowała głośne dzieło w reżyserii Normana Jewisona, także twórcy musicalu "Jezus Chrystus Superstar", trzema Oscarami - za zdjęcia, dźwięk i muzykę. Z Broadwayu zostały przeniesione na ekran znakomite układy choreograficzne Jerome'a Robbinsa oraz skrzypcowe sola, które wykonał Isaak Stern, jeden z najwybitniejszych wirtuozów świata. Znalazły się również w filmie przebojowe utwory, jak "Gdybym był bogaczem", "Tradycja", "Anatewka", "Wschód i zachód słońca". Głównego bohatera zagrał Chaim Topol, który z równym powodzeniem kreował tę postać w spektaklach londyńskich. Urodzony w Palestynie izraelski aktor nigdy przedtem nie miał kontaktu ze wschodnioeuropejskim środowiskiem chasydów, a jednak jego Tewje przeszedł do historii i nie sposób sobie wyobrazić kogoś innego w tej roli. Rok 1905. W małej wiosce Anatewka w Rosji, zamieszkanej niemal przez samych Żydów - chasydów, pędzi spokojny żywot wraz z żoną i pięcioma córkami mleczarz Tewje. Nade wszystko szanuje tradycję, ale życie zmusza go do postępowania wbrew własnym zasadom. Będzie zmuszony poddać się nowym obyczajom i ideom. Przyjdzie mu wybierać pomiędzy miłością do tradycji i do córek, które szykują mu coraz to nowe niespodzianki. Zawsze pragnął, by było im w życiu dobrze, by miały bogatych i dobrych mężów. Ale jego wyobrażenia o szczęściu rozmijają się całkowicie z pragnieniami i dążeniami córek. W końcu musi się pogodzić z faktem, że najstarsza Cejtl odrzuca bogatego rzeźnika i idąc za głosem serca wybiera biednego krawca Motela. Akceptuje ostatecznie Perczyka, młodego studenta socjalistę zakochanego w Hodel, o którą wcześniej starał się syn rabina. Nie może też stanąć na drodze do szczęścia Chawy, która wbrew woli ojca wybiera Rosjanina Fiedkę.