TVP Historia Czwartek, 09.05.2019 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 9 MAJA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1502 - czwarta wyprawa Kolumba; 1943 - Niemcy likwidują kolejne bunkry na ul. Miłej w Warszawie, poprzedniego dnia zabili Mordechaja Anielewicza i kierownictwo ŻOB; 1970 - Kisiel w "Dzienniku" ocenia komunistyczną celebrację "Dnia Zwycięstwa"; 07:40 WYŚCIG W PRZESTWORZACH - CZ. 3/4 (SPACE RACE) Dokument fabularyzowany, 50 min, 4 odc. , Wielka Brytania 2005 Scenariusz i reżyseria: Mark Everest Aktorzy: Richard Dillane, Steve Nicolson, Rawił Isjanow, Chris Robson, Tim Woodard, Stuart Bunce, Mark Dexter, Michaił Gorewoj i inni Zimna wojna trwa, a wraz z nią - rywalizacja między ZSRR i USA w dziedzinie podboju kosmosu. Po wysłaniu w przestrzeń psa Łajki Koroliow planuje kolejny krok - wysłanie w kosmos człowieka. Kandydat musi mieć ok. 30 lat, mierzyć nie więcej niż 170 cm i ważyć do 70 kg, a przede wszystkim szeroko się uśmiechać. Po długich poszukiwaniach zostaje wyłonionych siedmiu pilotów, a wśród nich German Titow i Jurij Gagarin. Amerykanie nadal nie wiedzą, kto jest mózgiem radzieckich przygotowań, bo tożsamość Koroliowa jest najpilniej strzeżoną tajemnicą państwową. W odpowiedzi na radziecki program podboju kosmosu za oceanem powstaje NASA - Narodowa Agencja Aeronautyki i Przestrzeni Kosmicznej, która opracowuje program Mercury, mający na celu wyniesienie w kosmos pierwszego Amerykanina. Posłużyć ma do tego międzykontynentalna rakieta balistyczna Atlas. Kandydatów - ściśle wyselekcjonowanych - jest siedmiu. Niestety, próby z Atlasem kończą się fiaskiem. Trzeba wrócić do starej amerykańskiej rakiety Red Stone, nad której ulepszeniem pracuje Werner von Braun. Jednak mimo wprowadzenia licznych poprawek wciąż osiąga ona zaledwie 1/10 mocy radzieckiej rakiety R7. W chwili wizyty Nikity Chruszczowa w USA ekipa Koroliowa wysyła na Księżyc sondę Łuna, która wprawdzie rozbija się o powierzchnię Srebrnego Globu, ale sukcesem - także propagandowym - jest już fakt, że w ogóle tam dotarła. Co więcej, zespół Koroliowa ma już wkrótce gotową kapsułę Wostok, która ma wynieść człowieka na orbitę. Genialny konstruktor wyprzedził Amerykanów o ponad rok. Teraz jego głównym rywalem jest Walentin Głuszko. Jeśli radziecka armia wybierze rakietę jego konstrukcji, Koroliow może zostać odsunięty od dalszych prac. Żeby dowieść swojej wyższości nad rywalem, Koroliow musi wysłać w kosmos i sprowadzić bezpiecznie na Ziemię żywą istotę. Pierwsze dwa psy nie wytrzymują tej próby. Dopiero Biełka i Striełka wracają szczęśliwie na Ziemię. Teraz kolejnym pasażerem może już być człowiek. Amerykanie postanawiają, że pierwszym, który poleci w kosmos, będzie Alan Shepard. Wcześniej przeprowadzają próbę na szympansie. Choć nie bez kłopotów, zwierzę wraca cało i zdrowo z powrotem. I znów Rosjanie wyprzedzają Amerykanów. 12 kwietnia 1961 r. Jurij Gagarin jest pierwszym człowiekiem, który ogląda Ziemię z kosmosu. Po 108 godzinach lotu, okrążywszy raz Ziemię, szczęśliwie ląduje na polu. Zostaje bohaterem narodowym. Amerykanie wysyłają w kosmos Sheparda dopiero 23 dni później, a jego lot trwa tylko 16 minut. To za krótko, by odtrąbić zwycięstwo. Ale nowy prezydent USA, John F. Kennedy, zapowiada, że wkrótce Amerykanie staną na Księżycu. 08:45 HISTORIA POLSKI - GORZKIE ZWYCIĘSTWO... Film dokumentalny, 41 min, Polska, 2014 Reżyseria: Zofia Kunert Scenariusz: Zofia Kunert Zdjęcia: Jacek Kordel, Adam Fręśko Film zrealizowany z okazji 70. rocznicy zakończenia II wojny światowej stanowi swoistą próbę bilansu udziału Polski w koalicji antyhitlerowskiej. Autorka filmu zadaje pytanie, czy należąc do grupy państw zwycięskich, naprawdę odnieśliśmy zwycięstwo? Odpowiedź na nie próbują znaleźć m.in. prof. Paweł Machcewicz - dyrektor Muzeum II Wojny Światowej, prof. Antoni Dudek z IPN i prof. Włodzimierz Borodziej z Uniwersytetu Warszawskiego. W filmie zaprezentowane zostaną niepokazywane dotąd w telewizji archiwalne materiały filmowe z 1945 roku. 09:30 PO PRLU - MŁODZIEŻ W CZASACH PRZEŁOMU Dysk./wywiad/debata, 25 min, Polska, 2019 Scenariusz: Grzegorz Sieczkowski Zdjęcia: Michał Jarosiński, Witold Karaś, Marcin Krynicki Wykonawcy: Beata Michniewicz (prowadząca) Celem programu jest przeanalizowanie okresu przełomu z lat 1989 i 1990, narodzin III RP i jej pierwszych lat. Temat: młodzież w czasach przełomu. Transformacja systemowa przyniosła młodzieży nowe, liberalne formy życia społecznego, oparte na rywalizacji i konkurencji, bogactwo i zróżnicowanie ofert, dużą dynamikę zmian, nieprzewidywalność i konfliktogenność. Tym zjawiskom życia społecznego i zmianom w relacjach międzyludzkich towarzyszyła nadzieja na udane życie indywidualne, możliwe dzięki postępowi nauki, techniki i cywilizacji. Jednak, zwłaszcza w pierwszej dekadzie transformacji, znaczna część młodego pokolenia Polaków była negatywnie nastawiona do realiów życia w państwie demokratycznym i wolnorynkowym. Afery finansowe, upadek PGR - ów i licznych zakładów pracy, dzika prywatyzacja fabryk, gospodarcze upośledzenie prowincji spotęgowały postępującą pauperyzację społeczeństwa. Odchodzenie od państwa opiekuńczego to nawarstwianie się nierówności społecznych i dokuczliwe odczuwanie wysokich kosztów zmian. Tylko nieliczni poradzili sobie w bezkompromisowych warunkach kapitalizmu. Transformacja ustrojowa, ze względu na swoją uciążliwość, stała się czasem próby dla większości polskiego społeczeństwa, zwłaszcza dla młodzieży. 09:55 OSTATNI RAPORT Film dokumentalny, 31 min, Polska, 2018 Reżyseria: Janusz Sozański Scenariusz: Janusz Sozański Zdjęcia: Robert Sitek, Miłosz Mickiewicz Konsulat Rzeczypospolitej Polskiej we Wrocławiu działał od maja 1920 r. do wybuchu wojny we wrześniu 1939 r. Nasza wiedza o nim mimo upływu wielu lat od zakończenia ostatniej wojny była i jest ciągle znikoma. Tymczasem urząd ten, podobnie jak kilkanaście innych polskich placówek konsularnych rozrzuconych na terenie Niemiec w okresie międzywojennym, miał duże znaczenie i odgrywał ważną rolę w kształtowaniu stosunków między obu państwami w tamtym czasie. Film "Ostatni raport" przybliży nam tę mało znaną historię. 10:35 SENSACJE XX WIEKU - TAJEMNICA BARBAROSSY CZ. 2 Kameralne i studyjne (widowisko), 22 min, Polska, 1996 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Czy Hitler, rzucając swoje wojska na Związek Radziecki, wyprzedził radziecką agresję o parę tygodni? Faktycznie Niemcy uprzedzili Rosjan, ale o kilka lat. Stalin miał zaatakować Zachód w 1943 lub 1944 roku. Najnowsze odkrycia pozwalają przedstawić dramatyczną grę polityczną i militarną o panowanie nad światem. 11:10 HISZPANIA. NARODZINY IMPERIUM - ODC. 2/3 (ODC. 2/3) Film dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Mike Smith Kultury i religie, które ukształtowały Hiszpanię, jaką znamy dzisiaj, ujawniają się w trakcie podróży przez jej kluczowe miasta - Madryt, Granadę, Cordobę, Sewillę i Kartagene - w towarzystwie historyka Simona Sebag Montefiore. Jest to historia pełna niespodzianek, odnosząca się do wielkich cywilizacji starożytnego świata, a także przentująca najbardziej niezwykłe postacie. Od Hannibala do kalifatu, cesarzy rzymskich Trajana i Hadriana, żydowskich premierów pod panowaniem muzułmańskim, do wygnania Żydów, inkwizycji i powstania Habsburgów: Karola V, Filipa II i imperium, Burbonów, Napoleona i Franco. Odkrywamy, jak to jest być częścią świata, gdzie wpływ poprzednich miast i ich wiary jest widoczny na każdym kroku. 12:20 CZAS HONORU - ODC. 38 "PRZED SĄDEM" Serial wojenny, 45 min, Polska, 2010 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Grzegorz Kuczeriszka Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki Rozpoczyna się rozprawa sądu podziemnego. Trwają przesłuchania. Bronek i Woyciechowski uparcie utrzymują, że są niewinni. Tadeusz zeznaje pod przysięgą, że nie mówił Bronkowi o akcji likwidacyjnej jego ojca. Dowódca potwierdza dowody winy Bronka i opowiada o zabójstwie fotografa Sołtana. Halbe jest wściekły, że w czasie ucieczki z egzekucji zginął Krzysztof. Nadal mógł być ich szansą dotarcia do Komendanta Głównego. Celina dowiaduje się od Michała o śmierci Krzysztofa. Romek mówi rodzicom, że ma namiary na Klugego, który może załatwić im legalny wyjazd do Palestyny. Zabiera na spotkanie Lenę. Dowiadują się, że cena wyjazdu z getta jest tak wysoka, że znalezione pieniądze wystarczą na ucieczkę jedynie dwóch osób. W obliczu gróźb pomniejszenia getta, udaje im się przekonać rodziców, by wyjechali. Do pracowni futrzarskiej w getcie wpadają Niemcy. Aresztują Mongoła pod zarzutem prowadzenia nielegalnej działalności. Szop zostaje zlikwidowany. Lena i Rutka tracą pracę. Tadeuszowi udaje się namówić chłopaków na kolejną akcję, która pomoże im odzyskać zaufanie dowództwa. Wanda próbuje ratować Bronka. Kieruje podejrzenia Janka w stronę Tadeusza, nowego w oddziale. Zaczyna go śledzić. Szybko odkrywa, że Tadeusz regularnie chodzi do warszawskiego fotoplastykonu, gdzie spotyka się z nieznajomym mężczyzną. U Heleny zjawia się ciocia chłopca. Dowiaduje się, że Adaś zniknął. Helena obiecuje jej, że jak tylko go odnajdzie, rodzina znów będzie razem. Maria opiekuje się na Pawiaku Mileną. Kobieta rodzi. Marii udaje się uratować więźniarkę przed wywózką, jednak gdy sprawa wychodzi na jaw, Maria zostaje wysłana do Oświęcimia. Rainer spotyka się z Tadeuszem. Próbuje go przekonać, że Halbe zabił Kellera. Janek przekazuje Staszkowi pismo z Komendy Głównej, które zaprzecza wydaniu w ręce Niemców sowieckich agentów z listy mikrofilmu. Staszek wraca z nim do Sorokina. Nie zdaje sobie sprawy, że śledzi go Ruda. Janek, Władek, Michał i Bronek wpadają do kryjówki Sowietów. Wywiązuje się strzelanina. Sorokin ginie. Staszek umiera na rękach Janka. Karol wskazuje miejsce ukrycia gen. Radziszewskiego. Tymczasem Tannenberg zastanawia się, dlaczego Sowieci nie pojawili się w miejscu wymiany. 14:15 DZIEWICZA NOWA ZELANDIA - ODC. 2/6. PARKI NARODOWE ABEL TASMAN I NELSON LAKES (ODC. 2/6) Film dokumentalny, 44 min, USA, 2013 Reżyseria: Alex Clark, Nicky Hommond Scenariusz: Cameron Crawford Nowa Zelandia to niezwykłe miejsce. Przez długi czas izolowana na rozległym Pacyfiku stała się ewolucyjnym "laboratorium". W jego pierwotnych lasach żyją unikalne i często dziwne formy życia; ptaki, które nie chcą latać, gigantyczne owady i żywe skamieliny o niebadanym wieku. Nowa Zelandia to ciągle zmieniające się krajobrazy - od szczytów Mt Aoraki Mt Cook, najwyższego wzniesienia tego obszaru, do tajemniczych "cieni" Fiordlandu i niezwykłych głębin Hauraki Marine Park. Seria odkrywa najdziksze miejsca parków narodowych Nowej Zelandii. 15:05 SIEDEMNASTU WSPANIAŁYCH Film dokumentalny, 27 min, Polska, 2005 Reżyseria: Zbigniew Kowalewski Scenariusz: Zbigniew Kowalewski Zdjęcia: Andrzej Skoczylas, Bogdan Giza, Lucjan Góźdź Film dokumentalny prezentujący udział lotników amerykańskich w wojnie polsko - bolszewickiej 1920 roku. Głównym inspiratorem powstania amerykańskich formacji na ziemi polskiej był Meriam Cooper. W filmie występują historycy i autorzy opracowań na temat obecności Amerykanów pod polskim niebem w 1920 roku: Andrzej Janczak, Krzysztof Kubala, Kazimierz Resiej, Jerzy Gotowała, Stanisław Błasiak. Eskadra Kościszkowska liczyła 17 lotników, stąd tytuł filmu, bogato ilustrowanego zdjęciami dokumentalnymi i ikonografią. 15:40 LUSITANIA - MINUTY, KTÓRE WSTRZĄSNĘŁY ŚWIATEM (LUSITANIA 18 MINUTES THAT CHANGED THE WORLD) Film dokumentalny, 48 min, Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: John Farren Ludzkie historie kryjące się za tragedią. Kiedy liniowiec Lusitania został storpedowany przez niemiecką łódź podwodną u południowych wybrzeży Irlandii w 1915 roku, statek zatonął w ciągu zaledwie 18 minut, zabierając ze sobą 1200 osób. Niepotrzebna tragedia prawdopodobnie zmieniła bieg I wojny światowej, ponieważ liczba Amerykanów wśród umarłych spowodowała, że Stany Zjednoczone - i cała potęga militarna tego kraju - nie były dotąd w stanie wojny. Ten fascynujący film koncentruje się na ośmiu pasażerach i niemieckim kapitanie łodzi podwodnych. Od kuchni głęboko pod pokładem do kabin pierwszej klasy, odsłania historie o bohaterstwie, poświęceniu, szczęściu i nieszczęściu - i o tym, jak walka tych osób o przetrwanie wpłynęła na życie milionów ludzi na całym świecie. 16:45 HISTORIA POLSKI - NADZIEJA Z BIBUŁY Film dokumentalny, 45 min, Polska, 2007 Reżyseria: Jerzy Morawski Scenariusz: Jerzy Morawski Zdjęcia: Mirosław Kuba Brożek Po tragicznej śmierci Stanisława Pyjasa, studenta UJ w maju 1977 roku jego przyjaciele powołali Studencki Komitet Solidarności. Bardzo szybko SKS stał się niezależną od władz komunistycznych organizacją studencką. Działacze SKS byli tropieni i szykanowani przez SB, szkalowani przez oficjalną propagandę. Mimo przeciwności nie dali się pokonać i odegrali dużą rolę w umocnieniu przedsierpniowej demokratycznej opozycji. 17:40 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - HISTORIA BEZ ZAKOŃCZENIA Magazyn, 22 min, Polska, 2015 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Proste z pozoru pytania, z podstawowego warsztatu historyka: kto?, gdzie?, kiedy? dlaczego?, bardzo często powracają do pytających pustym echem. Nie ma źródeł pisanych, świadkowie woleli milczeć, czas zatarł niewyraźne tropy. Ale pojawia się kolejna generacja badaczy i znowu próbuje uzyskać na nie odpowiedzi. Opowieść, którą zaczynamy, taki właśnie będzie miała charakter. Przed nami starorzecze Bugu i dawne miasteczko Kryłów. A w historię tego miejsca wpisany jest dramat, który rozegrał się 25 marca 1945 r. Przez wiele lat próbowaliśmy dojść do ładu z okolicznościami śmierci jednej z partyzanckich legend Stanisława Basaja "Rysia" - dowódcy 1. Batalionu Batalionów Chłopskich w Hrubieszowskim. Nie udawało nam się. Dziś podejmiemy próbę następną. 18:55 WYŚCIG W PRZESTWORZACH - CZ. 4/4 (SPACE RACE) Dokument fabularyzowany, 50 min, 4 odc. , Wielka Brytania 2005 Reżyseria: Mark Everest Scenariusz: Christopher Spencer Aktorzy: Richard Dillane, Steve Nicolson, Rawił Isjanow, Chris Robson, Tim Woodard, Stuart Bunce, Mark Dexter, Michaił Gorewoj i inni Jest rok 1964. W Związku Radzieckim Siergiej Koroliow cały czas boryka się z kłopotami finansowymi, Rosjanie mają też cały czas problemy z silnikami rakietowymi, dochodzi do kolejnych poważnych awarii. Koroliow z zazdrością słucha doniesień o nowej amerykańskiej rakiecie Saturn 5 z najpotężniejszymi silnikami, jakie kiedykolwiek zbudowano. Postanawia poprosić o pomoc Walentina Głuszkę, licząc, że główny rosyjski konstruktor silników pomoże mu uzyskać potrzebne zezwolenia i fundusze. Zazdrosny o jego sukcesy Głuszko jednak odmawia. Również von Braun miewa trudne chwile. Po kilku nieudanych próbach z synchronizacją silników rakietowych wiele osób zarzuca mu marnotrawienie publicznych pieniędzy. Von Braun słusznie też przewiduje, że milczący od dawna Rosjanie mają w zanadrzu kolejną niespodziankę. Faktycznie: kosmonauta Aleksiej Leonow, który odbył lot statkiem Wostok 2, jest pierwszym człowiekiem, który odbywa spacer w kosomosie. Trwa on 24 minuty i tylko wąskie grono wtajemniczonych wie, że wskutek problemów ze skafandrem Leonow o mało nie przypłacił tego wyczynu życiem. Koroliowowi udaje się znaleźć następcę Głuszki - Nikołaja Kuzniecowa. Ten jednak jest przeciwny budowie rakiety mającej aż 24 silniki. Uważa, że nigdy nie uda się ich zsynchronizować. Uczestniczy jednak w pracach nad projektem nowej kapsuły księżycowej - Sojuz. To właśnie ten statek ma posłużyć do odbycia pierwszego radzieckiego lotu załogowego. Na liście kandydatów są: Leonow, Gagarin i Komarow. Tymczasem jednak zdrowie Koroliowa zaczyna szwankować. Jak na złość, Amerykanie przedstawiają projekt nowego statku Gemini. Ich astronauci odbywają regularne loty załogowe, wychodzą w przestrzeń kosmiczną, ustanawiają też rekord długości pobytu w kosmosie - dwa tygodnie. Wszystko to jest wstępem do programu Apollo. Koroliow coraz wyraźniej czuje, że zostaje w tyle. Musi się poddać operacji, lekarze odkrywają, że ma raka. Jego słabe serce nie wytrzymuje jednak narkozy i twórca radzieckiego programu badań kosmicznych umiera. Dopiero wtedy zostaje ujawniona jego tożsamość, a prochy Koroliowa zostają złożone w murach Kremla. Tragedia dotyka też drugą stronę. W styczniu 1967 r. podczas prób z nową kapsułą dochodzi do nagłej eksplozji i trzej astronauci giną na miejscu. Zaledwie trzy miesiące później Rosjanie wystrzeliwują statek Sojuz. Podczas lądowania dochodzi do śmierci lecącego statkiem kosmonauty, Władimira Komarowa. Dwa miesiące później w wypadku lotniczym ginie również Jurij Gagarin. Dla radzieckiej astronautyki to niepowetowane straty. W grudniu 1968 r. trzech amerykańskich astronautów bierze udział w locie wokół Księżyca statkiem Apollo 8. Zbliżają się na odległość 70 mil do Księżyca. Są pierwszymi ludźmi, którzy opuścili orbitę okołoziemską. Następnym krokiem ma już być lądowanie na Srebrnym Globie. Rosjanie mogą co najwyżej myśleć w tym czasie o locie bezzałogowym, ale i ten zamiar kończy się fiaskiem. Zaopatrzona w aż 30 silników rakieta eksploduje już w chwili startu. Fakt ten będzie przez 20 lat utrzymywany w tajemnicy. 16 lipca 1969 r. trzyosobowa załoga statku Apollo 11: Neil Armstrong, Edwin Aldrin i Michael Collins wyrusza w pierwszy w historii lot na Księżyc. 24 lipca następuje historyczny moment: Neil Armstrong schodzi ze statku, który wylądował na satelicie Ziemi. Człowiek stawia nogę na Księżycu. 19:55 WOJNA WIETNAMSKA - DEJA VU, LATA 1858 - 1961 (THE VIETNAM WAR) Film dokumentalny, 56 min, USA, 2017 Reżyseria: Ken Burns, Lynn Novick Scenariusz: Geoffrey Ward Wykonawcy: Maciej Gudowski "Wojna wietnamska" to wciągająca, kompleksowa opowieść o wojnie w Wietnamie. Jej autorzy, Ken Burns i Lynn Novick, w nowatorski sposób przedstawili tę epicką historię. W serialu znalazły się relacje ponad sześćdziesięciu świadków: Amerykanów walczących na wojnie, przeciwników udziału Stanów Zjednoczonych w tym konflikcie oraz wietnamskich kombatantów i cywili z obu stron barykady. Tworzony przez 10 lat serial doskonale ukazuje samą wojnę, ale i chaotyczną epokę, w której się toczyła. Scenariusze serii to dzieło Geoffreya C. Warda. Produkcją zajęli się: Sarah Botstein, Ken Burns i Lynn Novick. W filmach znalazły się rzadko pokazywane, zrekonstruowane cyfrowo, materiały archiwalne z całego świata, zdjęcia najbardziej znanych fotografów XX wieku, historyczne relacje telewizyjne, najbardziej poruszające materiały z prywatnych kolekcji, dotychczas niepublikowane nagrania dźwiękowe z rozmowami osób z administracji prezydentów Kennedy’ego, Johnsona i Nixona oraz ponad osiemdziesiąt legendarnych przebojów najpopularniejszych artystów tamtych czasów. Muzykę do filmu skomponowali Trent Reznor i Atticus Ross, zdobywcy Oskara za ścieżkę dźwiękową do filmu "Social Networks" oraz muzycy z organizacji Silk Road, przy udziale wiolonczelisty Yo - Yo Ma. 21:05 CAŁA PRAWDA O JERZYM WASZYNGTONIE (HISTORY'S SECRETS: GEORGE WASHINGTON) Film dokumentalny, 49 min, USA, 2008 Reżyseria: Tucker Bowen Scenariusz: Tucker Bowen W całej historii Stanów Zjednoczonych legenda George’a Washingtona nie ma sobie równych: ojciec założyciel, dowódca armii kontynentalnej i pierwszy prezydent Ameryki. Jego twarz jest równie znajoma jak banknot jednodolarowy. Wiele osób myśli, że zna tego wielkiego człowieka. Ale po analizie dowodów historycznych okazuje się, że często to, co uważają za fakty, jest w rzeczywistości fikcją. Dlatego archeolodzy, naukowcy i historycy próbują odszukać nowe wskazówki dotyczące George'a Washingtona. Nowoczesne narzędzia i techniki badawcze pomogą ujawnić prawdziwe oblicze tego amerykańskiego męża stanu. 22:00 SPÓR O HISTORIĘ - WŁADCY POLSCY: JAN III SOBIESKI Dysk./wywiad/debata, 31 min, Polska, 2017 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Wykonawcy: Maciej Zakrocki (prowadzący) 21 maja 1674 roku szlachta wybrała hetmana Jana Sobieskiego na króla Rzeczypospolitej. Sobieski miał wówczas 45 lat. Drogę na tron otwarło mu zwycięstwo nad Turkami pod Chocimiem odniesione rok wcześniej. Choć przeszedł na stronę Szwedów w czasie potopu, to później zrehabilitował się w wielu bitwach przeciw Szwedom, Rakoczemu, Kozakom, Tatarom i Turkom. Stronnik polityki francuskiej brał pieniądze z dworu francuskiego. Sławę przyniosła mu w wyprawa na czambuły tatarskie w 1672 roku, gdy uwolnił 44 tysiące ludzi wziętych w jasyr. Starannie wykształcony, znający Europę hetman wydawał się kandydatem, który wzmocni państwo. Tak się nie stało. Nie osiągnął żadnego z założonych celów. Opuszczony przez Francuzów nie włączył Prus książęcych do Polski, wyprawił się do Mołdawii, gdzie poniósł klęskę. Oficjalnie zrezygnował na rzecz Rosji ze Smoleńska i wschodniej Ukrainy z Kijowem oraz zgodził się, by Rosja była opiekunką prawosławia w Rzeczypospolitej. Nie zrealizował także planów pokonania Turcji i osiągnięcia trwałego z nią pokoju. W 1683 roku dowodził zwycięską Bitwą pod Wiedniem, która jednak nie przyniosła Rzeczypospolitej korzyści. Jedynie król dostał od papieża Innocentego XI tytuł Obrońcy Wiary. Zmarł w Wilanowie w 1696 roku. Rzeczypospolita wchodziła w okres upadku. 22:45 SZEROKIE TORY - JEDEN DZIEŃ Z ŻYCIA PRZEDSIĘBIORCY NA UKRAINIE Reportaż, 25 min, Polska, 2004 Autor: Barbara Włodarczyk Reportaż z Ukrainy o przedsiębiorcy, który kilka razy bankrutował i nie zrażając się zaczynał biznes od zera. W czasie powstawania wolnego rynku bankructwa były udziałem tysięcy kijowskich biznesmenów. Przetrwali tylko najbardziej wytrwali i przedsiębiorczy, jak bohater reportażu. Jest nim 38 - letni Sasza, który w czasach radzieckich służył w oddziałach specjalnych i tam przeszedł prawdziwą szkołę życia. Z tamtego czasu zostały mu hart ducha, tężyzna fizyczna i cenne kontakty. Sasza to prawdziwy człowiek orkiestra. Prowadzi kilka firm na raz. Jest współwłaścicielem klubu paint ballu, łaźni i warsztatu lakierniczego. W ramach tego ostatniego zajmuje się między innymi malowaniem ekskluzywnych aut, będących repliką starych modeli, kupowanych przez najbogatszych Ukraińców. W najbliższym czasie Sasza planuje jeszcze budowę prywatnego hotelu. Kamera towarzyszy bohaterowi od rana do nocy - w domu, podczas gry w paint ball, próbnej przejażdżki ekskluzywnym zabytkowym autem, w czasie spotkań biznesowychi relaksu w jego prywatnej łaźni. Reportaż pozwala zrozumieć, jaki typ ludzi potrafi przystosować się do warunków wolnego rynku. 23:20 TAJNE AKTA III RZESZY - ODC. 6/6 NAZISTOWSKI MESJASZ (ODC. 6/6) Film dokumentalny, 48 min, Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Sam Taplin, Paul Jenkins, Sid Bennett Odc. 6 Lato 1941 roku. Niemcy przygotowują się do "Operacji Barbarossa" - inwazji na ZSRR. Jeżeli zniszczą potęgę radziecką, Hitler uzyska dominację w Europie. Jak zaczęła się przemiana Adolfa Hitlera w nazistowskiego przywódcę, człowieka odpowiedzialnego za najbardziej wyniszczający konflikt w historii świata? Cofamy się do roku 1923, gdy przebywał w więzieniu. Wtedy napisał swój manifest "Mein Kampf" i rozmyślał o tym, jak przekonać cały kraj do swoich zbrodniczych planów. Pewny tego, że jest zbawcą i wybrańcem narodu. 00:25 SEKRETY WYKUTE W KAMIENIU - ODC. 1/8 NA GRANICACH RZYMSKIEGO IMPERIUM (GERASA ET VOLUBILIS, DAUGHTERS OF ROME) Film dokumentalny, 51 min, Francja, 2005 Reżyseria: All Carpenter Seria "Sekrety wykute w kamieniu" przedstawia największe zabytki archeologiczne wokół basenu Morza Śródziemnego i na Bliskim Wschodzie oraz pokazuje historię ich powstania, rozwoju i upadku. Dzięki znanym archeologom i osiągnięciom grafiki komputerowej możemy wreszcie zobaczyć i zwiedzić te zabytki oraz poznać wielkie cywilizacje Mezopotamii, Egiptu pod rządami faraonów, starożytnej Grecji i Imperium Rzymskiego. Seria wskaże też kamienie węgielne w dziejach człowieka, takie jak powstanie mitycznych miast czy wynalezienie alfabetu. 01:20 SENSACJE XX WIEKU - TAJEMNICA BARBAROSSY CZ. 1 Magazyn, 24 min, Polska, 1996 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Czy Hitler, rzucając swoje wojska na Związek Radziecki, wyprzedził radziecką agresję o parę tygodni? Faktycznie Niemcy uprzedzili Rosjan, ale o kilka lat. Stalin miał zaatakować Zachód w 1943 lub 1944 roku. Najnowsze odkrycia pozwalają przedstawić dramatyczną grę polityczną i militarną o panowanie nad światem. 01:55 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - NARODZINY WOJNY - LUFTWAFFE CZ. 2 Magazyn, 19 min, Polska, 1994 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Druga część odcinka poświęconego genezie wojny, pokazująca przygotowania Niemiec do rozpoczęcia działań militarnych. Audycja poświęcona Luftwaffe. Obraz w całości tworzą czarno - białe archiwalne materiały filmowe. 02:25 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - HISTORIA BEZ ZAKOŃCZENIA Magazyn, 22 min, Polska, 2015 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Proste z pozoru pytania, z podstawowego warsztatu historyka: kto?, gdzie?, kiedy? dlaczego?, bardzo często powracają do pytających pustym echem. Nie ma źródeł pisanych, świadkowie woleli milczeć, czas zatarł niewyraźne tropy. Ale pojawia się kolejna generacja badaczy i znowu próbuje uzyskać na nie odpowiedzi. Opowieść, którą zaczynamy, taki właśnie będzie miała charakter. Przed nami starorzecze Bugu i dawne miasteczko Kryłów. A w historię tego miejsca wpisany jest dramat, który rozegrał się 25 marca 1945 r. Przez wiele lat próbowaliśmy dojść do ładu z okolicznościami śmierci jednej z partyzanckich legend Stanisława Basaja "Rysia" - dowódcy 1. Batalionu Batalionów Chłopskich w Hrubieszowskim. Nie udawało nam się. Dziś podejmiemy próbę następną.