TVP Historia Sobota, 25.05.2019 06:15 BYŁ TAKI DZIEŃ - 25 MAJA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1948 - wykonano wyrok śmierci na rotmistrzu Pileckim; 1951 - dziennik "Neues Deutschland" oskarżył USA o zaatakowanie enerdowskich ziemniaków przy pomocy stonki ziemniaczanej; 1982 - działacz "Solidarności" Jan Narożniak postrzelony przez ZOMO; 06:55 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - NIKARAGUA. NATURALNE PIĘKNO (FLAVORS) Film dokumentalny, 50 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Nikaragua to państwo w Ameryce Środkowej. Słynie z serdecznych mieszkańców i ciekawej historii. Jej wyjątkowa przyroda to prawdziwe sanktuarium bioróżnorodności. Jeziora i wulkany nadają Nikaragui wyjątkowy charakter. Kilka lat temu ten barwny kraj otworzył się na podróżnych z całego świata. 08:20 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE S.I - ODC. 39 RESZEL Magazyn, 21 min, Polska, 2017 Reżyseria: Jacek Sołtysiak Scenariusz: Tomasz Malkowski Zdjęcia: Jarosław Wątor, Jacek Banach, Tomasz Jędrzejczak Wykonawcy: Tomasz Bednarek (prowadzący) Tym razem Tomasz Bednarek odwiedza Warmię, gdzie nad niewielką rzeką Sajną, wyrasta na wzgórzu jedno z najbardziej magicznych miasteczek w Polsce - Reszel. To istny klejnot gotyku. Już z daleka przyciąga wzrok swoją ceglaną sylwetą. Można tu odkryć unikatowy średniowieczny układ miejski, jedyny zachowany w województwie warmińsko - mazurskim. Nie brakuje tu tajemniczych historii, procesów czarownic, a nawet cudów. Bo Warmia to nie tylko kraina jezior i lasów, ale również bogactwo historii. W Reszlu można zwolnić tempo i wrzucić na luz. To pierwsze polskie miasto, które znalazło się w międzynarodowym stowarzyszeniu Cityslow - sieci małych miast stawiających na turystykę tradycyjną. Łączy je atmosfera nastawiona na celebrację zwykłego życia! Taka filozofia sprzyja niespiesznemu odkrywaniu uroków gotyckiego miasteczka, w którym duch średniowiecza jest wciąż żywy. 08:45 RYCERZE I RABUSIE - ODC. 4/7 - UCZEŃ MISTRZA RUMIANKA Serial przygodowy, 44 min, 7 odc. , Polska 1984 Reżyseria: Tadeusz Junak Scenariusz: Józef Hen Zdjęcia: Tomasz Tarasin Muzyka: Leszek Orlewicz Aktorzy: Tomasz Stockinger, Gustaw Lutkiewicz, Tadeusz Paradowicz, Janusz Zerbst, Bożena Adamkówna, Ryszard Dembiński, Stanisław Niwiński, Bruno O'Ya, Piotr Skarga, Anna Chitro, Barbara Horawianka, Marek Litewka, Wiesław Michnikowski, Krzysztof Luft, Jerzy Trela, Marcin Stawski, Ewa Decówna, Tadeusz Borowski, Jerzy Karaszkiewicz, Eugeniusz Kujawski, Mirosława Marcheluk, Zofia Saretok, Marzena Trybała, Arkadiusz Bazak, Anna Dymna i inni Marcinek, niezwykle muzykalny chłopiec, obdarzony pięknym głosem i grający na różnych instrumentach, wychowuje się u lutnika Rumianka. Nieoczekiwanie mały artysta staje się obiektem zainteresowania dwóch szlachciców, którzy widzą w chłopcu jedynie śpiewający przedmiot. W końcu Boratyńscy porywają Marcinka. Mistrz Rumianek próbuje odnaleźć chłopca i sam znika w tajemniczych okolicznościach. Marcinek, przy pomocy Zosi, siostry jednego z porywaczy, podejmuje ucieczkę do Piotra Wolskiego. Boratyńscy wraz ze swymi ludźmi oblegają dwór starosty. 09:45 OKRASA ŁAMIE PRZEPISY - KUCHNIA ROWEROWA Magazyn, 25 min, Polska, 2018 Reżyseria: Tomasz Rostworowski Scenariusz: Tomasz Rostworowski, Karol Okrasa Zdjęcia: Józef Szymura, Jarosław Frankowski, Sławomir Orman Wykonawcy: Karol Okrasa (prowadzący) W tym odcinku Karol Okrasa wyrusza na rowerach na kręte ścieżki Beskidu Niskiego. Podróż rowerami przez urokliwe góry - zwłaszcza wiosną - to tylko pretekst do przeżycia przygody kulinarnej. Karol pokaże widzom co można przygotować niezwykłego w termosie na wycieczkę, a co szybko przyrządzić na biwaku po wycieczce. Danie z termosu powinno zainteresować miłośników szybkiej kuchni. Okazuje się bowiem, że nie trzeba sięgać po gotowe zupki instant, wystarczy wrzucić do termosu warzywa, pokrojone mięso z delikatnego indyka, aromatyczne przyprawy, zalać wrzątkiem, a po godzinie jazdy na rowerze mamy gotowe pyszne danie. W pięknej scenerii pokrytych wczesnowiosennymi kwiatami gór i dolin Karol przygotuje trzy potrawy dla rowerzystów. 1/ szybka sałatka z soczewicy, zielonego groszku i grillowanego bakłażana; 2/ zupa w całości ugotowana w termosie z indyka z warzywami w orientalnym stylu; 3/ grillowane mięsa z warzywami i ostrą salsą z kapusty kiszonej i orzechów. 11:20 DZIEWICZA NOWA ZELANDIA - ODC. 4/6. PARK NARODOWY ZATOKI HAURAKI (ODC. 4/6) Film dokumentalny, 44 min, USA, 2013 Reżyseria: Alex Clark, Nicky Hommond Scenariusz: Cameron Crawford Nowa Zelandia to niezwykłe miejsce. Przez długi czas izolowana na rozległym Pacyfiku, stała się ewolucyjnym "laboratorium", w ktorego pierwotnych lasach żyją unikalne i często dziwne formy życia; ptaki, które nie chcą latać, gigantyczne owady i żywe skamieliny o niebadanym wieku. Nowa Zelandia to ciągle zmieniające się krajobrazy od szczytów Mt Aoraki Mt Cook - najwyższego wzniesienia tego obszaru, do tajemniczych "cieni" Fiordlandu i niezwykłych głębin Hauraki Marine Park. Seria odkrywa najdziksze miejsca parków narodowych Nowej Zelandii. 12:15 LODOWA PLANETA - CZ 6. OSTATNIA GRANICA (FROZEN PLANET 6 THE LAST FRONTIER) Film dokumentalny, 47 min, Wielka Brytania, 2011 Ekipa filmowa zabiera nas w interesującą podróż do miejsc, w których zawsze panuje temperatura poniżej zera. Zapierające dech w piersiach krajobrazy i wspaniała narracja sir Davida Attenborough to dodatkowe atuty ciekawego dokumentu. Seria pokazuje krainy, które wkrótce zupełnie zmienią swój charakter. Nie ma już odwrotu od tego, by Arktyka i Antarktyda upodobniły się do innych rejonów Ziemi, bo globalne ocieplenie stało się faktem. Filmowcy użyli do produkcji najnowszych zdobyczy technologii. Schodzą pod lód; zbliżają się do polarnych niedźwiedzi, penetrują góry lodowe, podpatrują pingwiny. Obserwują życie, które toczy się tam wbrew wszystkim przeciwnościom. 13:10 CAŁYM ŻYCIEM RYSZARDA KACZOROWSKIEGO PREZYDENCKI TESTAMENT Film dokumentalny, 28 min, Polska, 2017 Reżyseria: Leszek Wiśniewski Scenariusz: Leszek Wiśniewski Celem filmu jest przeniesienie etosu walki o Polskę wolną i suwerenną prezydenta Ryszarda Kaczorowskiego w świadomość narodową młodego pokolenia Polaków. Niezwykła droga życiowa harcerza, więźnia gułagu, żołnierza 2. Korpusu generała Andersa, uczestnika walk o Monte Cassino, aktywnego uczestnika życia społecznego i politycznego na emigracji oraz ostatniego prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej na Uchodźstwie w połączeniu z hartem ducha, niezłomnością i wiernością ideałom narodowym, które wykazywał niezależnie od okoliczności, powinny stanowić istotny punkt odniesienia dla kształtowania postaw i zachowań współczesnej młodzieży. Prezydent Ryszard Kaczorowski powinien w świadomości Polaków stanowić wzorzec walki o prawdę. Skazany sowieckim wyrokiem na karę śmierci, przez 100 dni oczekiwał jej wykonania w celi, zesłany na Sybir, ocalony. Przez resztę swojego życia poświęcał się dawaniu świadectwa o zbrodniczym systemie komunistycznym i sowieckiej Rosji. 13:50 SZEROKIE TORY - JEDEN DZIEŃ Z ŻYCIA ASTROLOGA W KIJOWIE Reportaż, 23 min, Polska, 2003 Autor: Barbara Włodarczyk Jeden dzień z życia astrologa Aleksandra w Kijowie. Zapotrzebowanie na mistykę, przepowiednie i astrologię jest znakiem czasu. Pojawia się zwykle w momentach kryzysowych, bo ludzie sięgają po wróżby wtedy, kiedy mają kłopoty życiowe lub brakuje im pewności lub perspektyw. Jeden dzień spędzony z astrologiem jest pretekstem, by pokazać problemy, z jakimi borykają się klienci bohatera. Będzie to swoisty sondaż społeczny, który bardzo dużo mówi o niepokojach i oczekiwaniach społecznych. 14:20 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.I - ODC. 3 NA STRAŻY GDAŃSKA Film dokumentalny, 27 min, Polska, 2015 Reżyseria: Radosław Kotarski Scenariusz: Radosław Kotarski Posiadanie Gdańska jest ważniejsze od wszystkich pieniędzy - tak mawiał dawniej pruski książę Karl August von Hardenberg. Historia pokazała, że nie pomylił się w tej ocenie ani trochę. Co jeszcze ciekawsze, aby bronić tego niezwykle ważnego miasta, wybudowano jeden z najbardziej tajemniczych i najpiękniejszych obiektów obronnych w Europie - Twierdzę Wisłoujście. Jak wyglądało życie dawnego obrońcy Gdańska? Co jadł? Jak spędzał czas wolny? Radosław Kotarski jedzie na miejsce, aby odpowiedzieć na te pytania i zrekonstruować dawne życie, jedzenie oraz sposoby obrony Gdańska. W tym celu uruchamia czynną armatę! 14:50 ZAGINIONA FLOTA KOLUMBA (COLUMBUS' LOST FLEET) Film dokumentalny, 49 min, USA, 2010 W 1494 roku Krzysztof Kolumb odbył drugą podróż do Ameryki. Tym razem z większą liczbą statków, większą liczbą ludzi i większą misją. Popłynął z 17 okrętami i prawie 1400 osobami, żeby zbudować pierwszą europejską kolonię w Nowym Świecie. Ale w ciągu zaledwie kilku lat osada znika - jedna piąta jej mieszkańców umiera, a co najmniej sześć statków tonie w zatoce. To, co wydarzyło się w tej osadzie, pozostaje tajemnicą nawet 500 lat później. Teraz dwa zespoły archeologów, jeden na morzu a drugi na lądzie, podróżują, aby odkryć nowe dowody, dlaczego pierwsze europejskie miasto Ameryki, La Isabela, upadło. La Isabela, znajdująca się na terenie dzisiejszej Republiki Dominikańskiej, była największym marzeniem Kolumba i jego szansą na stworzenie imperium i zdobycie bogactwa. Było to także pierwsze stałe miejsce kontaktu między Nowym i Starym Światem, pierwsze miejsce, w którym rodzima amerykańska cywilizacja spotkała się i zderzyła z europejskimi kolonizatorami. Jednak marzenia Kolumba o bogactwie, władzy i gubernatorstwie nad Nowym Światem nigdy się nie ziściły. Setki jego ludzi i tysiące rdzennych Indian Taino z Hispanioli zginęło. Huragany, wówczas nieznane Hiszpanom, zatopiły ich statki, a kolonia ostatecznie upadła w ciągu zaledwie czterech krótkich lat. Niewiarygodne, że nikt dokładnie nie wie, dlaczego i jak kolonia obróciła się w ruinę. Wskazówek, co do przyczyn jej upadku, szukają w XV - wiecznych statkach oraz kościach osadników i miejscowych dwie grupy badaczy. Charlie Beeker, dyrektor katedry nauk podwodnych na Uniwersytecie Indiana, stoi przed najważniejszym wyzwaniem w życiu: chce odnaleźć, nieodkryty do tej pory, statek Krzysztofa Kolumba. Zaś zespół archeologów przeprowadzi badania archeologiczne, aby ustalić, kim byli ci pierwsi koloniści i co ich zabiło w tak krótkim czasie. 15:55 SPÓR O HISTORIĘ - KOŚCIÓŁ KRESOWY W SZPONACH SOWIECKICH Dysk./wywiad/debata, 29 min, Polska, 2019 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Wykonawcy: Tomasz Muller (prowadzący) Jesienią 1939 roku, niemal natychmiast po wkroczeniu w granice Polski, Sowieci przystąpili do akcji niszczenia Kościoła katolickiego. Księży, zakonników i zakonnice poddano represjom. Wielu duchownych wysłano do łagrów w głąb Związku Sowieckiego. Zamknięto instytucje kościelne, a ich majątek został rozgrabiony. Zajęcie wschodnich terenów Rzeczypospolitej przez Niemcy w 1941 roku nie oznaczało, że Kościół katolicki odzyskał wolność. Zmieniły się sposoby prześladowań. Po powrocie wojsk sowieckich do wschodniej Polski w 1944 roku natychmiast przystąpiono do walki z katolikami. Dlaczego sowieccy komuniści uważali Kościół katolicki za swojego największego wroga? 17:25 MARZYCIELE - OJCIEC ZŁOTÓWKI Dysk./wywiad/debata, 20 min, Polska, 2019 Reżyseria: Sylwester Szefer Scenariusz: Sylwester Szefer Zdjęcia: Wojciech Kursa Muzyka: Krzysztof Suchodolski Wykonawcy: Piotr Legutko (prowadzący), Paweł Nowakowski Władysław Grabski (1874 - 1938) był ekonomistą, ministrem skarbu, dwukrotnie premierem (1920, 1923 - 25) i autorem reformy walutowej. Ukończył Szkołę Nauk Politycznych w Paryżu, studiował też historię i ekonomię na Sorbonie oraz agronomię w Hadze. Po studiach wrócił do rodzinnego majątku w zaborze rosyjskim i podjął nowatorską działalność rolniczą w swoim 520 - hektarowym gospodarstwie. Przez trzy kadencje (1905 - 12) był posłem ziemi łowickiej w rosyjskiej Dumie z ramienia Narodowej Demokracji. Występował na wiecach jako orędownik swobód politycznych i poprawy losu chłopów w Królestwie Polskim. Po zakończeniu I wojny światowej został delegatem na Konferencję Pokojową w Paryżu (obok Paderewskiego i Dmowskiego) odpowiedzialnym za sprawy ekonomiczne. Policzył, że Niemcy powinny zapłacić Polsce 20 mld marek w złocie za okupację ziem polskich podczas I wojny światowej. Po zamachu na Narutowicza (1922) zerwał z endecją. Jako premier rządu w 1923 roku podjął gruntowne reformy ekonomiczne państwa. W 1924 roku wyemitował nową walutę polski złoty. Po dymisji w 1925 roku poświęcił się pracy naukowej w Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego. 17:55 DROGI WOLNOŚCI - ODC. 5 - OBERWANIE CHMURY Serial historyczno-obyczajowy, Film fabularny telewizyjny, 52 min, Polska, 2018 Reżyseria: Maciej Migas Scenariusz: Hanna Probulska - Dzisiów, Stanisław Krzemiński, Joanna Wojdowicz Aktorzy: Paulina Gałązka, Katarzyna Zawadzka, Julia Rosnowska, Adam Cywka, Izabela Kuna Lipiec 1919 rok. Gazeta prowadzona przez trzy siostry odnotowuje dramatyczny spadek sprzedaży. Na dodatek zbliża się termin porodu Lali. Narzeczony Maryni, Szymon, wciąż nie może wrócić z frontu do domu, tak jak wielu innych polskich oficerów. Wojna polsko - bolszewicka potrwa jeszcze ponad rok. Lala nie może znieść atmosfery skandalu wokół jej ciąży. Obwinia ojca, choć nie chce mu powiedzieć prawdy o ojcu swojego dziecka. Wsiada w pierwszy lepszy pociąg, by uciec jak najdalej od Krakowa. W pociągu zaczyna rodzić. Pomocy udziela jej doktor Przypkowski, w którego domu w Jędrzejowie znajduje opiekę. Anna, która jej towarzyszy, namawia ją do jak najszybszego kontaktu z ojcem dziecka. W domu Przypkowskich Lali udaje się przeprowadzić wywiad z nieoczekiwanym gościem - Komendantem. W redakcji Doster obejmuje rządy silnej ręki. Młody, uparty dziennikarz, 20 - letni Michał Górski - Wilczek, dzięki małemu szantażowi uzyskuje zgodę wydawcy na pracę w Iskrze. Doster zatrudnia również Rudolfa Katznera. 19:00 Z ŻYCIA REGIONU - AKCJA PENSJONAT Dokument fabularyzowany, 37 min, Polska, 2017 Reżyseria: Bogdan Miszczak Scenariusz: Marcin Ziobro, Bogdan Miszczak Program przedstawia autentyczną historię, jaka zdarzyła się Jaśle w nocy z 5 na 6 sierpnia 1944 roku. Sześciu żołnierzy Armii Krajowej w spektakularny sposób uwolniło 66 więźniów politycznych, dając szansę ucieczki kolejnym 67 osobom. 19:50 JAPONIA. TAJEMNICZE IMPERIUM - WOLA SIOGUNA 2/3 (JAPAN: MEMOIRS OF A SECRET EMPIRE) Film dokumentalny, 52 min, USA, 2003 Reżyseria: Michael Chin Scenariusz: Gail Yasunoga Zdjęcia: Michael Chin Imponujący szoguni i samuraje, egzotyczne gejsze i wykwalifikowani rzemieślnicy. Wszyscy oni mieli swój udział w japońskim renesansie, okresie między XVI a XIX wiekiem, kiedy Japonia przekształciła się z kraju, w którym panowały chaos i przemoc, w kraj niemal rytualnego wyrafinowania i pokoju. Stabilizacja ta miała jednak swoją cenę: przez 250 lat Japonia była krajem zamkniętym na Zachód, pod absolutystycznymi rządami Szoguna. Seria "Japonia. Tajemnicze Imperium" odkrywa nieznane wątki historii i relacje z Zachodem. Ukazuje też proces kształtowania się narodu, który stał się jednym z najbardziej wpływowych na świecie. 22:00 SŁYNNE JEDNOSTKI SPECJALNE - ODC. 3/10 (ODC. 3) Film dokumentalny, 43 min, Wielka Brytania, 2017 Reżyseria: Chris Lethbridge Wykonawcy: Janusz Szydłowski Od wieków historia pełna jest opowieści o odważnych wojownikach i elitarnych jednostkach bojowych, które walczyły, aby chronić władców, pokonywać wrogie armie i ratować imperia. Seria ta opowiada o najbardziej zabójczych formacjach wojskowych w historii, od starożytnej Grecji po Japonię. Przy pomocy rekonstrukcji filmowych i wypowiedzi ekspertów przypomina ich misje i dzieje. Władcy zawsze potrzebowali elitarnych oddziałów bojowych; mężczyzn czy kobiet doskonale wyszkolonych, zręcznych w posługiwaniu się bronią, zdolnych do infiltracji szeregów wroga, a w razie konieczności do ich eliminacji. Każdy z odcinków serii poświęcony jest jednemu wojownikowi albo jednej wyspecjalizowanej grupie. Bada ich szczegolne umiejętności, w jaki sposób się szkolili, jaki mieli cel, co dokładnie uczyniło z nich najbardziej przerażających morderców ich czasów i jak ich działania wpłynęły na współczesną taktykę wojenną. W cyklu będzie można znaleźć odpowiedź, między innymi, na pytania: jak buddyjska mniszka stała się wojowniczką Kung Fu, jak saksońskie siły bojowe ostatecznie pokonały wikingów, jak cygańscy najemnicy Vlada Palownika zatrzymali inwazję osmańską i jak holenderskie plemię doprowadziło do przejęcia Brytanii przez cesarza rzymskiego Klaudiusza. Ta oryginalna, pełna akcji i niesamowitych faktów seria, wciągnie wszystkich miłośników historii. 22:55 JÓZEF CZAPSKI - ŚWIADEK WIEKU 1896 - 1993 (JÓZEF CZAPSKI - ŚWIADEK WIEKU 1896 - 1993) Film dokumentalny, 58 min, Francja/Polska, 2014 Reżyseria: Andrzej Wolski Scenariusz: Andrzej Wolski Zdjęcia: Stephane Rossi, Wiktor Owlasiuk, Andrzej Wojciechowski, Larissa Kabernik Wykonawcy: Józef Czapski Film o Józefie Czapskim - malarzu, rysowniku publicyście, współzałożycielu i współredaktorze paryskiej "Kultury". Hrabia Józef Czapski herbu Leliwa urodził się w roku 1896 w Pradze, zmarł zaś w 1993 w Maisons - Laffitte, we Francji. Malarz, rysownik, pisarz, eseista, krytyk, ale też i wielki człowiek czasów, w których przyszło mu żyć. Żołnierz, odznaczony Orderem Virtutti Militari za udział w wojnie polsko - bolszewickiej, więzień obozów jenieckich ZSRR podczas II wojny światowej, żołnierz Armii Andersa, major Wojska Polskiego poszukujący "zaginionych" polskich oficerów, ofiar katyńskiej zbrodni. Współtwórca paryskiej "Kultury", intelektualista, który na swej drodze spotkał wybitne postaci swoich czasów: Andersa, de Gaulle ' a, Achmatową, Camusa czy Malraux. Swoją pasję artystyczną realizował, studiując najpierw w Warszawie, a później na krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych, gdzie dołączył do grupy tzw. kapistów - pełnych entuzjazmu i otwartych na świat młodych malarzy, którzy w 1924 r. założyli tzw. Komitet Paryski, który umożliwił im artystyczną ekskursję do światowej stolicy sztuki. Wraz z Janem Cybisem, Zygmuntem Waliszewskim i Arturem Nacht - Samborskim zamieszkał na kilka lat w Paryżu, chłonąc francuski postimpresjonizm, by później przenieść te doświadczenia na polski grunt. Do Francji powrócił w 1946 r. , stając się znaczącą postacią paryskiej "Kultury", z którą związany był aż do śmierci, również przez fakt zamieszkania w domu w Maisons - Laffitte przy Avenue de Poissy 9, gdzie mieściła się redakcja pisma. Jego eseje były publikowane w znaczących tytułach francuskich, jak "Le Figaro Litteraire", "Preuves", "Gavroche" czy "Nova et Vettera". Jego twórczość to niezliczone portrety, pejzaże, kompozycje kwiatowe, martwe natury, studia postaci. W swojej pracowni na piętrze domu - redakcji przetwarzał w skupieniu najprostsze motywy z życia codziennego, poszukując dramatyzmu i ekspresji poprzez niezwykle sugestywną grę świateł i kontrastowych barw. Choć jego prace oglądać można było na wystawach we Francji, Szwajcarii, Wielkiej Brytanii, Brazylii, Belgii i Polsce, był właściwie nieznany jako malarz, ale również jako eseista i dopiero po roku 1989 możliwe stało się zaprezentowanie jego bogatego dorobku. Jego "świadectwa" to liczne książki wspomnieniowe, ale także eseje na temat sztuki, religii i polityki. 00:05 TELEWIZJA - HISTORIA TELEWIZJI. POLAK POTRAFI Film dokumentalny, 63 min, Polska, 1992 Reżyseria: Barbara Pawłowska, Dariusz Król Scenariusz: Barbara Pawłowska, Dariusz Król Zdjęcia: Zbigniew Maziarz, Przemysław Chrząstek Cykl dokumentalny, poświęcony historii telewizji w Polsce. Trzeci odcinek traktuje o funkcjonowaniu tej instytucji w latach siedemdziesiątych XX wieku. Ukazano kontekst społeczno - polityczny, związany z tamtym okresem. Wykorzystano materiały archiwalne Telewizji Polskiej oraz Wytwórni Filmów Dokumentalnych i Fabularnych. 01:20 DZIEJE GRZECHU Melodramat psychologiczny, 125 min, Polska, 1975 Reżyseria: Walerian Borowczyk Scenariusz: Walerian Borowczyk Zdjęcia: Zygmunt Samosiuk Zdjęcia: Zygmunt Samosiuk Występują: Grażyna Długołęcka, Karolina Łubieńska, Zdzisław Mrożewski, Jolanat Szemberg, Jerzy Zelnik, Olgierd Łukaszewicz, Roman Wilhelmi, Marek Walczewski, Mieczysław Voit, Marek Bargiełowski, Jadwiga Chojnacka, Zbigniew Zapasiewicz "Romans kolejowy", "powieść seksualna", "estetyczna katastrofa w dwóch tomach" - tak określano na początku wieku "Dzieje grzechu" Stefana Żeromskiego. Drukowana na łamach warszawskiej "Nowej Gazety" - od września 1906 do lutego 1908 - powieść stała się skandalem literackim epoki. Filmowcy zainteresowali się nią już w roku 1911. Za przyzwoleniem pisarza pierwszej ekranizacji - oczywiście niemej - dokonał wówczas Antoni Bednarczyk, i była to pierwsza w Polsce filmowa adaptacja literackiego utworu. W roku 1933 wersję dźwiękową zrealizował Henryk Szaro. Nie zachowała się jednak żadna kopia tych filmów. Film Waleriana Borowczyka jest więc już trzecią adaptacją powieści Żeromskiego i to adaptacją bardzo wierną. "Czytając"Dzieje grzechu", myślałem jednak mniej o bohaterach, a bardziej o samym pisarzu, o tym, jaki był jego prawdziwy stosunek do nich, myślałem też o czytelniku, o jego reakcjach i wyobraźni. Na tym głównie polega wierność mojego filmu w stosunku do powieści" - mówił reżyser w jednym z wywiadów. Film zwraca uwagę bogatą scenografią i dbałością o szczegóły, większa część akcji rozgrywa się we wnętrzach naturalnych, głównie w Łodzi. Wszystko jest wierną kopią rzeczywistości, np. obrazy wiszące w domach bohaterów w większości zostały wypożyczone z muzeum. Autorce scenografii Teresie Barskiej zadanie ułatwiła drobiazgowość, z jaką Żeromski opisywał wnętrza. Walerian Borowczyk ogromną uwagę przywiązuje nie tylko do scenografii, ale i do zdjęć, sam bowiem jest operatorem. Dlatego też wybrał Zygmunta Samosiuka, którego uważał wówczas za najlepszego polskiego operatora, jak podkreślał "Jego zrozumienie roli operatora, ogromna elastyczność, umiejętność przystosowania się do życzeń i temperamentu reżysera są przykładowe" Akcja "Dziejów grzechu" rozgrywa się na przełomie wieków. Ewa Pobratymska, młoda dziewczyna pochodząca ze zubożałej rodziny ziemiańskiej, pracuje w biurze kolejowym. Zarobione pieniądze oddaje rodzicom, którzy utrzymują się jedynie z wynajmowania pokojów sublokatorom. Właśnie między jednym z nich, Łukaszem Niepołomskim, a Ewą rodzi się miłość. Łukasz jest jednak żonaty, a jego starania o rozwód nie przynoszą efektów. Matka Ewy, przeczuwając zbliżającą się tragedię, nakłania Niepołomskiego, by wyjechał z miasta. Zakochana Ewa trafia jednak na jego ślad, dowiaduje się, że jej ukochany został ranny w pojedynku i jest w szpitalu. Dziewczyna rzuca dom i pracę i jedzie do Łukasza. Jej opieka sprawia, że szybko wraca on do zdrowia. Na czas rekonwalescencji wynajmują pokój w żydowskiej dzielnicy. Szczęście Ewy trwa jednak krótko, Łukasz wyjeżdża do Rzymu, by starać się o rozwód, a ona uświadamia sobie, że jest w ciąży.