TVP Kultura Środa, 22.05.2019 09:00 GRAJĄCY Z TALERZA (GRAJĄCY Z TALERZA) Film obyczajowy fantasy, 103 min, Polska/Francja 1995 Reżyseria: Jan Jakub Kolski Scenariusz: Jan Jakub Kolski Zdjęcia: Piotr Lenar Występują: Franciszek Pieczka, Mariusz Saniternik, Dojnica Paładiuk, Agnieszka Michalska, Grażyna Błęcka - Kolska, Krzysztof Pieczyński, Krystyna Monczka, Lech Gwit, Henryk Niebudek i inni "Pomysł podsunął mi znajomy filmowiec Adam Warchoł, z którym kiedyś pracowałem. Opowiedział mi o grajku Józefie Lundzie, który chadza po Podhalu i gra na skrzypcach ze szlaczków na talerzu, ornament traktuje jak nuty. Uczyniłem Lundę postacią tytułową filmu, nawet tak samo się u mnie nazywa. Prawdziwego Lundy nie odszukałem, bo nie chciałem mojego wyobrażenia mierzyć z rzeczywistością" - mówił w jednym z wywiadów Jan Jakub Kolski. Wątek wędrownego muzykanta nie jest jednak w "Grającym z talerza" najistotniejszy. Film autora "Pograbka" to bowiem przede wszystkim opowieść o miłości. Miłości nadzwyczajnej: liliputki (metr dziesięć wzrostu)Janki i Morki - potwora o dwóch twarzach, który ze wstydu mieszka w studni. Wzruszającą historię o uczuciu, cierpieniu i przemijaniu opowiada Kolski w swej ulubionej poetyce, w której surowy realizm sąsiaduje z poezją i baśniowością. Kluczowe role reżyser powierzył aktorom, z którymi współpracował już wcześniej. Znaleźli się wśród nich Franciszek Pieczka, Mariusz Saniternik, Grażyna Błęcka - Kolska. Jednak "głównym medium filmu" jest Mołdawianka Dorina Paładiuk - cyrkowa treserka psów i akrobatka, mierząca zaledwie metr i dwadzieścia centymetrów wzrostu. To zwłaszcza dzięki niej "Grający z talerza" jest jednym z najbardziej wzruszających filmów w dotychczasowym dorobku Kolskiego. Jego wartość doceniono na VIII Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Tokio, gdzie otrzymał nagrodę specjalną jury. Akcja "Grającego z talerza" toczy się na wsi. Chłop Marczyk opiekuje się Morką - człowiekiem o dwu twarzach, ze wstydu mieszkającym w studni. Pewnego dnia Marczyk przywozi do swego gospodarstwa liliputkę Jankę. Kiedy stary chłop umiera, Janka odkrywa istnienie Morki. Rodzi się obustronne uczucie. Pod wpływem miłości dziewczyna zaczyna gwałtownie rosnąć. 11:00 WIELKA MIŁOŚĆ BALZAKA - ODC. 1 NADZIEJE I UPOKORZENIA (NADZIEJE I UPOKORZENIA) Serial obyczajowy, 54 min, Polska/Francja, 1973 Reżyseria: Wojciech Solarz Scenariusz: Jerzy Stefan Stawiński, Yves Jamiaque Zdjęcia: Wiesław Rutowicz Aktorzy: Beata Tyszkiewicz, Pierre Meyrand, Zdzisław Mrożewski, Mieczysław Voit, Jan Matyjaszkiewicz, Jan Ciecierski, Renee Fauree, Julie Dancourt, Bogusz Bilewski, Alina Janowska, Catherine Lery Rok 1832. Hrabina Ewelina z Rzewuskich - Hańska, mieszka w majątku męża w Wierzchowni na Ukrainie. Nie jest szczęśliwa. Będąc pod wrażeniem najnowszych powieści francuskiego pisarza - Balzaka, pisze do niego pełen podziwu list. 33 - letni pisarz przeżywa trudny okres - jest zadłużony, żyje ponad stan, spotykają go upokorzenia ze strony wierzycieli i kobiet. Wydaje mu się, że spotkanie z tajemniczą wielbicielką z dalekiego kraju, może otworzyć nowy rozdział w jego życiu. Umawia się listownie z panią Hańską w Szwajcarii. Pożycza pieniądze i wyrusza w drogę. 12:10 WIELKA MIŁOŚĆ BALZAKA - ODC. 2 CUDZOZIEMKA (CUDZOZIEMKA) Serial obyczajowy, 52 min, Polska/Francja, 1973 Reżyseria: Wojciech Solarz Scenariusz: Jerzy Stefan Stawiński, Yves Jamiaque Zdjęcia: Wiesław Rutowicz Aktorzy: Beata Tyszkiewicz, Pierre Meyrand, Zdzisław Mrożewski, Mieczysław Voit, Jan Matyjaszkiewicz, Renee Fauree, Julie Dancourt, Bogusz Bilewski, Alina Janowska, Catherine Lery Honoriusz Balzak i Ewelina Hańska spotykają się w Szwajcarii. Sławny pisarz jest oczarowany urodą i osobowością polskiej damy. Czyni jej pierwsze miłosne wyznania. Wróciwszy do Paryża śle namiętne listy do pięknej pani Hańskiej. Jeden z nich wpada w ręce męża Eweliny. 13:25 MANDARYNKI I POMARAŃCZE, CZYLI WIERSZE I PIOSENKI JULIANA TUWIMA (KONCERT 24 PPA 2003 WE WROCŁAWIU) Artystyczne/estradowe (widowisko), 46 min, Polska, 2003 Wykonawcy: Katarzyna Groniec, Kinga Preis, Edyta Jungowska, Barbara Melcer, Mariusz Lubomski "Nasza jest noc i oprócz niej nie mamy nic..." A noc to mało? Zwłaszcza taka noc! Astralna i oniryczna, wypełniona poezją, marzeniami i magią. Aksamitny mrok galaktycznych przestworzy rozświetlają ogniki dalekich gwiazd i warkocze przelatujących komet. Ta kosmiczna pustka, z wolna zaludniana przez coraz liczniejsze lunatykujące postacie, jest areną wielkiego widowiska poświęcownego twórczości Juliana Tuwima. W pięćdziesiolecie śmierci zmarłego w grudniu 1953 roku znakomitego poety 24. Przegląd Piosenki Aktorskiej i Teatr Muzyczny - Operetka Wrocławska przygotowali wspólnie Tuwimową Galę. Złożyły się na nią dwa różne spektakle, rozgrywające się jednak w tej samej, pozaziemskiej scenerii. Jedną część koncertu stanowi inscenizacja poematu "Bal w Operze", w kolejnej, zatytułowanej "Znaki Zodiaku", usłyszymy dwanaście najpopularniejszych piosenek z tekstami mistrza słowa. Są nimi niezapomniane, chętnie słuchane przez kolejne generacje odbiorców przeboje: "Nasza jest noc", "Na pierwszy znak", "Miłość ci wszystko wybaczy", "Telefony", "Pokoik na Hożej", "To jest Wacuś", "Tomaszów", "Grande valse brillante", "Berlin 1913", "Mandarynki i pomarańcze", "Zadymka", oraz "Wspomnienie". Każdej z dwunastu piosenek podporządkowany jest jeden ze znaków zodiakalnych, od Koziorożca po Strzelca. Aktorska interpretacja nadaje utworowi cechy przypisywane owemu znakowi. Na przykład wykonawczyni "Grande valse brillante" opatruje piosenkę pazurami Lwa, zaś odtwórca przeboju "Berlin 1913" podaje tekst poety z godną Panny gracją. Najlepsi aktorzy młodego pokolenia z powodzeniem przekazują przypisane piosenkom zodiakalne charakterystyki niebieskich konstelacji, oparta na klasycznym instrumentarium aranżacja wykonywanych utworów buduje niesamowity klimat międzygwiezdnej podróży, a interesująca i intrygująca scenografia tworzy magiczną, zrodzoną z marzeń sennych aurę widowiska. 14:30 ZIEMIA I CIEŃ (LA TIERRA Y LA SOMBRA / LAND AND SHADE) Dramat, 93 min, Brazylia/Chile/Francja/Kolumbia/Holandia, 2015 Reżyseria: Cesar Augusto Acevedo Scenariusz: Cesar Augusto Acevedo Zdjęcia: Mateo Guzmn Aktorzy: Jos Felipe Crdenas, Haimer Leal, Edison Raigosa Alfonso to stary rolnik, który wrócił w rodzinne strony, aby zająć się poważnie chorym synem. 17 lat po opuszczeniu rodziny, chce na nowo ułożyć relacje z najbliższymi. Podczas jego nieobecności wiele się zmieniło. Rozległe plantacje trzciny cukrowej szczelnie otoczyły jego dom. Dawni sąsiedzi pracują ciężko dla plantatorów, bez zapłaty lub za marne grosze, harując w kurzu i skwarze. Pył i wszechobecny popiół wdzierają się w każdą szczelinę, wpadając do domów przez zamknięte okna. Szansą na poprawę warunków jest szybki wyjazd albo wspólny bunt przeciwko istniejącym regułom. Tyle że niełatwo będzie znaleźć odwagę oraz sprzymierzeńców. (źródło: wff.pl) 16:15 CHŁOPCY Komediodramat, 80 min, Polska 1973 Reżyseria: Ryszard Ber Scenariusz: Stanisław Grochowiak Zdjęcia: Wiesław Rutowicz, Jerzy Łukaszewicz Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Aktorzy: Kazimierz Opaliński, Zofia Mrozowska, Zdzisław Mrożewski, Aleksander Dzwonkowski, Ignacy Machowski, Wacław Kowalski, Barbara Ludwiżanka, Maja Komorowska, Zofia Małynicz, Joanna Poraska, Krystyna Kołodziejczyk, Alina Szpakówna i inni "Kto z nas nie schodzi w kopalnie dzieciństwa? Kto z nas nie błądzi światłem po tych ścianach Gdzie w czarnych rzeźbach węgla kamiennego Pełno odcisków Paproci i zwierząt" - - pisał Stanisław Grochowiak w wierszu "Zejście", będącym swego rodzaju hołdem dla tego, co w człowieku jakże cenne - krainy dzieciństwa. Motyw powrotu do młodości, do czasu, kiedy kształtuje się ludzka osobowość, legł też u podstaw innego utworu autora "Ahaswera" - sztuki "Chłopcy", którą na ekran przeniósł Ryszard Ber. Głównymi bohaterami filmu są Kalmita, Pożarski, Jo - Jo, Smarkul, profesor Perlec i hrabina De Profundis - pensjonariusze domu starców, prowadzonego przez siostry zakonne. Jedna z nich, Maria, pragnie wprowadzić w życie ośrodka rządy silnej ręki i żelazną dyscyplinę. Czeka ją wszakże trudne zadanie. Mimo zaawansowanego wieku, jej podopieczni robią wszystko, by zachować jak największą niezależność. Ich walka z zasadniczą siostrą staje się miejscami groteskowa i przypomina sztubackie wybryki. Staruszkowie chichoczą z uciechy, gdy komuś uda się w łazience narysować "świński" obrazek. Niczym grupa młokosów przemycają do pokoju alkohol i kieliszki. Duchowym przywódcą buntowników jest 75 - letni Kalmita, umieszczony niegdyś w pensjonacie przez znacznie młodszą żonę. Małżonka, która do tej pory odwiedzała go raz do roku, niespodziewanie postanawia zabrać Kalmitę do domu. Czy pozostali na placu boju kontestatorzy znajdą w sobie dość siły, by skutecznie przeciwstawić się zakusom siostry Marii? Film Ryszarda Bera to wzruszająca, poetycka, znakomicie sfotografowana historia o ludziach zamkniętych we własnym, izolowanym świecie, żyjących wspomnieniami z "dawnych, dobrych lat". Wielką siłą "Chłopców" jest rewelacyjne aktorstwo. Po premierze filmu byli nawet krytycy, którzy pisali, że jest ono "za dobre". "Chłopcy" stali się także jednym z ważniejszych dokonań w artystycznej biografii Bera, którego kilka lat wcześniej krytycy w zasadzie spisali na straty. Tym filmem reżyser udowodnił, że negatywne oceny jego możliwości twórczych były przedwczesne. Sukces "Chłopców" to wprawdzie w dużej mierze zasługa doskonałego scenariusza Grochowiaka, ale autonomiczność filmowej inscenizacji Bera nie podlega dyskusji. Nagroda dla Kazimierza Opalińskiego na Międzynarodowym Festiwalu Filmów Telewizyjnych w Pradze w 1973 roku. 18:00 PORTRETY - INTENSYWNOŚĆ PATRZENIA Film dokumentalny, 67 min, Polska, 2016 Reżyseria: Andrzej Sapija Scenariusz: Andrzej Sapija Zdjęcia: Andrzej Sapija Muzyka: Andrzej Dudek Dürer Obserwacyjny film dokumentalny autorstwa Andrzeja Sapiji poświęcony Kazimierzowi Karabaszowi. 20:20 NA WSCHÓD OD HOLLYWOOD - CUDA (LE MERAVIGLIE) Dramat, 106 min, Włochy/Niemcy/Szwajcaria, 2014 Reżyseria: Alice Rohrwacher Scenariusz: Alice Rohrwacher Zdjęcia: Hlne Louvart, Hélène Louvart Muzyka: Piero Crucitti Aktorzy: Maria Alexandra Lungu, Sam Louwyck, Alba Rohrwacher, Sabine Timoteo Zwycięzca Grand Prix na festiwalu w Cannes. Film, który oczarował członków jury: Jane Campion oraz Sophię Coppolę, a Nicolasa Windinga Refna poruszył do łez. "Cuda" młodej reżyserki Alice Rohrwacher opowiadają prawdziwą historię jej dorastania w ekscentrycznej rodzinie, mieszkającej w wielkim, starym domu w Toskanii. Kiedy lato dobiegnie końca nic już nie będzie takie samo w życiu Gelsominy i jej trzech młodszych sióstr. Dziewczyna mieszka z dala od cywilizacji, w ukrytym zakątku na włoskiej prowincji, gdzie trudno jeszcze spotkać turystów. To właśnie tutaj przenieśli się jej rodzice, dawni członkowie hippisowskiej komuny, by żyć blisko natury i chronić swoje dzieci przed upadkiem świata. Tego lata, jak co roku, większość dni będzie upływała rodzinie na tradycyjnej produkcji miodu, z której z trudem udaje im się związać koniec z końcem. Jednak po raz pierwszy surowe reguły narzucone przez ojca ulegną rozluźnieniu. Gelsomina marzy bowiem, by uratować rodzinę przed bankructwem i zdobyć wielką nagrodę w telewizyjnym teleturnieju prowadzonym przez tajemniczą Milly Catenę (Monica Bellucci). Choć stoi to w całkowitej sprzeczności z poglądami i wartościami, które do tej pory wpajał jej ojciec, dziewczyna za wszelką cenę będzie starała się przekonać go do tego pomysłu. (gutekfilm.pl) 22:50 ZIEMIA, PLANETA LUDZI - KRAINA OŚWIECONYCH (THE LAND OF THE ENLIGHTENED) Film dokumentalny, 83 min, Afganistan/Belgia/Niemcy/Irlandia/Holandia, 2016 Reżyseria: Pieter - Jan De Pue Scenariusz: David Dusa, Pieter - Jan De Pue Zdjęcia: Pieter - Jan De Pue Muzyka: Denis Clohessy Nakręcona z ogromnym rozmachem wojenna epopeja o Afganistanie. Najpierw poznajemy historię początków narodu afgańskiego, by później przenieść się w dzisiejsze czasy, w tereny górskie. Tam rządzi dziki gang nastoletnich chłopców z plemienia Kuchi, prowadzony przez niejakiego Cholama. Nastolatkowie handlują opium i znajdywanymi w górach materiałami wybuchowymi, a za opium otrzymują od amerykańskich żołnierzy stary sprzęt wojskowy. Co jednak, gdy Amerykanie wycofają się z Afganistanu? To nie tylko opowieść o pojedynku zwaśnionych górskich gangów (w walce o pieniądze chłopcom Cholana depcze także po pietach "konkurencja" z sąsiedniej szajki), ale i piękna historia zachowania tożsamości w kraju rozdartym wojną. W dodatku fantastycznie sfotografowana: reżyser i operator "Krainy oświeconych" Pieter - Jan De Pue wygrał główną nagrodę w konkursie na najlepsze zdjęcia podczas festiwalu Sundance. (transatlantyk.org/) 00:30 ELLA FITZGERALD CZ. 2 (ELLA FITZGERALD CZ. 2) Koncert, 45 min, Wielka Brytania, 2010 Koncert Elli Fitzgerald w legendarnym jazzowym klubie Ronnie Scott's. 01:25 LEKKIE OBYCZAJE - MŁODOŚĆ (LA GIOVINEZZA / YOUTH) Dramat, Włochy/Szwajcaria/ Francja/Wielka Brytania 2015 Reżyseria: Paolo Sorrentino Scenariusz: Paolo Sorrentino Zdjęcia: Luca Bigazzi Muzyka: David Lang Aktorzy: Michael Caine, Harvey Keitel, Rachel Weisz, Paul Dano, Jane Fonda Melancholijna opowieść o jesieni życia, niespełnionych ambicjach i poszukiwaniach celu w życiu. Scenerią filmowych wydarzeń jest luksusowy hotel w Wiesen u podnóża szwajcarskich Alp. Bohaterowie to goście tego hotelu, m.in. Fred Ballinger i Mick Boyle, którzy mają już na karku prawie osiemdziesiątkę. Znają się od wielu, wielu lat, przyjaźnią się, a ich dzieci połączyła przysięga małżeńska. Fred jest dyrygentem, zakończył jednak zawodową karierę, przysięgając, że już nie będzie komponować i przestanie dyrygować. Odmawia nawet wtedy, gdy pojawia się u niego wysłannik królowej Elżbiety II, prosząc, by zagrał swój znany utwór na koncercie z okazji urodzin księcia Filipa. Tymczasem jego przyjaciel Mick broni się przed emeryturą, wciąż chce być aktywnym zawodowo. Właśnie pracuje wraz z grupą pisarzy nad scenariuszem nowego filmu, który będzie swoistym podsumowaniem jego dotychczasowego dorobku artystycznego. W ich ekipie jest także sfrustrowany aktor Jimmy Tree, który marzy o wspaniałej kreacji, ubolewając, że dotąd zaistniał w świecie filmowym jedynie rolą robota. W hotelu przebywają także inne ciekawe postaci, jak choćby młoda masażystka, cierpiący na nadwagę Diego Maradona, a także Miss Uniwersum. Przyjaciele Fred i Mick snują wspomnienia na temat życia i kariery zawodowej. Wszystko się zaciera w pamięci, z przeszłości pamiętają niewiele, a przed nimi jawi się jedynie pustka, bez żadnej przyszłości. Małżeństwo ich dzieci rozpadło się. Córka Freda, Lena, jest z nim w hotelu. Syn Micka zostawił ją dla gwiazdy popu, Palomy Faith. Porzucona Lena wyładowuje swój gniew na ojcu. Tymczasem Mick kończy wraz z ekipą scenariusz i jest zadowolony ze swojej pracy. Uważa się wciąż za dobrego filmowca, który może jeszcze wiele zdziałać, choć tak naprawdę lata świetności ma już za sobą. Mick zamierza powierzyć główną rolę starzejącej się divie Brendzie Morel, ta jednak odrzuca propozycję, mówiąc mu wprost, że od dawna nie zrobił żadnego dobrego filmu. Te słowa prawdy kompletnie załamują Micka. Również Fred będzie się musiał zmierzyć z opinią najbliższych i ostatecznie przeanalizować swoje dotychczasowe życie. 03:50 KINO NOCNE - MIASTO PRYWATNE Film sensacyjny, 73 min, Polska 1994 Scenariusz i reżyseria: Jacek Skalski Zdjęcia: Andrzej Adamczak Muzyka: Marcin Krzyżanowski Aktorzy: Maciej Kozłowski, Bogusław Linda, Maria Gładkowska, Mirosław Baka, Dariusz Gnatowski, Mirosław Zbrojewicz, Krzysztof Zaleski, Krzysztof Kiersznowski, Jan Tesarz, Mariusz Jakus, Piotr Gąsowski i inni Jacek Skalski, autor kilku scenariuszy filmów krótko - i długometrażowych, jako reżyser zadebiutował w roku 1989 filmem "Chce mi się wyć". Cztery lata później zrealizował "Miasto prywatne", którego temat inspirowany był działalnością w naszym kraju coraz liczniejszych i lepiej zorganizowanych grup przestępczych. Skalski przedstawił swoistą "monografię" jednego z takich gangów, począwszy od podwórkowej paczki chuliganów do ukształtowanej na wzór mafijny, niezwykle groźnej grupy bandytów. Niewielkie, podwarszawskie miasto. Na jednym z wielu szpetnych podwórek rządzi paczka małolatów - Ali, Pawik i "blond bogini" Małgośka, obiekt erotycznej fascynacji obu "wodzów". Razem spędzają wieczory, piją najtańsze wino, snują plany na przyszłość. Kilka lat później ta sama ferajna to już typowy młodzieżowy gang. Ali i Pawik skupiają wokół siebie grupę rówieśników, którzy nie potrafili zrealizować swoich marzeń i znaleźć swego miejsca w społeczeństwie, a teraz chcą jedynie wieść wygodną i łatwą egzystencję. Brutalne napady, kradzieże to ich pomysł na życie. Mija kolejnych parę lat i gang nastolatków przeobraża się w lokalną mafię. Ali, Pawik, Barnaba, Dziurga i Kaczor nie cofają się przed okrucieństwem i morderstwami, organizują poważne napady, obracają dużymi pieniędzmi. "To miasto jest nasze" - mówią i nie jest to stwierdzenie bez pokrycia. Instrumentami ich władzy są przemoc i gwałt. Na gangsterów przychodzi jednak chwila próby. Nowy układ władzy po wyborach 1989 roku zmienia polską rzeczywistość. Mafia Alego i Pawika wchodzi w nieformalne układy z politykami. Wdaje się też w konflikt z mafią rosyjską. Gra zaczyna iść o naprawdę wielką stawkę. Wokół obu przywódców coraz częściej ścielą się trupy. Z czasem powiązania z Alim i Pawikiem przestają być dla polityków wygodne. Narasta potrzeba pozbycia się niewygodnego sojusznika. W gangu dochodzi do pierwszych poważnych nieporozumień. W miejsce przyjaźni pojawia się podejrzliwość, solidarność zastępuje nieufność, miłość kończy się gorzkim zawodem. W pewnym momencie dla Alego i Pawika miasto staje się zbyt małe. Któryś z nich będzie musiał zginąć. 05:15 TAŚMY KULTURY - FILMOLOGIA STOSOWANA Artystyczne/estradowe (widowisko), 12 min, Polska, 2018 Kiedy powstał pierwszy film? Miliony lat temu, kiedy pierwszy dinozaur zaczął śnić. Potem długo nic się nie działo, aż człowiek wymyślił kamerę i zastosował do niej sen. Zaczęła się materializacja snów, inaczej filmologia stosowana.