TVP Historia Czwartek, 30.05.2019 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 30 MAJA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1640 - zmarł Rubens; 1937 - Barnum Brown odkrył skamieliny ścięgien i skóry dinozaura, co pozwoliło na pełną rekonstrukcję wygladu zwierzęcia; 1960 - zmarł Borys Pasternak; 1979 - KOR ogłosił oswiadczenie o dramatyczne sytuacji PRL; 07:55 POGRANICZE W OGNIU - ODC. 1/24 Serial historyczno - sensacyjny, 61 min, 24 odc. , Polska 1990 Reżyseria: Andrzej Konic Scenariusz: Juliusz Janczur, Andrzej Konic Muzyka: Andrzej Trzaskowski Zdjęcia: Antoni Wójtowicz Scenografia: Wojciech Majda Aktorzy: Cezary Pazura, Olaf Lubaszenko, Jan Monczka, Tomasz Stockinger, Marta Klubowicz - Różycka, Janusz Bukowski, Miłogost Reczek, Jan Jankowski, Joanna Jankowska, Katarzyna Chrzanowska, Włodzimierz Adamski, Marek Lewandowski, Dariusz Jakubowski, Piotr Grabowski, Maciej Kozłowski, Stanisław Jaskułka, Włodzimierz Maciudziński, Maciej Orłoś, Beata Paluch, Ewa Sałacka, Alicja Jachiewicz, Danuta Kowalska, Hanna Wrycza - Polk, Magdalena Michalak, Małgorzata Wachecka, Maria Probosz, Agnieszka Robótka - Michalska i inni Serial "Pogranicze w ogniu" rodził się długo. Scenariusz powstał w połowie lat osiemdziesiątych. Potem był kilkakrotnie rozszerzany i poprawiany. Andrzej Konic ukończył najpierw dziesięć odcinków. Następnych czternaście ujrzało światło dzienne dopiero trzy lata później. Akcja cyklu zaczyna się w 1918 roku podczas walk o wyzwolenie Poznania. W potyczkach z Niemcami biorą udział dwaj młodzi chłopcy: Czarek Adamski (filmowy debiut Cezarego Pazury) i Franek Relke (Olaf Lubaszenko). Obaj mają nie tylko wspólnego wroga, lecz także ten sam obiekt miłosnych westchnień, którym jest szkolna koleżanka Dorota. Czarek jednak góruje nad Frankiem pod każdym względem. Ma również większe szanse u Doroty. Tymczasem sfrustrowany Relke odkrywa, że jego ojciec zginął dlatego, że został na posterunku, gdy walczący obok niego wcieleni do niemieckiej armii Polacy uciekli, nie widząc innej szansy na ocalenie życia. We Franku budzi się niemiecka dusza. Staje po przeciwnej stronie niż Czarek. Zostaje sabotażystą i szpiegiem. Jego zdemaskowanie pociąga za sobą krwawą ofiarę. Relke ucieka do Berlina. Zmienia imię na Franz i szybko robi karierę w Abwehrze. W tym samym czasie Czarek wstępuje do polskiego wywiadu i również rychło awansuje. W gimnazjum tworzy się organizacja harcerska. Chłopcy na różne sposoby próbują zaopatrzyć się w broń. Mają też za zadanie zdobycie planów wszystkich ważniejszych obiektów w mieście. 09:10 HISTORIA POLSKI - W POGARDZIE I CHWALE - WOJCIECH KORFANTY Dokument fabularyzowany, 43 min, Polska, 2009 Reżyseria: Aleksandra Fudala-Barańska Scenariusz: Aleksandra Fudala-Barańska Aktorzy: Bogdan Tosza Dokument fabularyzowany poświęcony sylwetce wybitnego Ślązaka Wojciecha Korfantego. Wojciech Korfanty był wielką i tragiczną postacią. Na szczęście skończyły się lata, kiedy rugowano go z historii, a ulice z jego imieniem zamieniano na Komuny Paryskiej. Dzisiaj nastał czas, by przywrócić dobre imię temu wielkiemu Polakowi, i doprowadzić do tego, że Korfanty będzie wspominany z należytym szacunkiem. Film pokazuje życie Wojciecha Korfantego, jego pisma i przemowy, walkę o polskość Śląska oraz współtworzenie niepodległego państwa polskiego. 10:10 PO PRLU - NOWE SOJUSZE W III RP NATO, UE, V4 Dysk./wywiad/debata, 25 min, Polska, 2019 Scenariusz: Grzegorz Sieczkowski Zdjęcia: Michał Jarosiński, Witold Karaś, Marcin Krynicki Wykonawcy: Beata Michniewicz (prowadząca) Temat: nowe sojusze w III RP - NATO, UE, V4. Gość: dr Jan Parys socjolog, były szef gabinetu politycznego w MSZ, były minister obrony narodowej. W tym odcinku opowiadamy o pierwszych latach III RP, kiedy Państwo po obaleniu komunizmu zaczęło budować nowe sojusze. Kiedy zaczął się ten proces? Czy od wizyty George ' a Busha, który jako pierwszy prezydent USA przemawiał jeszcze w parlamencie PRL? Czy od gestów pojednania premiera Mazowieckiego i kanclerza Kohla w Krzyżowej, w chwili której walił się mur berliński? Integracja Polski z Zachodem miała też tam wielu przeciwników, którzy nadal uważali, że nie można drażnić "rosyjskiego niedźwiedzia". Bardzo ważnym elementem polskiej polityki była integracja środkowo - europejska, współpraca z Czechami, Węgrami i Słowacją, w ramach Grupy Wyszehradzkiej. Sprawy polsko - rosyjskie. Rosja najpierw zgadzała się na wejście Polski do NATO, ale potem je blokowała. Nawet w czasach Jelcyna współpraca z Rosją nie była łatwa. Udało się jednak wyprowadzić armię rosyjską z Polski, co otworzyłonam drogę do przystąpienia do Paktu Północnoatlantyckiego. Droga do NATO nie była łatwa, były też inne koncepcje. 10:40 SENSACJE XX WIEKU - ZABÓJSTWO ROBERTA KENNEDY'EGO Kameralne i studyjne (widowisko), 20 min, Polska, 1992 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Odcinek poświęcony zabójstwu Roberta Kennedy'ego. Robert Francis Kennedy został postrzelony 5 czerwca 1968 roku w Los Angeles, wkrótce po wygłoszeniu mowy celebrującej jego zwycięstwo w stanowej turze wyborów prezydenckich w Kalifornii. W wyniku odniesionych obrażeń zmarł następnego dnia. Został pochowany na Narodowym Cmentarzu w Arlington. Zamachowiec, Palestyńczyk Sirhan Sirhan, pochodził z Jerozolimy. 11:10 GENIALNE WYNALAZKI - ODC. 1/4 (THE GENIUS OF INVENTION) Film dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2013 Reżyseria: Victoria Bell, Louise Bourner Seria dokumentalna ukazująca 12 wynalazków, które zmieniły nasze życie. Serię rozpoczyna opowieść o trzech najbardziej rewolucyjnych wynalazkach wszech czasów; silniku parowym, generatorze elektrycznym i turbinie parowej. 12:20 CZAS HONORU - POWSTANIE - ODC. 1 "JESZCZE NIE DZIŚ" Serial wojenny, 45 min, Polska, 2014 Reżyseria: Jan Hryniak Scenariusz: Jarosław Sokół Aktorzy: Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki, Jakub Wesołowski, Maciej Zakościelny "Czas honoru. Powstanie" to specjalna seria popularnego serialu TVP, wieńcząca sześć sezonów emitowanych od 2008 roku. Akcja toczy się podczas powstania warszawskiego. odc. 1 "Jeszcze nie dziś" Ostatnie dni lipca 1944 roku. Przez Warszawę ciągną wynędzniali niemieccy żołnierze powracający z frontu wschodniego. Powstanie wisi w powietrzu. Warszawska młodzież rwie się do walki. Folksdojcze chcą uciekać z miasta. W niemieckiej armii panuje coraz większy sceptycyzm na temat przyszłych losów wojny i Warszawy. Rainer wręcz drwi z aktualnych planów niemieckiej armii. Bronek i Władek zostają dowódcami plutonów AK. Wraz z Michałem i Jankiem dostają zadanie specjalne, mają odebrać kuriera z Londynu z bardzo ważnymi informacjami dla dowództwa powstania. Udała się akcja wykupienia Leny z Pawiaka. Janek po raz pierwszy w życiu widzi swego syna, małego Jasia. Pełen obaw o losy rodziny prosi Romka, by wywiózł siostrę za miasto. Helena nie podziela entuzjazmu młodych warszawiaków. Próbuje wpłynąć na Bronka, by odwiódł Wandę od udziału w walkach. Wanda nie zamierza słuchać matki - razem z Celiną uczestniczy w szkoleniu dla sanitariuszek. Gubernator Warszawy Ludwig Fischer wzywa Rainera do siebie i włącza go do akcji prewencyjnej, mającej zapobiec wybuchowi powstania. 15:20 POWRÓT CZARNEJ ŚMIERCI (RETURN OF THE BLACK DEATH) Film dokumentalny, 46 min, Wielka Brytania, 2014 Reżyseria: Kenny Scott Czarna śmierć była największym koszmarem średniowiecznego świata. Czarna śmierć, łac. mors nigra, to pandemia dżumy. Zarazki zostały przyniesione do Europy z Azji Środkowej. Czarna śmierć spowodowała ogromne straty demograficzne. Szacuje się, że na dotkniętych nią obszarach zmarło w skali całej Europy, około 1/3 ludności. Film odkrywa tajemnicę, co tak naprawdę spowodowało Czarną śmierć. Czarna śmierć zabijała biednych i bogatych, starych i młodych; ofiary cierpiały na bolesne czyraki, krwawienie z uszu i czarne plamy. Świat nie widział nic podobnego, ani przedtem, ani potem. W filmie naukowcy ponownie badają szczątki, dochodząc do nowych wniosków dzięki nowoczesnej medycynie. 16:20 HISTORIA POLSKI - KAPŁAN Z SUCHEDNIOWA Film dokumentalny, 49 min, Polska, 2003 Zdjęcia: Lesław Skuza Wykonawcy: Józef Wójcik Filmowy portret i droga kapłańska księdza infułata Józefa Wójcika, obecnie proboszcza parafii w Suchedniowie, który z wielkim heroizmem przeciwstawiał się działaniom socjalistycznych władz zmierzających do wyeliminowania Boga i religii z życia Polaków. Najbardziej bohaterskim i spektakularnym wyczynem księdza Wójcika było odebranie w 1972 roku zarekwirowanej przez władze PRL kopii obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej. Okoliczności tego zdarzenia, relacjonowane przez księdza Józefa i osoby znające sprawę, przypominają fabułę sensacyjnego filmu. Kapłan oprowadza po miejscach związanych z uwolnieniem obrazu, co stwarza wrażenie swoistej "wizji lokalnej" dokonywanej po 30 latach od tamtego pamiętnego wydarzenia. Uzupełnieniem wspomnień naocznych świadków są materiały archiwalne oraz dokumenty Urzędu Bezpieczeństwa i Episkopatu Polski. Józef Wójcik urodził się w 1934 roku w wiosce nieopodal Opoczna. W 1958 przyjął święcenia kapłańskie i jeszcze w tym samym roku odbył swoją pierwszą karę więzienia za wypowiadanie się w niedzielnym kazaniu przeciwko usuwaniu krzyży ze szkół. Później jeszcze wielokrotnie był zatrzymywany przez Służby Bezpieczeństwa i wielokrotnie orzekano przeciwko niemu karę pozbawienia wolności. W 1963 roku na własną prośbę został skierowany do Wierzbicy, do parafii, która wypowiedziała posłuszeństwo Kurii Biskupiej, by zorganizować życie religijne dla części mieszkańców opowiadających się po stronie kurii. Dla ówczesnych władz konflikt między zbuntowanym proboszczem a hierarchią kościelną był spektakularnym przykładem kryzysu wewnątrz Kościoła, dlatego duchowny cieszył się poparciem państwa. Tymczasem ksiądz Wójcik, odprawiający w prowizorycznej kaplicy nabożeństwa dla prawowiernych parafian, po raz kolejny został osadzony w więzieniu, tym razem za "organizowanie nielegalnych zgromadzeń". Losy kapłana z Suchedniowa, jego męstwo i prześladowania jakim był poddawany, są jednocześnie zapisem dziejów polskiego Kościoła w czasach PRL - u. 18:35 POGRANICZE W OGNIU - ODC. 2/24 Serial historyczno - sensacyjny, 55 min, 24 odc. , Polska 1988 Reżyseria: Andrzej Konic Scenariusz: Juliusz Janczur, Andrzej Konic Muzyka: Andrzej Trzaskowski Zdjęcia: Antoni Wójtowicz Aktorzy: Cezary Pazura, Olaf Lubaszenko, Janusz Bukowski, Piotr Rzymyszkiewicz, Piotr Konieczyński, Hanna Wrycza-Polk, Joanna Jankowska, Marian Kamiński, Asja Łamtiugina, Marek Gierszał, Leszek Wojtaszak, Barbara Sołtysik, Stanisław Niwiński, Jacek Kałucki, Maciej Kozłowski Jesień 1918 roku. Zbliża się koniec wojny. Mimo to drużyna Czarka zachowuje czujność i pilnie ćwiczy pod komendą Karolaka. Wkrótce dowódca powiadamia ich o zawieszeniu broni i końcu działań wojennych. Pozycja Niemiec w Wielkopolsce słabnie. Hindenburg rozkazuje generałowi Steinerowi wysłać tam doborową jednostkę szóstego pułku grenadierów pruskich, by zapobiec ewentualnym ruchawkom. Wspiera ich szef Abwehry, który poleca oberleutnantowi Voraczkowi zorganizować siatkę szpiegowską we wschodnich rejonach Niemiec. Tymczasem Franek wraca z wojny i zostaje entuzjastycznie przyjęty przez kolegów. W Wielkopolsce wybucha powstanie. Chłopcy dostają rozkaz zdobycia małej stacyjki. Zadanie wykonują wzorowo. Franek jednak podczas akcji zachowuje się dziwnie. 22:00 SPÓR O HISTORIĘ - WŁADCY POLSCY: AUGUST III Dysk./wywiad/debata, 31 min, Polska, 2018 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Wykonawcy: Maciej Zakrocki (prowadzący) "Był August co do ciała wzrostu wielkiego, a przy tym kształtnego, nicht go z panów nie dosięgał wzrostem, tylko jeden Chodkiewicz, starosta żmudzki, lecz jak był wysoki, tak był chudy, gdy przeciwnie August był tuszy do wzrostu proporcjonalnej. Minę miał wspaniałą i zawsze wesołą, wzrok i chód powolny" - pisał o pochodzącym z saskiej dynastii Wettinów królu polskim Auguście III Jędrzej Kitowicz w "Pamiętnikach, czyli historii polskiej". Syn Augusta II Mocnego zasiadł na tronie Rzeczypospolitej po śmierci ojca w 1733 roku. Mimo że szlachta obwołała królem Stanisława Leszczyńskiego, to jednak interwencja wojsk rosyjskich doprowadziła do drugiej elekcji. Tym razem koronę otrzymał August III. Większość szlachty uznała ten wybór za nielegalny. Trzy lata później podczas tzw. sejmu pacyfikacyjnego zatwierdzono tytuł królewski Augusta III. Był to jedyny niezerwany w czasie jego panowania sejm. W czasie trzydziestoletniego panowania Wettina Rzeczpospolitą niszczyły wewnętrzne konflikty, a przez jej ziemie przechodziły obce, łupieżcze armie. Król rezydował w Dreźnie, a władzę sprawował poprzez swoich faworytów. Popadający w ruinę kraj stał się "karczmą zajezdną" dla obcych. 22:40 SZEROKIE TORY - JEDEN DZIEŃ Z ŻYCIA ŻEBRACZKI W MOSKWIE Reportaż, 24 min, Polska, 2004 Autor: Barbara Włodarczyk Cykl reportaży, 25 min, Polska 2004 Scenariusz i realizacja: Barbara Włodarczyk Ogromna rzesza ludzi bezdomnych i żyjących z jałmużny - paradoksalnie świadczy o tym, że Moskwa jest bogatym i dobrze prosperującym miastem, do którego ludzie ciągną z nadzieją na lepsze życie. Większość moskiewskich "ludzi ulicy" to przyjezdni z byłych republik Związku Radzieckiego, dla których stolica nie okazała się jednak łaskawa. Bohaterka reportażu żyje od lat wyłącznie z jałmużny. Spotkać ją można na jednej z głównych ulic Moskwy - tam, gdzie znajdują się najbardziej ekskluzywne sklepy, kasyna i restauracje. Przyjechała z Ukrainy. Jest jedną z ponad 30 tysięcy bezdomnych rosyjskiej stolicy. 00:15 SEKRETY WYKUTE W KAMIENIU - ODC. 4/8 TRANSJORDANIA, NA SKRZYŻOWANIU RELIGII I KULTUR (TRANSJORDAN, THE CLASH OF BELIEFS) Film dokumentalny, 51 min, Francja, 2005 Reżyseria: All Carpenter W czwartym odcinku serii podróż do Transjordanii. Serce Arabii. Morze piasku i skał, na którym pojawiło się kilka fal migracji. Każda z nich wpłynęła na bieg historii Bliskiego Wschodu. Człowiek osiadł tu ponad milion lat temu, po czym przeniósł się na obrzeża, gdzie ziemie były żyźniejsze. Dzięki temu pierwsze ludy dotarły do Żyznego Półksiężyca. Zielona kraina wzbudziła zainteresowanie licznych plemion, które zakładały tu swoje królestwa. Byli to Amoryci, Aramejczycy, Ammonici, Moabici, Edomici, Nabatejczycy i Żydzi. Ludy te, setki razy wymieniane w Biblii, mówią jednym językiem. Językiem Sema, syna Noego, w postaci kilku dialektów semickich. Święta ziemia między Morzem Śródziemnym a pustynią Arabii; kładka między dwoma ogniskami cywilizacji - Egiptem i Mezopotamią. Transjordania była i jest korytarzem komunikacyjnym między Afryką a Eurazją. Szlak ten, znany jako Droga Królewska, był uczęszczany już w czasach biblijnych. Mojżesz i jego lud kroczyli tędy ku Ziemi Obiecanej. Podążali nim pierwsi chrześcijanie. Kilkaset lat po nich pojawili się krzyżowcy walczący z islamem. Wszyscy zostawiali tu ślady, dowody wiary. 01:15 SENSACJE XX WIEKU - TAJEMNICA TELEGRAMU ZIMMERMANA Magazyn, 24 min, Polska, 2000 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) W sierpniu 1914 roku marynarze z brytyjskiego statku Telconia przecięli kabel transatlantycki łączący Niemcy z Ameryką Południową. Od tego wydarzenia wszystkie telegramy wysyłane z Berlina do ambasad niemieckich w krajach Ameryki Południowej, przesyłane były przez Londyn. Depesze trafiały w ręce brytyjskich kryptologów do tzw. "Pokoju 40". W 1917 roku przechwycono telegram ministra spraw zagranicznych Zimmermana. Jak się później okazało odszyfrowanie tego telegramu na zawsze zmieniło świat i zdecydowało o przystąpieniu USA do wojny w Europie. 01:50 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - KURSK CZ. 2 Magazyn, 24 min, Polska, 1994 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Druga część odcinka poświęconego bitwie o Kursk. 02:20 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - NA STYKU DWÓCH ŻYWIOŁÓW Magazyn, 22 min, Polska, 2015 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Powietrze i woda dwa potężne żywioły, którym człowiek uzbrojony w technikę nieustannie rzuca wyzwanie. Na ogół jednak robi to oddzielnie, albo pływa, albo lata. Pomysł zaś, by zmierzyć się z obiema potęgami natury jednocześnie od początku zakrawał na szaleństwo. A jednak po I wojnie światowej hydroplany błyskawicznie wpisały się w lotniczy pejzaż nowej Europy. W Polsce te dziwne, powietrzno - wodne stwory uwiły sobie gniazdo w Pucku. Dosiadający ich piloci rychło stali się obiektami prawdziwego podziwu. Jednak czasy po II wojnie, brutalnie rozprawiające się ze wszystkim, co choćby trąciło osiągnięciami II Rzeczpospolitej sprawiły, że legenda morskich lotników spłowiała. A jednak dziś, dwa pokolenia później, grupa pasjonatów historii ruszyła pod prąd czasu, szukając wszelkich śladów po Morskim Dywizjonie Lotniczym. Odwiedzimy w tym celu m. in. Muzeum Obrony Wybrzeża na Helu oraz prywatne Muzeum prowadzone przez Stowarzyszenie Historyczne Morskiego Dywizjonu Lotniczego w Pucku.