TVP Historia Niedziela, 02.06.2019 06:15 BYŁ TAKI DZIEŃ - 02 CZERWCA ODC. 581 Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1908 - patent na odkurzacz; 1953 - koronacja Elżbiety II; 1961 - nowe zasady nauczania w PRL; 1979 - początek pierwszej pielgrzymki Jana Pawła II do Ojczyzny; 07:15 TIAN ANMEN - ZAKAZANA PAMIĘĆ (TIAN ANMEN: THE FORBIDDEN MEMORY) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2009 Reżyseria: Charlie Buffet Zdjęcia: Francois Cauwel W czerwcu 1989 roku rzeź na placu Tiananmen położyła kres demokratycznym aspiracjom pekińskich studentów. Czy po 20 latach w zbiorowej pamięci Chińczyków są jakieś ślady tamtych wydarzeń? Dziennikarskie dochodzenie prowadzi Charlie Buffet. Dzang Dzielan miał 17 lat. Jego matka, była wykładowczyni filozofii na Uniwersytecie Pekińskim, nie chce mówić o okolicznościach jego śmierci. Ale nie zapomniała... "Tamtej wiosny syn spędzał dużo czasu na Placu Niebiańskiego Spokoju. Był w służbie porządkowej licealistów. Roznosił jedzenie i napoje. Wówczas miałam przekonania konserwatywne. Chciałam zatrzymać go w domu, ale wymykał się nocą, gdy już spałam..." Wszystko zaczęło się w połowie kwietnia, po śmierci byłego sekretarza ChPK, Hu Yaobanga. W 1987 roku poparł demokratyczne manifestacje i został usunięty ze stanowiska. Dziesięć tysięcy studentów zebrało się, by złożyć hołd jego pamięci. Żądali zlikwidowania korupcji i podjęcia reform. Do studentów dołączyli robotnicy i urzędnicy. Manifestanci pojawili się w wielu miastach kraju. 19 maja, Deng Xiaoping wprowadził stan wojenny. W nocy z 3 na 4 czerwca, wojsko otrzymało rozkaz usunięcia manifestantów z placu. "... Krew popłynie strumieniami... na Placu Niebiańskiego Spokoju... Pojawiły się czołgi - opowiada Lin Huan. Każda seria ścinała ludzi z nóg. Padaliśmy..." 09:25 RYCERZE I RABUSIE - ODC. 7/7 - MIŁOŚĆ PIOTRA Serial przygodowy, 44 min, Polska 1984 Scenariusz: Józef Hen Reżyseria: Tadeusz Junak Zdjęcia: Tomasz Tarasin Muzyka: Leszek Orlewicz Aktorzy: Tomasz Stockinger, Gustaw Lutkiewicz, Tadeusz Paradowicz, Janusz Zerbst, Bożena Adamkówna, Ryszard Dembiński, Stanisław Niwiński, Bruno O'Ya, Piotr Skarga, Anna Chitro, Barbara Horawianka, Marek Litewka, Wiesław Michnikowski, Krzysztof Luft, Jerzy Trela, Marcin Stawski, Ewa Decówna, Tadeusz Borowski, Jerzy Karaszkiewicz, Eugeniusz Kujawski, Mirosława Marcheluk, Zofia Saretok, Marzena Trybała, Arkadiusz Bazak, Anna Dymna i inni Piotra Wolskiego dotyka osobista tragedia. Stogniew Zgurski, brat Konstancji, w której zakochuje się starosta - zabija w karczmie szlachcica. Wolski, który z urzędu ściga warchołów łamiących prawo, musi uwięzić Stogniewa. Tymczasem inny szlachcic, Dąbski, sobie tylko znanymi drogami zdobywa tytuł do zagarnięcia majątku Zgurskich i obrócenia całej rodziny w chłopów. Najeżdża na posiadłość i uprowadza Konstancję. Piotr z pomocą braci Dydyńskich uwalnia ukochaną. Drugi brat Konstancji, zakonnik, wyrusza na poszukiwanie papierów dowodzących szlachectwa rodu, jednak ginie w drodze. W końcu dochodzi do procesu. Jedynym wiarygodnym świadkiem szlachectwa Konstancji jest właśnie starosta Wolski. Jednak oczywiste jest, że sędziowie nie uznają poręczenia Piotra, jeśli okaże się, że ubiega się on o rękę dziewczyny. Wolski, chcąc doprowadzić do przywrócenia Konstancji należnych jej praw, musi zrezygnować ze swej miłości i planów małżeńskich. 10:15 OKRASA ŁAMIE PRZEPISY - POTRAWY Z PODLASKIEGO MIODU Magazyn, 24 min, Polska, 2018 Reżyseria: Tomasz Rostworowski Scenariusz: Tomasz Rostworowski, Karol Okrasa Zdjęcia: Józef Szymura, Jarosław Frankowski, Sławomir Orman Wykonawcy: Karol Okrasa (prowadzący) W tym odcinku Karol Okrasa uda się do skansenu kurpiowskiego w Nowogrodzie nad Narwią. Tu oprócz pięknych, tradycyjnych drewnianych chałup, znajdują się liczne pamiątki po kwitnącym w dawnych wiekach polskim bartnictwie. I choć dziś to ziemniaki królują w podlaskiej kuchni regionalnej, to aż do początku XIX wieku były niemal nieobecne na tutejszych stołach. A miód był tu obecny od zawsze. Karol z kolei przedstawi widzom swoje propozycje. Jak pisze Zygmunt Gloger w swej Encyklopedii Staropolskiej: Gdy nie znano jeszcze cukru, miód zastępował jego użytek i służył do sycenia napoju, pożądanego w krainie, gdzie nie dojrzewała dostatecznie winna jagoda. Toteż ludzie, oddający się hodowli pszczół leśnych, byli bardzo pożyteczni i poszukiwani. W programie Karol wraz z gośćmi opowie o historii polskiego bartnictwa, o obecnych próbach jego odtworzenia, a także pokaże kilka kulinarnych propozycji inspirowanych smakiem miodu. W trakcie gotowania Karol spotka się z włodarzami województwa podlaskiego. W pięknej scenerii urokliwego skansenu Karol przygotuje trzy potrawy: 1/ pstrąg łososiowy w glazurze miodowej z musztardą; 2/ wątróbka ze świeżymi truskawkami z sosem miodowym; 3/ grillowany stek wołowy marynowany w miodzie i ziołach. 10:45 AFRYKA - CZ. 4. NA POŁUDNIU (AFRYKA CZ. 4. NA POŁUDNIU) Film dokumentalny, 48 min, Wielka Brytania, 2013 W czwartej części dokumentalnej serii BBC Worldwide o Afryce podróżujemy w kierunku Przylądka Dobrej Nadziei, który leży na południowym krańcu Czarnego Lądu. Tu ciepłe wody Oceanu Indyjskiego spotykają się z chłodnymi wodami Atlantyku. Mieszające się wody powodują powstawanie kłębiących się chmur, które pokrywają szczyt Góry Stołowej. Zachwycająca "chmurna" powłoka jest tylko jednym i raczej niewielkim przejawem mieszania się wód dwóch oceanów. Ogromny, a raczej zasadniczy wpływ wody te wywierają na rozwój życia na obszarze południowej Afryki. Trzy tysiące kilometrów na północ od Przylądka Dobrej Nadziei, pod piaskami plaży budzi się nowe życie. Setki młodych żółwi zielonych w pośpiechu opuszczają bezpieczne gniazdo. Siedmiocentymetrowe żółwiątka muszą pokonać stumetrowy odcinek plaży. Instynkt nakazuje nowo wyklutym zwierzętom jak najszybciej dotrzeć do morza. Niewielu gatunkom już w pierwszych chwilach życia towarzyszy równie wielkie zagrożenie. Prąd Agulhas płynie na południe ku Przylądkowi Dobrej Nadziei, niosąc setki miliardów litrów ciepłej wody dziennie. Te ciepłe wody parują wyjątkowo intensywnie. Para wodna wędruje ku górze, po czym na odpowiedniej wysokości w chłodnym powietrzu ulega kondensacji, tworząc chmury. Chmury przemieszczają się w głąb lądu, przynosząc deszcz jednemu z najmniej zbadanych zakątków świata - górom Mozambiku. To najbardziej wilgotne miejsce w południowej Afryce. Z powodu wieloletniej wojny domowej podróżnicy omijali tę krainę. Dopiero dzięki zdjęciom satelitarnym mogliśmy się dowiedzieć, jak wielkie są tutejsze lasy, nazywane zresztą przez obcokrajowców lasami z Google’a. Choć równie dobrze można by je nazwać lasami motyli. Po deszczu liczne motyle wystawiają się na promienie słońca. Kiedy ich skrzydła są już suche, owady wzlatują w powietrze. Bagna Gorongosa to rozległe mokradła o szerokości osiemdziesięciu kilometrów. Tu zwierzęta przybywają, by łapać ryby. Każdy z gatunków stosuje własną technikę połowu. Archipelag Bazaruto to rozległa piaszczysta rzeźba i najstarsza tego typu formacja na świecie. Wyspy te wyglądają jak rajska kraina, ale niełatwo tu żyć. Góry Smocze. Urwiste zbocza, wznoszące się ponad 3000 metrów n.p.m. , powstrzymują napierające chmury deszczowe. Według miejscowej ludności sępy latają tu tak wysoko, że potrafią dostrzec przyszłość. Ale gdyby nie dwa wielkie, odmienne prądy: Agulhas i Prąd Benguelski, południowa Afryka byłaby pustynią; to one przeobraziły Kraj Przylądkowy w krainę, w której rozkwita życie. 12:50 ŚWIAT Z LOTU PTAKA - ODC. 3. EUROPA (EARTHFLIGHT) Film dokumentalny, 52 min, Wielka Brytania, 2012 W trzeciej części spojrzenie z lotu ptaka na Europę. Wiosną dziesiątki tysięcy bocianów białych opuściły Afrykę i zmierzają ku oddalonym o tysiące kilometrów lęgowiskom w Europie. W czasie wędrówki, podobnie jak miliony innych migrujących ptaków, napotykają liczne trudności. W czasie lotu wykorzystują wznoszące prądy ciepłego powietrza, które jednak nie tworzą się nad wodą. Ciągłe machanie skrzydłami coraz bardziej je męczy. Wysiłek daje o sobie znać. Wystarczy, że musną skrzydłem wodę, a mogą wpaść do morza i zatonąć. Walczą o życie. Skały wyłaniające się z wody to Adalar, czyli Wyspy Książęce, upragniony przystanek. Żurawie pokonują Morze Śródziemne nad Cieśniną Gibraltarską. Camargue, jedna z największych delt rzecznych Europy, to idealne miejsce na ich odpoczynek. Do żurawi dołączają czerwonaki różowe, świeżo przybyłe z zachodniej Afryki. Choć w Europie jest coraz mniej naturalnych terenów, wiele ptaków wciąż przylatuje tu, by akurat tutaj się rozmnażać. Poznamy również szpaki krążące nad Rzymem, sokoła wędrownego, orła przedniego, brzegówki, bernikle obrożne i białolice. W następnym odcinku będziemy towarzyszyć między innymi kondorom wielkim i arom żółtoskrzydłym w wędrówce po Ameryce Południowej. 17:25 WOJOWNICY CZASU - BOLSZEWIKA GOŃ, GOŃ, GOŃ, CZYLI KOMARÓW 1920 Film dokumentalny, 27 min, Polska, 2019 Reżyseria: Grzegorz Gajewski Scenariusz: Grzegorz Gajewski Zdjęcia: Krzysztof Krzyżanowski, Grzegorz Gajewski Muzyka: Krzysztof Ridan Kiedy na młode polskie państwo spadła bolszewicka nawała, cały naród ruszył w obronie odzyskanej niepodległości. Po tzw. Cudzie nad Wisłą wojska bolszewickie były w odwrocie. Wówczas to, pod Komarowem, w okolicach Zamościa, konnicy Budionnego zastąpiła drogę polska kawaleria. Doszło wówczas do jednej z największych bitew kawaleryjskich XX wieku. Od wielu lat, co roku, na polu dawnej bitwy, odbywa się monumentalna rekonstrukcja tego wydarzenia. 18:00 DROGI WOLNOŚCI - ODC. 8 - POJEDYNEK Serial historyczno - obyczajowy, 51 min, Polska, 2018 Reżyseria: Maciej Migas Scenariusz: Hanna Probulska - Dzisiów, Stanisław Krzemiński, Joanna Wojdowicz Aktorzy: Paulina Gałązka, Katarzyna Zawadzka, Julia Rosnowska, Adam Cywka, Izabela Kuna Grudzień 1922 rok. Siostry Biernackie i cała redakcja wybierają się na koncert skrzypaczki Estery Holtorp. Między Szymonem i Marynią wybucha konflikt, gdy okazuje się, że Szymon - zamiast towarzyszyć narzeczonej - wyjeżdża na szkolenie. Marynia jest niepocieszona. Nie pomagają kwiaty na przeprosiny. Szymonowi cudem udaje się wszystko odkręcić. Po przybyciu do teatru zastaje jednak Marynię w dwuznacznej sytuacji. Ich ślub znów stoi pod znakiem zapytania. W sejmie trwają wybory prezydenckie. Alina i Katzner jadą samochodem do Warszawy na wystawę w Zachęcie, gdzie mają nadzieję zobaczyć nowo wybranego Gabriela Narutowicza. Tymczasem Kocia Biela forsuje opublikowanie swojego artykułu, po którym drogi jej i Aliny się rozejdą. Anna odchodzi od zmysłów po liście od Ignacego, który chce rozwodu. Janina interweniuje u brata, zmuszając go do zmiany zdania. 19:00 DUCHEM CIOSANY Film dokumentalny, 29 min, Polska, 2009 Reżyseria: Arkadiusz Gołębiewski Scenariusz: Paweł Nowacki Film opowiada o trzydziestoletniej historii obecności krzyża na placu Piłsudskiego w Warszawie. Autorzy filmu skupiają się na okresie od wezwania papieskiego z 2 czerwca 1979 do Ducha Świętego po wydarzenia współczesne - powstanie kamiennego krzyża na placu. W filmie zobaczymy niezwykłość miejsca i czasów. Wydarzenia historyczne, przeżycia duchowe, narodziny Solidarności, brutalne czasy lat osiemdziesiątych oraz lata współczesne. Poznamy świadków tamtych dni. Narrację historyczną wspiera wysmakowana estetycznie i dźwiękowo opowieść o procesie powstawania kamiennego monumentu według projektu Marka Kucińskiego, Jerzego Mierzwiaka i Natalii Wilczak, poczynając od wyboru bloku granitowego w kamieniołomach przez prace kamieniarskie i rzeźbiarskie w zakładzie kamieniarskim, po budowę monumentu na placu Piłsudskiego (d. Zwycięstwa) w Warszawie. 20:50 RZYMSKIE WAKACJE (ROMAN HOLIDAY) Komedia, 113 min, USA 1953 Reżyseria: William Wyler Scenariusz: Ian McLellan Hunter i John Dighton Zdjęcia: Franz Planer i Henri Alekan Muzyka: Georges Auric Aktorzy: Gregory Peck, Audrey Hepburn, Eddie Albert, Hartley Power, Harcourt Williams, Margaret Rawlings, Tullio Carminati, Paolo Carlini i inni "Rzymskie wakacje" to jedna z najbardziej czarujących komedii lat 50. , jeden z najlepszych filmów w dorobku Williama Wylera i jedna z najlepszych, choć praktycznie pierwsza znacząca rola w karierze Audrey Hepburn, która zasłużenie otrzymała za nią Oscara ("to arystokratka w każdym calu, aż po koniuszki palców", zachwycał się 22 - letnią wówczas aktorką Wyler po premierze filmu). "Rzymskie wakacje" uhonorowano ponadto statuetkami Akademii także za scenariusz i kostiumy, a w sumie film otrzymał aż 10 nominacji do tej nagrody. Film Williama Wylera to - jak pisali amerykańscy recenzenci - opowieść o Kopciuszku, tyle że a rebours. Śliczna dziewczyna, Anne, jest już bowiem księżniczką, córką władcy nie nazwanego w filmie państwa, która odbywa podróż po stolicach Europy. Wychowana w luksusie, lecz zarazem według sztywnych reguł dworskiej etykiety, nie ma prawa decydować o swym postępowaniu, sposobie spędzania czasu, ubierania się. Sztab doradców, guwernantek i lokajów czuwa nad nią przez 24 godziny na dobę. Podczas kilkudniowego pobytu w Rzymie zmęczona takim trybem życia dziewczyna jest już na skraju załamania nerwowego. Zaordynowane jej środki uspokające mają pomóc w odzyskaniu równowagi. Korzystając z chwili nieuwagi służby, Anne wymyka się z ambasady, by choć przez chwilę zasmakować "normalności". Śpiącą na ławce dziewczynę znajduje przystojny dziennikarz Joe Bradley, który ofiarowuje jej gościnę w swym skromnym mieszkanku. Anne nie wyjawia mu, kim jest i dopiero następnego dnia zdjęcie w prasie pod notatką informującą o odwołaniu przez księżniczkę Anne wszystkich oficjalnych spotkań, pozwala Joemu poznać prawdziwą tożsamość jego lokatorki. Bradley wpada na pomysł, który może mu bardzo pomóc w dalszej karierze dziennikarskiej. Postanawia przygotować sensacyjny materiał o "prywatnym" dniu księżniczki nieoficjalnie zwiedzającej Wieczne Miasto. Do pomocy bierze swego kolegę reportera, który ma fotografować Anne z ukrycia. Ustaliwszy szczegóły, wyrusza z księżniczką, podającą się nadal za skromną pensjonarkę, na całodniową wycieczkę po mieście. W tym samym czasie sprowadzona pośpiesznie przez ambasadę armia detektywów usiłuje odszukać zaginioną Anne, zanim dojdzie domiędzynarodowego skandalu. 22:55 WIELKI TEST - WIELKI TEST Z HISTORII - KAROL WOJTYŁA - JAN PAWEŁ II Kameralne i studyjne (widowisko), 90 min, Polska, 2009 Reżyseria: Konrad Smuga Scenariusz: Anita Gargas "Wielki test z historii. Karol Wojtyła - Jan Paweł II", widowisko publicystyczne, w którym zaproszeni do warszawskiego studia znani goście oraz osoby chętne, które przyjadą do Opery Krakowskiej, będą rozwiązywać test z wiedzy o Wielkim Polaku. Na zwycięzcę w Krakowie czeka nagroda 50 tys. zł. Do wspólnej zabawy zapraszamy również widzów przed telewizorami. 01:45 OSTATNI Z WACHLARZA Film dokumentalny, 65 min, Polska, 2018 Reżyseria: Hanna Zofia Etemadi Scenariusz: Hanna Zofia Etemadi Ideą filmu jest przypomnienie i utrwalenie w pamięci narodowej zapomnianych dokonań bohaterskiej formacji dywersyjno - wywiadowczej ZWZ, a następnie AK o kryptonimie Wachlarz. Autorka ustami biegłych w temacie historyków przekazuje genezę, struktury i akcje bojowe tej niezwykłej formacji działającej w okresie wrzesień 1941 - marzec 1943, czyli w czasie największych sukcesów Armii Niemieckiej. Biografem Wachlarza - formacji, której strefa działania sięgała po Dźwinę i Dniepr, jest Cezary Chlebowski. Jego publikacje wspierają autorkę filmu. Cennym materiałem, który wzbogaca film, są wspomnienia żyjących żołnierzy Wachlarza, szczególnie Ewy Zielińskiej (z.d. Jaroszewicz) ps Marta oraz pozostałych przy życiu czterech osób. Autorka wykorzystuje też relację filmową z ostatniej tradycyjnej mszy św. Wachlarza z 2014 roku. Walorem dokumentu są materiały z archiwum Wachlarza CAW w Rembertowie, archiwum IPN, archiwum MZZAK oraz muzeów, a także zachowane pamiątki rodzinne, głównie rodziny Grocholskich. Film jest nowoczesnym dokumentem historycznym związanym z zapomnianym, a ważnym i bohaterskim epizodem walki z niemieckim okupantem. Ma on szansę trafić szczególnie do młodzieży, ponieważ ze względu na specyfikę działań Wachlarza, rekrutowano do niego szczególnie ludzi młodych. Jest szansa, że głęboki patriotyzm, odwaga i umiejętność podejmowania szybkich decyzji, co miało miejsce w przypadku żołnierzy Wachlarza, staną się pozytywnym wzorcem dla młodych Polaków i obudzą w nich chęć pogłębiania pozytywnych cech charakteru. 03:05 PRZERWANA MISJA Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2017 Reżyseria: Petro Aleksowski Scenariusz: Petro Aleksowski Pierwszy polski dokument pokazujący misję Afganistan przez pryzmat strat poniesionych przez trwale poszkodowanych polskich żołnierzy. Głównymi bohaterami dokumentu są czterej młodzi mężczyźni, dla których marzeniem życia była armia i spełnieniu tego marzenia podporządkowali swoje życie. Sprawdzianem męskości i żołnierskich umiejętności miał być wyjazd na misję. Utrzymywane w tajemnicy, skrywane w pamięci żołnierzy prawdziwe oblicze polskiej misji jest bazą dla konstrukcji akcji i dramaturgii filmu. Bohaterowie podejmując decyzję o wyjeździe na misje byli w związkach rodzinnych, a mimo to zdecydowali sami, bez konsultacji z najbliższymi. Dziś, kiedy trzeba zapłacić za swoją decyzję, kosztami tej spłaty obciążają właśnie najbliższych. Autor filmu, nawiązując dialog, w którym zadaje pytania niewygodne dla weteranów, staje się dla nich kolejnym wyzwaniem zmuszając do pierwszych od czasu wypadku tak szczerych wyznań. Film bogato zobrazowany oryginalnymi zdjęciami nakręconymi przez żołnierzy w Afganistanie.