TVP Kultura Poniedziałek, 27.05.2019 08:00 STUDIO KULTURA - ROZMOWY - MACIEJ GRZYBOWSKI Dysk./wywiad/debata, 9 min, Polska, 2019 Wykonawcy: Wojciech Engelking (prowadzący) Już w maju kolejna edycja festiwalu Trzy - Czter - Ry: Konteksty - kontrasty - konfrontacje. Wojciech Engelking rozmawia o niej z dyrektorem artystycznym festiwalu Maciejem Grzybowskim. 08:20 AWATAR, CZYLI ZAMIANA DUSZ Film fantastyczny, 60 min, Polska 1964 Autor: Theophile Gautier Scenariusz i reżyseria: Janusz Majewski Zdjęcia: Kurt Weber Muzyka: Lucjan Kaszycki Aktorzy: Wanda Koczeska, Jan Machulski, Henryk Boukołowski, Gustaw Holoubek, Kazimierz Rudzki, Krzysztof Litwin, Lucjan Zitrig, Ryszard Kotys, Stefania Kołodziejczyk, Bronisław Broński i inni Znakomita adaptacja opowiadania Teofila Gautiera (1811 - 72), wybitnego pisarza francuskiego, autora m.in. cenionych poezji ("Emalie i kamee") oraz powieści "Panna de Maupin" i "Kapitan Fracasse". "Awatar, czyli zamianę dusz" zrealizował Janusz Majewski w ramach popularnego w latach sześćdziesiątych telewizyjnego cyklu "Opowieści niesamowite". Jest to zresztą bodaj najwyżej oceniony przez krytykę odcinek serii. Świetnie skonstruowany scenariusz, przekonująca stylizacja na XIX wiek, wyborne aktorstwo (Holoubek, Boukołowski, Machulski, Koczeska) oraz humor, który wytrzymał próbę czasu, to główne atuty tego filmu. Walory "Awataru..." doceniono również za granicą. Film Majewskiego otrzymał nagrodę FIPRESCI na Międzynarodowym Festiwalu Filmów Telewizyjnych w Monte Carlo (1966) oraz Złoty Asteroid na Międzynarodowym Festiwalu Filmów Fantastycznych w Trieście (1967). XIX wiek, Paryż. W pałacu Faubourg Saint Honore mieszka szczerze kochające się hrabiowskie małżeństwo Magdaleny Natalii i Olgierda Łabińskich. Codziennie, niczym tajemne miłosne zaklęcie, cytują sobie werset z Mickiewicza: "Zawsze i wszędzie będę ja przy tobie..." Hrabina wspomina swój pobyt we Florencji i upartego adoratora, niejakiego Oktawiusza de Saville, którego wszakże pozbawiła wszelkich złudzeń. Młodzieniec nie potrafi jednak zapomnieć hrabiny i trawiony niespełnioną namiętnością coraz mocniej zapada na zdrowiu. Po powrocie do Paryża wzywa słynnego doktora Cherbonneau, zwanego "braminem" z racji znajomości arkanów tajemnej wiedzy indyjskiej. Medyk, cieszący się dwuznaczną sławą szarlatana, proponuje znękanemu młodzieńcowi "awatar", czyli zamianę dusz. Wkrótce dusza zadurzonego Oktawiusza przyobleka się w ciało hrabiego Łabińskieggo i odwrotnie. Mimo to kłopoty zakochanego młodzieńca wcale się nie kończą. Hrabina, zorientowawszy się, że jej "mąż" nie pamięta mickiewiczowskich wersetów, zamyka przed nim drzwi do sypialni. Decyzję swą uzasadnia miłością do ojczyzny: "Jestem zbyt wielką patriotką, żeby przyjmować kosmopolitycznych profanów..." Na domiar złego dusza hrabiego zdecydowanie nie może pogodzić się ze swą nową cielesną powłoką. 09:35 CZY JEST TU PANNA NA WYDANIU? Komedia obyczajowa, 70 min, Polska 1977 Reżyseria: Janusz Kondartiuk Scenariusz: Roman Kłosowski, Janusz i Andrzej Kondratiukowie Zdjęcia: Adam Myszkowski Muzyka: Zygmunt Konieczny Aktorzy: Roman Kłosowski, Jan Wrona, Beata Andrzejewska, Henryk Hunko, Krzysztof Kowalewski, Helena Norowicz, Włodzimierz Saar, Jan Himilsbach, Władysław Ogórek, Regina Regulska, Zbigniew Buczkowski Młody mężczyzna powraca z wojska do rodzinnej wsi. Pragnie pracować na roli, ale do prowadzenia gospodarstwa jest mu potrzebna żona. Kiedy w rodzinnej wsi nie znajduje odpowiedniej panny, odwiedza dalekich krewnych i znajomych w całej Polsce. Niełatwo jednak znaleźć dziewczynę, która zgodzi się mieszkać na wsi. Dla większości z nich dawne tradycje nie mają większego znaczenia, a małżeństwo nie jest jedynym celem w życiu. "Fabuła stanowi pretekst do powiedzenia czegoś o tradycji lub raczej o jej odrzucaniu. Sam pomysł fabularny - bohater w podróży - pozwala nie tylko ukazać panoramę czasu teraźniejszego widzianego oczyma postaci filmu, lecz także na ukazanie oczekiwania na coś, co jeszcze nieokreślone" - mówił Janusz Kondratiuk. Scenariusz filmu jest pracą zbiorową, pracowali nad nim Janusz i Andrzej Kondratiukowie, grający główną rolę Roman Kłosowski, a także mieszkańcy wsi Łacha w gminie Serock, którzy zgłaszali swoje uwagi i pomysły. Autorzy filmu zaangażowali wielu aktorów niezawodowych. Janusz Kondratiuk podkreślał, że właśnie oni - w przeciwieństwie do aktorów na co dzień związanych z teatrem, filmem, przyzwyczajonych do określonego warsztatu - potrafią "wtopić się" w przedstawianą w filmie rzeczywistość. 11:00 WIELKA MIŁOŚĆ BALZAKA - ODC. 7 WYZWOLONY (WYZWOLONY) Serial obyczajowy, 54 min, Polska/Francja, 1973 Reżyseria: Wojciech Solarz Scenariusz: Jerzy Stefan Stawiński, Yves Jamiaque Zdjęcia: Wiesław Rutowicz Aktorzy: Pierre Meyrand, Jolanta Rakiej, Jan Ciecierski, Beata Tyszkiewicz, Józef Duriasz, Henryk Machalica, Jan Matyjaszkiewicz, Mieczysław Voit Rok 1847. Chory Balzac przyjeżdża do Wierzchowni - majątku pani Hańskiej, gdzie nachodzą go listy z Francji z żądaniami zwrotu długów. Zdając sobie sprawę, że niewiele życia mu pozostało, pani Hańska godzi się wreszcie na ślub. Wyjeżdżają do Paryża, gdzie nękany przez wierzycieli, Balzac umiera 18 sierpnia 1850 roku. 12:10 BLISKO, CORAZ BLIŻEJ - ODC. 1 JEST DLA KOGO ŻYĆ. ROK 1863 Serial historyczno - obyczajowy, 72 min, 10 odc. , Polska 1982 Reżyseria: Zbigniew Chmielewski Scenariusz: Albin Siekierski Zdjęcia: Jan Janczewski Muzyka: Piotr Marczewski Występują: Franciszek Pieczka, Anna Ciepielewska, Tadeusz Madeja, Tadeusz Borowski, Sławomira Łozińska, Stefan Szmidt, Mariusz Dziędziel, Wincenty Grabarczyk, Tadeusz Szaniecki, Tomasz Zaliwski, Jan Frycz, Ewa Ziętek, Teresa Lipowska, Eugeniusz Kujawski i inni Wielu krytyków porównywało "Blisko, coraz bliżej" z "Najdłuższą wojną nowoczesnej Europy". Oba seriale były skonstruowane na podobnej zasadzie, oba też opowiadały o walce Polaków z niemieckim zaborcą. O ile jednak akcja "Najdłuższej wojny..." toczyła się w Wielkopolsce, o tyle fabuła "Blisko, coraz bliżej" dotyczy Śląska. Opowieść rozciąga się na lata 1863 - 1922. Jej głównymi bohaterami są przedstawiciele rodziny Pasterników, mieszkający w fikcyjnej wsi Wielowice pod Pszczyną. Rejon ten, zwany "trójkątem trzech cesarzy" leżał na styku trzech zaborów. Protagonistą pierwszych trzech odcinków jest Franciszek Pasternik (w tej roli Franciszek Pieczka), dalsze części opowiadają o losach jego licznych dzieci i jeszcze liczniejszych wnuków. Widz śledzi ich dzieje na tle wielkich przemian i wydarzeń historycznych, wpływających na życie śląskich Polaków. Jest zatem Kulturkampf, rugi pruskie, rewolucja 1905 roku, I wojna światowa i powstania śląskie. Jednym z pragnień reżysera Zbigniewa Chmielewskiego (znany m.in. z seriali "Dyrektorzy" i "Daleko od szosy") było możliwie wierne oddanie językowych przemian na Śląsku na przełomie XIX i XX stulecia. Z pieczołowitością ukazał więc, jak oryginalna śląska gwara stopniowo nasiąka germanizmami, aż do momentu, gdy niemiecki staje się obowiązujący w szkołach, kościołach, urzędach. Część dialogów prowadzona jest też po francusku, a to z tego powodu, że żołnierze z kontyngentu francuskiego wchodzili w skład Komisji Międzysojuszniczej, nadzorującej przebieg plebiscytu na Śląsku. W serialu celowo zabrakło zdjęć dokumentalnych. Całość jest inscenizowana. Specjalnie dla potrzeb cyklu zbudowano wieś z okresu powstania styczniowego. Każdy odcinek niósł za sobą konieczność wykreowania nowej epoki - innej architektury, mody, otoczenia. By sprostać temu zadaniu, poniesiono znaczne nakłady finansowe. W skompletowaniu setek kostiumów pomogła też "DEFA" - Wytwórnia Filmowa z ówczesnej NRD. Do napisania scenariusza zaangażowano Albina Siekierskiego - znanego pisarza, specjalistę od spraw Śląska. Miał on wówczas za sobą m.in. współpracę z Kazimierzem Kutzem ("Paciorki jednego różańca") oraz liczne sztuki teatralne i scenariusze, w większości związane z tematyką śląską. Pisząc scenariusz sagi o Pasternikach, obficie czerpał z własnej autobiografii, a także z barwnych opowieści swych krewnych - rodowitych Ślązaków. Akcja serialu rozpoczyna się w momencie wybuchu powstania styczniowego w zaborze rosyjskim. Jeden z synów Pasternika chce wziąć w nim udział. Jednak ojciec kategorycznie mu tego zabrania. Jego życiową dewizą jest bowiem: "Tu żyć, być i tu walczyć o Polskę". Wierny tym słowom wie jednak, że do odzyskania niepodległości nie wystarczą entuzjazm i piękne hasła. Potrzeba jeszcze ludzi światłych, wykształconych, którzy nie dadzą się ogłupić pierwszej lepszej propagandzie. Wysyła więc syna do seminarium, by uczył się na księdza. Zdaje sobie sprawę, że z ambony będzie on mógł przepajać serca słuchaczy szczerym patriotyzmem i umiłowaniem rodzimych tradycji. 13:30 STUDIO KULTURA - ROZMOWY - MACIEJ GRZYBOWSKI Dysk./wywiad/debata, 9 min, Polska, 2019 Wykonawcy: Wojciech Engelking (prowadzący) Już w maju kolejna edycja festiwalu Trzy - Czter - Ry: Konteksty - kontrasty - konfrontacje. Wojciech Engelking rozmawia o niej z dyrektorem artystycznym festiwalu Maciejem Grzybowskim. 14:50 DIABŁY, DIABŁY Film psychologiczny, 81 min, Polska 1991 Scenariusz i reżyseria: Dorota Kędzierzawska Zdjęcia: Zdzisław Najda Aktorzy: Danuta Szaflarska, Monika Niemczyk, Jerzy Łapiński, Krzysztof Plewka, Paweł Chwedoruk, Grzegorz Karabin, Maria Szoma, Wiesław Szoma, Justyna Ciemny Spokój małego, sennego miasteczka, zamieszkanego przez ludzi, których życie wypełniają rodzina, dom, praca, szkoła, kościół, zakłóca przyjazd cygańskiego taboru. Cyganie niepokoją, ale też budzą ciekawość. System wartości i przyzwyczajenia mieszkańców miasteczka są zupełnie inne od życia cygańskiego - pełnego radości, spontanicznego, otwartego i tejemniczego zarazem. Szczególne wrażenie przybysze wywierają na Małej, trzynastoletniej bohaterce filmu. Wkrótce bardzo mocno się do nich przywiąże, a szczególne miejsce w jej duszy zajmie cygański chłopiec. Miejscowa społeczność podchodzi jednak nieufnie do wszystkiego co inne i obce. Dlatego też Cyganie muszą zostać wypędzeni. 16:25 JAŃCIO WODNIK Dramat obyczajowy, 100 min, Polska 1993 Reżyseria: Jan Jakub Kolski Scenariusz: Jan Jakub Kolski Zdjęcia: Piotr Lenar Muzyka: Zygmunt Konieczny Aktorzy: Franciszek Pieczka, Bogusław Linda, Grażyna Błęcka - Kolska, Olgierd Łukaszewicz, Katarzyna Aleksandrowicz, Henryk Niebudek, Lech Gwit, Joanna Jędrejek, Katarzyna Kurylońska Reżyser Jan Jakub Kolski (ur. 1956) jest wierny swojemu oryginalnemu stylowi i tematyce. W filmach dokumentalnych, które realizuje od 1982 roku, częstym tematem była kontemplacja porządku natury. W filmach fabularnych Kolski rozwija ten temat. Opowiada o wsi, ale nie czyni tego na sposób realistyczny. Są to przypowieści o życiu - często brutalnym - w bliskim kontakcie z naturą, a więc bliżej Boga. Kino Kolskiego, porównywane z latynoskim "realizmem magicznym", to refleksja na temat dobra i zła, pełna tęsknoty za duchowymi wartościami. W "Pogrzebie kartofla" (1990) Kolski odwołuje się do biblijnego mitu Hioba, kreśląc obraz gwałtownych przemian na polskiej wsi po II wojnie światowej. W "Pograbku" (1992) przedstawił historię niezwykłego uczucia ludzi z "dołów" wiejskiej hierarchii. W świecie filmów Kolskiego ciągle jest obecne pytanie o sens dobrych i złych uczynków, które zdają się determinować losy ich sprawców. W roli Jańcia wystąpił wybitny aktor teatralny i filmowy - Franciszek Pieczka (ur. 1928). Stworzył niezwykłą, barwną galerię bohaterów o ludowym rodowodzie, zagrał m.in. tytułową rolę w "Żywocie Mateusza" (1968) Witolda Leszczyńskiego, w "Perle w koronie" (1972) stworzył pełną godności postać powstańca śląskiego, był zbuntowanym przeciw komunistycznej władzy góralem Haratykiem w zatrzymanym kilka lat przez cenzurę filmie "Słońce wschodzi raz na dzień" (1972) i doskonałym Czepcem w "Weselu" (1973) Andrzeja Wajdy według dramatu Stanisława Wyspiańskiego. Wielką popularność przyniosła mu rola Gustlika w serialu "Czterej pancerni i pies" (1968 - 70). Dużą zaletą jego aktorstwa jest naturalność i zróżnicowanie ról. Grając postaci często zbliżone charakterem, Pieczka potrafi uczynić z nich zawsze niepowtarzalne osobowości. "Jańcio Wodnik" zdobył Nagrodę Specjalną Jury "Złote Lwy Gdańskie" za najlepszą rolę męską dla Franciszka Pieczki i Nagrodę Dziennikarzy na XVIII Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w 1993 roku w Gdyni. Jeden z chłopów wygnał ze stajni i skatował chorą klacz. Znajduje ją wędrowny dziad (Łukaszewicz), który, gdy klacz zdycha, rzuca klątwę na wieś. W tym samym czasie jeden z jej mieszkańców Jańcio (Pieczka) odkrywa w sobie niezwykłe zdolności. Jest mu posłuszna woda, może dokonywać i innych nadnaturalnych czynów. Jańcio opuszcza ciężarną młodą żonę Weronikę (Błęcka - Kolska). Chce nieść ludziom pociechę i pomoc. Na swej drodze spotyka sprytnego oszusta - stygmatyka (Linda). To spotkanie odmieni życie Jańcia. 18:10 KTÓRĘDY PO SZTUKĘ - KAROL HILLER Magazyn, 6 min, Polska, 2017 Reżyseria: Anna Zakrzewska Scenariusz: Tomasz Filiks Wykonawcy: Przemysław Strożek 100 Lat Awangardy w TVP Kultura! O obrazie "Gra w piłkę" Karola Hillera opowiada dr Przemysław Strożek z Instytutu Sztuki PAN. 18:20 VIDEOFAN - PORTRETY: KRZYSZTOF WODICZKO Felieton, 15 min, Polska, 2017 Rozmowa z Krzysztofem Wodiczko o jego najsłynniejszych projekcjach, w których wykorzystywał technikę wideo. Krzysztof Wodiczko urodzony w Warszawie w 1943 roku, mieszka i pracuje w Nowym Jorku, Bostonie i Warszawie. Artysta multimedialny, teoretyk sztuki, wykładowca akademicki. W praktyce artystycznej Wodiczko wypracowuje narzędzia, które mają wartość zarówno symboliczną, jak i utylitarną, służącą użytkowaniu przestrzeni publicznej. Liczne projekty (Pojazdy, Instrumenty) i projekcje są wyrazem krytyczno - utopijnej postawy artysty i zaangażowania w sztukę rozumianą jako praktykowanie demokracji. (bio: Fundacja Profile) 21:25 PANORAMA KINA POLSKIEGO - 11 MINUT (11 MINUTES) Thriller, 78 min, Irlandia/Polska, 2015 Reżyseria: Jerzy Skolimowski Scenariusz: Jerzy Skolimowski Zdjęcia: Mikołaj Łebkowski Muzyka: Paweł Mykietyn Aktorzy: Richard Dormer, Paulina Chapko, Wojciech Mecwaldowski, Andrzej Chyra, Agata Buzek, Piotr Głowacki, Jan Nowicki, Mateusz Kościukiewicz, Łukasz Sikora 11 minut z życia różnych postaci pokazane na ekranie w równocześnie rozgrywających się sytuacjach i zadarzeniach. Zanim upłynie tytułowe 11 minut, losy bohaterów połączy coś, co nieodwracalnie wpłynie na ich dalsze życie. Wśród głównych postaci są: mąż zazdrosny o swoją atrakcyjną żonę aktorkę, sprzedawca hot dogów, hollywoodzki reżyser, handlarz narkotyków, nastoletni złodziejaszek, sędziwy malarz, a także ekipa pogotowia ratunkowego. O bohaterach filmu rozgrywającego się współcześnie wiadomo tyle, że mieszkają w wielkim mieście i każdy z nich skrywa jakąś tajemnicę. W 2015 roku w Wenecji film został owacyjnie przyjęty i otrzymał Wyróżnienie Specjalne Jury Młodych. Dzieło Skolimowskiego doceniono również na festiwalu w Gdyni, gdzie przyznano Nagrodę Specjalną Jury za oryginalność koncepcji artystycznej. Film był wytypowany jako polski kandydat do nagrody Oscara. 22:55 ARTYŚCI - ODC. 4 Serial obyczajowy, 45 min, Polska, 2015 Reżyseria: Monika Strzępka Scenariusz: Paweł Demirski Zdjęcia: Bartosz Nalazek Aktorzy: Dorota Segda, Maria Maj, Agnieszka Glińska, Jan Klata, Ewa Skibińska, Adam Cywka, Krzysztof Dracz, Paulina Puślednik, Klara Bielawka, Marcin Czarnik, Paweł Miśkiewicz, Edward Linde - Lubaszenko, Tadeusz Huk, Ewa Dałkowska, Jerzy Trela Podczas prób, reżyser spektaklu łamie nogę. Nastroje wśród aktorów są na granicy wytrzymałości. Nie dość, że artyści chcą zerwać próby, to jeszcze okazuje się, że techniczni pomylili wymiary scenografii. Aby ratować budżet, Sterczyńki próbuje zwolnić kolejną osobę. Tym razem wybór pada na panią sprzątającą - Helenę. Nowa firma ochroniarska cały czas legitymuje pracowników teatru, którzy są coraz bardziej poirytowani. Mimo przeciwności losu, premiera sztuki odbywa się w wyznaczonym terminie. Reżyser, nie wierząc w sukces swojego spektaklu, próbuje namówić Jaskóła, żeby zrzucił ze schodów aktora grającego jedną z głównych ról. Na widowni pojawia się znana i ceniona reżyserka, Richter. 04:15 TAŚMY KULTURY - TWÓRCA I STWÓRCA Artystyczne/estradowe (widowisko), 12 min, Polska, 2018 Kto stworzył twórcę? Co stworzył stwórca? Czy stwórca jest twórcą, a twórca stwórcą? Co jest w takim razie tworzywem? 04:30 SCENA ALTERNATYWNA - REBEKA Magazyn, 23 min, Polska, 2019 Reżyseria: Joanna Makowska Wykonawcy: Iwona Skwarek, Bartosz Szczęsny, Marek Horodniczy (prowadzący) Rebeka to polski zespół muzyczny wykonujący electro pop, założony w 2008 roku w Poznaniu przez Iwonę Skwarek. W 2010 roku skład zwiększył się o drugą osobę - Bartosza Szczęsnego. Charakterystyczne dla zespołu jest wykorzystywanie keyboardu Casio w połączeniu z komputerem oraz emocjonalne, minimalistyczne kompozycje połączone z tekstami w języku angielskim. Po dwóch latach od wydania "Davos", Iwona Skwarek i Bartosz Szczęsny z grupy Rebeka przygotowali płytę "Post Dreams".