TVP Kultura Wtorek, 04.06.2019 08:35 DORADCY KRÓLA HYDROPSA Film animowany, 20 min, Polska, 2016 Reżyseria: Natalia Brożyńska Scenariusz: Natalia Brożyńska, Mateusz Moczulski Zdjęcia: Napierała Napierała Muzyka: Tomasz Jerzy Tumidajewicz Film animowany Natalii Brożyńskiej, autorki "Drżących trąb". Film opowiada historię króla Akwacji Hydropsa oraz jego doradców, którzy otrzymali od władcy zadanie stworzenia następcy tronu. Rywalizacja i intrygi dotyczące cech, jakie miał mieć zaszczepione królewicz, doprowadziły do wszczepienia matrycy "zamiłowania" do rzeczy małych. Tak zrodziła się obsesja zmniejszania się. (filmpolski.pl) 09:10 JESTEM Dramat psychologiczno - obyczajowy, 93 min, Polska 2005 Scenariusz i reżyseria: Dorota Kędzierzawska Zdjęcia: Arthur Reinhart Muzyka: Michael Nyman Aktorzy: Piotr Jagielski, Agnieszka Nagorzycka, Edyta Jungowska, Barbara Szkałuba, Paweł Wilczak, Agnieszka Podsiadlik, Marcin Sztabiński, Elżbieta Okupska, Przemysław Bluszcz, Janusz Chabior "Kundel" ma 11 lat, drobną buzię, jasne włosy i poważne spojrzenie dorosłego człowieka, który już niejednego w życiu doświadczył. Bo też los go nie oszczędzał. Ojca pewnie nie zna albo już nie pamięta, matka oddała go do domu dziecka, bo nie radziła sobie z obowiązkami macierzyńskimi, do których zupełnie nie dorosła. Znacznie bardziej niż syn pochłania ją poszukiwanie właściwego partnera życiowego. Jak twierdzi, nie umie żyć sama, pragnie, żeby ktoś ją kochał, ale trafia na takich, którzy tylko chcą "zaliczyć" atrakcyjną jeszcze młodą kobietę. Szybko przychodzą i jeszcze szybciej znikają. A ona znów zostaje sama z dojmującą potrzebą miłości. Nie dostrzega, że tej miłości potrzebuje również jej syn, przeraźliwie samotny, pozbawiony opieki, domu, oparcia, o ileż dojrzalszy, mądrzejszy i wrażliwszy niż jego nieodpowiedzialna, egoistyczna matka. Pobyt w domu dziecka zapewnia dach nad głową i kawałek chleba, ale "Kundel" ma dosyć bezdusznych nauczycieli i okrutnych, prześmiewczych docinków rówieśników. Pewnego dnia ucieka z sierocińca. Ma nadzieję, że matka przygarnie go przynajmniej na jakiś czas, ale ona, jak zwykle, zajęta jest tylko sobą. Przegania go jak najgorszego natręta. Chłopiec zamieszkuje więc na opuszczonej, starej barce przycumowanej do brzegu. Zarówno mieszkańcom miasteczka, dobrze go znającym, jak i ludziom mieszkającym w stojącym na uboczu domu nad rzeką jego los jest całkowicie obojętny, z czego "Kundel" zdaje sobie sprawę. Ci pierwsi spotykają go, jak zbiera złom do rozklekotanego wózka, żeby zarobić parę groszy na jedzenie, gdyż ma swój honor i nie chce żebrać. Ci drudzy widzą go, jak krząta się po barce rano i wieczorem, myje się, je. Zainteresowanie budzi jedynie w dwóch córkach gospodarzy: siedmio - i ok. jedenastoletniej, które uważnie obserwują chłopca z daleka. Dodatkowo "Kundel" musi się wystrzegać swych dawnych kolegów z miasteczka, traktujących go jako obiekt swoistych polowań. Któregoś wieczoru młodsza z dziewczynek zagląda na barkę, a wreszcie staje oko w oko z "Kundlem". Odwagi dodaje jej wypite piwo. Dzieci zamieniają parę słów, mała odchodzi. Wraca do swojego dostatniego domu, w którym czuje się równie osamotniona i nieszczęśliwa jak jej nowy znajomy z barki. Nazajutrz pojawia się znowu i odtąd staje się regularnym, gorąco wyczekiwanym gościem na barce. Podrzuca też chłopcu jedzenie, przynosi baterie do znalezionego przez niego radia. Stopniowo między obojgiem małych nieszczęśników rodzi się przyjaźń. Wreszcie każde z nich ma kogoś, z kim może porozmawiać, kto go słucha i rozumie. On zwierza się jej, że jak dorośnie, zostanie poetą, choć pewnie nie do końca wie, co to znaczy. Ona, na pytanie, kim będzie w przyszłości, odpowiada, że starą panną, bo już wie, że to coś smutnego i przykrego, a tak się czuje w swoim zasobnym, lecz obojętnym domu. W przypływie desperacji oboje rozważają nawet wspólną ucieczkę barką w świat. O przyjaźń dziewczynki z obcym zaczyna być zazdrosna niedopuszczona do tajemnicy starsza siostra. Któregoś ranka, odwróciwszy uwagę siostry, dzwoni na policję, by złożyć doniesienie. "Jestem" to bodaj najdojrzalszy film w dorobku Doroty Kędzierzawskiej ("Wrony", "Nic", "Pora umierać") przejmujący, prawdziwy, zapadający w pamięć. Urzeka nie tylko znakomitą grą głównego bohatera, małego Ślązaka Piotra Jagielskiego, ale także poetyckimi zdjęciami Arthura Reinharta i wspaniałą muzyką Michaela Nymana. Na festiwalu w Gdyni w 2005 r. film otrzymał nagrody za muzykę, zdjęcia i dźwięk oraz nagrodę publiczności. Dodatkowo operatora Arthura Reinharta uhonorowano nagrodą główną na festiwalu Camerimage w Łodzi i Orłem - Polską Nagrodą Filmową. "Jestem" zebrało też laury na festiwalach w Berlinie, Belgradzie i 11:00 BLISKO, CORAZ BLIŻEJ - ODC. 12 ZŁOTA LILIJKA. ROK 1932 Serial historyczno-obyczajowy, 76 min, Polska, 1986 Reżyseria: Zbigniew Chmielewski Scenariusz: Albin Siekierski Zdjęcia: Jan Janczewski Muzyka: Piotr Marczewski Aktorzy: Tomasz Zaliwski, Ewa Ziętek, Jan Frycz, Teresa Lipowska, Czesław Stopka, Tadeusz Szaniecki, Krzysztof Stroiński, Dorota Pomykała, Piotr Skiba, Lidia Bienias Rok 1932. Śląska gospodarka boryka się z poważnymi problemami. Z miesiąca na miesiąc powiększa się obszar nędzy. Bieda i problemy z pracą nie omijają Pasterników. Robert po awanturze z majstrem ląduje na bruku. Ratując się przed biedą, dołącza do górników nielegalnie wydobywających węgiel z biedaszybów. W jego ślady idzie Tomasz. By zarobić na chleb, gotów jest ryzykować nawet kłopoty z policją regularnie niszczącą biedaszyby. Brak pracy popycha Gustka, syna Roberta, do szukania zarobku w przemycie i hazardzie. Na tym tle dochodzi do rodzinnego konfliktu. Nie wiedzie się też Bolkowi, synowi Tomasza. Brak pieniędzy uniemożliwia mu naukę w gimnazjum. Wspólnie z kuzynem Ryśkiem zaczyna sprzedawać węgiel z biedaszybów na placu targowym. 12:25 BLISKO, CORAZ BLIŻEJ - ODC. 13 NIESPOKOJNA GRANICA. ROK 1939 Serial historyczno-obyczajowy, 76 min, Polska, 1986 Reżyseria: Zbigniew Chmielewski Scenariusz: Albin Siekierski Zdjęcia: Jan Janczewski Muzyka: Piotr Marczewski Aktorzy: Piotr Skiba, Zbigniew Zaniewski, Daniel Kozakiewicz, Krzysztof Stroiński, Jacek Milczanowski, Michał Juszczakiewicz, Grzegorz Forysiak, Tomasz Zaliwski, Czesław Stopka, Jan Frycz, Ewa Ziętek, Teresa Lipowska, Dorota Pomykała, Grażyna Barszczewska, Lidia Bienias Nadchodzi rok 1939. Bolek pracuje w fabryce maszyn górniczych, gdzie coraz śmielej poczynają sobie bojówki nazistowskie. Nawet ludowa zabawa, zorganizowana przez harcerzy z okazji święta 3 maja, staje się dla Niemców pretekstem do awantury między Polakami a prohitlerowsko nastawioną młodzieżą niemiecką. Krysia - mimo że jest narzeczoną Bolka - spotyka się też z Willim, synem Jerzego. Gustek, parający się szmuglem, pomaga nielegalnie przekraczać granicę Niemcom szerzącym dywersję. Zygmunt - młodszy syn Tomasza poznaje Wisię - pielęgniarkę ze szpitala. Między młodymi rodzi się uczucie. Tymczasem starzejący się coraz wyraźniej dziadek Stanik duże nadzieje wiąże z trzynastoletnim Zbyszkiem, ulubieńcem całej rodziny Pasterników. 14:20 NIEDZIELA MAŁEGO AKTORA Dysk./wywiad/debata, 40 min, Polska, 2019 Wykonawcy: Marta Perchuć - Burzyńska (prowadzący) Gośćmi "Niedzieli z..." są ludzie, którzy swoje pierwsze kroki na planach filmowych stawiali jako dzieci lub bardzo młodzi ludzie. O tym, że znaleźli się przed kamerą, nieraz zdecydował przypadek, nieraz świadome działanie ich samych lub osób im najbliższych. Kamera ich pokochała, tak samo, jak miliony widzów przed telewizorami. Dla swoich rówieśników byli idolami, a ich role uznane są dziś za kultowe. 15:10 FERNANDO I HUMANIŚCI Impresja filmowa, 22 min, Polska, 1973 Autor: Antoni Kroh Reżyseria: Stanisław Kokesz Scenariusz: Stanisław Kokesz Zdjęcia: Zygmunt Adamski Aktorzy: Zygmunt Zintel, Aleksander Fogiel, Stanisław Gronkowski, Hanna Halcewicz, Julian Jabczyński Gorzka w swojej ironicznej wymowie opowieść o zdziwaczałym ludowym rzeźbiarzu. Twórcy umiejscowili akcję w oryginalnych plenerach górskiej wioski. 15:45 JAK DALEKO STĄD, JAK BLISKO Dramar surrealistyczny, psychologiczny, 93 min, Polska, 1971 Scenariusz i reżyseria: Tadeusz Konwicki Zdjęcia: Mieczysław Jahoda Muzyka: Zygmunt Konieczny Wyk. Andrzej Łapicki, Gustaw Holoubek, Alicja Jachiewicz, Maja Komorowska, Zdzisław Maklakiewicz, Ewa Krzyżewska, Edmund Fetting, Piotr Pawłowski, Jadwiga Kuryluk - Cebrzyńska, Marek Jasiński, StanisławJasiukiewicz, Ryszard Terlikowski, Anna Dziadyk i inni Dorobek filmowy Tadeusza Konwickiego zajmuje w polskiej kinematografii miejsce szczególne. Krytyka najczęściej określa dokonania twórcy "Lawy" mianem "kina autorskiego", nastawionego przede wszystkim (jeśli nie wyłącznie) na unaocznianie obsesji, niepokojów i fascynacji artysty. Introwertyzm fimów Konwickiego wywoływał sprzeczne reakcje u widzów. Jedni dziwili się złośliwie, dlaczego filmy o "prywatnych kompleksach" autora mają być finansowane za państwowe pieniądze. Według innych głęboka penetracja duszy jednostki paradoksalnie odkrywała nie znane dotąd obszary wiedzy o życiu zbiorowości. W większości filmów autora "Zaduszek" nie ma klasycznie rozumianej akcji. Zastępuje ją poetycka gra nastrojów, balansowanie na granicy jawy i snu, koegzystencja realistycznego konkretu i nadrealistycznych fantazji. Ujęcia wydają się nadmiernie statyczne, obraz często znaczy mniej niż słowo. Dlatego kinowe dokonania Konwickiego uchodzą za "niekasowe" i trudne w odbiorze. Z opinią tą kłóci się jednak sporo nagród zebranych przez reżysera w kraju i za granicą. Tematyka filmów Konwickiego nie odbiega od tej, którą nagminnie porusza w swoich książkach. Psychika uformowana pod wpływem przeżyć wojennych ("Ostatni dzień lata"), romantyczno - martyrologiczna tradycja polskiej kultury ("Salto", "Lawa"), tęsknota za utraconym światem dzieciństwa ("Dolina Issy") to tworzywo, z którego reżyser najczęściej buduje swe kinowe opowieści. Nie inaczej jest w "Jak daleko stąd, jak blisko" (1972). Bohaterem utrzymanego w konwencji snu utworu jest czterdziestoletni Andrzej, który odbywa symboliczną podróż w przeszłość. Ma nadzieję, że dzięki niej uda mu się wyjaśnić przyczyny samobójstwa jego przyjaciela Maksa. W ślad za Andrzejem podąża grupa zagadkowych przebierańców w strojach chochołów i aktor Włodek. Podczas onirycznej wędrówki bohater spotyka widma osób, z którymi był niegdyś związany. Są wśród nich m. in. partyzancka miłość Musia, rodzice, pierwsza żona Joasia i towarzysz dziecięcych zabaw Szloma. "Jak daleko stąd, jak blisko" uhonorowano Nagrodą Specjalną Jury na Lubuskim Lecie Filmowym w Łagowie (1972), "Syrenką Warszawską" Polskiej Krytyki Filmowej (1972) oraz Nagrodą Specjalną Jury za najlepszy scenariusz na MFFilmów Autorskich w San Remo (1973). 17:30 WICHRY KOŁYMY (WITHIN THE WHIRLWIND) Dramat, biograficzny, 106 min, Niemcy/Polska/Belgia 2009 Reżyseria: Marleen Gorris Scenariusz: Nancy Larson Zdjęcia: Arkadiusz Tomiak Muzyka: Włodzimierz Pawlik Aktorzy: Emily Watson, Pam Ferris, Ian Hart, Ben Miller, Ulrich Tukur Scenariusz filmu powstał na podstawie wstrząsających wspomnień Eugenii Ginzburg z lat poniewierki w stalinowskich więzieniach i obozach pracy. Rosyjska pisarka żydowskiego pochodzenia, ofiara wielkiego terroru w ZSRR, opisała w tejże książce swoje dramatyczne losy, dając tym samym jedno z najważniejszych świadectw obozów Kołymy. Jest rok 1937, od trzech lat w Rosji trwa wielka czystka. Stalin likwiduje wszystkich przeciwników, dochodzi do licznych aresztowań. Główna bohaterka filmu, Eugenia Ginzburg, wykładowczyni literatury na uniwersytecie w Kazaniu, ideowa komunistka, wiedzie dostanie życie wraz z mężem, wysokim działaczem partyjnym. Kiedy zostaje aresztowany jej bliski przyjaciel, profesor literatury, Eugenia nie wyrzeka się znajomości z nim, przez co również znajdzie się niespodziewanie w kręgu podejrzanych. Pewna swego, chce bronić swoich racji i postanawia interweniować w Moskwie, na samej górze. Napotkana w pociągu sympatia z dawnych lat, doradza jej ucieczkę, ale Żenia nie zamierza rezygnować z walki o prawdę i sprawiedliwość, za co przyjdzie jej zapłacić wysoką cenę. Po miesiącach tortur i niekończących się przesłuchań Eugenia dostaje wyrok 10 lat zesłania na roboty w obozie pracy. Wraz z innymi towarzyszkami niedoli trafia na Kołymę. Upokorzone i wyniszczone śledztwem kobiety początkowo mają nadzieję, że tam odmieni się ich los. Głód, potworne warunki w bydlęcym wagonie, którym są przewożone, to jednak dopiero początek piekła, które czeka więźniarki. Będą musiały się zmierzyć z twardym systemem obozów pracy przymusowej i stoczyć rozpaczliwą walkę o przetrwanie w okrutnej obozowej rzeczywistości. 20:20 MŁODY TANCERZ ROKU 2019 - PÓŁFINAŁ (1) Artystyczne/estradowe (widowisko), 65 min, Polska, 2019 Tegoroczna edycja konkursu będzie wyjątkowa. Po pierwsze dlatego, że z uczestnikami zwiążemy się na dłużej, obserwując już ich półfinałowe występy. Po drugie w przeformatowanym programie młodzi tancerze będą musieli zmierzyć się klasyczną choreografią baletową. Po trzecie, konkurs ten przyniesie wiele dodatkowych emocji - jeden z uczestników, który nie zostanie zaklasyfikowany do finału przez Jurorów, będzie mógł do niego wejść dzięki głosom telewidzów i internatów. 4 i 11 czerwca na antenie TVP Kultura widzowie zobaczą zmagania półfinałowe, w których poznamy 14 młodych tancerzy. Następnie Jury złożone z autorytetów w dziedzinie tańca, w składzie: prof. dr hab. Aleksandra Dziurosz (Instytut Muzyki i Tańca), wybitny choreograf Jacek Przybyłowicz oraz światowej sławy polski tancerz Wiesław Dudek wybiorą najlepszych 6 uczestników finału. 21:35 LEKKIE OBYCZAJE - SMAK WIŚNI (TA'AME - GILAS / TASTE OF CHERRY) Dramat psychologiczno - obyczajowy, 95 min, Iran 1997 Scenariusz i reżyseria: Abbas Kiarostami Zdjęcia: Homayoon Payvar Występują: Homayoon Irshadi, Abdol Hossain Bagheri, Afshin Khorsid Bakhtari, Safar Ali Moradi, Mir Hossain Nouri, Ahmad Ansari, Hamid Masoumi i inni Chociaż urodzony w 1940 r. Abbas Kiarostami, najsłynniejszy dziś reżyser irański, uczył się kina jeszcze za czasów szacha, należy do grupy określanej jako "nowe kino irańskie". Zdobywca Złotej Palmy w Cannes w 1997 r. właśnie za "Smak wiśni" (ex - aequo z Japończykiem Shoei Imamurą, reżyserem filmu "Węgorz") znany jest w Polsce także jako twórca filmów "Pod oliwkami" i "Gdzie jest dom mojego przyjaciela". Na ekranach był także jego kolejny obraz: "Uniesie nas wiatr" uhonorowany Srebrnym Lwem na festiwalu w Wenecji. Karierę zawodową zaczynał jako malarz i fotograf, trudnił się także wytwarzaniem wyrobów artystycznych z drewna i skóry. W 1970 r. zrealizował swój pierwszy film krótkometrażowy. Od początku poruszając tematy niewygodne dla dyktatury szacha, a później reżimu ajatollahów, artysta znajdował sposoby, by w miarę swobodnie tworzyć i omijać rafy państwowej cenzury. Kiarostami często nadaje swym filmom na poły dokumentalną formę. Pisze tylko szkic scenariusza, który rozwija i dopracowuje na planie. Angażuje głównie aktorów niezawodowych, wykorzystuje naturalne "dekoracje": krajobrazy, domostwa, po części z powodu ograniczonego zawsze budżetu, po części po to, by przydać swym filmom autentyzmu. "Smak wiśni" to wyciszona, nasycona subtelną ironią opowieść o poszukiwaniu sensu życia i prawie człowieka do decydowania o własnej śmierci. Reżyser, świadom, że w tej materii nie ma "słusznych" odpowiedzi, niczego nie dopowiada, nie stawia kropki nad i. Odziera też swój film z wszelkiej widowiskowości, dając miejsce refleksji. Z pozoru na ekranie nic się właściwie nie dzieje, a jednak coś się zmienia. Atmosfera gęstnieje, napięcie wzrasta, doprowadzając do zaskakującego finału. Oto bowiem pan Badii, tajemniczy mężczyzna w średnim wieku o zmęczonej twarzy i niespokojnych oczach, jeździ samochodem po przedmieściach Teheranu, szukając kogoś, kto za sowitą opłatą zasypałby jego grób po popełnieniu przez niego samobójstwa. Nie wiadomo, co skłoniło go do samobójczego zamiaru, trudno też ocenić, czy jest do końca pewien swojej decyzji. Ale ludzie, których zaczepia, choć niewątpliwie potrzebują pieniędzy, odmawiają mu osobliwej przysługi. Każdy z nich podaje inny powód odmowy. Skromny, niepiśmienny żołnierz podejrzewa w jego słowach jakiś podstęp. Młody seminarzysta ma obiekcje natury moralno - religijnej, bo przecież Koran zakazuje odbierania sobie życia. Pracownik Muzeum Historii Naturalnej próbuje zarazić go swym umiłowaniem istnienia i podziwem dla urody świata. Czy Badii odzyska wreszcie wiarę w sens życia? 23:55 STRAJK ARTYSTÓW (ARTISTS ON STRIKE) Film dokumentalny, 107 min, Włochy/Polska, 2018 Reżyseria: Elena De Varda Dokument przedstawia historię polskiej sztuki lat 80. podczas komunistycznych rządów PRL. W filmie poznajemy prace m.in. Tadeusza Kantora, Jerzego Beresia, Józefa Robakowskiego, Jerzego Kaliny, Krzysztofa Skiby, Tymona Tymańskiego, Totartu i wielu innych. 01:55 MŁODA POLSKA - PIEŚŃ PASTERZA Film dokumentalny, 30 min, Polska, 2014 Reżyseria: Vahram Mkhitaryan Scenariusz: Vahram Mkhitaryan, Daniel Gąsiorowski Zdjęcia: Vahram Mkhitaryan Muzyka: Arsen Babajanyan Bohaterem tego wzruszającego dokumentu jest niewidomy pasterz, żyjący w wysokich górach w Armenii. Każdego dnia samodzielnie wypasa kozy na stromych stokach i opiekuje się rodziną. Największy dramat spotyka go, gdy jego jedyny syn traci wzrok i musi wyjechać do szkoły dla niewidomych. Teraz bohater staje na rozdrożu: pozostać przy dotychczasowym życiu, czy wyjechać za synem do Erywania? Film porusza pięknem przyrody i refleksją nad niespotykaną siłą człowieka. 02:40 NOCNY DOKUMENT - KURACJUSZ JESTEM Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2017 Reżyseria: Karolina Drogowska, Amelia Radecka Scenariusz: Karolina Drogowska, Amelia Radecka Zdjęcia: Adam Fręśko Niezwykle zabawna i bliska życiu opowieść dokumentalna o ludziach, którzy przeżywają swoją drugą młodość i są bywalcami sanatoriów. Starsi ludzie często narzekają na samotność, jednak niektórzy nie poddają się temu nurtowi życia i wolą wziąć sprawy w swoje ręce. Bohaterowie filmu to szóstka emerytów i rencistów, dla których przyjazd do sanatorium jest spowodowany chęcią podreperowania zdrowia, ale także poszukiwaniem przyjaźni i miłości. Kuracyjne, często zabawne perypetie, pokażą, że młodość to przede wszystkim stan ducha i że nigdy nie jest za późno na podryw i romans. 04:00 TAŚMY KULTURY - PIEŚŃ PRZESZŁOŚCI Artystyczne/estradowe (widowisko), 11 min, Polska, 2018 Kiedyś to były piosenki, teraz to nie ma piosenek. Chyba że puścimy sobie te wspaniałe piosenki z przeszłości teraz. Telewizja to wspaniały wynalazek. 04:25 SCENA KLASYCZNA - (50) SEBASTIAN WYPYCH Koncert, 43 min, Polska, 2019 Wykonawcy: Sebastian Wypych, Rasm Al - Mashan, Buba Badjie Kuyateha Bohaterem kolejnego odcinka Sceny klasycznej będzie kontrabas. Wykorzystywany zwykle jako instrument akompaniujący lub orkiestrowy, tym razem zagra pierwsze skrzypce. A wszystko za sprawą wirtuoza tego instrumentu - Sebastiana Wypycha. Artysta zaprezentuje utwory ze swojej najnowszej płyty pt. "DIRECTIONS", w których łączy muzykę klasyczną z elementami orientu, muzyki etno i improwizacji. W nagraniu wezmą udział wyjątkowi goście: jemeńska śpiewaczka Rasm Al - Mashan oraz mistrz afrykańskiej kory Buba Badjie Kuyateha z Gambii. Muzyce towarzyszą zdjęcia Dominika Skurzaka, wychowanego w Afryce fotoreportera, dziennikarza i publicysty.