TVP Historia Piątek, 14.06.2019 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 14 CZERWCA. ODC. 593 Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1845 - uruchomiono pierwszy odcinek Kolei Warszawsko - Wiedeńskiej; 1868 - urodził się Karl Landsteiner - twórca nowoczesnej serologii; 1936 - zmarł Maksym Gorki; 1958 - w Świerku uruchomiono reaktor EWA; 07:45 POGRANICZE W OGNIU - ODC. 12/24 Serial historyczno - sensacyjny, 56 min, Polska 1991 Reżyseria: Andrzej Konic Scenariusz: Juliusz Janczur, Andrzej Konic Muzyka: Andrzej Trzaskowski Zdjęcia: Antoni Wójtowicz Aktorzy: Cezary Pazura, Olaf Lubaszenko, Jan Monczka, Tomasz Stockinger, Marta Klubowicz - Różycka, Janusz Bukowski, Miłogost Reczek, Jan Jankowski, Joanna Jankowska, Katarzyna Chrzanowska, Włodzimierz Adamski, Marek Lewandowski, Dariusz Jakubowski, Piotr Grabowski, Maciej Kozłowski, Stanisław Jaskułka, Włodzimierz Maciudziński, Maciej Orłoś, Beata Paluch, Ewa Sałacka, Alicja Jachiewicz, Danuta Kowalska, Hanna Wrycza - Polk, Magdalena Michalak, Małgorzata Wachecka, Maria Probosz, Agnieszka Robótka - Michalska i inni Agentem polskiego wywiadu zamieszkałym w Berlinie ma być rotmistrz Jerzy Osnowski, czterokrotny kawaler Krzyża Walecznych, zdobywca licznych nagród jeździeckich, hulaka na bocznym torze, znany w wojsku jako przeciwnik Piłsudskiego. Po miesiącach intensywnego szkolenia w nowoczesnych technikach wywiadowczych zdobywa I miejsce na międzynarodowym konkursie hipicznym w Sopocie, potem w Berlinie. Uzbrojony w "legendę" proniemieckiego hrabiego Nałęcza obraca się w Berlinie w najlepszych salonach, gdzie tematem kpin staje się właśnie prowincjonalny nacjonalista Hitler. Wkrótce "hrabia" nadsyła Warszawie rewelacyjne materiały. 09:30 HISTORIA POLSKI - W KRĘGU PARYSKIEJ KULTURY Reportaż, 41 min, Polska, 1991 Autor: Halina Dębicka Program poświęcony działalności paryskiej "Kultury" oraz jej twórcy i redaktorowi naczelnemu Jerzemu Giedroyciowi. W audycji m. in: biografia założyciela "Kultury" oraz wypowiedzi m. in.: Mieczysława Pruszyńskiego, Marcina Króla, Jarosława Abramowa Newerlyego, Marka Nowakowskiego, Czesława Bieleckiego, Kazimierza Orłosia, Mirosława Chojeckiego oraz bohatera programu - Jerzego Giedroycia. 10:35 SENSACJE XX WIEKU - WYROK WYKONANO, CZ. 2 Kameralne i studyjne (widowisko), 22 min, Polska, 1995 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Czasem bywa tak: po obu stronach spinającego rzekę granicznego mostu zatrzymują się kolumny limuzyn osłanianych przez wojskowe jeepy na jednym i gaziki na drugim brzegu. Z samochodów wysiadają ludzie i idą powoli przed siebie, mijając się na środku mostu... W takiej scenerii antagonistyczne strony wymieniały swoich szpiegów i agentów, tak Rosjanie i Amerykanie odzyskali, wzajemnie, pułkownika Rudolfa Abla i kapitana Francisa Powersa, pilota samolotu U - 2 zestrzelonego nad Związkiem Radzieckim, podobny epizod ma w swym życiorysie także polski as wywiadu... Oleg Pienkowski, wpółpracujący z CIA funkcjonariusz KGB nie miał takiego szczęścia. Zdemaskowany przez kontrwywiad, skazany został na śmierć za zdradę ojczyzny. W kilka miesięcy po ogłoszeniu wyroku popełnił, w równie tajemniczych jak cała afera okolicznościach - samobójstwo. 12:25 CZAS HONORU - POWSTANIE - ODC. 12 "WARSZAWA" Serial wojenny, 44 min, Polska, 2014 Reżyseria: Jan Hryniak Scenariusz: Jarosław Sokół Aktorzy: Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki, Jakub Wesołowski, Maciej Zakościelny Czas honoru Powstanie Odcinek 12 Warszawa Na Czerniakowie sytuacja staje się krytyczna. Nawet gdy powstańcy otrzymują wsparcie ogniowe z drugiej strony Wisły, uderza ono w pozycje Polaków, a nie w Niemców. Podczas ostrzału Janek zostaje ranny. Władek próbuje wymóc na Siergiejewie kolejny desant berlingowców. Orlicki chwali Michała za złamanie szyfru używanego przez Armię Czerwoną. Niestety, nie traktuje tej informacji poważnie, ponieważ została ona uzyskana od Niemca. Michał ma zgodę na przeniesienie na Czerniaków. Ostatnią noc w Śródmieściu spędza z Halszką. Rainer dostaje rozkaz likwidacji obozu przejściowego. Nakazuje Woźniakowi osobiście nadzorować transport więźniów do innych placówek. W tej chwili interesuje go już tylko archiwum. Władek informuje Bronka, Bolka i Janka o koniecznym odwrocie z Czerniakowa. Część rannych trzeba ewakuować na praską stronę. Pomimo odniesionych ran Janek chce walczyć dalej. Bronek ma przeprawić się na praską stronę z rannymi i tam na terenach kontrolowanych przez Armię Czerwoną organizować polskie podziemie. Gdy zapada zmrok, Siergiejew stara się wyprowadzić grupę rannych powstańców do łodzi, aby przeprawić się na praską stronę Wisły. Podczas próby przedarcia się do rzeki, eskorta zostaje ostrzelana przez Niemców. O świcie niedobitki grupy lądują na drugim brzegu Wisły. Między Bronkiem a Siergiejewem dochodzi do decydującej rozmowy. Na barykadzie ochraniającej właz kanałowy, Ruda i Władek chcą wziąć ślub. Żołnierze z Czerniakowa ewakuują się kanałami do Śródmieścia. 13:25 OLBRZYMY EPOKI LODOWCOWEJ - ODC. 1/3 KRÓLESTWO SZABLO ZĘBNYCH (ICE AGE GIANTS) Film dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2013 Reżyseria: Tim Martin Wykonawcy: Piotr Balasz Cofnij się w czasie o zaledwie 20 000 lat, a świat jest zupełnie innym miejscem. Ogromne obszary północnej półkuli pokrywają pokrywy lodowe, lodowce rzeźbią wielkie doliny przez krajobraz, a kontynenty łączą się ze spadkiem poziomu morza. Ogromne włochate bestie i okrutne drapieżniki rządzą, a niezwykłe zwierzęta migrują przez rozległe, nieznane krajobrazy. Człowiek tymczasem, walcząc o przetrwanie, staje przed własnymi wyzwaniami. Dzięki wyjątkowemu dostępowi do unikalnych wykopalisk i najnowocześniejszej analizie sądowej oraz możliwościom, jakie stwarza technika komputerowa, podróżujemy do epoki lodowcowej, starając się ukazać tę epokę oczyma żyjących wówczas zwierząt. 15:30 KONWÓJ: BITWA O ATLANTYK - ODC. 3/4 NA KRAWĘDZI KLĘSKI (CONVOY) Film dokumentalny, 48 min, Wielka Brytania, 2016 Reżyseria: Paul Copeland, Christopher Rowley W odpowiedzi na niemiecki atak na Polskę, Wielka Brytania i Francja wypowiedziały 3 września 1939 roku wojnę Niemcom. Europa szybko uległa jednak armii niemieckiej, a Wielka Brytania wkrótce została odcięta. Sytuacja była krytyczna. Podstawowego zaopatrzenia miało wystarczyć jedynie na trzy tygodnie. Neutralne Stany Zjednoczone nie chciały udzielić pomocy. Wielka Brytania musiała liczyć na Kanadę będącą częścią Imperium Brytyjskiego. Spokojne dotąd porty Halifax i Sydney stały się centrum największej operacji zaopatrzeniowej w historii. Kanadę dzieli od Wielkiej Brytanii 4500 km przez ocean. To był doskonały teren działania dla U - botów, a U - boty to najlepsza ofensywna broń w wojnie morskiej i najlepsze okręty torpedowe. Wielka Brytania była przekonana że Królewska Marynarka Wojenna, najpotężniejsza na świecie, z łatwością ochroni statki zaopatrzeniowe. Do Bożego Narodzenia 1939 roku system konwojów zaczął sprawnie funkcjonować. U - boty zatopiły 110 płynących samotnie statków, ale konwoje straciły tylko cztery z sześciu tysięcy jednostek. Wkrótce jednak Niemcy opracowali strategię wilczych stad, która okazała się dla Niemców wielkim sukcesem. A los drugiej wojny światowej zależał od wyniku bitwy o Atlantyk. 16:35 HISTORIA POLSKI - RZECZPOSPOLITA ZAKOPIAŃSKA Film dokumentalny, 46 min, Polska, 2018 Reżyseria: Piotr Jaworski Muzyka: Marcin Gałażyn Wykonawcy: Adam Ferency W październiku 1918 roku w kurorcie pod Giewontem powstała Rada Narodowa, która oficjalnie przejęła władzę nad wojskiem, policją i urzędami w Zakopanem. Stała się ona jednym z pierwszych zaczątków niepodległej Polski. Film dokumentalny "Rzeczpospolita Zakopiańska" opowiada o jej powstaniu. Prezydentem Rady na dwa tygodnie został Stefan Żeromski - pisarz i społecznik. 16 listopada Rada została rozwiązana, a władzę przejęły organy nowo tworzącego się polskiego rządu. Film przedstawia również relację łączącą Józefa Piłsudskiego ze Stefanem Żeromskim, a także burzliwe tło walk o niepodległą Polskę i ewolucję wielu koncepcji, ideologii i związków politycznych. W tym decydującym momencie i wobec dziejowej szansy wszystkie stronnictwa i partie potrafiły zjednoczyć siły, dla dobra Rzeczypospolitej. Film jest bogato ilustrowany niepublikowanymi fragmentami filmów, fotografiami ilustrującymi wydarzenia i przedstawiającymi bohaterów tamtych czasów. Zostały one ożywione za pomocą komputerowych technik graficznych i animacji. Duże fragmenty to inscenizacje w wykonaniu aktorów Teatru Witkacego. Film powstał z inspiracji śp. Wojtka Mroza. Przybliża piękną kartę z dziejów Zakopanego, mało znaną i bez wątpienia wartą opowiedzenia. W filmie nie występują żyjące postaci. Posłuchamy jednak znanych z kart historii, będą to: Stefan Żeromski, Stanisław Witkiewicz, Józef Piłsudski, Medard Kozłowski, Władysław Leopold Jaworski, Jan Kasprowicz, Andrzej Strug, Ludwik Solski, Kazimierz Sichulski, Jadwiga Jakimowiczowa, por. Bolesław Wieniawa - Długoszowski, Kazimierz Dłuski, Bartus Obrochta, Franciszek Pawlica, major Mariusz Zaruski, Wincenty Szymborski, Bolesław Roja, kpt. Marian Bolesławicz, por. Antoni Stawarz, Wincenty Witos, por. Jerzy Lgocki, ks. Jan Humpola, Wojciech Brzega, dr Jan Bednarski, Ignacy Daszyński. 18:05 SZTAB GENERALNY - ODC. 1/3 Film dokumentalny, 25 min, Polska, 2018 Reżyseria: Norbert Rudaś Scenariusz: Norbert Rudaś Zdjęcia: Grzegorz Filipiak Muzyka: Mariusz Ostański Wykonawcy: Przemysław Bednarczyk Serial odsłania kulisy działalności Sztabu Generalnego Wojska Polskiego od roku 1918 do czasów współczesnych. Chronologicznie ułożone, najciekawsze wydarzenia i mało znane fakty składają się na opowieść o niezwykle burzliwej, 100 - letniej historii instytucji, stanowiącej mózg polskiej armii oraz jej rolę w kluczowych momentach współczesnej historii Polski. 18:50 POGRANICZE W OGNIU - ODC. 13 Serial historyczno - sensacyjny, 56 min, Polska 1991 Reżyseria: Andrzej Konic Scenariusz: Juliusz Janczur, Andrzej Konic Muzyka: Andrzej Trzaskowski Zdjęcia: Antoni Wójtowicz Scenografia: Wojciech Majda Aktorzy: Cezary Pazura, Olaf Lubaszenko, Jan Monczka, Tomasz Stockinger, Marta Klubowicz - Różycka, Janusz Bukowski, Miłogost Reczek, Jan Jankowski, Joanna Jankowska, Katarzyna Chrzanowska, Włodzimierz Adamski, Marek Lewandowski, Dariusz Jakubowski, Piotr Grabowski, Maciej Kozłowski, Stanisław Jaskułka, Włodzimierz Maciudziński, Maciej Orłoś, Beata Paluch, Ewa Sałacka, Alicja Jachiewicz, Danuta Kowalska, Hanna Wrycza - Polk, Magdalena Michalak, Małgorzata Wachecka, Maria Probosz, Agnieszka Robótka - Michalska i inni Agenci naprowadzają polski wywiad na Leberów w Gdańsku. Leber - dawniej Wicherek - to dezerter z WP. Uciekł do Berlina, stamtąd przybył do Gdańska. Jego córka Ewa skończyła w Berlinie kurs organizowany przez Relkego. Tropiąc Ewę, Czarek trafia na realizowany w tajemnicy pomysł polskiego generała, który na poligonie pod Inowrocławiem kazał wybudować makietę fragmentu miasta. Ulubieńcem generała jest dr Patera. Czarek ma jeszcze dwie pozornie luźne informacje. Pierwszą, że Niemcy w ścisłej dyskrecji wewnątrz gmachu prezydium niemieckiej policji w Gdańsku, wbudowują dodatkowe ściany i kraty. Drugą, że w Królewcu kompanie szturmowe ćwiczą walki na makietach miasta. Sprawa się wyjaśnia. Generał jest nienawidzącym Niemców głupcem. Patera, agent Abwehry, wmówił mu pomysł przyłączenia Gdańska do Polski przez sprawne wdarcie się do miasta i gmachu prezydium policji. Makiety w Królewcu i pod Inowrocławiem są wierną kopią odnośnego fragmentu Gdańska. Zaskoczony w przebudowanym prezydium generał znajdzie się w niewoli jako żywy dowód prowokacji polskiej wobec Niemiec. 20:00 ŚWIADKOWIE. OBYWATELE POLSCY W AUSCHWITZ - BIRKENAU Film dokumentalny, 35 min, Polska, 2018 Film dokumentalny w reżyserii Mirosława Krzyszkowskiego, którego narratorem jest Marek Zając, ukazuje losy obywateli polskich więzionych w Auschwitz - Polaków, Żydów i Romów w kontekście historii nazistowskich Niemiec, powstania i funkcjonowania obozu oraz niemieckiego aparatu terroru. Opowiadają o tym sami więźniowie poprzez aktorsko wzbogacone wspomnienia i relacje oraz tworzone przez nich w obozie oraz już na wolności dzieła sztuki. Autorzy oddali także głos pracownikom Muzeum, którzy włączają się w opowieść, wzbogacając ją o swoje osobiste i naukowe świadectwo. Animacja oraz miejscami bogate w emocje zdjęcia dodają dodatkowych walorów tej szczególnej, dramatycznej opowieści. 22:35 SZEROKIE TORY - PLAC CZERWONY Reportaż, 23 min, Polska, 2010 Scenariusz: Barbara Włodarczyk Pierwszy z cyklu reportaży Barbary Włodarczyk pokazujących codzienne życie mieszkańców byłego ZSRR przez pryzmat zmian, jakie się tam dokonały po przemianach ustrojowych. Każdy z reportaży opowiada o jednym dniu z życia wybranego bohatera, którego losy odzwierciedlają znaki czasu i przemian. Tym razem autorka cyklu towarzyszy z kamerą 57 - letniemu Aleksandrowi Karbyszewowi, który od kilkunastu lat codziennie wciela się w postać wodza bolszewickiej rewolucji, Włodzimierza Lenina. W centrum Moskwy, na placu Maneżowym, przylegającym do placu Czerwonego, w przebraniu pozuje do zdjęć. Oczywiście robi to za pieniądze, bo jak sam mówi: "teraz mamy kapitalizm i za wszystko trzeba płacić"!. Na jego uderzające podobieństwo do Lenina zwrócili Karbyszewowi uwagę koledzy, a on postanowił wykorzystać daną mu przez los szansę. Miał trzydzieści kilka lat, kiedy porzucił pracę w Taszkiencie w fabryce futer i jako wódz rewolucji ruszył na podbój Moskwy. Jest w stolicy doskonale znany, jedni go podziwiają, ale są i tacy, którzy nienawidzą. Aleksander Karbyszew zaczyna dzień od niewielkiej w sumie charakteryzacji, potem jedzie na plac metrem (oczywiście jest przepuszczany przez bramkę bez biletu). "Lenin" zjawia się tu około południa i zostaje aż do wieczora, z krótką przerwą na gorącą kawę. Dopiero po skończonej pracy je kolację zakrapianą kieliszkiem czystej wódki, bo granie wodza według niego to stresujące zajęcie. Chętnych do sfotografowania się z "Leninem" nie brakuje, ale Karbyszew nie chce powiedzieć, ilu ma klientów, by nie zdradzać swoich zarobków. Kiedyś Zachód kusił go znacznie większymi pieniędzmi, ale nie skorzystał z tej propozycji. W Szwajcarii jest kawiarnia - bistro, do której Lenin wpadał na piwo. Nadal jest tam jego ulubiony stolik, przy którym teraz mógłby zasiadać sobowtór wodza, ale Karbyszew wolał pozostać w ojczyźnie. Nadal można go więc spotkać na placu Maneżowym. Nie ma jednak prawa wstępu w przebraniu na plac Czerwony, nie mówiąc już o robieniu tam zdjęć. To dla wielu święte miejsce, tu znajduje się mauzoleum Lenina, w którym wódz spoczywa od 1924 roku. Ekipa telewizyjna towarzyszy Aleksandrowi Karbyszewowi przez cały dzień, podpatruje go przy pracy, rejestruje jego rozmowy z przypadkowymi przechodniami na temat Lenina, obecnej sytuacji w kraju i w ogóle nowej rosyjskiej rzeczywistości. Do swojego niewielkiego pokoju z kuchnią bohater dokumentu wraca dopiero o dziesiątej wieczorem. Jako wychowanek domu dziecka na Uralu nigdy nie zaznał luksusów, nadal więc żyje bardzo skromnie, choć mógłby sobie pozwolić na znacznie więcej. Co miesiąc część zarobionych pieniędzy przeznacza dla wychowanków swego dawnego sierocińca, wspomaga też cerkiew w miasteczku, gdzie przyszedł na świat. Na zakończenie Barbara Włodarczyk zadaje jeszcze Karbyszewowi dwa pytania: Co jego zdaniem czeka Rosję? I czy kraj potrzebuje nowego Lenina? 01:10 SENSACJE XX WIEKU - WYROK WYKONANO, CZ. 2 Kameralne i studyjne (widowisko), 22 min, Polska, 1995 Reżyseria: T Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Czasem bywa tak: po obu stronach spinającego rzekę granicznego mostu zatrzymują się kolumny limuzyn osłanianych przez wojskowe jeepy na jednym i gaziki na drugim brzegu. Z samochodów wysiadają ludzie i idą powoli przed siebie, mijając się na środku mostu... W takiej scenerii antagonistyczne strony wymieniały swoich szpiegów i agentów, tak Rosjanie i Amerykanie odzyskali, wzajemnie, pułkownika Rudolfa Abla i kapitana Francisa Powersa, pilota samolotu U - 2 zestrzelonego nad Związkiem Radzieckim, podobny epizod ma w swym życiorysie także polski as wywiadu... Oleg Pienkowski, wpółpracujący z CIA funkcjonariusz KGB nie miał takiego szczęścia. Zdemaskowany przez kontrwywiad, skazany został na śmierć za zdradę ojczyzny. W kilka miesięcy po ogłoszeniu wyroku popełnił, w równie tajemniczych jak cała afera okolicznościach - samobójstwo. 02:20 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - W NURCIE BUGU Magazyn, 22 min, Polska, 2015 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki W nurcie Bugu W naszych opowieściach słowo odkrywanie pojawia się nader często. Czasem niesie ze sobą swój elementarny sens i opisuje prawdziwą poszukiwawczą przygodę, czasem jednak prowadzi ku niecodziennym emocjom i wartościom ze sfery niematerialnej. Tak będzie i tym razem. To, co nas sprowadziło nad Bug, tkwiło w rzece w charakterze dziwnej wyspy, wzbogaconej o dziwną, wystającą metalową formę. Podejrzewamy, że to kanonierka z czasów I wojny światowej. Po ewentualnym jej wydobyciu mamy nadzieję na umieszczenie tej jednostki na liście zabytków, a miejsce jej znalezienia powinno być oznaczone stosowną tablicą informacyjną. Ratujmy stanicę Znad Bugu przenosimy się w okolice Cieszyna, gdzie poznamy historię popadającej obecnie w ruinę dawnej harcerskiej stanicy. Mamy nadzieję, że znajdzie się pomysł na współczesne wykorzystanie tego obiektu.