TVP Kultura Piątek, 14.06.2019 08:30 5/4 Film animowany, 8 min, Polska, 1978 Reżyseria: Hieronim Neumann Scenariusz: Hieronim Neumann Zdjęcia: Jerzy Zieliński Muzyka: Janusz Hajdun Przygotowanie do towarzyskiego przyjęcia i jego przebieg ukazane w kadrze podzielonym na cztery części. Eksperyment kończy się niespodziewanie, gdy wystrzelony korek od szampana rozbija weneckie okno, ono bowiem ukazywało zniekształconą rzeczywistość. 08:45 KSIĘSTWO Dramat, 119 min, Polska 2011 Scenariusz i reżyseria: Andrzej Barański Zdjęcia: Jacek Petrycki Aktorzy: Rafał Zawierucha, Aldona Jankowska, Michał Anioł, Jan Wojtyński, Grzegorz Gromek, Edward Kusztal, Dorota Piasecka, Jacek Opolski, Jacek Grondowy i inni Wychowany w biednej, świętokrzyskiej wsi Zbyszek marzy, by wyrwać się z niej i zasmakować lepszego życia. Kiedy jednak jego kariera piłkarska, a potem studia prawnicze okazują się niewypałem, staje wobec trudnego dylematu: próbować dalej czy osiąść na ojcowiźnie? Scenariusz "Księstwa" powstał na podstawie wątków trzech powieści Zbigniewa Masternaka: "Niech żyje wolność", "Chmurołap" i "Scyzoryk". Przedstawiony w niej obraz współczesnej, polskiej wsi dość mocno odbiega od tego, do którego przyzwyczaił swoich widzów Andrzej Barański. Proza Masternaka portretuje rodzimą prowincję bez taryfy ulgowej, nie stroni od naturalizmu, wieś w jego utworach nie jest ani spokojna, ani wesoła, choć z drugiej strony nie szokuje też brudem, prymitywizmem i brutalnością jak np. w filmach Wojciecha Smarzowskiego. Tak czy owak trudno się w niej doszukać nieco idyllicznej, poetyckiej, czułej aury, obecnej w licznych dziełach Barańskiego i definiującej poniekąd jego artystyczne emploi. W "Księstwie" twórca "Dwóch księżyców" wyraźnie odchodzi od stylu, który przez wiele lat stanowił jego wizytówkę i odważnie rusza śladem wytyczonym przez Masternaka. Czarno - biała kolorystyka filmu skutecznie odwraca uwagę widza od niewątpliwie istniejącej malowniczości sielskiego pejzażu i piękna lokalnej przyrody. Na pierwszy plan wysuwają się ludzie z ich nierzadko przetrąconymi życiorysami, zwierzęcymi odruchami i starannie skrywanymi ciemnymi sprawkami. Na ich tle Zbyszek, główny bohater filmu, przypomina tańczącego jastrzębia (by przywołać tytuł zapomnianej już nieco powieści Juliana Kawalca), jest wyalienowanym dziwolągiem, nie potrafiącym się odnaleźć ani w rodzinnej wsi (gdzie na przemian śmieją się z niego lub nim gardzą), ani w mieście, którego rozlicznym wymaganiom nie potrafi sprostać. A przy tym jak miecz Damoklesa wisi jeszcze nad nim duchowy testament ojca, podobnego jak on nieszczęśliwego "freaka", który całe życie wpajał synowi, że ich ród wywodzi się z książąt, tylko z biegiem czasu "schłopiał" i dopiero właśnie on - Zbyszek - powinien być tym, który przywróci nazwisku dawną świetność, zaistnieje w wielkim świecie i odniesie sukces. Jednak film Barańskiego nie jest tylko poruszającą opowieścią o wyobcowaniu i trudnym poszukiwaniu własnego miejsca na ziemi. To także raz niemal dramatyczna, a innym razem ocierająca się o satyrę i groteskę panorama losów współczesnych polskich chłopów i ich dzieci, przeżywających gorzkie rozczarowania, kiedy ideały i marzenia sięgają bruku lub kiedy kolejne nadzieje na poprawę życia upadają, a pozostaje tylko codzienna, monotonna harówka. Barański nie byłby jednak sobą, gdyby tego tyleż realistycznego, co i ponurego obrazu nie rozświetlały, choćby z rzadka, wizualne metafory (jak choćby w scenie kończącej film) oraz sekwencje, ukazujące pokłady wrażliwości, zalegające na dnie ludzkiej duszy, pozornie całkowicie stwardniałej od codziennej, bezwzględnej walki o byt (jak w sekwencji prowadzenia wiejskich psów do uśpienia z powodu groźby epidemii). Polska, lata dziewięćdziesiąte ubiegłego wieku. Wywodzący się z biednej, świętokrzyskiej wsi Zbyszek znajduje się na życiowym rozdrożu. Kiedy jego świetnie się zapowiadająca kariera piłkarska legła w gruzach z powodu złośliwego faulu zazdrosnego kolegi postanowił wyjechać do miasta i studiować prawo.Jednak po części z biedy (brakowało mu pieniędzy na książki), a po części z powodu trudności z zaadaptowaniem się do życia w nowym środowisku również i tu mu się nie powiodło. Oblał egzamin "ostatniej szansy" i musiał pożegnać się z uczelnią. Stało się to również powodem rozstania z ukochaną dziewczyną, która - lepiej poradziwszy sobie w mieście - nie zamierza pożegnać się ze swymi planami na przyszłość, by razem ze Zbyszkiem wrócić na wieś. Zbyszek wszakże również wracać nie chce, tym bardziej że nie wie, jak powiedzieć matce, że wszystkie pieniądze, które zainwestowała w naukę jedynaka poszły na marne. Dlatego próbuje chwytać się różnych dorywczych prac, z czasem również nielegalnych, zlecanych przez mafię ukraińską. I tu jednak nie idzie mu najlepiej, często nie ma nawet co jeść. Wreszcie zdesperowany wraca w rodzinne strony. Jest lato, więc jego pobyt nie budzi podejrzeń. W końcu dla studentów trwają wakacje. We wsi Zbyszek od dawna ma nieco pogardliwy pseudonim "książę", co tylko do książek i piłki nożnej się nadaje, a pomóc tyrającej do świtu do nocy matce nie potrafi albo nie chce. No i jeszcze wciąż żywa jest tu pamięć o jego ojcu, nieudaczniku i pijaku. Czy Zbyszek zdoła zrewidować swoje życiowe plany i wtopi się w lokalną społeczność, czy może jeszcze raz podejmie desperacką próbę wyrwania się do lepszego świata? 11:00 CHŁOPI - ODC. 9/13 - WIELKANOC Serial obyczajowy, 48 min, Polska 1972 Reżyseria: Jan Rybkowski Scenariusz: Jan Rybkowski, Ryszard Kosiński Zdjęcia: Marek Nowicki Muzyka: Adam Sławiński Aktorzy: Emilia Krakowska, Krystyna Królówna, Magda Wołłejko, Wanda Łuczycka, Zofia Merle, Franciszek Pieczka, Bolesław Płotnicki, Jadwiga Chojnacka, Stanisław Milski, Barbara Ludwiżanka, Lech Ordon, Igor Śmiałowski, Tadeusz Janczar, Irena Karel, Barbara Rachwalska i inni Na Wielkanoc Hanka przenosi się do domu Boryny. Większość kobiet z Lipiec jedzie do miasta, by spotkać się ze swymi uwięzionymi mężami. Hanka także wiezie świąteczne jedzenie Antkowi. Boryna z dnia na dzień zaczyna czuć się gorzej. Jagna wdaje się we flirt z Jasiem, synem organisty, spotyka się też z wójtem. Dziedzic odmawia księdzu, a potem wójtowi wstawienia się za uwięzionymi. W odwecie ktoś podpala las. Hanka rodzi syna. 12:00 CHŁOPI - ODC. 10/13 - ŚMIERĆ BORYNY Serial obyczajowy, 49 min, Polska 1972 Reżyseria: Jan Rybkowski Scenariusz: Jan Rybkowski, Ryszard Kosiński Zdjęcia: Marek Nowicki Muzyka: Adam Sławiński Aktorzy: Władysław Hańcza, Emilia Krakowska, Ignacy Gogolewski, Krystyna Królówna, Józef Nowak, August Kowalczyk, Aleksander Fogiel, Jadwiga Chojnacka, Tadeusz Janczar, Mieczysław Czechowicz, Bronisław Pawlik, Zofia Merle, Barbara Ludwiżanka, Wanda Łuczycka U Borynów wciąż wybuchają awantury między Hanką a Jagną, która nie chce pracować w polu, natomiast coraz częściej wraca do domu po nocy pijana. Z więzienia wychodzi większość chłopów, ale Antek nadal jest za kratkami. Ludzie z Lipiec znajdują w lesie wójta śpiącego obok Jagny. Ksiądz gromi ich za to w kazaniu. Tymczasem Jasio wyjeżdża do seminarium uczyć się "na księdza". Szymek, brat Jagny, chce się żenić z Nastką Gołębianką. Dominikowa sprzeciwia się planom syna, dochodzi do bójki. Szymek zabiera pieniądze, ale matka odmawia mu ziemi. Boryna ostatnie dni spędza w łożu ustawionym w sadzie. Umiera w nocy, na polu, jak gospodarz. 13:25 MIĘDZYNARODOWY JAZZOWY KONKURS SKRZYPCOWY IM. ZBIGNIEWA SEIFERTA - KONCERT GALOWY Koncert, 65 min, Polska, 2018 Wykonawcy: John Scofield, John Medeski, Konglomerat Big Band, Nikola Kołodziejczyk 12 artystów z 9 krajów zakwalifikowało się do konkursu, który odbędzie w drugiej połowie lipca w Krakowie i Lusławicach. Po raz drugi w swej historii Konkurs Seiferta otwarty jest nie tylko dla skrzypków i altowiolistów, ale również dla wiolonczelistów. Każdemu z uczestników przesłuchań konkursowych towarzyszyć będzie trio Dominika Wani okrzykniętego najwybitniejszym polskim pianistą jazzowym minionego roku. Zwycięzców konkursu poznamy podczas koncertu galowego, który odbędzie się 28 lipca w Kijów Centrum w Krakowie. 14:45 KOCIE ŚLADY Film kryminalny, 79 min, Polska 1971 Reżyseria: Paweł Komorowski Scenariusz: Maciej Patkowski i Paweł Komorowski Zdjęcia: Tadeusz Wieżan Muzyka: Lucjan Kaszycki Aktorzy: Janusz Gajos, Mieczysław Pawlikowski, Joanna Jędryka, Alicja Jachiewicz, Jerzy Trela, Andrzej Balcerzak, Marian Cebulski, Ewa Maria Hesse, Irena Orska, Maria Kaniewska i inni Od dłuższego czasu w okolicach Zakopanego uprawia swój przestępczy proceder nieuchwytna szajka przemytników kamieni szlachetnych. Zostaje tu skierowany młody porucznik Wojciech Góralczyk, który ma rozpracować bandę. Porucznik podaje się za dziennikarza z Polskiego Radia, rzekomo zbierającego materiały o wypadkach drogowych w górach. Szczególnie interesuje go tragiczne w skutkach zdarzenie sprzed roku. Na krętej drodze w okolicach Zakopanego na przydrożnym drzewie rozbiło się wówczas dwoje turystów z Austrii. Śledczy uznali śmierć małżonków za nieszczęśliwy wypadek. Ta sprawa nie daje jednak spokoju Góralczykowi, od początku podejrzewającemu, że mogły za tym stać osoby trzecie. W barze poznaje ładną i sympatyczną kierowniczkę miejscowej szkoły, Hankę, która śpieszy się do pracy, a tymczasem jej autobus się spóźnia. Góralczyk proponuje jej podwiezienie, a podczas jazdy wypytuje o wypadek samochodowy sprzed roku. Okazuje się, że więcej na ten temat wie brat Hanki, Waldek, który jest milicjantem. To on zdradza rzekomemu dziennikarzowi parę szczegółów ze śledztwa. Przypomina sobie też, że za autem Austriaków pędziła wtedy warszawa na polskich numerach. Góralczyk postanawia sprawdzić ten trop. Porucznik jest zachwycony uroczą Hanką, z którą się zaprzyjaźnia. Dziewczynie nie ułożyło się w sprawach osobistych, jej mąż fotograf od dawna żyje własnym życiem. I to właśnie mąż Hanki, u którego Góralczyk znajdzie pewne zdjęcie, oraz kręcący się wokół jej domu tajemniczy czarny kot z białymi uszami naprowadzą porucznika na trop przestępczej grupy. Ale Góralczyk zostaje zdemaskowany i uprowadzony przez bandytów, którzy zamierzają go zlikwidować, by zatrzeć wszelkie ślady. Twórca Kocich śladów, Paweł Komorowski, debiutował filmem "Koniec nocy". Asystował m. in. Andrzejowi Munkowi przy realizacji "Człowieka na torze" i "Eroiki", współpracował z Jerzym Kawalerowiczem i Andrzejem Wajdą. Samodzielnie zrealizował ponadto "Czerwone berety", "Stajnię na Salwatorze", "Czerwone i białe", "Szaradę", seriale "Przygody pana Michała", "Misja" i "Oko proroka", "Syzyfowe prace". 16:20 RYSA Dramat psychologiczny, 84 min, Polska 2008 Scenariusz i reżyseria: Michał Rosa Zdjęcia: Marcin Koszałka Muzyka: Stanisław Radwan Występują: Jadwiga Jankowska - Cieślak, Krzysztof Stroiński, Ewa Telega, Mirosława Marcheluk, Teresa Marczewska, Ryszard Filipski, Stanisław Radwan, Jerzy Schejbal i inni "Obawiam się, że zanika u nas poczucie odpowiedzialności za własne czyny, nasze większe i drobniejsze zdrady, nielojalności. Mówimy: wszystko jest ludzkie, wszystko jest normalne, mylimy przestępcę z ofiarą. A przecież, wydawałoby się, jeszcze niedawno ludzie mieli poczucie grzechu albo przynajmniej dyskomfortu moralno - psychicznego. Dziś wartościowanie czynów uważa się za coś nieprzyzwoitego. Mówi się, że człowiek nie ma prawa oceniać postępowania drugiego człowieka. W tej sytuacji nie widzę innego wyjścia, jak zostać twórcą mieszczańskim. Wiem, że to strasznie brzmi, ale spokojnie - to, co nazywam kinem mieszczańskim, odwołuje się do wartości i zasad etycznych, uznaje je za coś rzeczywistego" - mówił po premierze "Rysy" reżyser Michał Rosa. W tym wielokrotnie nagradzanym filmie zasadą etyczną, wokół której osnuto fabułę jest lojalność. Podczas rodzinnej uroczystości w mieszkaniu krakowskich intelektualistów Joanny i Jana jeden z gości podrzuca kasetę wideo. Na kasecie nagrany jest fragment programu lokalnej stacji telewizyjnej z udziałem mało znanego historyka, który jednoznacznie sugeruje, że mąż Joanny był przed laty współpracownikiem UB. Miał on rzekomo za zadanie ożenić się z Joanną, by inwigilować poczynania jej ojca, emerytowanego polityka - opozycjonisty z dawnego mikołajczykowskiego PSL - u. Jan bagatelizuje całą sprawę, widząc w niej jedynie niską chęć zyskania rozgłosu przez niemającego większych sukcesów badacza. Joanna, żyjąc z mężem pod jednym dachem od czterdziestu lat, również nie daje wiary kasetowym rewelacjom, ale jest o wiele bardziej zbulwersowana. Postanawia odnaleźć historyka z telewizji i zażądać dowodów na jego tezy. Kiedy jej się to wreszcie udaje, okazuje się, że Marczak nie dość, że nie ma wykształcenia historycznego, to jeszcze jest byłym ubekiem z procesem o bicie na koncie. Pomimo to uparcie broni swej wersji o kolaboracji Jana, powołując się na jego własnoręczne deklaracje współpracy, podpisane, kiedy był nastolatkiem. Zdenerwowana Joanna nie rozpoznaje na nich charakteru pisma swego męża. Grozi więc Marczakowi wytoczeniem procesu i wychodzi. Jednak myśl o tym, że fundamentem jej czterdziestoletniego małżeństwa mogłoby być kłamstwo, nie daje jej spokoju. Rozpoczyna prywatne śledztwo, mające rozwiać wątpliwości. Stopniowo też chcąc nie chcąc odsuwa się od męża. Na domiar złego zauważa, że jej zmysły smaku i powonienia zostają wytłumione. Zaniepokojona odwiedza znajomą lekarkę psychiatrę, lecz na pytanie o swoje problemy nie udziela odpowiedzi. Jej próby dotarcia do prawdy o Janie również okazują się bezowocne. Pomimo to nie potrafi zapanować nad rosnącą nieufnością, a nawet fizyczną odrazą do męża. Zaczyna spać w osobnym pokoju, myje spirytusem dotykane przez niego klamki, nawet naczynia po wspólnych posiłkach zmywa w gumowych rękawiczkach. Nie mogąc poradzić sobie w nowej sytuacji, bierze urlop na uczelni, gdzie wykłada biologię. Odrzuca chęć pomocy oferowaną przez zaniepokojonego i rozgoryczonego męża, nie reaguje na perswazje znajomych. Wreszcie pewnego dnia nic nikomu nie mówiąc, wybiera wszystkie pieniądze z rodzinnego konta i wyprowadza się z domu. Wśród artystycznych inspiracji, mających wpływ na taki a nie inny kształt swego filmu Michał Rosa wskazywał na "Ukryte" Michaela Hanekego. Część krytyki dopatrzyła się też podobieństwa "Rysy" do kinowych psychodram Ingmara Bergmana. Powoływano się na kameralną inscenizację, niemal paradokumentalne zdjęcia, dramat o uniwersalnym znaczeniu rozgrywający się w małżeńskim mikrokosmosie. I wstrzemięźliwość w ferowaniu kategorycznych moralnych wyroków, tak jak często niełatwo ferować je w codziennym życiu, nie powodując niczyjej krzywdy. Jak pisał branżowy Film: W "Rysie" nie znajdziemy prostych odpowiedzi. Reżyser pokazuje, że każda historia ma indywidualny charakter, w każdej trzeba szukać prawdy na nowo. I każdy musi się z własną historią zmagać sam. I ten, kto wyparł z pamięci swoją przeszłość, i ten, kto po latach konfrontuje się ze świadomością czynów najbliższych mu ludzi. 18:00 ŚWIAT W DOKUMENCIE - TAK DALEKO, TAK BLISKO Film dokumentalny, 46 min, Polska, 2014 Reżyseria: Anna Kuśmierczyk Scenariusz: Anna Kuśmierczyk Zdjęcia: Marcin Nowak Muzyka: Łukasz Plenikowski, Maciej Werk Film opowiada o rodzinach wywiezionych przez NKWD w 1940 roku z Kresów w głąb Związku Sowieckiego. Inspiracją do powstania filmu była wystawa "Wojenne rozstania" (2009), która pokazywała, że wojna to nie tylko działania militarne, ale że miała także dramatyczny wpływ na życie zwykłych ludzi. Wtedy narodził się pomysł na film, a jednymi z bohaterów jest rodzina Młyńczaków, której losy zostały pokazane na wystawie. 20:25 WIECZÓR KINOMANA - MAMA (MOMMY) Dramat, 132 min, Kanada, 2014 Reżyseria: Xavier Dolan Aktorzy: Anne Dorval, Antoine-Oliver Pilon, Suzanne Clement, Alexandre Goyette Diane to młoda duchem i nieco wyzywająca w swoim dziewczyńskim stylu czterdziestosześcioletnia wdowa, której nie udało się do tej pory w pełni zawodowo ustabilizować i odnaleźć. Kiedy po wznieceniu pożaru jej piętnastoletni syn Steve zostaje zwolniony z kliniki dla dzieci z problemami psychicznym, aby nie trafić do zamkniętego zakładu, musi wprowadzić się do jej domu. Dorosła nastolatka i wyrostek z ADHD zaczynają wspólnie odrabiać kolejne burzliwe lekcje koegzystowania, a ich efekty bywają niekiedy katastrofalne. 22:50 ZA MŁODZI NA ŚMIERĆ - JOHN BELUSHI (JOHN BELUSHI) Film dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2012 Reżyseria: Jobst Knigge Scenariusz: Jobst Knigge Cykl dokumentalny opowiadający historię różnych artystów, którzy zbyt szybko odeszli z tego świata. Będąc u szczytów sławy, śmierć, często tragiczna zresztą, przekreśliła ich niesamowite kariery. W filmach umencie przedstawiono kulisy ich śmierci oraz wpływ na świat sztuki. Bohaterem tego odcinka jest John Belushi. 01:00 TERAZ ANIMACJE! - WYJDĘ Z SIEBIE Film animowany, 5 min, Polska, 2016 Reżyseria: Karolina Specht Scenariusz: Karolina Specht Muzyka: Michał Kawecki Film animowany. Pewnego dnia Ona zauważa, że z Nim dzieje się coś dziwnego... Krótki film o tym, jak czasami bardzo chcemy widzieć w drugim człowieku kogoś innego i o tym, jak łatwo wyjść z siebie, kiedy wyobrażenia konfrontują się z rzeczywistością. (źródło: polishshorts.pl) 01:05 TERAZ ANIMACJE! - LINIE ŻYCIA (ONCE UPON A LINE) Film animowany, 6 min, USA, 2016 Reżyseria: Alicja Jasina Scenariusz: Alicja Jasina Krótki film animowany. "Linie życia" (Once Upon a Line) to historia o mężczyźnie, który prowadzi monotonne życie, póki nie spotka pewnej rudej kobiety. Wtedy jego świat staje do góry nogami - dosłownie i w przenośni. (źródło: europeanfilmfestival.szczecin.pl) 03:30 KINO NOCNE - MONIDŁO Film obyczajowy, 32 min, Polska, 1969 Autor: Jan Himilsbach Reżyseria: Antoni Krauze Scenariusz: Antoni Krauze Zdjęcia: Mieczysław Lewandowski Aktorzy: Henryk Hunko, Tadeusz Kwinta, Kazimiera Utrata, Andrzej Michalczyk Podstawą scenariusza "Monidła" (debiut Antoniego Krauzego) stało się opowiadanie Jana Himilsbacha pod tym samym tytułem. Utwór Krauzego zachował kameralność prozatorskiego pierwowzoru. Akcja filmu toczy się niemal zupełnie w jednym pokoju. Przebywają w nim tylko cztery osoby. Jedną z nich jest pospolity cwaniak, chcący wyłudzić od gospodarza pieniądze w zamian za namalowanie rzekomych monideł (portretów z fotografii). Po namowach i "prezentacji" nagabywany wypłaca "agentowi" sumę równą swemu dwutygodniowemu zarobkowi. Krytycy chwalili debiut Krauzego za zmysł obswerwacji, zjadliwą ironię i satyrę na nieuleczalną ludzką naiwność. Podkreślano też dobrą rolę Henryka Hunki, dotychczas obsadzanego głównie w epizodycznych rolach czarnych charakterów i typów spod ciemnej gwiazdy. W "Monidle" Hunko potrafił zerwać z tym stereotypem. Zagrał postać pełną ciepła, delikatności i dobroci. 04:10 TAŚMY KULTURY - POGOŃ ZA RELAKSEM Artystyczne/estradowe (widowisko), 11 min, Polska, 2018 Jest czas pracy i czas odpoczynku. Czasem szukamy odpoczynku tak intensywnie, że zamienia się to w prawdziwą pogoń - pogoń za relaksem. 04:30 DOBRA NOCKA - PIUR Koncert, 44 min, Polska, 2018 Rejestracja telewizyjna godzinnego występu DJ - a w klasycznej scenerii Parku Rzeźby Królikarnia z udziałem publiczności.