TVP Historia Wtorek, 17.12.2019 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 17 GRUDNIA Felieton, 2 min, Polska, 2005 Autor: Janusz Weychert 1903 - pierwszy lot braci Wright; 1946 - Ministerstwo Aprowizacji i Handlu wydało zakaz podawania potraw mięsnych w restauracjach i stołówkach w okresie świątecznym; 1975 - w Teatrze Współczesnym prapremiera "Emigrantów" Mrożka; 1970 - w Gdyni wojsko strzelało do stoczniowców idących do pracy po apelu Kociołka; 07:15 PRZYGODY PANA MICHAŁA - ODC. 3/13 - ZRĘKOWINY PANA MICHAŁA Serial historyczno - przygodowy, 27 min, Polska, 1969 Reżyseria: Paweł Komorowski Scenariusz: Jerzy Lutowski Zdjęcia: Andrzej Gronau Muzyka: Wojciech Kilar Aktorzy: Tadeusz Łomnicki, Magdalena Zawadzka, Mieczysław Pawlikowski, Andrzej Łapicki, Barbara Brylska, Bogusz Bilewski, Tadeusz Schmidt, Andrzej Jurczak, Antoni Lewek Pan Michał, Zagłoba, pani Makowiecka oraz Krzysia i Basia miło spędzają czas w dworku Ketlinga. Basia zakochuje się w panu Michale, a on tymczasem adoruje Krzysię. Krzysi wydaje się, że pan Michał nie jest jej obojętny, przyjmuje więc jego wyznania miłosne. Zaręczają się i Krzysia prosi o utrzymanie tego w tajemnicy. 07:50 PRZYGODY PANA MICHAŁA - ODC. 4/13 - CZTERY SERCA Serial historyczno - przygodowy, 27 min, Polska, 1969 Reżyseria: Paweł Komorowski Scenariusz: Jerzy Lutowski Zdjęcia: Andrzej Gronau Muzyka: Wojciech Kilar Aktorzy: Tadeusz Łomnicki, Magdalena Zawadzka, Mieczysław Pawlikowski, Andrzej Łapicki, Barbara Brylska, Bogusz Bilewski, Tadeusz Schmidt, Andrzej Jurczak, Antoni Lewek Ketling wraca z Kurlandii do swego dworku i zastaje tam miłych gości. Między nim a Krzysią rodzi się uczucie. Nie chcąc łamać narzeczeńskiej umowy z panem Michałem, Krysia postanawia iść do klasztoru. 08:45 HISTORIA POLSKI - NIEZWYKŁE DWUDZIESTOLECIE. HISTORIA GOSPODARCZA II RP - KOLEJ LINOWA ODC. 5 Film dokumentalny, 26 min, Polska, 2018 Reżyseria: Robert Kaczmarek Piąty odcinek z serii to opowieść o budowie kolei linowej na Kasprowy Wierch. Kolej ta była ukochanym dzieckiem ówczesnego wiceministra komunikacji Aleksandra Bobkowskiego, który, mimo licznych protestów i kontrowersji, doprowadził do jej powstania. Zbudowana na przełomie 1935 i 1936 roku, w rekordowym tempie sześciu i pół miesiąca, kolej linowa przyczyniła się do wzrostu turystyki w Tatrach i wielkiego rozwoju sportów zimowych w naszym kraju. Ta niezwykle nowoczesna, jak na owe czasy, konstrukcja sprawiła, że Zakopane z modnej wśród elit tatrzańskiej wioski zmieniło się w zimową stolicę Polski. 09:10 HISTORIA POLSKI - NIEZWYKŁE DWUDZIESTOLECIE. HISTORIA GOSPODARCZA II RP - ZAGŁĘBIE NAFTOWE I COP ODC. 6 Film dokumentalny, 26 min, Polska, 2018 Reżyseria: Robert Kaczmarek "Niezwykłe Dwudziestolecie. Historia gospodarcza II RP" to sześcioodcinkowy serial o przemianach społecznych i ekonomicznych międzywojennej Polski. Mimo pozornie trudnego tematu, serial w lekki i przystępny sposób przybliża zagadnienia związane z rozwojem przemysłowym naszego kraju. Przedstawia wspaniałe osiągnięcia tamtych lat, z których możemy być dumni do dziś - jak choćby budowa Gdyni czy utworzenie Centralnego Okręgu Przemysłowego. Serial ukazuje m.in. rozwój kolejnictwa na ziemiach polskich, powstanie przemysłu lotniczego, kształtowanie się rodzimej waluty czy budowę kolei linowej na Kasprowy Wierch. Dzięki dynamicznemu montażowi, dowcipnym animacjom oraz kreatywnemu użycia archiwaliów, serial jest bardzo atrakcyjny wizualnie. Może stanowić doskonałe źródło wiedzy o tamtych czasach zarówno dla młodzieży jak i dla widzów dorosłych. To nowe spojrzenie na II Rzeczpospolitą z perspektywy stu lat od odzyskania niepodległości. Szósty odcinek z serii opowiada o powstaniu Centralnego Okręgu Przemysłowego. Zbudowany w latach 1936 - 39 COP był dzieckiem ówczesnego ministra przemysłu, Eugeniusza Kwiatkowskiego, a zarazem jednym z największych osiągnięć gospodarczych przedwojennej Polski. Jego budowa została drastycznie przerwana w wyniku wybuchu II wojny światowej. Odcinek przedstawia też mało znaną historię galicyjskiego zagłębia naftowego, które w początkach XX wieku było jednym z rejonów największego wydobycia ropy naftowej na świecie. Czy mogliśmy być europejskim Kuwejtem i dlaczego tak się nie stało? O tym wszystkim można dowiedzieć się z ostatniego odcinka serialu. 09:40 "SENSACJE XX WIEKU" - ENIGMA CZ. 2 (ENIGMA CZ. 2) Dokument fabularyzowany, 44 min, Polska/Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Robert Wichrowski Scenariusz: Bogusław Wołszański Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Jakub Wesołowski, Modest Ruciński, Lesława Żurek, Maciej Mikołajczyk, Michał Czernecki, Ireneusz Czop, Tomasz Borkowski, Piotr Kaźmierczak, Mariusz Zaniewski, Krzysztof Warunek, Waldemar Obłoza, Wojciech Błach, Mirosław Zbrojewicz, Arkadiusz Janiczek Druga część czteroodcinkowego widowiska, przedstawiającego okoliczności złamania szyfru Enigmy, przed którym skapitulowali brytyjscy i francuscy kryptolodzy. Wszyscy uznali bowiem, że jest to zadanie niemożliwe do wykonania. 10:30 SPÓR O HISTORIĘ - POWSTANIA ŚLĄSKIE Dysk./wywiad/debata, 30 min, Polska, 2019 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Wykonawcy: Tomasz Muller (prowadzący) Kwestia przynależności Górnego Śląska do Polski lub do Niemiec podnoszona była podczas obrad konferencji pokojowej w Wersalu. Brytyjski premier David Lloyd George miał wówczas powiedzieć, że oddać w ręce Polaków przemysł Śląska, to jak wkładać w łapy małpy zegarek. Ostatecznie zdecydowano, że na spornym terytorium przeprowadzony zostanie plebiscyt. Mieszkańcy mieli wypowiedzieć się, czy Górny Śląsk ma należeć do Polski, czy do Niemiec. Rozwiązanie nie zadowoliło ani Polaków, ani Niemców. Odpowiedzią na niemieckie represje był strajk, a po nim wybuch powstania 17 sierpnia 1919 roku. Po 10 dniach powstanie upadło. Rok później, w sierpniu wybuchło drugie powstanie śląskie. W marcu 1921 roku na spornym terytorium odbył się plebiscyt. Komisja Plebiscytowa zdecydowała o przyznaniu niemal całego obszaru Niemcom. Polska miała otrzymać tylko powiaty pszczyński i rybnicki. W nocy z 2 na 3 maja 1921 roku wybuchło trwające dwa miesiące trzecie powstanie śląskie. W jego rezultacie Polska uzyskała znacznie większy obszar Górnego Śląska aniżeli pierwotnie przewidywano. 11:00 ARCHIWUM ZIMNEJ WOJNY - ODKRYWANIE GUŁAGU Magazyn, 33 min, Polska, 2019 Reżyseria: Jan Sosiński Scenariusz: Andrzej Mietkowski, Jan Sosiński Muzyka: Piotr Dziki Chancewicz Wykonawcy: Andrzej Mietkowski (prowadzący) Odkrywanie Gułagu. Przed Sołżenicynem świat nie miał pojęcia, jaki straszliwy sens niesie skrót GUŁag. Przez dziesięciolecia istnienia Związku Sowieckiego Zachód nie wiedział, a potem nie dawał wiary świadectwom o łagrach zagłady. Gustaw Herling - Grudziński spisał swoje wspomnienia w roku 1950, ale we Francji "Inny świat" mógł się ukazać dopiero 35 lat później. Goście: prof. Rafał Habielski, historyk, prasoznawca, autor m.in. "Życie społeczne i kulturalne emigracji" oraz prof. Włodzimierz Bolecki, pisarz, historyk literatury. Rozmawiają o tym, kiedy informacje o gułagach zaczęły docierać do opinii publicznej i w jakich okolicznościach, kto o łagry pytał i dlaczego, czyjego autorstwa były te relacje. Zastanawiają się, czy to była część sowieckiego systemu gospodarczego, czy politycznego łamania kręgosłupów. Mówią o sprzecznościach tego systemu, dyskutują, na jakiej zasadzie mógł działać, wspominają literaturę łagrową: "Wspomnienia starobielskie" Józefa Czapskiego, "Inny świat" Gustawa Herlinga - Grudzińskiego. Zastanawiają się nad niewiarą francuskich intelektualistów wobec świadectw obydwu pisarzy. Mówią, kiedy nastąpił przełom i dlaczego. Wspominają podejście naukowe i postać Michała Hellera, wieloletniego współpracownika paryskiej Kultury, autora doktoratu pt. "Świat obozów koncentracyjnych a literatura sowiecka". Omawiają mechanizm stopniowego ujawniania prawdy. Wspominają proces Wiktora Kravczenki, autora książki "Wybrałem wolność", oskarżonego o to, że był marionetką w rękach CIA i Davida Rousseta. Omawiają twórczość Aleksandra Sołżenicyna, okoliczności, w jakich trafił do łagru oraz to jak opinia publiczna dowiedziała się o jego relacji. Mówią też o bezkrytycznej wierze w działania i idee Związku Sowieckiego i kłamstwach, jakie zalewały wówczas świat. Wspominają też postać Margarete Buber - Neumann. W programie cytowane są także wypowiedzi dr Anny Marii Jackowskiej, autorki książki "Sowiety na ławie oskarżonych", archiwalne wypowiedzi Józefa Czapskiego oraz fragment opowiadania Aleksandra Sołżenicyna "Jeden dzień z życia Iwana Denisowicza". Wykorzystano także archiwa TVP, fotografie PAP, mapy gułagów oraz cytaty z prasy. 11:45 RODZINA POŁANIECKICH - ODC. 7/7 POWRÓT Serial obyczajowy, 78 min, Polska 1978 Reżyseria: Jan Rybkowski Scenariusz: Bożena Hlebowicz, Andrzej Mularczyk Zdjęcia: Marek Nowicki Muzyka: Wojciech Kilar Aktorzy: Anna Nehrebecka, Andrzej May, Andrzej Chrzanowski, Teresa Lipowska, Jan Englert, Czesław Wołłejko, Bronisław Pawlik, Ewa Żukowska, Ewa Szykulska, Anna Milewska, Andrzej Seweryn, Leonard Pietraszak, Alicja Jachiewicz, Lucjan Fogiel i inni Nieszczęsny poeta Ignacy Zawiłowski, który usiłował targnąć się na swoje życie, nie zginął od kuli rewolwerowej, jest ranny. Kopowski, który uwodził jego narzeczoną, zostaje przyłapany w niedwuznacznej sytuacji z panią Osowską. Zdradzony mąż wyzywa go na pojedynek. Maszko ucieka przed wierzycielami, pozostawiając w Warszawie piękną żonę. Połaniecki nie zamierza jednak wykorzystać okazji, nie chce kontynuować przygody sprzed miesięcy. Marynia rodzi syna. Uszczęśliwiony Stach kupuje na licytacji Krzemień i ofiarowuje go żonie. Rodzina Połanieckich wraca do majątku, na ziemię przodków. 13:15 KOPALNIA WUJEK Film dokumentalny, 56 min, Polska, 1991 Reżyseria: Dariusz Król Scenariusz: Dariusz Król, Piotr Biernat Film zrealizowany w dziesiątą rocznicę tragedii w kopalni "Wujek" w Katowicach pokazuje cztery dramatyczne dni grudnia 1981 roku: wprowadzenie stanu wojennego, rozpoczęcie strajku w kopalni, podjęcie walki z MO oraz przerwanie strajku. W pierwszej części autorzy starają się tamte zdarzenia (atak na kopanię i walkę) odtworzyć godzina po godzinie. W części drugiej zawarli refleksje uczestników tragedii o sensie walki z obu stron, a także rozważania trzech kobiet, które podczas starć w "Wujku" straciły mężów, o życiu i historii. Premierowa emisja filmu odbyła się 15 grudnia 1991 roku w Programie 2 TVP. 14:25 HISTORIA W POSTACIACH ZAPISANA - CHARLES DE GAULLE (CHARLES DE GAULLE) Film dokumentalny, 98 min, Francja, 2013 Reżyseria: Laure Delalex Wykonawcy: Marek Ciuniel W 1940 roku radiowe przemówienie Charles ' a de Gaulle ' a, wzywające Francuzów, by nie godzili się z przegraną, odmieniło los Francji w walce z Niemcami, ale i jego los jako polityka. De Gaulle uosabiał wizję Francji, która nie kolaborowała z Niemcami i która wyparła ich z Paryża. To otworzyło mu drogę do sukcesu w polityce, czego zwieńczeniem był jego wybór na prezydenta Francji w 1959 roku. Był największym mężem stanu, a jednocześnie najwyższym (196 cm wzrostu), jakiego miała Francja w XX stuleciu. W życiu prywatnym oddany rodzinie mąż i ojciec, na pierwszym miejscu stawiający jednak Francję i interes państwa. 16:10 MARZYCIELE - CHŁOPSKI MARSZAŁEK Dysk./wywiad/debata, 25 min, Polska, 2019 Reżyseria: Sylwester Szefer Scenariusz: Sylwester Szefer Zdjęcia: Wojciech Kursa Muzyka: Krzysztof Suchodolski Wykonawcy: Piotr Legutko (prowadzący), Paweł Nowakowski Maciej Rataj urodził się w niezamożnej rodzinie chłopskiej pod Lwowem. Był absolwentem filologii klasycznej Uniwersytetu Lwowskiego oraz nauczycielem łaciny i greki, posłem do Sejmu Ustawodawczego (1919 - 22) z ramienia PSL Wyzwolenie, współtwórcą konstytucji marcowej (1921) oraz marszałkiem Sejmu pierwszej kadencji (1922 - 27). Podczas zamachu majowego ustępujący prezydent Wojciechowski przekazał mu uprawnienia Prezydenta RP. W latach 1936 - 39 pełnił funkcję Prezesa Stronnictwa Ludowego. Został zamordowany przez Niemców w Palmirach. 16:40 HISTORIA POLSKI - MEMENTO GRUDNIOWE Film dokumentalny, 39 min, Polska, 1981 Scenariusz: Ireneusz Engler Zdjęcia: Leon Kotowski Montaż materiałów filmowych i fotograficznych odtwarzających przebieg wydarzeń w Gdańsku i Gdyni w grudniu 1970 roku. Wiece, zgromadzenia, manifestacje w różnych punktach Trójmiasta, tłumy na ulicach i zamieszki. Zdjęcia ukazujące walki w mieście, czołgi na ulicach, rannych leżących na ulicy i płonące wozy wojskowe. 17 grudnia 1970 - zdjęcia policji blokującej przejścia do Stoczni Gdyńskiej, tłum ludzi odciętych przez uzbrojony kordon. Atak policji i wojska na idących do pracy ludzi, zabici i ranni leżacy na ulicy. W 1980 roku odbyła się uroczystość odsłonięcia pomnika ku czci robotników poległych podczas wydarzeń na Wybrzeżu w grudniu 1970. 17:30 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - Z OTCHŁANI CZASU Magazyn, 22 min, Polska, 2016 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Odmaszerowali batalionami, pułkami w mglisty obszar zdarzeń odległych. Ale często mamy wrażenie, iż nie do końca z tym statusem pogodzeni co jakiś czas podrzucają nam a to dokument, a to znalezisko, coś na kształt listów wysyłanych z daleka z jednym tylko, dramatycznym pytaniem: czy wciąż pamiętacie? Dziś włączamy naszą kamerę w Łodzi. Tu kolejne stare budynki mają przyporządkowywane nowe funkcje, a przy okazji, ze względu na remonty, z otchłani czasu mogą wyjrzeć niesamowite rzeczy. W czasie remontu dawnego budynku Zakładu Higieny Uniwersytetu Medycznego w Łodzi, po zeskrobaniu kolejnych warstw farby ukazała się namalowana na ścianie odznaka 28. Pułku Strzelców Kaniowskich. Po prywatnym dochodzeniu władz uczelni ustalono, że przed wojną mieściła się tu Powszechna Szkoła Podstawowa nr 127, być może imienia 28. Pułku. Władze uczelni wraz z członkami Stowarzyszenia Historycznego Strzelcy Kaniowscy zamierzają to znalezisko odpowiednio zachować i wyeksponować. Można by rzec malowidło na ścianie rzecz w skali dziejowej drobna, a jednak dla nas to kolejny dowód na rosnącą wrażliwość historyczna naszych rodaków. Był pierwszy dzień wojny. Gdybyśmy się tu znaleźli 1.09.1939 r. bylibyśmy świadkami niezwykłego zdarzenia. Na spokojne na co dzień miasta spada samolot. Zestrzelono go gdzieś pomiędzy Swarzędzem a Poznaniem. Niemiecki pilot wyskoczył gdzieś pomiędzy tymi miastami. Był to prawdopodobnie messerschmitt, który kilka dni później został zaholowany na posterunek policji. Rozmawiamy o tym z Łukaszem Łydżbą - historykiem lotnictwa, który w swych badaniach poszedł drogą odmienną od naszej. My zajmujemy się głównie polskimi lotnikami, zaś nasz rozmówca poszedł śladami zestrzelonych niemieckich samolotów. Rozmawiamy także z Juliuszem Molskim - autorem książki "Wędrówki z notatnikiem i łopatą", prekursorem metody poszukiwań zwanej dziś archeologią lotnictwa. 18:00 KOŁO HISTORII - GRUDZIEŃ 1970. POLSKI DRAMAT Reportaż, 26 min, Polska, 2016 Reżyseria: Grzegorz Sieczkowski Scenariusz: Grzegorz Sieczkowski Zdjęcia: Adam Fręśko Wykonawcy: Ireneusz Machnicki, Agnieszka Bajasz Film opowiada o wydarzeniach Grudnia 1970 r. , jednego z najważniejszych wydarzeń w dziejach PRL. Po raz pierwszy na terenie całego kraju doszło do protestów, strajków i manifestacji robotniczych. Protesty te, które trwały jeszcze w lutym 1971 r. , zostały brutalnie zdławione przez władze PRL. Wobec bezbronnych ludzi użyto broni. Zginęło 45 osób, kilka tysięcy zostało rannych, a kilkanaście tysięcy było aresztowanych. Bez Grudnia 1970 nie byłoby zarówno Sierpnia 1980 r. jak i czerwca 1989. Autor filmu szuka odpowiedzi na pytania: Czym w istocie były wydarzenia grudniowe, gdy władze PRL konsekwentnie zmierzały do brutalnego stłumienia protestów? Jakie problemy społeczne ujawniły się w Grudniu 1970? Czy celem krwawego stłumienia strajków i demonstracji było zastraszenie społeczeństwa, czy raczej obawy, by bunt nie przybrał bardziej zorganizowanego charakteru? Czy też był to wynik walki o władzę wewnątrz PZPR i jej organów bezpieczeństwa? Film pokazuje również konsekwencje Grudnia 70, a więc zmiany we władzach komunistycznych i zmianę polityki (przy jednoczesnym ukrywaniu tego, co się wtedy stało, zwłaszcza informacji o represjach wobec uczestników protestów), a z drugiej wpływ tego buntu na społeczeństwo, robotników, samych uczestników buntu, na tworzenie się przyszłej opozycji. Na te pytania odpowiadają historycy, pracownicy naukowi Instytutu Pamięci Narodowej: prof. Jerzy Eisler, autor książki "Grudzień 1970", oraz dr Grzegorz Majchrzak. Wypowiedzi historyków, ekspertów, zostały uzupełnione głosem działaczy opozycji demokratycznej z lat osiemdziesiątych, którzy mówią o tym, jak ważne dla nich osobiście i dla ich dzialań w podziemiu było doświadczenie Grudnia 1970 roku. Na ten temat mówią: Adam Borowski i Tomasz Truskawa. W filmie cytowane są fragmenty książek: uczestnika strajków grudniowych Tadeusza Nowaka ("Zanim powstała Solidarność", Lublin 1990) i Wiesławy Kwiatkowskiej, autorki wielu publikacji na ten temat (pseud. Wiesława Kwaśniewska), "Grudzień 70 w Gdyni, Warszawa 1986). 18:50 PRZYGODY PANA MICHAŁA - ODC. 5/13 - MĄŻ BASI Serial historyczno - przygodowy,Film fabularny telewizyjny, 27 min, Polska, 1969 Reżyseria: Paweł Komorowski Scenariusz: Jerzy Lutowski Zdjęcia: Andrzej Gronau Muzyka: Wojciech Kilar Aktorzy: Tadeusz Łomnicki, Magdalena Zawadzka, Mieczysław Pawlikowski, Andrzej Łapicki, Barbara Brylska, Bogusz Bilewski, Tadeusz Schmidt, Andrzej Jurczak, Antoni Lewek Wołodyjowski dowiaduje się, dlaczego Krzysia zdecydowała się pójść do klasztoru. Postanawia zemścić się na Ketlingu i wyzywa go na pojedynek. Zamiast do walki dochodzi jednak do pojednania. Michał oddaje rękę Krzysi Ketlingowi, a sam przyjmuje oświadczyny Basi. 19:25 PRZYGODY PANA MICHAŁA - ODC. 6/13 - KOMENDANT STANICY Serial historyczno - przygodowy, 26 min, Polska, 1969 Reżyseria: Paweł Komorowski Scenariusz: Jerzy Lutowski Zdjęcia: Andrzej Gronau Muzyka: Wojciech Kilar Aktorzy: Tadeusz Łomnicki, Magdalena Zawadzka, Mieczysław Pawlikowski, Andrzej Łapicki, Barbara Brylska, Bogusz Bilewski, Tadeusz Schmidt, Andrzej Jurczak, Antoni Lewek Pan Michał zostaje komendantem stanicy w Chreptiowie, niedaleko granicy mołdawskiej. Udaje się tam pierwszy. Nieco później oddział jego żołnierzy ma przywieźć Basię. W drodze żołnierze i Basia natykają się na wojska tatarskie, uciekające z pola bitwy pod stanicą. Podczas potyczki, jaka się wywiązuje, Basię ponosi koń, który wpada wraz z nią do głębokiego jaru. Pierwszy na miejsce wypadku dociera jeden z podkomendnych pana Michała, zakochany w pani Wołodyjowskiej młody Tatar Azja. 20:00 JUNIO. MAGICZNY ŚWIAT JÓZEFA MEHOFFERA Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2019 Reżyseria: Marta Węgiel Scenariusz: Marta Węgiel Zdjęcia: Maciej Mroziewski Wykonawcy: Paweł Kumięga, Piotr Pilitowski Film dokumentalny o Józefie Mehofferze, malarzu, witrażyście, grafiku, jednym z najbardziej wyrazistych przedstawicieli Młodej Polski. Twórcy witraży, m.in. w katedrze łacińskiej we Lwowie, katedrze św. Mikołaja we Fryburgu, kościele w Turku. W twórczości malarskiej pasjonowały go ogrody, zajmował się również grafiką użytkową - projektował plakaty sztuk teatralnych, zaproszeń, biletów, zaprojektował też banknot 100 - złotowy, który wszedł do obiegu w Polsce, w 1932 roku. Był wykładowcą i rektorem Krakowskiej Szkoły Sztuk Pięknych. W filmie wypowiadają się: Beata Studziżba - Kubalska, historyk sztuki, kustosz Domu Mehoffera, Jacek Sygnarski prezes Fundacji Helveto - Polonicum we Fryburgu, historycy sztuki: Anna Zeńczak, Stefania Krzysztofowicz - Kozakowska, Wojciech Bałus, Jakub Kornhauser, Katarzyna Podniesińska i Krystyna Czerni. Prawnuczki bohatera: Ewa Dagneau de Richecour i Anna Mehoffer - Lewandowska. Bartosz Stachowiak, dyr. Muzeum Miasta Turku im. Jozefa Mehoffera. 22:00 PO PRL- U - POWÓDŹ TYSIĄCLECIA ORAZ JEJ SKUTKI SPOŁECZNE I POLITYCZNE Dysk./wywiad/debata, 25 min, Polska, 2019 Scenariusz: Grzegorz Sieczkowski Zdjęcia: Marcin Krynicki, Michał Jarosiński, Witold Karaś Wykonawcy: Beata Michniewicz (prowadzący) Powódź tysiąclecia oraz jej skutki społeczne i polityczne. Program analizuje wydarzenia z czasów narodzin III RP i jej pierwszych lat. W tym odcinku Beata Michniewicz ze swoim gośćmi, dziennikarką i świadkiem wydarzeń Marią Wiernikowską oraz prof. Henrykiem Domańskim, socjologiem z Polskiej Akademii Nauk, rozmawia o powodzi, która w lipcu 1997 roku nawiedziła Polskę. Określono ją powodzią tysiąclecia i jednym z jej skutków miała być przegrana SLD w wyborach parlamentarnych na jesieni tego samego roku. W trakcie powodzi zginęło ponad 50 osób. Spowodowała wielkie straty materialne, ale i też obudziła w ludziach ogromną solidarność społeczną. 22:35 SKARGA Dramat polityczny, 84 min, Polska, 1991 Reżyseria: Jerzy Wójcik Scenariusz: Jerzy Wójcik, Witold Zalewski Zdjęcia: Witold Sobociński Muzyka: Stanisław Syrewicz Aktorzy: Magda Teresa Wójcik, Henryk Boukołowski, Danuta Szaflarska, Rafał Zwierz, Karolina Lutczyn, Marek Frąckowiak, Władysław Kowalski, Szymon Pawlicki, Bogusław Sochnacki, Bożena Adamek, Zbigniew Bielski Reżyserski debiut słynnego operatora "szkoły polskiej", Jerzego Wójcika. Osnową "Skargi" stała się tragedia, do jakiej doszło podczas dramatycznych wydarzeń na Wybrzeżu w 1970 roku. W grudniu w Gdańsku i w Szczecinie stocznie ogłosiły strajk. Podczas tłumienia wystąpień stoczniowców zginęło wielu ludzi, setki zostało rannych. Film jest hołdem złożonym tym wszystkim, którzy walczyli o słuszną sprawę. Dzień 18 grudnia 1970 r. w domu państwa Stawickich, mieszkańców Szczecina, rozpoczyna się od zwykłej porannej krzątaniny, ale w powietrzu wyraźnie wyczuwa się nerwową atmosferę. Babcia jest zaniepokojona nasilającymi się zamieszkami w mieście. Matka czeka na powrót ojca, który został na nocnej zmianie, i z trudem zachowuje spokój. W całym mieście panuje chaos, wszędzie widać czołgi, uzbrojonych żołnierzy, funkcjonariuszy MO. Zdesperowani ludzie wychodzą na ulice, podpalają czołgi, rzucają kamieniami. Syn Stawickich, Stefan, 16 - letni uczeń Zasadniczej Szkoły Budowy Okrętów, wybiera się na zajęcia. Matka prosi, by nie szedł koło stoczni, lecz okrężną drogą, bo tam jest bardzo niebezpiecznie. Kiedy Stefania Stawicka jest już w pracy, nie potrafi się skupić. Jej myśli błądzą daleko, niepokoi się o bliskich. Wkrótce kontaktuje się z nią mąż, który dotarł do domu. Na pytanie o Stefana, kobieta drżącym głosem odpowiada, że poszedł do szkoły. Jest podenerwowana, ma jakieś dziwne przeczucia.. Stefania i Stanisław Stawiccy na próżno czekają na syna. Chłopak nie wrócił ze szkoły. Nikt nie wie, co się z nim stało. Przeczuwający najgorsze rodzice rozpoczynają poszukiwania. Telefony do wszystkich szczecińskich szpitali nie przynoszą rezultatu. Ich błagania o jakiekolwiek informacje o synu brzmią coraz bardziej dramatycznie. Kto widział wysokiego, szczupłego szatyna o niebieskich oczach, ubranego w zieloną kurtkę, dżinsowe spodnie i szary sweter? Ślad jednak po chłopaku zaginął. Wreszcie rodzice mają jakiś znak - mają przyjechać do szpitala wojskowego, nie znają więcej szczegółów. Okazuje się, że ich syn nie żyje. W drodze do szkoły Stefan został zabity, zginął od kul oddziałów pacyfikujących strajk. Przewieziono go do prosektorium, ale Stawiccy nie mogą zobaczyć syna, mają przyjść nazajutrz, funkcjonariusze Urzędu Bezpieczeństwa zasłaniają się procedurami. W rzeczywistości chcą wyciszyć sprawę, nie dopuścić do zbiorowych pogrzebów i masowych mszy ku czci zabitych. Starają się ukryć przed społeczeństwem faktyczną liczbę ofiar. Nie chcą wydać ciała Stefana, odmawiają rodzicom też prawa do pogrzebu. Na twarzach poniżanych i represjonowanych Stawickich rysuje się ból i cierpienie, ale nie poddają się. Wreszcie pewnej nocy zjawiają się tajniacy i oświadczają zdumionej rodzinie, że właśnie ma się odbyć pogrzeb ich syna. Chcąc nie chcąc, pogrążeni w żalu Stawiccy udają się na cmentarz. Pod osłoną nocy odbywa się tajny pochówek z fałszywymi grabarzami i fałszywym księdzem. Tylko bliscy są prawdziwi i prawdziwe jest ich cierpienie. Prawdziwa jest też śmierć Stefana, którego ciało spoczywa w skromnej trumnie z jasnego drewna oznaczonej numerem 5. 00:20 "SENSACJE XX WIEKU" - ENIGMA CZ. 2 (ENIGMA CZ. 2) Dokument fabularyzowany, 44 min, Polska/Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Robert Wichrowski Scenariusz: Bogusław Wołszański Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Jakub Wesołowski, Modest Ruciński, Lesława Żurek, Maciej Mikołajczyk, Michał Czernecki, Ireneusz Czop, Tomasz Borkowski, Piotr Kaźmierczak, Mariusz Zaniewski, Krzysztof Warunek, Waldemar Obłoza, Wojciech Błach, Mirosław Zbrojewicz, Arkadiusz Janiczek Druga część czteroodcinkowego widowiska, przedstawiającego okoliczności złamania szyfru Enigmy, przed którym skapitulowali brytyjscy i francuscy kryptolodzy. Wszyscy uznali bowiem, że jest to zadanie niemożliwe do wykonania. 01:15 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - Z OTCHŁANI CZASU Magazyn, 22 min, Polska, 2016 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Odmaszerowali batalionami, pułkami w mglisty obszar zdarzeń odległych. Ale często mamy wrażenie, iż nie do końca z tym statusem pogodzeni co jakiś czas podrzucają nam a to dokument, a to znalezisko, coś na kształt listów wysyłanych z daleka z jednym tylko, dramatycznym pytaniem: czy wciąż pamiętacie? Dziś włączamy naszą kamerę w Łodzi. Tu kolejne stare budynki mają przyporządkowywane nowe funkcje, a przy okazji, ze względu na remonty, z otchłani czasu mogą wyjrzeć niesamowite rzeczy. W czasie remontu dawnego budynku Zakładu Higieny Uniwersytetu Medycznego w Łodzi, po zeskrobaniu kolejnych warstw farby ukazała się namalowana na ścianie odznaka 28. Pułku Strzelców Kaniowskich. Po prywatnym dochodzeniu władz uczelni ustalono, że przed wojną mieściła się tu Powszechna Szkoła Podstawowa nr 127, być może imienia 28. Pułku. Władze uczelni wraz z członkami Stowarzyszenia Historycznego Strzelcy Kaniowscy zamierzają to znalezisko odpowiednio zachować i wyeksponować. Można by rzec malowidło na ścianie rzecz w skali dziejowej drobna, a jednak dla nas to kolejny dowód na rosnącą wrażliwość historyczna naszych rodaków. Był pierwszy dzień wojny. Gdybyśmy się tu znaleźli 1.09.1939 r. bylibyśmy świadkami niezwykłego zdarzenia. Na spokojne na co dzień miasta spada samolot. Zestrzelono go gdzieś pomiędzy Swarzędzem a Poznaniem. Niemiecki pilot wyskoczył gdzieś pomiędzy tymi miastami. Był to prawdopodobnie messerschmitt, który kilka dni później został zaholowany na posterunek policji. Rozmawiamy o tym z Łukaszem Łydżbą - historykiem lotnictwa, który w swych badaniach poszedł drogą odmienną od naszej. My zajmujemy się głównie polskimi lotnikami, zaś nasz rozmówca poszedł śladami zestrzelonych niemieckich samolotów. Rozmawiamy także z Juliuszem Molskim - autorem książki "Wędrówki z notatnikiem i łopatą", prekursorem metody poszukiwań zwanej dziś archeologią lotnictwa. 01:45 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - NARODZINY WOJNY - LUFTWAFFE CZ. 2 Magazyn, 19 min, Polska, 1994 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Druga część odcinka poświęconego genezie wojny, pokazująca przygotowania Niemiec do rozpoczęcia działań militarnych. Audycja poświęcona Luftwaffe. Obraz w całości tworzą czarno - białe archiwalne materiały filmowe.