TVP Historia Piątek, 20.12.2019 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 20 GRUDNIA Felieton, 2 min, Polska, 2005 Autor: Janusz Weychert 1879 - Thomas Alva Edison zaprezentował żarówkę; 1887 - urodził się Artur Rubinstein; 1917 - Feliks Dzierżyński utworzył Wszechrosyjską Nadzwyczajną Komisją do Walki z Kontrrewolucją i Sabotażem, osławioną CZEKA, protoplastkę równie złowrogich GPU, NKWD, KGB; 1970 - wojsko opuściło Gdańsk, a Gomułka złożył rezygnację, zaś po południu Gierek został nowym I Sekretarzem KC PZPR; 07:15 PRZYGODY PANA MICHAŁA - ODC. 9/13 - PORWANIE Serial historyczno-przygodowy, 26 min, Polska, 1969 Reżyseria: Paweł Komorowski Scenariusz: Jerzy Lutowski Zdjęcia: Andrzej Gronau Muzyka: Wojciech Kilar Aktorzy: Tadeusz Łomnicki, Magdalena Zawadzka, Mieczysław Pawlikowski, Andrzej Łapicki, Barbara Brylska, Bogusz Bilewski, Tadeusz Schmidt, Andrzej Jurczak, Antoni Lewek Ze stanicy wyrusza wyprawa do Raszkowa. Ewce Nowowiejskiej towarzyszy niczego nie podejrzewająca Basia. Azja próbuje ją porwać, ale dzielna pani Wołodyjowska rani Tatara i salwuje się ucieczką. Okaleczony Azja mści się krwawo: podpala Raszków, zabija starego Nowowiejskiego, a jego córkę oddaje Tatarom. Tymczasem Basia po długiej, wyczerpującej wędrówce, u kresu sił dociera do stanicy. 07:50 PRZYGODY PANA MICHAŁA - ODC. 10/13 - SMAK ZEMSTY Serial historyczno - przygodowy, 26 min, Polska 1969 Reżyseria: Paweł Komorowski Scenariusz: Jerzy Lutowski Zdjęcia: Andrzej Gronau Muzyka: Wojciech Kilar Aktorzy: Tadeusz Łomnicki, Magdalena Zawadzka, Daniel Olbrychski, Mieczysław Pawlikowski, Mariusz Dmochowski, Tadeusz Schmidt, Bogusz Bilewski, Marek Perepeczko, Władysław Hańcza, Irena Karel, Ludwik Benoit, Leonard Andrzejewski, Zygmunt Malawski, Józef Nowak Basia ciężko chora i zmęczona powoli dochodzi do siebie po strasznej drodze powrotnej do Chreptiowa. Tymczasem młody Nowowiejski jest pogrążony w rozpaczy po stracie ojca i siostry. Uprasza Wołodyjowskiego o powierzenie mu komendy nad oddziałem wypróbowanych żołnierzy. Jedzie z nimi w step na poszukiwanie Azji. Po wypatrzeniu obozowiska Tatarów ludzie Nowowiejskiego robią zasadzkę i napadają na nich w nocy. Tatarzy zostają wybici, a Azja ginie w mękach. 08:25 TAŚMY BEZPIEKI - ODC. 5 UCIECZKI STANU WOJENNEGO, Film dokumentalny, 25 min, Polska, 2016 Reżyseria: Cezary Gmyz Scenariusz: Cezary Gmyz Zdjęcia: Maciej Figurski, Mariusz Knopik, Rafał Gabzydyl, Michał Gmyz Muzyka: Michal Rawicz Cykl "Taśmy bezpieki" ma na celu przybliżenie widzowi działań służb PRL - u. Dzięki zachowanym w archiwum Instytutu Pamięci Narodowej nagraniom zrealizowanym przez komunistyczne służby, widz ma możliwość poznać tajniki ich działań. Autor cyklu, Cezary Gmyz, z zaproszonymi ekspertami komentują przedstawione w trakcie programu filmy, wprowadzając widza w świat agentury - do tej pory, dla niego niedostępny. Różnorodność tematyki społecznej, politycznej i kryminalnej, którymi ówczesne służby były zainteresowane gwarantuje atrakcyjność każdego odcinka cyklu. 08:55 HISTORIA POLSKI - MICHAŁA BUKOJEMSKIEGO GRYPSY Z INTERNY Film dokumentalny, 44 min, Polska, 2007 Reżyseria: Michał Bukojemski Scenariusz: Michał Bukojemski W lecie 1982 r. , w ósmym miesiącu obowiązywania stanu wojennego w Polsce, Michał Bukojemski został internowany. Najpierw trafił do zakładu w Białołęce. Otwarte cele, nieograniczone spacery, wykłady - to było oszałamiające. Zaczął prowadzić dziennik w formie listów do żony. Przeszmuglowanym do internatu aparatem fotograficznym robił zdjęcia, gromadząc dokumentację. Film jest jego bardzo osobistą opowieścią. Codzienne wydarzenia - pobyty w następnych obozach: Załężu (Rzeszów) i Uhercach (Bieszczady) są opisywane na bieżąco. Uzupełnione zdjęciami, tworzą unikatowy obraz tych ośrodków oglądanych od środka. Na tym tle pojawiają się w filmie osobiste refleksje, odniesienia do domowego życia. 09:50 "SENSACJE XX WIEKU" - ENIGMA CZ. 4 (ENIGMA CZ. 4) Dokument fabularyzowany, 43 min, Polska/Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Robert Wichrowski Scenariusz: Bogusław Wołszański Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Jakub Wesołowski, Modest Ruciński, Lesława Żurek, Michał Czernecki, Ireneusz Czop, Mariusz Bonaszewski, Andrzej Precigs, Arkadiusz Janiczek, Zbigniew Suszyński, Jerzy Schejbal, Adam Cywka Największym polskim wkładem w zwycięstwo w II wojnie światowej było złamanie przez polskich kryptologów tajemnicy niemieckiej maszyny szyfrującej Enigma. Szczodry dar polskiego wywiadu, przekazany aliantom w przededniu wybuchu wojny, dał im nadzieję wśród klęsk wczesnego okresu wojny i umożliwił pierwsze zwycięstwa, prowadzące do wielkiego przełomu. Dzieło matematyków Mariana Rejewskiego, Jerzego Różyckiego i Henryka Zygalskiego, a także ich dowódców i towarzyszy broni z Biura Szyfrów, miało wiele wymiarów: historyczny - skracając o 2 - 3 lata koszmar wojny, a zdaniem niektórych historyków decydując o jej wyniku; humanitarny - ratując przed zagładą wiele milionów istnień ludzkich; naukowy - tworząc podwaliny współczesnej kryptologii, także w jej cywilnym wydaniu. Jednakże ten sukces został nam ukradziony; tylko historycy wiedzą, że Polacy złamali Enigmę Prawdę o Enigmie ujawniono późno i w sposób deprecjonujący kluczowy wkład Polaków. Nawet, jeśli dzisiaj większość naukowców uznaje ich pionierską rolę, powszechny odbiór tej przygody nie jest kształtowany przez książki historyków, lecz produkty kultury masowej, prezentujące rolę polskich kryptologów w sposób zafałszowany, by nie rzec przewrotny. Można próbować to zmienić, jedynie oddziałując innymi produktami kultury masowej. Czterodcinkowe widowisko przedstawia, jak doszło do złamania szyfru Enigmy, przed którym skapitulowali brytyjscy i francuscy kryptolodzy, uznając, że jest to zadanie niemożliwe do wykonania. 10:50 AMBASADOR SPASOWSKI Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2009 Reżyseria: Tadeusz Śmiarowski Scenariusz: Tadeusz Śmiarowski, Robert Kaczmarek Zdjęcia: Grzegorz Ruzik Czy Spasowski to drugi Kukliński? Przez kilkadziesiąt lat wiernie służył reżimowi. Statek o nazwie komunizm opuścił jednak nie wtedy, gdy ten tonął, lecz wtedy, gdy mimo raf i fal wróżono mu jeszcze długi rejs. Przyjęcie chrztu, usunięcie się w cień, walka z własnym sumieniem, czyli to wszystko, czego doświadczył po ucieczce w 1981 r. , mogą sugerować, że Romuald Spasowski to być może jedyny prawdziwie nawrócony komunista. Film przedstawi sylwetkę Romualda Spasowskiego w oparciu o najnowsze badania historyczne, o bohaterze filmu będą mówili m. in. Wanda Spasowska - wdowa; Lee Kjelleren - Amerykanin szwedzkiego pochodzenia, przyjaciel rodziny Spasowskich, dyrektor Museum of American Finance; prof. John Lenczowski - Institute of Word Politics, w latach 1981 - 1983 doradca Departamentu Stanu USA; Richard Pipes - amerykański historyk, doradca prezydenta USA Ronalda Reagana ds. Rosji i Europy Środkowej; Andrzej Grochulski - zięć Spasowskiego; Józef Czyrek - od sierpnia 1980 do lipca 1982 minister spraw zagranicznych. 12:10 PARADA OSZUSTÓW - ODC. 3/4 - MISTRZ ZAWSZE TRACI Serial sensacyjny, 39 min, Polska 1976 Reżyseria: Grzegorz Lasota Scenariusz: Jerzy Janicki, Andrzej Kudelski Zdjęcia: Witold Adamek Muzyka: Henryk Kuźniak Aktorzy: Piotr Fronczewski, Wojciech Pszoniak, Grażyna Szapołowska, Stanisław Igar, Bronisław Pawlik, Roman Wilhelmi, Halina Golanko, Jerzy Molga, Jan Orsza, Juliusz Berger Na cykl telewizyjnych filmów "Parada oszustów" składają się niezwiązane ze sobą opowieści kryminalne - fikcyjne, choć często zainspirowane autentycznymi wydarzeniami. Bohater pierwszego odcinka w latach trzydziestych wyprowadził w pole sławnych szachistów. Skromny francuski aptekarz, Renaud (Bronisław Pawlik), wpada na pomysł, jak zarobić sporo pieniędzy. Pisze listy do dwóch szachowych arcymistrzów: Greewe'a i Sulechina i wyzywa ich na pojedynek. Ku zdziwieniu obu asów, którzy się osobiście nie znają, Renaud osiąga rewelacyjne wyniki. Jaka jest tajemnica tych sukcesów? 14:00 DZIEWICZA NOWA ZELANDIA - ODC. 3/6. PARK NARODOWY GÓRY COOKA (ODC. 3/6) Film dokumentalny, 44 min, USA, 2013 Reżyseria: Alex Clark, Nicky Hommond Scenariusz: Cameron Crawford Nowa Zelandia to niezwykłe miejsce, przez długi czas izolowana na rozległym Pacyfiku stała się ewolucyjnym "laboratorium". W jego pierwotnych lasach żyją unikalne i często dziwne formy życia; ptaki, które nie chcą latać, gigantyczne owady i żywe skamieliny o niebadanym wieku. Nowa Zelandia to ciągle zmieniające się krajobrazy - od szczytów Mt Aoraki Mt Cook, najwyższego wzniesienia tego obszaru, do tajemniczych "cieni" Fiordlandu i niezwykłych głębin Hauraki Marine Park. Seria odkrywa najdziksze miejsca parków narodowych Nowej Zelandii. 16:00 HISTORIA POLSKI - GRUPY OPORU Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2009 Reżyseria: Maria Dłużewska Scenariusz: Konrad Falęcki, Maria Dłużewska Grupy Oporu "Solidarni" zostały założone na wiosnę 1982 roku w Warszawie przez Teodora Klincewicza ("Borys", "Teoś"), wiceprzewodniczącego Komisji Krajowej NZS i przewodniczącego NZS na Politechnice Warszawskiej, ukrywającego się od 13 grudnia 1981 roku. Od samego początku grupy podporządkowały się Regionalnej Komisji Wykonawczej NSZZ Solidarność. Grupy, według planów "Teosia", miały zajmować się małym sabotażem; prowadzić "akcje miejskie" - ulotkowanie, karanie donosicieli i kolaborantów, zajmować się legalizacją - czyli wyrobem fałszywych dokumentów dla potrzeb podziemia, przygotowaniem i obsługą manifestacji, przygotowaniem do starcia z milicją na wypadek ogłoszenia strajku generalnego. W ramach Grup Oporu powstała też, później usamodzielniona, Sekcja Transportu, zajmująca się odbiorem, przechowywaniem i dystrybucją przemycanego ze Szwecji sprzętu dla podziemia. Grupy wystąpiły publicznie po raz pierwszy 1 sierpnia 1982 roku, w rocznicę Powstania Warszawskiego o godzinie 17. Bardzo szybko Grupy Oporu "Solidarni" podzieliły się na samodzielne zespoły z wyodrębnioną specjalizacją i określonym terenem działania. Jedną z grup była Grupa "Witka" / "Waldka". Członkowie właśnie tej grupy będą bohaterami filmu. Pomimo aresztowań, przez cały okres działania, Służbie Bezpieczeństwa, nigdy nie udało się ich rozpracować. Film o determinacji, odwadze, nonkonformiźmie, o przyjaźni, która sprawdziła się wielokrotnie w najtrudniejszych warunkach, w końcu o "lekkości bytu" w czasach permanentnej opresji i mozolnym szukaniu sensu i smaku życia dziś, w pozornie uporządkowanych czasach, zrealizowany będzie w formie - tragikomicznej chwilami - ballady. Wiele z opisywanych akcji obfitowało w tak zaskakujące i śmieszne sytuacje, że nie sposób tego pominąć. Tragizm sytuacji, w które zostali wplątani bohaterowie (lub sami o tym zadecydowali) będzie w filmie pokazany trochę na marginesie, przy okazji. Na pierwszym planie będzie zawsze anegdota - opis akcji. 17:00 KAZIMIERZ SIEMIENOWICZ. WIELKA SZTUKA ARTYLERII (KAZIMIERZ SIEMIENOWICZ. WIELKA SZTUKA ARTYLERII) Film dokumentalny, 39 min, Białoruś, 2017 Jest to portret wybitnego wynalazcy Rzeczypospolitej, który w połowie XVII wieku opisał w swoim traktacie "Wielka sztuka artylerii" urządzenie rakiet wielostopniowych. 17:50 CZAS PRZESZŁY NIEDOKONANY GUSTAW HERLING - GRUDZIŃSKI - PISARZ Dysk./wywiad/debata, 25 min, Polska, 2019 Zdjęcia: Maciej Zdziech, Tomasz Sokołowski W związku z ustanowieniem przez Sejm RP roku 2019 Rokiem Gustawa Herlinga - Grudzińskiego, zostało zrealizowanych 5 odcinków projektu edukacyjnego, którego celem będzie przybliżenie osoby i twórczości jednego z najważniejszych współczesnych polskich pisarzy. Jego drogi losu oraz doświadczenia życiowe są emblematyczne dla pokolenia Polaków urodzonych po odzyskaniu niepodległości. Zostanie pokazane, w jaki sposób wpłynęły one na dokonywane wybory moralne, ideowe i polityczne. Będziemy poszukiwać odpowiedzi pozwalających współczesnym czytelnikom lepiej zrozumieć jego twórczość oraz dylematy XXI wieku. Uczestnicy programu omawiają bezkompromisowe dążenie Gustawa Herlinga - Grudzińskiego do całościowej prawdy o człowieku i świecie, z jednocześnie wyraźnie wyrażanym szacunkiem do człowieka. 18:55 PRZYGODY PANA MICHAŁA - ODC. 11/13 - BUŁAT I SZABLA Serial historyczno - przygodowy, 26 min, Polska 1969 Reżyseria: Paweł Komorowski Scenariusz: Jerzy Lutowski Zdjęcia: Andrzej Gronau Muzyka: Wojciech Kilar Aktorzy: Tadeusz Łomnicki, Magdalena Zawadzka, Daniel Olbrychski, Mieczysław Pawlikowski, Mariusz Dmochowski, Tadeusz Schmidt, Bogusz Bilewski, Marek Perepeczko, Władysław Hańcza, Irena Karel, Ludwik Benoit, Leonard Andrzejewski, Zygmunt Malawski, Józef Nowak Pan Michał otrzymuje od hetmana nowy rozkaz. Ma niezwłocznie wyruszyć do Kamieńca, dokąd zdąża sułtan z całą swą potęgą. W niebezpiecznej wyprawie Basia towarzyszy mężowi. W drodze spotykają Krysię i Ketlinga, którzy również jadą do twierdzy kamienieckiej. 19:25 PRZYGODY PANA MICHAŁA - ODC. 12/13 - DYMY NAD TWIERDZĄ Serial historyczno - przygodowy, 26 min, Polska 1969Film fabularny telewizyjny, 26 min, Polska, 1969 Reżyseria: Paweł Komorowski Scenariusz: Jerzy Lutowski Zdjęcia: Andrzej Gronau Muzyka: Wojciech Kilar Aktorzy: Tadeusz Łomnicki, Magdalena Zawadzka, Mieczysław Pawlikowski, Andrzej Łapicki, Barbara Brylska, Bogusz Bilewski, Tadeusz Schmidt, Andrzej Jurczak, Antoni Lewek Twierdza Kamieniecka będzie się bronić. Pan Michał zostaje komendantem górnego zamku, a nadzór nad artylerią ma sprawować Ketling. Dyplomaci nie wierzą jednak w możliwość utrzymania zamku, biskup rozpoczyna pertraktacje z Turkami. Aby dodać ducha obrońcom twierdzy, obaj dowódcy składają przysięgę, że nigdy się nie poddadzą. 20:00 POLSKIE 100 LAT - PRZEWRÓT MAJOWY Film dokumentalny, 24 min, Polska, 2019 Reżyseria: Maciej Dancewicz Scenariusz: Mirosław Chojecki, Piotr Weychert Muzyka: Michał Lorenc Wykonawcy: Kazimierz Kaczor Od odzyskania niepodległości rządy w Polsce zmieniały się kilkanaście razy. Na początku maja 1926 roku upadł rząd Aleksandra Skrzyńskiego. Podjęto dziewięć nieudanych prób utworzenia kolejnego gabinetu. Państwu zagrażał paraliż. Duża część społeczeństwa i korpusu oficerskiego zrażona kłótniami partii politycznych, które paraliżowały pracę rządu i parlamentu, oczekiwała od Józefa Piłsudskiego wzięcia odpowiedzialności za Polskę i uchronienia jej od skompromitowanych rządów tzw. sejmokracji. Walki rozpoczęły się wieczorem 12 maja. Kilkadziesiąt godzin później w Warszawie rząd i prezydent Stanisław Wojciechowski podali się do dymisji. W historii całego międzywojennego dwudziestolecia niewiele jest równie kontrowersyjnych wydarzeń, jak przewrót Józefa Piłsudskiego, który do historii przejdzie pod mianem przewrotu majowego. 20:50 INSPEKCJA Teatr, 88 min, Polska, 2017 Reżyseria: Jacek Jacek Raginis - Królikiewicz Scenariusz: Grzegorz Królikiewicz Zdjęcia: Adam Bajerski Muzyka: Michał Lorenc Aktorzy: Piotr Głowacki, Mariusz Ostrowski, Sławomir Sulej, Przemysław Bluszcz, Radosław Pazura, Bogusław Suszka, Michał Staszczak, Marcin Kwaśny, Zbigniew Moskal, Piotr Seweryński, Zygmunt Malanowicz, Michał Barczak, Dariusz Biskupski, Ireneusz Kozioł, Michał Szewczyk Opowieść zaczyna się od nieudanej, graniczącej z dezercją inspekcji sowieckiego rezydenta wywiadu zagranicznego, Wasilija Zarubina, który nie wykonuje zleconego mu zadania na terenie zaprzyjaźnionych nazistowskich Niemiec, co musi być ukarane pokazową śmiercią. Ale w obliczu wojny, Stalin daruje mu życie, aby przeprowadził on inną inspekcję, która ma na celu masowe zwerbowanie do komunistycznych służb polskich oficerów w obozach w Kozielsku, Starobielsku i Ostaszkowie, w ostatnich miesiącach przed dokonaniem zbrodni katyńskiej. Mimo klęski i tej misji, Stalin dopiero teraz przekonany o bezwzględnej osobistej wierności, a zarazem wysokim stopniu inteligencji Zarubina, mianuje go rezydentem wywiadu zagranicznego w USA. 00:05 "SENSACJE XX WIEKU" - ENIGMA CZ. 4 (ENIGMA CZ. 4) Dokument fabularyzowany, 43 min, Polska/Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Robert Wichrowski Scenariusz: Bogusław Wołszański Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Jakub Wesołowski, Modest Ruciński, Lesława Żurek, Michał Czernecki, Ireneusz Czop, Mariusz Bonaszewski, Andrzej Precigs, Arkadiusz Janiczek, Zbigniew Suszyński, Jerzy Schejbal, Adam Cywka Największym polskim wkładem w zwycięstwo w II wojnie światowej było złamanie przez polskich kryptologów tajemnicy niemieckiej maszyny szyfrującej Enigma. Szczodry dar polskiego wywiadu, przekazany aliantom w przededniu wybuchu wojny, dał im nadzieję wśród klęsk wczesnego okresu wojny i umożliwił pierwsze zwycięstwa, prowadzące do wielkiego przełomu. Dzieło matematyków Mariana Rejewskiego, Jerzego Różyckiego i Henryka Zygalskiego, a także ich dowódców i towarzyszy broni z Biura Szyfrów, miało wiele wymiarów: historyczny - skracając o 2 - 3 lata koszmar wojny, a zdaniem niektórych historyków decydując o jej wyniku; humanitarny - ratując przed zagładą wiele milionów istnień ludzkich; naukowy - tworząc podwaliny współczesnej kryptologii, także w jej cywilnym wydaniu. Jednakże ten sukces został nam ukradziony; tylko historycy wiedzą, że Polacy złamali Enigmę Prawdę o Enigmie ujawniono późno i w sposób deprecjonujący kluczowy wkład Polaków. Nawet, jeśli dzisiaj większość naukowców uznaje ich pionierską rolę, powszechny odbiór tej przygody nie jest kształtowany przez książki historyków, lecz produkty kultury masowej, prezentujące rolę polskich kryptologów w sposób zafałszowany, by nie rzec przewrotny. Można próbować to zmienić, jedynie oddziałując innymi produktami kultury masowej. Czterodcinkowe widowisko przedstawia, jak doszło do złamania szyfru Enigmy, przed którym skapitulowali brytyjscy i francuscy kryptolodzy, uznając, że jest to zadanie niemożliwe do wykonania. 00:55 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - KLEJNOT W WIŚLANEJ KORONIE Magazyn, 22 min, Polska, 2016 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Co jak co, ale umiejętność wyboru miejsc wyjątkowo urokliwych dla lokowania miast, zamków i klasztorów mieli nasi przodkowie wyjątkową. Czerwińsk nad Wisłą jest tego doskonałym przykładem. Dziś odwiedzamy miejscowy kościół, który liczy już ponad 800 lat. Z tą miejscowością wiąże się wiele zagadek, które chcielibyśmy rozwikłać. Jedną z historii jest tajemniczy pobyt templariuszy w Czerwińsku i przypuszczenie, że to właśnie tu mogły zostać ukryte skarby templariuszy wywiezione z Francji. Także tu, w okolicach klasztoru salezjanów, jeden z kapłanów wskazał miejsce, w którym mogą być ukryte chorągwie i pamiątki zdobyte pod Beresteczkiem. A w samej świątyni spróbujemy odnaleźć miejsce pochówku księcia Konrada II Czerskiego. 01:30 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - ŻUKOW Magazyn, 19 min, Polska, 1996 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Zbigniew Maziarz Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Biografia marszałka Georgija Żukowa. Wykorzystano pamiętniki Żukowa i kroniki filmowe. Przedstawiono udział marszałka w walkach z Japończykami, zbrojenia ZSRR, wielką czystkę w wojsku, wojnę zimową, decydującą rolę Żukowa w zwycięstwie nad armią niemiecką, okoliczności popadnięcia w niełaskę u Stalina.