TVP Historia Poniedziałek, 17.06.2019 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 17 CZERWCA ODC. 596 Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1940 - "postępowe siły" Litwy, Łotwy i Estonii zwróciły się do Sowietów o przyjęcie ich krajów do ZSRS; 1953 - bunt w NRD; 1964 - premiera musicalu "Skrzypek na dachu"; 1983 - zmarł Miron Białoszewski; 07:45 POGRANICZE W OGNIU - ODC. 13 Serial historyczno - sensacyjny, 56 min, Polska 1991 Reżyseria: Andrzej Konic Scenariusz: Juliusz Janczur, Andrzej Konic Muzyka: Andrzej Trzaskowski Zdjęcia: Antoni Wójtowicz Scenografia: Wojciech Majda Aktorzy: Cezary Pazura, Olaf Lubaszenko, Jan Monczka, Tomasz Stockinger, Marta Klubowicz - Różycka, Janusz Bukowski, Miłogost Reczek, Jan Jankowski, Joanna Jankowska, Katarzyna Chrzanowska, Włodzimierz Adamski, Marek Lewandowski, Dariusz Jakubowski, Piotr Grabowski, Maciej Kozłowski, Stanisław Jaskułka, Włodzimierz Maciudziński, Maciej Orłoś, Beata Paluch, Ewa Sałacka, Alicja Jachiewicz, Danuta Kowalska, Hanna Wrycza - Polk, Magdalena Michalak, Małgorzata Wachecka, Maria Probosz, Agnieszka Robótka - Michalska i inni Agenci naprowadzają polski wywiad na Leberów w Gdańsku. Leber - dawniej Wicherek - to dezerter z WP. Uciekł do Berlina, stamtąd przybył do Gdańska. Jego córka Ewa skończyła w Berlinie kurs organizowany przez Relkego. Tropiąc Ewę, Czarek trafia na realizowany w tajemnicy pomysł polskiego generała, który na poligonie pod Inowrocławiem kazał wybudować makietę fragmentu miasta. Ulubieńcem generała jest dr Patera. Czarek ma jeszcze dwie pozornie luźne informacje. Pierwszą, że Niemcy w ścisłej dyskrecji wewnątrz gmachu prezydium niemieckiej policji w Gdańsku, wbudowują dodatkowe ściany i kraty. Drugą, że w Królewcu kompanie szturmowe ćwiczą walki na makietach miasta. Sprawa się wyjaśnia. Generał jest nienawidzącym Niemców głupcem. Patera, agent Abwehry, wmówił mu pomysł przyłączenia Gdańska do Polski przez sprawne wdarcie się do miasta i gmachu prezydium policji. Makiety w Królewcu i pod Inowrocławiem są wierną kopią odnośnego fragmentu Gdańska. Zaskoczony w przebudowanym prezydium generał znajdzie się w niewoli jako żywy dowód prowokacji polskiej wobec Niemiec. 08:55 Z NATURĄ NA CO DZIEŃ - ODC. 1/6 WOJ. ZACHODNIOPOMORSKIE Film dokumentalny, 26 min, Polska, 2014 Reżyseria: Tadeusz Litowczenko Scenariusz: Tadeusz Litowczenko Cykl sześciu filmów dokumentalnych z udziałem aktora Mieczysława Hryniewicza, opowiada o walorach historycznych i przyrodniczych polskiego odcinka międzynarodowej drogi wodnej E - 70. Rejs zaczynamy na niemieckiej śluzie na kanale Havela - Odra, skąd płyniemy przez Cedynię (miasto znane prawie wszystkim z bitwy wojów Mieszka I z margrabią Hodonem w 972 roku), Osinów Dolny, Cedyński Park Krajobrazowy i Gozdowice (tutaj przez Odrę kursuje prom o budowie takiej jak statki na Mississipi). Na trasie są też Siekierki - miejsce szturmowania Odry w ostatnich dniach II wojny światowej. 09:35 HISTORIA POLSKI - RZECZPOSPOLITA ZAKOPIAŃSKA Film dokumentalny, 46 min, Polska, 2018 Reżyseria: Piotr Jaworski Muzyka: Marcin Gałażyn Wykonawcy: Adam Ferency W październiku 1918 roku w kurorcie pod Giewontem powstała Rada Narodowa, która oficjalnie przejęła władzę nad wojskiem, policją i urzędami w Zakopanem. Stała się ona jednym z pierwszych zaczątków niepodległej Polski. Film dokumentalny "Rzeczpospolita Zakopiańska" opowiada o jej powstaniu. Prezydentem Rady na dwa tygodnie został Stefan Żeromski - pisarz i społecznik. 16 listopada Rada została rozwiązana, a władzę przejęły organy nowo tworzącego się polskiego rządu. Film przedstawia również relację łączącą Józefa Piłsudskiego ze Stefanem Żeromskim, a także burzliwe tło walk o niepodległą Polskę i ewolucję wielu koncepcji, ideologii i związków politycznych. W tym decydującym momencie i wobec dziejowej szansy wszystkie stronnictwa i partie potrafiły zjednoczyć siły, dla dobra Rzeczypospolitej. Film jest bogato ilustrowany niepublikowanymi fragmentami filmów, fotografiami ilustrującymi wydarzenia i przedstawiającymi bohaterów tamtych czasów. Zostały one ożywione za pomocą komputerowych technik graficznych i animacji. Duże fragmenty to inscenizacje w wykonaniu aktorów Teatru Witkacego. Film powstał z inspiracji śp. Wojtka Mroza. Przybliża piękną kartę z dziejów Zakopanego, mało znaną i bez wątpienia wartą opowiedzenia. W filmie nie występują żyjące postaci. Posłuchamy jednak znanych z kart historii, będą to: Stefan Żeromski, Stanisław Witkiewicz, Józef Piłsudski, Medard Kozłowski, Władysław Leopold Jaworski, Jan Kasprowicz, Andrzej Strug, Ludwik Solski, Kazimierz Sichulski, Jadwiga Jakimowiczowa, por. Bolesław Wieniawa - Długoszowski, Kazimierz Dłuski, Bartus Obrochta, Franciszek Pawlica, major Mariusz Zaruski, Wincenty Szymborski, Bolesław Roja, kpt. Marian Bolesławicz, por. Antoni Stawarz, Wincenty Witos, por. Jerzy Lgocki, ks. Jan Humpola, Wojciech Brzega, dr Jan Bednarski, Ignacy Daszyński. 10:30 SENSACJE XX WIEKU - SPRAWA ADMIRAŁA CANARISA CZ 1 Magazyn, 23 min, Polska, 2000 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Bohaterem kolejnego odcinka programu Bogusława Wołoszańskiego jest szef niemieckiego wywiadu wojskowego adm. Wilhelm Canaris, o którego prawdziwej roli w czasie II wojny światowej wciąż niewiele wiadomo. 10:55 LIFE - ŻYCIE CZ. 2. GADY I PŁAZY. (LIFE. REPTILES AND AMPHIBIANS) Film dokumentalny, 48 min, Wielka Brytania, 2009 Zdjęcia: Kevin Flay Muzyka: George Fenton Węże i jaszczurki, żaby i ropuchy, gekony i kameleony, krokodyle i kajmany, wszystkie te gady i płazy wydają się prymitywne i przystosowane raczej do życia we wcześniejszych epokach. U zwierząt tych wykształciło się jednak zaskakująco wiele niezwykłych strategii przetrwania. Dzięki takim nowatorskim umiejętnościom w różnych częściach świata doskonale rozwijają się liczne gatunki gadów i płazów. Wśród nich jest waran z Komodo, wyjątkowo groźny, podstępny i jadowity drapieżnik. Ten trzymetrowy gad wygląda jak żywa pozostałość po epoce dinozaurów. Zwany też smokiem z Komodo, jest prawdziwym władcą tej niewielkiej indonezyjskiej wyspy. Jego dominacja nie jest zagrożona, bo na wyspie nie ma równych sobie rywali, a jedynym godnym jego przeciwnikiem może być tylko inny przedstawiciel tego gatunku. Zwykle poluje na jelenie, które atakuje z zaskoczenia i z łatwością powala. Ale w sytuacji krytycznej potrafi zaatakować znacznie większą zdobycz, jaką jest bawół domowy, dziesięć razy większy od warana z Komodo. Polowaniu na bawołu sprzyja pora sucha. Bawół przesypia upał w zbiorniku wodnym, tymczasem waran czai się na obrzeżach, szukając sposobności, by podgryźć upatrzoną ofiarę. Bawół postrzega warany bardziej jako drażniącą uciążliwość niż zagrożenie. To wielki błąd. Podgryzając bawołu, waran musi bardzo uważać, bo wielki drapieżnik mógłby go śmiertelnie ranić jednym dźgnięciem bądź kopnięciem. Takie podgryzanie powoduje tylko powierzchowne rany, ale krew może zwabić również inne warany. Tym razem bawół odchodzi, lekko utykając. Warany niezniechęcone porażką podążają za nim i wiedzą, co robią. Mijają dni, ale rany bawołu nie zanikają. Zwierzę słabnie. Teraz strategia łowiecka waranów staje się oczywista. Po trzech tygodniach bawół jest już bardzo słaby. Warany wyczuwają, że zbliża się jego koniec, ale muszą mieć się na baczności, bo bawół wciąż może zaatakować. Podchodzą coraz bliżej, chcąc zakończyć łowy. Strategia waranów jest bezlitosna, ale to jedyny sposób, by zdobyć pożywienie i przetrwać w trudnych czasach. Bawół padł nocą. Teraz warany gromadzą się, by zaspokoić głód. W ciągu czterech godzin pożerają ofiarę do kości. Nie musimy oglądać Parku Jurajskiego, by zobaczyć świat zdominowany przez gady. Tu widać go w całej okazałości. 12:05 CZAS HONORU - ODC. 53 "KONIEC I POCZĄTEK" Serial wojenny, 44 min, Polska, 2012 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Grzegorz Kuczeriszka Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki Jest maj 1945 roku. Losy rozdzielonych przez wojnę bohaterów Janka, Władka, Bronka i Michała krzyżują się ponownie za sprawą pułkownika Wasilewskiego, ideowego komunisty i wysokiego funkcjonariusza UB. Pewnego dnia pułkownik zostaje wezwany do Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego przed oblicze dyrektor Ady Lewińskiej. Ada zleca mu zadanie jak najszybszego ujęcia wszystkich skoczków angielskich, przeszkolonych w czasie wojny w Anglii i zrzuconych do Polski. 13:05 ŚNIADANIE U TIFFANY'EGO (BREAKFAST AT TIFFANY'S) Komedia romantyczna, 110 min, USA 1961 Reżyseria: Blake Edwards Scenariusz na podstawie minipowieści Trumana Capote: George Axelrod Zdjęcia: Franz Planer Muzyka: Henry Mancini Występują: Audrey Hepburn, George Peppard, Patricia Neal, Martin Balsam, Mickey Rooney, Buddy Ebsen, Dorothy Whitney, Alan Reed, John Mc Giver, Stanley Adams i inni Słynna adaptacja opublikowanej w 1958 roku opowieści pod tym samym tytułem amerykańskiego pisarza Trumana Capote. Po premierze romantyczna komedia obyczajowa zyskała wyśmienite recenzje krytyki, przyjęła ją z uznaniem również publiczność, a Blake Edwards zdobył miano jednego z najlepszych reżyserów komediowych w Hollywood. Wielki sukces filmu późniejszego twórcy m.in. głośnego cyklu o zabawnych przygodach "Różowej Pantery", potwierdzają nominacje do Oscara, które Akademia przyznała za scenariusz, scenografię oraz dla najlepszej aktorki Audrey Hepburn, dla której niezapomniana rola Holly stała się przełomowym momentem w jej karierze. Najwyżej cenioną nagrodę filmową otrzymał natomiast Henry Mancini za muzykę i przebojową piosenkę "Moon River", wyśpiewaną przez samą Audrey Hepburn. Śliczna i czarująca Holly Golightly mieszka w kamienicy na nowojorskiem Manhattanie, dokąd przybyła z małej mieściny w Teksasie. Młoda dziewczyna prowadzi ekscentryczny tryb życia, jest zwariowana, lekkomyślna i nierozważna. Często urządza huczne przyjęcia i szampańsko się bawi, a z kolei innym razem zaszywa się w samotności i pędzi żywot nieszczęśliwej pustelnicy. Holly ma niekonwencjonalnie urządzone mieszkanie, kota bez imienia, a perfumy i szminkę przechowuje w skrzynce na listy. Ciągle zapomina klucza od drzwi frontowych, stając się utrapieniem dla sąsiada, japońskiego fotografa Yunioshi (Mickey Rooney), którego nęka dzwonkami o każdej porze. Pewnego dnia do kamienicy, gdzie mieszka Holly, wprowadza się nowy lokator, Paul Varjak (George Peppard). Początkujący pisarz jest utrzymankiem starszej damy (Patricia Neal), często odwiedzającej swego młodego kochanka. Gdy kiedyś Holly znowu zapomina kluczy, dzwoni do mieszkania Varjaka. Między dwojgiem zagubionych w życiu ludzi nawiązuje się nić przyjaźni. To właśnie Paul nazajutrz po hucznym przyjęciu (jedna z najbardziej pamiętnych komicznych scen w filmie) pomaga Holly odprawić do domu jej niechcianego męża, za którego dziewczyna wyszła za mąż mając zaledwie 15 lat, i małżeństwo z którym dawno zostało unieważnione. Włócząc się potem z Holly po mieście, Paul uświadamia sobie, że jest zakochany w swej uroczej przyjaciółce i prosi ją o rękę. Ale dziewczyna przebyła szmat drogi z prowincji do wielkiego miasta nie po to, by wiązać swoje życie z ubogim pisarczykiem. Marzy o małżeństwie z milionerem, wierząc, że ziści się jej sen o eleganckim świecie i zakupach w słynnym domu jubilerskim Tiffany'ego, który teraz może jedynie podziwiać zza szyby, codziennie jedząc naprzeciwko swoje skromne śniadanie. 15:05 ŚWIAT Z LOTU PTAKA - ODC. 5. AZJA I AUSTRALIA (EARTHFLIGHT) Film dokumentalny, 52 min, Wielka Brytania, 2012 W piątej części przenosimy się do Azji i Australii. Na północnych stepach Azji jest już jesień. Żurawie stepowe lecą na południe, by tam spędzić zimę. To wyścig z czasem. Przed nadejściem zimy powinny dotrzeć do Indii. Po drodze muszą jednak pokonać Himalaje - najwyższe góry świata. Ta naturalna przeszkoda ma dwa i pół tysiąca kilometrów długości, a w niektórych miejscach ponad osiem tysięcy metrów wysokości. Żurawie nie przefruną nad górskimi szczytami. Muszą pokonać zdradliwy labirynt dolin i wąwozów. Co roku tysiące żurawi pokonuje trzystukilometrowy szlak, prowadzący na drugą stronę gór. To wielkie wyzwanie. Nie wszystkie ptaki zdołają mu sprostać. Wysoko w górze można dostrzec wyjątkowych specjalistów od wysokogórskich lotów. Gęsi tybetańskie pokonują Himalaje na wysokości ponad ośmiu tysięcy metrów nad poziomem morza. Pokonanie tego rozległego łańcucha górskiego zabiera im zaledwie kilka godzin. Zmierzają ku ciepłym równinom subkontynentu indyjskiego. Oprócz nielicznych gołębi Australię zamieszkują niezwykle barwne gatunki ptaków, które również nauczyły się żyć w mieście. W Australii występuje ponad 50 gatunków papug, więcej niż na jakimkolwiek innym kontynencie. W następnym odcinku przyjrzymy się relacjom między ludźmi i ptakami, dzięki którym mogliśmy podziwiać Ziemię z lotu ptaka. 16:05 SPÓR O HISTORIĘ - KOŚCIÓŁ KRESOWY W SZPONACH SOWIECKICH Dysk./wywiad/debata, 29 min, Polska, 2019 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Wykonawcy: Tomasz Muller (prowadzący) Jesienią 1939 roku, niemal natychmiast po wkroczeniu w granice Polski, Sowieci przystąpili do akcji niszczenia Kościoła katolickiego. Księży, zakonników i zakonnice poddano represjom. Wielu duchownych wysłano do łagrów w głąb Związku Sowieckiego. Zamknięto instytucje kościelne, a ich majątek został rozgrabiony. Zajęcie wschodnich terenów Rzeczypospolitej przez Niemcy w 1941 roku nie oznaczało, że Kościół katolicki odzyskał wolność. Zmieniły się sposoby prześladowań. Po powrocie wojsk sowieckich do wschodniej Polski w 1944 roku natychmiast przystąpiono do walki z katolikami. Dlaczego sowieccy komuniści uważali Kościół katolicki za swojego największego wroga? 16:45 HISTORIA POLSKI - CZAS TRANSFORMACJI - ODC. 1 Film dokumentalny, 26 min, Polska, 2009 Reżyseria: Robert Kaczmarek Scenariusz: Kszysztof Nowak, Paweł Nowacki Zdjęcia: Andrzej Adamczak Autorzy programu przedstawiają pakiet reform gospodarczych zwany potocznie reformą Balcerowicza. Widzowie będą mieli okazję zobaczyć obrazy ilustrujące warunki życia codziennego w kraju zrujnowanym przez komunistyczny system gospodarczy. 17:15 HISTORIA POLSKI - CZAS TRANSFORMACJI - ODC. 2 Film dokumentalny, 29 min, Polska, 2009 Reżyseria: Robert Kaczmarek Scenariusz: Kszysztof Nowak, Paweł Nowacki Zdjęcia: Andrzej Adamczak Polityczne podziały w obozie Solidarności, czyli tzw. wojna na górze oraz pierwsze wolne wybory prezydenckie to główne tematy kolejnego odcinka programu. Komentatorzy analizują przyczyny konfliktu pomiędzy premierem Mazowieckim a szefem Solidarności oraz wskazują źródła sukcesu Wałęsy w wyborach prezydenckich w 1990 roku 17:55 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - NA SKRAJU LOTNISKA - FINAŁ Magazyn, 22 min, Polska, 2015 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Wracamy na lotnisko pod Krosnem, gdzie w gliniaste pole wbił się junkers JU 87 Stuka, znany jako sztukas. W przeciwieństwie do tradycyjnych bombowców wyrzucających swój śmiercionośny ładunek w locie poziomym, sztukas czynił to, nurkując, co dawało szanse na punktowe, chirurgiczne trafienia. W polskiej świadomości ta maszyna zapisała się trwale jako złowroga ikona września 1939 r. Dziś będziemy uczestniczyć w wydobywaniu resztek konstrukcji tego samolotu oraz spróbujemy wyjaśnić, jaka była przyczyna jego upadku. Takie akcje jak te zwykle powodują gremialny lokalny powrót do historii najbliższej okolicy. Nasi rozmówcy nagle przypominają sobie dawno zapomniane rozmowy z przodkami, młodsi zapamiętale fotografują każdą wydobytą część i nasłuchują opowieści. Strażacy z Krościenka Wyżnego podstawiają wóz bojowy do mycia wykopalisk, a lokalna władza spina te wszystkie działania. 19:00 POGRANICZE W OGNIU - ODC. 14/24 Serial historyczno - sensacyjny, 60 min, Polska 1991 Reżyseria: Andrzej Konic Scenariusz: Juliusz Janczur, Andrzej Konic Muzyka: Andrzej Trzaskowski Zdjęcia: Antoni Wójtowicz Scenografia: Wojciech Majda Aktorzy: Cezary Pazura, Olaf Lubaszenko, Jan Monczka, Tomasz Stockinger, Marta Klubowicz - Różycka, Janusz Bukowski, Miłogost Reczek, Jan Jankowski, Joanna Jankowska, Katarzyna Chrzanowska, Włodzimierz Adamski, Marek Lewandowski, Dariusz Jakubowski, Piotr Grabowski, Maciej Kozłowski, Stanisław Jaskułka, Włodzimierz Maciudziński, Maciej Orłoś, Beata Paluch, Ewa Sałacka, Alicja Jachiewicz, Danuta Kowalska, Hanna Wrycza - Polk, Magdalena Michalak, Małgorzata Wachecka, Maria Probosz, Agnieszka Robótka - Michalska i inni Rok 1928. Wywiad polski donosi o działaniach Niemców przy granicy. Badania wykazują, że Niemcy złamali polski system szyfrowy stosowany w lotnictwie. Mają wszelkie informacje na jego temat. Czarek i Kaleta uruchamiają błyskawiczną akcję zmontowania nowego szyfru łatwego do złamania, aby szybko podrzucić Niemcom możliwie dużo informacji sprzecznych z dotychczasowymi. Akcja udaje się. Niemcy łamią szyfr dzięki kontrolowanym przeciekom, a szyfranci w lotnictwie polskim konstruują nowy szyfr. W departamencie lotnictwa Kaleta i Czarek umieszczają swojego człowieka, który będzie kontaktem wykrytego podczas akcji szpiega - zwolnionego kiedyś z armii majora lotnictwa Haszewicza. 20:15 HISTORIA W POSTACIACH ZAPISANA - JULIUSZ CEZAR (JULIUSZ CEZAR) Film dokumentalny, 106 min, Francja, 2013 Reżyseria: Laure Delalex Wykonawcy: Marek Ciuniel Film z cyklu "Historia w postaciach zapisana" zabiera widzów w podróż do starożytnego Rzymu. Mogą tu poznać wyjątkową postać Juliusza Cezara. Wielkiego wodza, polityka i uwodziciela. Człowieka wybitnie uzdolnionego, o ponadprzeciętnych walorach fizycznych i umysłowych, przy tym jednak przekonanego o swoim geniuszu, wręcz boskości. To za jego panowania Rzym z małego, brudnego miasteczka zaczął stawać się centrum administracyjnym, politycznym i kulturalnym imperium. A serca Rzymian podbił, dając im to czego pragnęli: chleba i igrzysk. Film przybliży fascynujący świat gladiatorów i olimpiad, zabawy i rozpusty. Dzięki zręcznym zabiegom politycznym i czterem małżeństwom Cezar stał się pierwszym po bogach w Cesarstwie Rzymskim. Nim do tego doszło, przez 8 lat podbił tereny leżące w granicach dzisiejszej Szwajcarii, Francji, Niemiec, Belgii. Jednak jego celem był Rzym. W 49 roku p.n.e. Cezar przekroczył Rubikon. To otworzyło mu drogę do cesarstwa i do spotkania na swojej drodze Kleopatry. Panował krótko. Zamordowano go podczas id marcowych, 15 marca 44 roku przed Chrystusem. Zamach zorganizowała grupa republikanów obawiających się powrotu monarchii. 23:15 WYJĘCI SPOD PRAWA - ODC. 1/4. NED KELLY (NED KELLY) Film dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2017 Reżyseria: Michael Davie Scenariusz: Daniela Ortega, Margaret Parker Seria filmów dokumentalnych przedstawiających zbrodnie, które zapisały się w historii kolonialnej Australii. To opowieści zarówno o tych, którzy złamali prawo, jak i o tych, którzy go bronili. Od narodzin legendy Neda Kelly'ego do brutalnej śmierci Bena Halla. Wydarzenia te spowite są tajemnicą oraz zostały zniekształcone przez ludowe przekazy. Mike Munro, popularny australijski prezenter telewizyjny, wraz z zespołem ekspertów, postarają się oddzielić fakty od fikcji. W tym celu wykorzystają zdobycze współczesnej nauki, badania archeologiczne oraz najnowsze metody medycyny sądowej. Dzięki temu odkryją nowe dowody i często głęboko ukrytą, ale i niewygodną, prawdę. 00:20 Z WYCIĄGNIĘTYMI RĘKAMI CZ. 2 Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2006 Reżyseria: Robert Kaczmarek Scenariusz: Robert Kaczmarek Zdjęcia: Andrzej Adamczak W bloku komunistycznym w swych dążeniach do niezależności przewodziły Węgry i Polska, choć ich historia ułożyła się zupełnie inaczej. Polacy stopniowo, konsekwentnie i - co najważniejsze - skutecznie "rozmontowywali" komunizm, natomiast Węgrzy zostali zdruzgotani przy pierwszym swoim zrywie, w październiku 1956 roku. To doświadczenie, tak jak dla Polski Powstanie Warszawskie, stało się dla Węgrów ogólnonarodową traumą. Gdy wolny świat z niedowierzaniem śledził rozwój wydarzeń w Budapeszcie, Polacy byli już związani z Węgrami wspólnym działaniem. Poznański Czerwiec stał się zaczynem, choć nie bezpośrednią przyczyną, wydarzeń na Węgrzech; manifestacja pod pomnikiem Bema w Budapeszcie wspierała polski Październik, a wiece w Polsce - deklaracje niepodległości Węgrów. Na wzajemne relacje obu narodów, poza wspólną dolą pod sowieckim reżimem, miała też wpływ nieodległa historia i wspólni bohaterowie. W powstaniu 1847 roku o wolność Węgier walczyli również Polacy, którzy ściągali głównie z Galicji i wstępowali w szeregi powstańców jako ochotnicy. Istniał legion polski pod dowództwem gen. Józefa Wysockiego. Do wojska przyjęto również generałów Józefa Bema i Henryka Dembińskiego. Historia powtórzyła się również w 1956 roku: klęskę powstania 1956 roku przesądziła, tak jak przed wiekiem, geopolityka. Ostatecznie o klęsce powstańców węgierskich w 1847 roku zadecydowała postawa Rosji. Car Mikołaj I obawiał się, że gdy Węgry zwyciężą, upadnie autorytet Habsburgów. Wtedy Niemcy zjednoczyłyby się pod berłem pruskim, co dawałoby Rosji groźnego sąsiada. Prusy zachwiałyby równowagę w tej części Europy i mogłyby zająć pozycję hegemona. Car zdecydował się więc pomóc Austrii w tłumieniu powstania. Sto lat później konflikt wokół Kanału Sueskiego przysłonił hekatombę Węgier, a interesy geopolityczne wzięły górę nad prawem narodów do wolności. 01:20 SENSACJE XX WIEKU - SPRAWA ADMIRAŁA CANARISA CZ 1 Magazyn, 23 min, Polska, 2000 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Bohaterem kolejnego odcinka programu Bogusława Wołoszańskiego jest szef niemieckiego wywiadu wojskowego adm. Wilhelm Canaris, o którego prawdziwej roli w czasie II wojny światowej wciąż niewiele wiadomo. 01:50 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - B - BARBAROSSA Magazyn, 23 min, Polska, 1993 Scenariusz: Maciej Zakrocki, Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę na temat II wojny światowej. W tym wydaniu okoliczności planu Barbarossa - ataku Niemiec na Związek Radziecki 22 czerwca 1941 roku. 02:20 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - NA SKRAJU LOTNISKA - FINAŁ Magazyn, 22 min, Polska, 2015 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Wracamy na lotnisko pod Krosnem, gdzie w gliniaste pole wbił się junkers JU 87 Stuka, znany jako sztukas. W przeciwieństwie do tradycyjnych bombowców wyrzucających swój śmiercionośny ładunek w locie poziomym, sztukas czynił to, nurkując, co dawało szanse na punktowe, chirurgiczne trafienia. W polskiej świadomości ta maszyna zapisała się trwale jako złowroga ikona września 1939 r. Dziś będziemy uczestniczyć w wydobywaniu resztek konstrukcji tego samolotu oraz spróbujemy wyjaśnić, jaka była przyczyna jego upadku. Takie akcje jak te zwykle powodują gremialny lokalny powrót do historii najbliższej okolicy. Nasi rozmówcy nagle przypominają sobie dawno zapomniane rozmowy z przodkami, młodsi zapamiętale fotografują każdą wydobytą część i nasłuchują opowieści. Strażacy z Krościenka Wyżnego podstawiają wóz bojowy do mycia wykopalisk, a lokalna władza spina te wszystkie działania.