TVP Historia Piątek, 21.06.2019 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 21 CZERWCA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1886 - poożono kamień węgielny pod Tower Bridge; 1908 - zmarł kompozytor Mikolaj Rimski - Korsakow; 1960 - pierwszy raz 100 metrów pokonano w 10 sekund; 1976 - w Londynie zmarł Juliusz Mieroszewski, publicysta i pisarz emigracyjny; 07:45 POGRANICZE W OGNIU - ODC. 17/24 Serial historyczno - sensacyjny, 54 min, 24 odc. , Polska 1991 Reżyseria: Andrzej Konic Scenariusz: Juliusz Janczur, Andrzej Konic Muzyka: Andrzej Trzaskowski Zdjęcia: Antoni Wójtowicz Aktorzy: Cezary Pazura, Olaf Lubaszenko, Jan Monczka, Tomasz Stockinger, Marta Klubowicz - Różycka, Janusz Bukowski, Miłogost Reczek, Jan Jankowski, Joanna Jankowska, Katarzyna Chrzanowska, Włodzimierz Adamski, Marek Lewandowski, Dariusz Jakubowski, Piotr Grabowski, Maciej Kozłowski, Stanisław Jaskułka, Włodzimierz Maciudziński, Maciej Orłoś, Beata Paluch, Ewa Sałacka, Alicja Jachiewicz, Danuta Kowalska, Hanna Wrycza - Polk, Magdalena Michalak, Małgorzata Wachecka, Maria Probosz, Agnieszka Robótka - Michalska i inni Pociąg relacji Berlin - Prusy Wschodnie jedzie tranzytem przez Polskę na odcinku Chojnice - Tczew. Wywiad polski obmyśla trudną akcję "Wózek". Chodzi o zapoznawanie się z treścią niemieckiej poczty specjalnej wożonej w ambulansie pocztowym. Czarek i jego koledzy przeprowadzają pełne fantazji i żmudnych wysiłków przygotowania. Tworzą zespoły specjalistów: jedni otwierają zalakowane paczki i koperty, po czym pakują je w identyczny sposób. Inni robią fotokopie zawartości przesyłek. Czarek znajduje - koniecznych do realizacji pomysłu - mistrzowskiego kierowcę, kolejowego złodziejaszka skaczącego po dachach pociągów w pełnym biegu, wreszcie najsprawniejszego kasiarza. Ekipy specjalistów pracują nad otwarciem, skopiowaniem i przywróceniem przesyłkom poprzedniego wyglądu w odpowiednio przygotowanym autobusie. Akcja "Wózek" udaje się wspaniale. W Niemczech jest to "noc długich noży". 09:25 HISTORIA POLSKI - MIASTO Z WYROKIEM - SKAZA Film dokumentalny, 46 min, Polska, 1997 Reżyseria: Wojciech Maciejewski Scenariusz: Jacek Indelak Zdjęcia: Igor Kropat Do zastraszonego, pognębionego, zniewolonego Radomia zaczęli przyjeżdżać młodzi ludzie, by pomóc robotnikom pozbawionym środków do życia. Porażeni nędzą tego miasta próbowali odnaleźć potrzebujących wsparcia, nawiązać jakieś kontakty. Nikt z nimi nie chciał rozmawiać. W końcu udało im się przełamać ludzki strach, nieufność, opory. Jedni działali konspiracyjnie, starali się niezauważalnie przemykać ulicami. Inni jawnie przyjeżdali na rozprawy i uczestniczyli w nich, by dokonujące się w salach sądowych bezprawie działo się na oczach świata. Zdarzało się, że ich zatrzymywano i brutalnie bito. Bywało też, że ludzie, którym pragnęli pomóc, przerażeni donosili na nich do władz bezpieczeństwa. Dopiero kilka lat poźniej podnieśli pochylone ze wstydu i poniżenia głowy. Ostatnia część filmu o wydarzeniach w czerwcu 1976 roku w Radomiu i ich konsekwencjach dla miasta i jego mieszkańców opowiada o działaniach opozycji, które zrodziły KOR, a potem "Solidarność". Swoje pierwsze kontakty z Radomiem i pracę na rzecz poszkodowanych wspominają w nim m.in.: Jan Lityński, Zofia i Zbigniew Romaszewscy, Mirosław Chojecki, Bogdan Borusewicz, Jacek Kuroń, Andrzej Grabiński i Jan Olszewski. O swoich ponurych przeżyciach w tamtych dnia opowiadają także mieszkańcy miasta, na które wydano wyrok. Realizatorzy w filmie wykorzystali ponadto akta procesowe, materiały Polskiej Kroniki Filmowej i Telewizji Polskiej, materiały operacyjne MSW, fotogramy. W niektórych momentach posłużyli się inscenizacją. 10:20 SENSACJE XX WIEKU - TAJEMNICA BARBAROSSY CZ. 2 Kameralne i studyjne (widowisko), 22 min, Polska, 1996 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Czy Hitler, rzucając swoje wojska na Związek Radziecki, wyprzedził radziecką agresję o parę tygodni? Faktycznie Niemcy uprzedzili Rosjan, ale o kilka lat. Stalin miał zaatakować Zachód w 1943 lub 1944 roku. Najnowsze odkrycia pozwalają przedstawić dramatyczną grę polityczną i militarną o panowanie nad światem. 12:00 CZAS HONORU - ODC. 56 "SZCZĘŚLIWE MIEJSCE" Serial obyczajowy, 44 min, Polska, 2012 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Grzegorz Kuczeriszka Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki Wasilewski dostaje reprymendę od Ady za brak postępów w sprawie skoczków. Sam wyżywa się na Karolu za swoje niepowodzenia. Daje mu tydzień na skompletowanie listy skoczków wraz z adresami. Karol zatrudnia Woźniaka i każe mu szukać danych w gestapowskich dokumentach. Woźniak odnajduje kilkanaście nazwisk i zdjęć, m.in. Władka, Michała i Janka. Karol szybko trafia na trop Janka. Maria i Otto wyruszają do Polski. Nocując wraz z uchodźcami w jednej ze stodół, zostają napadnięci przez ukrywających się uzbrojonych esesmanów. Bronek spotyka się z Brodowiczem, rozmawiają o zniknięciu Krawca. Potem prosi o przeniesienie do oddziału partyzantów w Kampinosie. Oznajmia Wandzie, że musi zniknąć. Ona nie rozumie, dlaczego Bronek nadal walczy. Helena zauważa na Pradze plakat "Ślubów panieńskich" z nazwiskiem córki. Od razu udaje się do teatru, gdzie spotyka Wandę wychodzącą z próby. Władek i Michał ruszają na spotkanie z komendantem Jezierskim. Na miejscu w chacie komendanta znajdują zwłoki Jezierskiego i jego współpracownika Stanisława. Obok leży ciężko ranny nieznajomy mężczyzna. Przy próbie wywiezienia Bociana, Michał i Władek wpadają w ręce Sowietów. 15:05 KONWÓJ: BITWA O ATLANTYK - ODC. 4/4 POWIEW ŚMIERCI (CONVOY) Film dokumentalny, 48 min, Wielka Brytania, 2016 Reżyseria: Paul Copeland, Christopher Rowley W odpowiedzi na niemiecki atak na Polskę, Wielka Brytania i Francja wypowiedziały 3 września 1939 roku wojnę Niemcom. Europa szybko uległa jednak armii niemieckiej, a Wielka Brytania wkrótce została odcięta. Sytuacja była krytyczna. Podstawowego zaopatrzenia miało wystarczyć jedynie na trzy tygodnie. Neutralne Stany Zjednoczone nie chciały udzielić pomocy. Wielka Brytania musiała liczyć na Kanadę będącą częścią Imperium Brytyjskiego. Spokojne dotąd porty Halifax i Sydney stały się centrum największej operacji zaopatrzeniowej w historii. Kanadę dzieli od Wielkiej Brytanii 4500 km przez ocean. To był doskonały teren działania dla U - botów, a U - boty to najlepsza ofensywna broń w wojnie morskiej i najlepsze okręty torpedowe. Wielka Brytania była przekonana że Królewska Marynarka Wojenna, najpotężniejsza na świecie, z łatwością ochroni statki zaopatrzeniowe. Do Bożego Narodzenia 1939 roku system konwojów zaczął sprawnie funkcjonować. U - boty zatopiły 110 płynących samotnie statków, ale konwoje straciły tylko cztery z sześciu tysięcy jednostek. Wkrótce jednak Niemcy opracowali strategię wilczych stad, która okazała się dla hitlerowców wielkim sukcesem. A los drugiej wojny światowej zależał od wyniku bitwy o Atlantyk. 16:20 HISTORIA POLSKI - W DZIEŃ TARGOWY Film dokumentalny, 57 min, Polska, 2006 Autor: Robert Kaczmarek Reżyseria: Robert Kaczmarek Scenariusz: Robert Kaczmarek Wykonawcy: Ryszard Kaczorowski, Richard Pipes, Władimir Bukowski, Peter Raina Film dokumentalny nawiązujący do wydarzeń poznańskiego Czerwca '56 Główny temat dotyczy potrzeby wolności i jej odczuwania przez Polaków. Autorzy filmu podjęli próbę spojrzenia na wydarzenia sprzed 53 lat z kilku perspektyw, traktując je jako element wspólnej drogi, którą przeszli Polacy. Próbują odpowiedzieć na pytanie, w jaki sposób wydarzenie to funkcjonuje w naszej świadomości społecznej i narodowej, ale również, jak postrzegana jest historia naszego kraju przez innych. Co wiedzą o nas Francuzi, Niemcy czy Rosjanie? W filmie poddano analizie reakcje prasy zachodniej na wydarzenia poznańskie. Po raz pierwszy pokazane zostaną bogate archiwa depesz MSZ oraz reakcje władz polskich na krytykę i protesty w Europie i USA. W filmie "W dzień targowy" historia przeplata się ze współczesnością. Znalazły się w nim archiwalne materiały filmowe z wydarzeń czwercowych. 18:40 POGRANICZE W OGNIU - ODC. 18/24 Serial historyczno - sensacyjny, 57 min, Polska, 1991 Reżyseria: Andrzej Konic Scenariusz: Juliusz Janczur, Andrzej Konic Zdjęcia: Antoni Wojtowicz Aktorzy: Janusz Bukowski, Olaf Lubaszenko, Cezary Pazura, Tomasz Stockinger, Ewa Sałacka, Anna Wojton, Maria Gładkowska, Alicja Jachiewicz, Beata Paluch, Maciej Kozłowski, Andrzej Grabarczyk, Robert Rozmus, Krzysztof Kalczyński, Ryszard Barycz, Grzegorz Wons Hrabia Georg von Nałęcz przekazuje wywiadowi polskiemu rewelacyjne materiały: najpierw dane techniczne junkersa, nowego niemieckiego bombowca, potem fragmenty planu przygotowań napaści na Polskę. Jego autorem jest Guderian, plan ma poparcie Hitlera. Cennych materiałów dostarczają Georgowi panie: hrabina Benita z kół dyplomatycznych i jej przyjaciółki, pracownice kancelarii Guderiana, Irena i Renata von Nietzmer, córka zadłużonego barona. Georg wykupuje weksle jej ojca, a usługi Renaty grubo opłaca. Czarek i pułkownik Kaleta są przejęci wagą planów Guderiana, ich technicznym rozmachem. Natomiast zwierzchnicy Czarka uważają Guderiana za nieszkodliwego marzyciela. Według nich Niemcy nie są w stanie zmotoryzować swojego wojska i wyprodukować tyle stali, aby pokryć potrzeby armii. Cena dokumentów jest, ich zdaniem, zbyt wysoka, a nastawanie Georga na nieliczenie się z kosztami zakupu uważają wręcz za podejrzane. Oburzony odmową Georg zamierza sprzedać konie wyścigowe i zapłacić Renacie z własnej kieszeni. Baronówna jednak, chcąc mieć pieniądze jak najszybciej, jako Charlotta proponuje dokumenty Anglikom. Abwehra wpada na ślad tej propozycji w depeszach Berlin - Londyn. Relke ma rozpracować agentkę Charlottę. Szuka jej wśród pracowników Guderiana. Trafia na trzy panie zaprzyjaźnione z von Nałęczem. Zaczyna się nim interesować. 19:55 NIEZNANA BIAŁORUŚ. - BIEŻEŃCY 1915 - 1922 (WERSJA POLSKA) Film dokumentalny, 49 min, Polska, 2017 Reżyseria: Jerzy Kalina Scenariusz: Jerzy Kalina Zdjęcia: Norbert Skutnik, Krzysztof Więckowski, Adam Ostasiewicz Wykonawcy: Tomasz Taranta, Włodzimierz Wiesiełowski, Nikita Troc, Leon Troc, Melania Troc, Mikołaj Troc, Jerzy Kalina, Anna Stelmaszuk, Joanna Troc Jest lato 1915 roku. Armia rosyjska wycofująca się z zachodnich guberni Imperium pozostawia nacierającym Niemcom spaloną ziemię. Wypędzone zostają chłopskie rodziny, niektórzy uciekają sami, płoną całe wsie. Setki tysięcy wozów suną na wschód. Tarasują drogi, przeciskają się między kolumnami wojska. Rozpętuje się piekło: epidemie tyfusu i cholery, skwar, brak wody do picia, głód, ostrzał i bombardowania nacierających Niemców. Pustoszeją ogromne terytoria dzisiejszego Podlasia, Lubelszczyzny, Chełmszczyzny, innych zachodnich regionów Rosji, w mniejszym stopniu centralnej Polski. Uciekinierzy to przede wszystkim prawosławni Białorusini, Ukraińcy i Rosjanie (ok. 70 proc.), Polacy (12 proc.), Żydzi, Litwini, Łotysze, Ormianie. Według szacunków historyków, swoje domy opuściło około trzech milionów ludzi. Była to największa przymusowa migracja w XX wieku, w tej części Europy. Ci, którzy przeżyli koszmar podróży, docierają nad Don, na Syberię, Kaukaz, do Azji Środkowej. Są tam świadkami dwóch rewolucji oraz krwawej wojny domowej. Po 5 - 7 latach wracają do swoich wsi, już w odrodzonej Polsce. Zastają tu spalone gospodarstwa, zapuszczoną ziemię, głód oraz nieufność władz. Mają jednak szczęście, około 30 procent uchodźców nie przeżyło tułaczki. Te niezwykłe i tragiczne doświadczenia trzech milionów ludzi nie doczekały się swoich badaczy. Literatura przedmiotu jest bardzo uboga, nie zachowało się zbyt wiele wspomnień. W Białorusi, podobnie jak w Rosji, to wydarzenie jest nieznane. Narrację historyczną z tego okresu zdominowały opisy działań wojennych. Chłopi nie spisali pamiętników, a przekazy ustne zostały w większości zapomniane. Film Jerzego Kaliny to po części historia rodzinna. Prababka reżysera, Zofia, wyjechała z małej wsi Koszele w ujeździe bielskim guberni grodzieńskiej do kozackiej stanicy Stepowe Matiunino guberni saratowskiej. Tam urodziła córkę Nadzieję. Zofia nazwała tak córkę, ponieważ spodziewała się, że wkrótce dołączy do nich zmobilizowany do armii carskiej jej mąż Jakub. Nie wiedziała, że mąż zginął na froncie. Nigdy nie zobaczył córki. 20:55 HELIKOPTERY W AKCJI - ODC. 1/4 WIETNAM (ODC. 1/4) Film dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2008 Ta trzymająca w napięciu seria prezentuje śmiałe akcje ratunkowe przeprowadzone przez helikoptery podczas wojen w Wietnamie, na Falklandach, Afganistanie i Iraku. W jednym z odcinków pokażemy, jak podczas wojny wietnamskiej pilot przy pomocy wirników nośnych swojego helikoptera ściął w dżungli 12 - metrowe bambusy, żeby stworzyć miejsce do lądowania, tak by móc uratować stu ostrzeliwanych żołnierzy. W innym dramatyczną operację ratunkową na Falklandach, dzięki której uratowano członków brytyjskich sił specjalnych, których misja została sparaliżowana z powodu niskiej temperatury. 22:35 SZEROKIE TORY - JEDEN DZIEŃ Z ŻYCIA UCHODŹCÓW CZECZEŃSKICH W GRUZJI Reportaż, 24 min, Polska, 2002 Autor: Barbara Włodarczyk Reportaż o czeczeńskich uchodźcach w Gruzji - w Tbilisi i w Wąwozie Pankiskim, na granicy z Rosją. Główną bohaterką jest znana śpiewaczka z Groznego - Birliant Ramzajewa, która rok temu uciekła do Tbilisi. Artystka skupia dziś wokół siebie czeczeńską inteligencję w Gruzji i stanowi duchową podporę dla swoich współziomków. Najwięcej z nich znalazło schronienie w słynnym Wąwozie Pankiskim, który bezpośrednio sąsiaduje z Czeczenią i jest uznawany przez Rosję za wylęgarnię terrorystów. Wąwóz stanowi dziś najbardziej strzeżone miejsce w Gruzji. Dostępu do niego strzegą wspólne patrole wojsk wewnętrznych i służb bezpieczeństwa. Reportaż pokazuje warunki życia czeczeńskich uciekinierów w gruzińskiej stolicy i w izolowanych wioskach Wąwozu. 01:15 SENSACJE XX WIEKU - TAJEMNICA BARBAROSSY CZ. 2 Kameralne i studyjne (widowisko), 22 min, Polska, 1996 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Czy Hitler, rzucając swoje wojska na Związek Radziecki, wyprzedził radziecką agresję o parę tygodni? Faktycznie Niemcy uprzedzili Rosjan, ale o kilka lat. Stalin miał zaatakować Zachód w 1943 lub 1944 roku. Najnowsze odkrycia pozwalają przedstawić dramatyczną grę polityczną i militarną o panowanie nad światem. 01:45 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - CENA ZWYCIĘSTWA CZ. 2 Magazyn, 24 min, Polska, 1994 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Zbigniew Maziarz Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Druga część odcinka poświęconego ofiarom i stratom Związku Radzieckiego. 02:15 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - BEZ ŚLADU Magazyn, 22 min, Polska, 2015 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Odwiedzamy Krosno Odrzańskie, gdzie w czasie I wojny zlokalizowany był jeden z potężniejszych obozów jenieckich. Obecnie powstaje tu teren inwestycyjny. To ostatnia chwila, żeby sprawdzić, gdzie dokładnie zlokalizowany był obóz i jego środek ze słynną wieżą Barbary oraz gdzie znajdował się pobliski cmentarz. Mamy nadzieję, że pomimo planów zagospodarowania tego terenu pod nowoczesną budowę miejscowe władze doprowadzą do powstania tu choćby symbolicznego miejsca pamięci z dioramą obozu, przypominającą odwiedzającym co to za miejsce.