TVP Historia Niedziela, 23.06.2019 06:15 BYŁ TAKI DZIEŃ - 23 CZERWCA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1868 - patent na pierwszą maszynę do pisania; 1888 - urodziła się Anna Achmatowa; 1947 - Stanisław Mikołajczyk w Sejmie podsumował wyniki oszukańczych wyborów; 1983 - Jan Paweł II spotkał się z Lechem Wałęsą; 06:20 DWADZIEŚCIA LAT MINĘŁO... - 1990 Magazyn, 34 min, Polska, 2008 W tym odcinku "20 lat minęło..." autor Marcin Wolski zaprasza do odwiedzenia roku 1990 - pierwszego roku w wolnej Polsce, w półwolnym parlamencie i kruszącym się wschodnim bloku. Asystujemy przy początkach planu Balcerowicza, konsumujemy zupkę Kuronia, obserwując tańce premiera Mazowieckiego z rzeczniczką Niezabitowską. Niemało miejsca w programie poświecono przemianom w Rosji i rywalizacji Jelcyna z Gorbaczowem. Materiału dostarczyła ówczesna szopka napisana wspólnie z Markiem Majewskim. 07:00 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - ARMENIA - KRAINA NOEGO (FLAVORS) Film dokumentalny, 51 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Armenia, położona między morzami Czarnym, Kaspijskim i Śródziemnym, jest krajem nieznanym, choć pięknym. Graniczy z Gruzją, Azerbejdżanem, Iranem i Turcją. W ciągu tysiącleci niezwykła siła duchowa Ormian i ich umiejętność przystosowywania się do zmieniających się warunków ukształtowały niezłomną chrześcijańską cywilizację uznawaną dziś za jedną z najstarszych na świecie. W roku 1991 ten mały kraj, o powierzchni około 30 tysięcy kilometrów, uzyskał niepodległość od ZSRR. Szybko stał się krajem nowoczesnym, zaspokajającym potrzeby najbardziej wymagających turystów. W Armenii cofamy się do najczystszych korzeni ludzkiej tradycji i odkrywamy fascynujące europejskie enklawy. 08:15 ŚWIĘTY AUGUSTYN - ODC. 2/5 - KHALIDA (SANT'AGOSTINO EP. 2) Serial biograficzny, 41 min, Włochy/Polska 2010 Reżyseria: Christian Duguay Scenariusz: Francesco Arlanch Zdjęcia: Fabrizio Lucci Muzyka: Andrea Guerra Występują: Aleksandro Preziosi, Monica Guerritore, Alexander Held, Johannes Brandrupt, Wenanty Nosul, Katy Louise Saunders, Franco Nero, Krzysztof Pieczyński i inni Tuż przed śmiercią Patrycjusz dokonuje uczciwego rachunku sumienia ze swego życia. Prosi Monikę o wybaczenie za wszystkie swoje winy, pragnie przyjąć chrzest. W momencie obrzędu do domu wchodzi Augustyn z Khalidą. Podczas powitania z matką młodzieniec nie potrafi ukryć swej ironii. Szydzi z nawrócenia ojca, wciąż mając go za łajdaka i tchórza. Między Augustynem a Moniką dochodzi do ostrej wymiany zdań. W rezultacie ten pierwszy postanawia zamieszkać u przyjaciela Romanianusa. Postanawia też nie wracać do Kartaginy i współpracy z Makrobiuszem. Wbrew pozorom słowa Moniki wywierają jednak na Augustynie wrażenie. Nie chce już zażywać sławy z powodu obrony najgorszych przestępców. Romanianus proponuje mu inne wyjście. Zarówno pragnienie sukcesu, jak i filozoficzne skłonności Augustyna mogłyby znakomicie zrealizować się we wpływowej sekcie manichejczyków. Warunkiem zostania wybranym jest wszakże celibat. Nie będzie to jednak dane Augustynowi, gdyż Khalida powiadamia go, że jest w ciąży. Była wschodząca gwiazda kartagińskich sądów po raz kolejny porzuca więc myśli o karierze. Zaczyna natomiast uczyć dzieci gramatyki, by zapewnić byt swemu świeżo narodzonemu synowi Adeodatowi i jego matce. Jednak niezaspokojone ambicje wkrótce znów dają o sobie znać. Za radą przyjaciół Augustyn okłamuje matkę i Khalidę, po czym wyrusza do Mediolanu, by starać się o posadę cesarskiego mówcy na tamtejszym dworze. 09:10 ZMIENNICY - ODC. 6/15 - PRASA SZCZEGÓLNEJ TROSKI Serial komediowy, 53 min, Polska 1986 Reżyseria: Stanisław Bareja Scenariusz: Stanisław Bareja, Jacek Janczarski Zdjęcia: Wojciech Jastrzębowski Muzyka: Przemysław Gintrowski Aktorzy: Mieczysław Hryniewicz, Ewa Błaszczyk, Wojciech Pokora, Krzysztof Kalczyński, Halina Rowicka, Jerzy Przybylski, Adam Ferency, Piotr Pręgowski, Krzysztof Kowalewski, Bronisław Pawlik, Ewa Serwa, Kazimierz Wysota i inni Tytułowa "prasa szczególnej troski" to tygodnik, który masowo wykupują ludzie prezesa Kluska. W paczkach z gazetami ukrywają narkotyki i wysyłają do Niemiec, do prezesa Gonschorka. Z radości, że kolejna dostawa dotarła na miejsce, Klusek spędza wieczór z prostytutką Mariolą. Zostaje przez nią kompletnie okradziony i nie ma czym zapłacić Kasi za kurs. Kasia wozi młode małżeństwo, które musi pilnie zrobić zakupy, by wykorzystać kredyt dla młodych małżeństw. Sklepy świecą jednak pustkami, nie ma ani pralek, ani lodówek czy odkurzaczy. Zdesperowani małżonkowie kupują więc całkiem nieprzydatną rzecz, byle tylko wykorzystać kredyt, który przepadnie. 10:10 OKRASA ŁAMIE PRZEPISY - CHWASTY NA TALERZU Magazyn, 24 min, Polska, 2018 Reżyseria: Tomasz Rostworowski Scenariusz: Tomasz Rostworowski, Karol Okrasa Zdjęcia: Józef Szymura, Jarosław Frankowski, Sławomir Orman Wykonawcy: Karol Okrasa (prowadzący) Kolejna kulinarna wyprawa Karola Okrasy zabierze widzów na śródleśne łąki. Tam Karol wraz ze swoim gościem, specjalistą od jadalnych chwastów, udowodnia, że wokół siebie mamy mnóstwo niezwykłych, bogatych w składniki odżywcze roślin. Okazuje się, że nasi przodkowie w czasach, gdy nie było sklepów, umieli sobie doskonale radzić, a las, łąka i rowy pełne dzikich ziół były dla nich tym, czym dla nas są półki w supermarkecie pełne towarów. Niestety, wraz z rozwojem cywilizacji ta wiedza zanikła, ale może warto do niej wrócić. Czy pachnący selerem podagrycznik, smakująca zielonym groszkiem gwiazdnica, dziko rosnąca komosa, czy bogaty w składniki odżywcze wiesiołek mogą wzbogacić nasze dania? Warto to sprawdzić i do takich roślin powrócić, zwłaszcza że wiele z nich oprócz walorów smakowych ma też właściwości lecznicze. Z dziko rosnących chwastów Karol przygotuje trzy potrawy: 1/ gorąca sałatka z żółcienia siarkowego z gotowaną ciecierzycą, podagrycznikiem i gwiazdnicą; 2/ makaron z komosą, dzikimi ziołami i serem; 3/ zimna zupa z pomidorów z pesto z podagrycznika, podana z plackami z ciecierzycy i wiesiołka. 12:50 ŚWIAT Z LOTU PTAKA - ODC. 6. WYSOKIE LOTY (EARTHFLIGHT) Film dokumentalny, 52 min, Wielka Brytania, 2012 Razem z ptakami odbyliśmy niezwykłą wędrówkę po całym świecie. Przez cztery lata filmowaliśmy ponad sto gatunków w czterdziestu krajach na sześciu kontynentach. By uchwycić obraz świata z lotu ptaka, nasi filmowcy zastosowali nowoczesne techniki realizacji i sprzęt. Byli świadkami niezwykłych zachowań, chyba nigdy wcześniej nie obserwowanych. Spojrzeli świeżym okiem na spektakle natury zaliczane do najpiękniejszych w świecie. W czasie realizacji najważniejszą rolę odegrała jednak niezwykła więź między ludźmi i ptakami. To dzieki niej mogliśmy wyruszyć w podróż szlakiem ptasich wędrówek. Wiosna w środkowej Francji. Wkrótce będziemy świadkami niezwykłych wydarzeń. Miłośnik ptaków Christian Moullec zamierza wychować własne stado gęsi. Przez pierwsze dwa lata życia pisklęta mają uważać go za swoją matkę. Będą mu ufać i trzymać się blisko niego. To tzw. imprinting. Wiele osobników przechodzi ten proces już od chwili narodzin. Christian chce ze swojego mikrolotu sfilmować je lecące szlakiem migracyjnym dzikich ptaków. Podjął się wielkiego zadania, które będzie trwało jeszcze długo po zakończeniu zdjęć do naszego filmu. W opisywaniu wielkich ptasich wędrówek po wszystkich kontynentach świata wzięły udział setki zapaleńców i miłośników ptaków. Wspomagani przez nowoczesną technikę, ukazaliśmy życie ptaków w nowym ujęciu. Ekipy filmowe obserwowały i rejestrowały zachowania dzikich ptaków, o których wciąż wiele można się dowiedzieć. Odtąd na świat ptaków będziemy spoglądać innym okiem. 14:25 Z NATURĄ NA CO DZIEŃ - ODC. 2/6 WOJ. LUBUSKIE Film dokumentalny, 25 min, Polska, 2014 Reżyseria: Tadeusz Litowczenko Scenariusz: Tadeusz Litowczenko Cykl sześciu 6 filmów dokumentalnych z udziałem aktora Mieczysława Hryniewicza, opowiada o walorach historycznych i przyrodniczych polskiego odcinka międzynarodowej drogi wodnej E - 70. Polskie Pompeje, czyli twierdza Kostrzyn to kolejny przystanek na naszej trasie. Twierdza graniczy z Parkiem Narodowym Ujście Warty, słynącym z ptaków. Za Słońskiem płyniemy Wartą w górę rzeki, przez tzw. "Nową Amerykę". Łąki nad rzeką w XVIII i XIX w. dostarczały "paliwa" dla koni ówczesnych armii, tu osiedlali się też Olędrzy, po których ślady poznajemy na całej trasie naszego rejsu. 17:20 WOJOWNICY CZASU - SZWEDZI W CZERSKU CZYLI POTOP RAZ JESZCZE Film dokumentalny, 26 min, Polska, 2016 Reżyseria: Grzegorz Gajewski Scenariusz: Grzegorz Gajewski Zdjęcia: Krzysztof Krzyżanowski, Grzegorz Gajewski Muzyka: Krzysztof Ridan Najazd szwedzki na Rzeczpospolitą, jaki nastąpił w połowie XVII wieku, choć zakończony wygnaniem agresora, przyniósł Polsce straty przewyższające nawet te, jakich kraj doznał w czasie II wojny światowej. Okazją do opowiedzenia o przebiegu "szwedzkiego potopu" jest rekonstrukcja walk z wojny polsko - szwedzkiej, jaka miała miejsce na zamku w Czersku. 17:55 NOCE I DNIE - ODC. 1/12 - BOGUMIŁ I BARBARA Serial obyczajowy, 53 min, 12 odc. , Polska 1977 Scenariusz i reżyseria: Jerzy Antczak Zdjęcia: Stanisław Loth Muzyka: Waldemar Kazanecki Aktorzy: Jadwiga Barańska, Jerzy Binczycki, Elżbieta Starostecka, Barbara Ludwiżanka, Beata Tyszkiewicz, Andrzej Szczepkowski, Władysław Hańcza, Karol Strasburger, Jerzy Kamas i inni Ekranizacja powieści Marii Dąbrowskiej. Akcja toczy się na przełomie XIX i XX wieku, kiedy Polska rozdarta była między trzy sąsiednie mocarstwa. Serial jest epicką opowieścią o dwóch rodzinach: Niechciców i Ostrzeńskich, a na ich przykładzie opowieścią o dziejach części ziemiaństwa polskiego po powstaniu styczniowym 1863 r. Na weselu Daniela i Michaliny pojawia się cała rodzina Ostrzeńskich: matka i rodzeństwo Barbary. Barbara, centralna postać opowieści, jest zakochana w przystojnym panu Toliboskim; wspomnienie o nim będzie ją nawiedzało we wszystkich najtrudniejszch momentach jej życia. Na przyjęciu u Ładów Barbara poznaje Bogumiła Niechcica, byłego powstańca i ziemianina, którego majątki uległy konfiskacie. Mimo wewnętrznych oporów, wychodzi za niego za mąż. Bogumił obejmuje administrowanie majątkiem i oboje zamieszkują w zrujnowanym dworku. Barbara, nawykła do wygodnego, miejskiego życia, musi ciężko pracować w zaniedbanym gospodarstwie. 19:00 DWIE STRONY BARYKADY RADOMSKIEGO CZERWCA Film dokumentalny, 44 min, Polska, 2016 Reżyseria: Sławomir Koehler Scenariusz: Sławomir Koehler Zdjęcia: Tomasz Kornat Po 40 latach od radomskiego czerwca nadal nie zostali rozliczeni odpowiedzialni za prowokację i represje z 1976 roku. Najaktywniejsi zomowcy i milicjanci, uczestnicy pacyfikacji Radomia, do dziś nie zostali ukarani. Kiedy ofiary buntu w końcu doczekają się sprawiedliwości? Okazuje się, że czyny oprawców, wykonujących na aresztowanych słynne radomskie "ścieżki zdrowia", uległy przedawnieniu, a kosztami procesów obciążono skarb państwa. Sady okręgowe w Radomiu i w Lublinie owych "ścieżek zdrowia" nie uznały ani za zbrodnie komunistyczne, ani za zbrodnie przeciwko narodowi polskiemu. Co na to IPN? W reportażu materiał ukazujący losy ludzi uczestniczących w radomskim proteście po obu stronach barykady. O oprawcach: funkcjonariuszach MO i SB, przedstawicielach komunistycznej władzy, którzy byli organizatorami i wykonawcami tłumienia robotniczego buntu w Radomiu, a także o ofiarach tamtych wydarzeń. Okazuje się, że nikt z ówczesnych decydentów nie poniósł kary za brutalne akcje milicji, część nadal zaprzecza, że "ścieżki zdrowia" w ogóle istniały, a ofiary Czerwca '76 do dziś nie doczekały się zadośćuczynienia. Niektórzy z oprawców i decydentów żyją nadal w Radomiu, stanowiąc elitę tego miasta. Porobili kariery zawodowe, piastują lukratywne stanowiska, mają wysokie emerytury, prowadzą firmy ochroniarskie, handlują bronią i amunicją, są biznesmenami, notariuszami, komornikami, mają biura w centrum miasta, mieszkają w pięknych willach, jeżdżą luksusowymi samochodami, mają dzieci na stanowiskach, czego nie można powiedzieć o ich ofiarach, kombatantach radomskiego protestu, często schorowanych i żyjących w ubóstwie. W reportażu znajdzie się szczera i obszerna wypowiedź byłego prezydenta Radomia, który opowiada jak na spędzie robotników na radomskim stadionie był zmuszony wygłosić - czytając z kartki przysłanej z KC - słynne przemówienie o "warchołach...". 19:55 HELIKOPTERY W AKCJI - ODC. 1/4 WIETNAM (ODC. 1/4) Film dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2008 Ta trzymająca w napięciu seria prezentuje śmiałe akcje ratunkowe przeprowadzone przez helikoptery podczas wojen w Wietnamie, na Falklandach, Afganistanie i Iraku. W jednym z odcinków pokażemy, jak podczas wojny wietnamskiej pilot przy pomocy wirników nośnych swojego helikoptera ściął w dżungli 12 - metrowe bambusy, żeby stworzyć miejsce do lądowania, tak by móc uratować stu ostrzeliwanych żołnierzy. W innym dramatyczną operację ratunkową na Falklandach, dzięki której uratowano członków brytyjskich sił specjalnych, których misja została sparaliżowana z powodu niskiej temperatury. 21:00 CHOPIN. PRAGNIENIE MIŁOŚCI Dramat biograficzny, 116 min, Polska, 2002 Reżyseria: Jerzy Antczak Scenariusz: Jerzy Antczak, Jadwiga Barańska Zdjęcia: Edward Kłosiński Muzyka: Fryderyk Chopin Aktorzy: Danuta Stenka, Piotr Adamczyk, Adam Woronowicz, Bożena Stachura, Andrzej Zieliński, Marian Opania, Jerzy Zelnik, Jadwiga Barańska, Anna Radwan i inni Filmowa opowieść o życiu Fryderyka Chopina. Twórcy ekranowej biografii główny nacisk kładą na burzliwy związek Chopina z najgłośniejszą francuską pisarką epoki romantycznej, George Sand. Ilustrację do melodramatycznej historii stanowi muzyka genialnego kompozytora. W rytm rozbrzmiewających w tle utworów rozgrywa się wielkie widowisko o miłości i nienawiści, zdradzie i odtrąceniu, straconych złudzeniach i nadziei. Biografię Chopina już wcześniej przenosili na ekran filmowcy niemieccy, francuscy, amerykańscy, brytyjscy, a także polscy. W fabularnych filmach o nim nie mogło zabraknąć ważnej postaci w jego życiu, George Sand. W niemieckim "Nocturno der Liebe" z 1918 r. zagrał Chopina Conrad Veidt, 9 lat później we francuskim niemym filmie "La valse de l'adieu" wystąpił Pierre Blanchard. Historię miłości polskiego kompozytora i francuskiej pisarki utrwalił na ekranie w 1945 r. reżyser Charles Vidor. Amerykańska wersja nosiła tytuł "A Song to Remember", a w głównych rolach wystąpili: Cornel Wilde i Merle Oberon. Pierwszy polski film fabularny o Chopinie "Młodość Chopina" Aleksandra Forda, obejmujący jedynie lata młodzieńcze kompozytora, został nakręcony w 1952 r. z Czesławem Wołłejko w roli głównej. Polskim widzom znane są również dwa inne filmy: brytyjska "Improwizacja" z 1991 r. z Hugh Grantem jako Chopinem, któremu partneruje Judy Davis, oraz "Błękitna nuta" Andrzeja Żuławskiego nakręcona we Francji w tym samym roku, w której wystąpił znany polski pianista, Janusz Olejniczak, a jako George Sand pojawiła się Marie - France Pisier. "Chopin - pragnienie miłości" składa się jakby z trzech części. Pierwsza przedstawia Chopina w Warszawie. Wielki patriota nienawidzi księcia Konstantego, ale ulega naciskom ojca, który prosi go, by spełniał kaprysy szaleńca i tyrana. Młody Fryderyk posłusznie zjawia się więc na każde żądanie, by swoją muzyką koić napady szału księcia. W końcu i ojciec się zbuntuje. Na wieść o zbliżającym się wybuchu powstania listopadowego wysyła umuzykalnionego syna do Paryża, poświęcając posag dwóch córek. Jest rok 1831, w mieście nad Sekwaną szaleje epidemia cholery, która zbiera śmiertelne żniwo. To wówczas na ulicy zawalonej trupami Fryderyk po raz pierwszy zobaczy zbulwersowaną sytuacją sławną francuską pisarkę George Sand, która również zwróci na niego uwagę. Przez pierwsze miesiące nikt nie interesuje się młodym, zdolnym twórcą z Polski, który jest tam tylko niechcianym artystą na emigracji. Ale już wkrótce otworzą się przed nim wszystkie drzwi Paryża. Przyjaciel Albert dzięki swoim szerokim kontaktom organizuje koncert u baronowej Rothschild. Etiudy Chopina gra sam wielki Liszt, wywołując zachwyt śmietanki towarzyskiej Paryża. Sława kompozytora rośnie, staje się on ulubieńcem salonów. Kolejny etap w paryskim życiu Fryderyka Chopina to znajomość z George Sand, która zmienia cały jego świat. Początkowo artysta broni się przed tą miłością, wciąż pamiętając o przysiędze złożonej w Polsce Marii, której rodzice wahają się z przyjęciem chorowitego pretendenta do ręki córki. Ale słabe zdrowie Chopina i jego niezdecydowanie nie przeszkadzają pisarce George Sand, nie zważa również na różnicę wieku. Targana wielkimi uczuciami i namiętnością, jest gotowa dla niego do największych poświęceń. Chorego na gruźlicę artystę wywozi na Majorkę, gdzie ciepły klimat ma pomóc mu w odzyskaniu sił, otacza troskliwą opieką, znosi jego egoizm, kaprysy.Po raz pierwszy do Nohant Chopin przyjeżdża w 1839 r. , przez następne osiem lat będzie tu spędzał letnie wakacje. Komponuje najpiękniejsze utwory, a George Sand nareszcie zaczyna normalnie oddychać po nieudanym małżeństwie i równie burzliwych romansach. Szczęście kochanków burzy jednak coraz bardziej zazdrosny o matkę Maurycy, który nienawidzi Chopina. Oliwy do ognia dolewa dorastająca córka George, Solange, która zaczyna rywalizować z matką o względy jej kochanka. 23:05 WIELKI TEST. POLACY STULECIA Kameralne i studyjne (widowisko), 81 min, Polska, 2017 Reżyseria: Konrad Smuga Wykonawcy: Anna Popek (prowadząca), Przemysław Babiarz (prowadząca) Widowisko "Wielki Test. Polacy stulecia" ma na celu przypomnienie i przedstawienie kilkudziesięciu osób, które w wybitny sposób zapisały się w historii naszego kraju na przestrzeni minionych stu lat, czyli od czasu odzyskania przez Polskę niepodległości w 1918 roku. Śpośród nich widzowie i eksperci wybiorą jesienia 2018 roku w specjalnym plebiscycie Polaka stulecia. Bohaterów plebiscytu będziemy poszukiwać w różnych dziedzinach życia. - W pierwszym odcinku wśród niezapomnianych męskich głosów polskiej piosenki. Uczestnicy programu w studiu telewizyjnym będą rozwiązywali test w duetach za pomocą specjalnych terminali, a widzowie mogą to zrobić na stronie wielkitest.tvp.pl lub ściągając na smartfony aplikację Wielki Test TVP. Pytania będą dotyczyły życia i twórczości wybitnych polskich piosenkarzy, w programie przypomnimy wielkie przeboje, a także kulisy ich powstawania. "Wielki Test. Polacy stulecia prowadzą Anna Popek i Przemysław Babiarz. 01:45 PODSŁUCHANE ŻYCIE Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2010 Reżyseria: Krystyna Mokrosińska Scenariusz: Krystyna Mokrosińska Zdjęcia: Tomasz Kowalewski Muzyka: Joanna Badełek Polska Kronika Filmowa, Dziennik Telewizyjny, dziennikowe twory RSW Prasa tworzyły w PRL - u wizję szczęścia, sukcesów gospodarczych i narodowej jedności. Wśród nielicznej grupy tych, którzy domagali się prawdy, był Jan Józef Lipski. "Podsłuchane życie" nie jest biografią tego niezwykłego człowieka, a raczej opowieścią o wolności jednostki w zniewolonym państwie. Oficjalna propaganda PKF, Dziennika Telewizyjnego i reżimowej prasy zderza się w filmie z działalnością Lipskiego (np. list tzw. 34 w obronie wolności słowa, sprawa przydziałów papieru dla literatów, sprzeciw wobec wpisania do konstytucji przewodniej roli partii czy wreszcie obrona skazanych za słowo, m. in. Szpotańskiego, oraz czynny sprzeciw wobec reżimu - wysadzenie auli w Opolu przez braci Kowalczyków). Trzecią stroną tej filmowej konfrontacji są esbeckie raporty oraz działania podjęte wobec Lipskiego i jego rodziny. Refleksję budzą przykłady krótkiej ludzkiej pamięci. Organizator KOR, obrońca robotników Radomia nie przeszedł w pierwszej turze wyborów 1989 r. w Radomiu, bo był socjalistyczny, a nie chrześcijański. Kilka lat później oficjalnie odmówiono rodzinie pogrzebu kościelnego, ale żegnało Lipskiego na cmentarzu czterech księży, mówiących o nim, że był człowiekiem prawdy. 02:55 Z WYCIĄGNIĘTYMI RĘKAMI CZ. 2 Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2006 Reżyseria: Robert Kaczmarek Scenariusz: Robert Kaczmarek Zdjęcia: Andrzej Adamczak W bloku komunistycznym w swych dążeniach do niezależności przewodziły Węgry i Polska, choć ich historia ułożyła się zupełnie inaczej. Polacy stopniowo, konsekwentnie i - co najważniejsze - skutecznie "rozmontowywali" komunizm, natomiast Węgrzy zostali zdruzgotani przy pierwszym swoim zrywie, w październiku 1956 roku. To doświadczenie, tak jak dla Polski Powstanie Warszawskie, stało się dla Węgrów ogólnonarodową traumą. Gdy wolny świat z niedowierzaniem śledził rozwój wydarzeń w Budapeszcie, Polacy byli już związani z Węgrami wspólnym działaniem. Poznański Czerwiec stał się zaczynem, choć nie bezpośrednią przyczyną, wydarzeń na Węgrzech; manifestacja pod pomnikiem Bema w Budapeszcie wspierała polski Październik, a wiece w Polsce - deklaracje niepodległości Węgrów. Na wzajemne relacje obu narodów, poza wspólną dolą pod sowieckim reżimem, miała też wpływ nieodległa historia i wspólni bohaterowie. W powstaniu 1847 roku o wolność Węgier walczyli również Polacy, którzy ściągali głównie z Galicji i wstępowali w szeregi powstańców jako ochotnicy. Istniał legion polski pod dowództwem gen. Józefa Wysockiego. Do wojska przyjęto również generałów Józefa Bema i Henryka Dembińskiego. Historia powtórzyła się również w 1956 roku: klęskę powstania 1956 roku przesądziła, tak jak przed wiekiem, geopolityka. Ostatecznie o klęsce powstańców węgierskich w 1847 roku zadecydowała postawa Rosji. Car Mikołaj I obawiał się, że gdy Węgry zwyciężą, upadnie autorytet Habsburgów. Wtedy Niemcy zjednoczyłyby się pod berłem pruskim, co dawałoby Rosji groźnego sąsiada. Prusy zachwiałyby równowagę w tej części Europy i mogłyby zająć pozycję hegemona. Car zdecydował się więc pomóc Austrii w tłumieniu powstania. Sto lat później konflikt wokół Kanału Sueskiego przysłonił hekatombę Węgier, a interesy geopolityczne wzięły górę nad prawem narodów do wolności. 03:55 DWADZIEŚCIA LAT MINĘŁO... - 1990 Magazyn, 34 min, Polska, 2008 W tym odcinku "20 lat minęło..." autor Marcin Wolski zaprasza do odwiedzenia roku 1990 - pierwszego roku w wolnej Polsce, w półwolnym parlamencie i kruszącym się wschodnim bloku. Asystujemy przy początkach planu Balcerowicza, konsumujemy zupkę Kuronia, obserwując tańce premiera Mazowieckiego z rzeczniczką Niezabitowską. Niemało miejsca w programie poświecono przemianom w Rosji i rywalizacji Jelcyna z Gorbaczowem. Materiału dostarczyła ówczesna szopka napisana wspólnie z Markiem Majewskim.