TVP Historia Piątek, 28.06.2019 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 28 CZERWCA ODC. 607 Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1783 - Lavoisier odkrył skład chemiczny wody; 1914 - zmach na księcia Ferdynanda w Sarajewie; 1956 - walki w Poznaniu; 07:45 POGRANICZE W OGNIU - ODC. 22/24 Serial historyczno-obyczajowy, 60 min, Polska, 1991 Reżyseria: Andrzej Konic Scenariusz: Juliusz Janczur, Andrzej Konic Zdjęcia: Antoni Wojtowicz Aktorzy: Cezary Pazura, Olaf Lubaszenko, Andrzej Staszczyk, Bogdan Ferenc, Jacek Sobala, Zbigniew Borek, Witold Bieliński, Joanna Ciemniewska, Paweł Galia, Mariusz Gorczyński, Małgorzata Kaczmarska, Ewa Serwa, Ewa Wawrzoń Dawny kolega Czarka, prof. Rajmund Wolta, na prośbę wywiadu polskiego jedzie do Jeny. Ma się zorientować, czym zajmuje się jego dawny instytut. Obserwuje go polski agent mający łączność z Czarkiem. Rajmund, jak go pouczono, przedstawia się w telefonach przezwiskiem z doktoranckich czasów: Schwarzkopf. Pozostawia jednak wszędzie tropy. Mieszka w dawnym pensjonacie, wydzwania do Instytutu w poszukiwaniu prof. Wandera i innych naukowców. Wander od dawna pozostaje w areszcie domowym. Weissinstitut jest pilnie strzeżony i "prof. Schwarzkopf" zostaje natychmiast zauważony przez gestapo oraz Relkego. Rajmund nic nie dostrzega zajęty poszukiwaniami wycofanych prac Wandera. W uniwersyteckiej bibliotece znajduje omówienia wszystkich opatentowanych odkryć naukowych. Widziany przez mnóstwo osób nie wie, że właśnie został rozpoznany w rejestrach doktorantów instytutu jako Rajmund Wolta. Czarek, na wezwanie swojego agenta, przyjeżdża do Jeny i ratuje Rajmunda przed aresztowaniem. 09:30 HISTORIA POLSKI - MORSKIE OKO NASZE Reportaż, 38 min, Polska, 2018 Reżyseria: Monika Skwirtniańska Scenariusz: Monika Skwirtniańska Głównym założeniem reportażu jest odpowiedź na pytanie, w jaki sposób został ustalony po I wojnie światowej przebieg granicy w Tatrach. Szukając odpowiedzi, trafia się na ciekawą historię sporu o Morskie Oko, który trwał dziesiątki lat między prywatnymi właścicielami dóbr w Tatrach po stronie polskiej (wówczas Galicji) i węgierskiej. Spór został rozstrzygnięty ostatecznie 13 września 1902 r. przez międzynarodowy trybunał rozjemczy w Grazu. Przybrał charakter sprawy narodowej, w której chodziło o granice przyszłego państwa polskiego, wyzwolił zaangażowanie społeczne wyrażające się w licznych manifestacjach i petycjach do rządu krajowego i centralnego, angażował prasę trzech zaborów. W całej akcji znaczącą rolę odegrał Władysław hr. Zamoyski, Oswald Balzer i Towarzystwo Tatrzańskie. Doniosłość tamtych wydarzeń, które zostaną przedstawione w reportażu, staje się tym bardziej oczywista z perspektywy historycznej. Granica w Tatrach, w okolicy Morskiego Oka, po I wojnie światowej, między Polską i Czechosłowacją (dziś Słowacją) przebiega dokładnie tak, jak ją wyznaczył międzynarodowy trybunał rozjemczy w 1902 roku. 10:20 SENSACJE XX WIEKU - LUKA Kameralne i studyjne (widowisko), 22 min, Polska, 1997 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Znaczenie pracy wywiadu w czasie działań wojennych Drugiej Wojny Światowej na przykładzie inwazji wojsk alianckich na Normandię, praca wywiadów dwóch największych supermocarstw w latach 50. i 60. Wszystko zaczyna się w chwili, kiedy amerykańscy stratedzy stwierdzili, że Związek Radziecki uzyskał przewagę nuklearną nad USA. Rokowania, które miały doprowadzić do usunięcia groźby globalnego konfliktu zostały zerwane w 1960 r. Co kryło się za tymi działaniami i jakie były rzeczywiste mechanizmy polityki obu państw? 12:05 CZAS HONORU - ODC. 61 "MAJOR ZWONARIEW" Serial wojenny, 44 min, Polska, 2012 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Grzegorz Kuczeriszka Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki Odcinek 61 (odc. 9) Z leśniczówki pod obstawą KBW wychodzą wszyscy aresztowani tam działacze podziemia. Podczas transportu udaje się zbiec Bronkowi, Krawcowi i dwóm partyzantom. Maria rozpoczyna pracę w szpitalu. Jej pacjentką jest Ruda, przywieziona z raną postrzałową. Konieczna jest operacja. Maria - wbrew zakazowi dyrektora szpitala - prosi o pomoc doktora Kirchnera. Ada Lewińska świętuje wielki sukces, przywódcy podziemia zostali ujęci. Wzywa pułkownika Wasilewskiego, który nic nie wiedział o tajnej obławie KBW. Wasilewski dowiaduje się, że major Zwonariew, jeden z asów radzieckiego wywiadu, będzie od tej pory pomagał mu w śledztwie. Janek i Bolek nadal poszukują mężczyzn z fotografii, na której widać też Lenę. Bronek i Krawiec z kolegami starają się uciec przed obławą KBW. Jedyna droga prowadzi na pole minowe. 14:05 BIZANCJUM: OPOWIEŚĆ O TRZECH MIASTACH - ODC. 1/3 (BYZANTIUM: A TALE OF THREE CITIES) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2013 Reżyseria: Anna Cox Bizancjum, Konstantynopol, Stambuł. Jedna metropolia była stolicą trzech imperiów - rzymskiego, bizantyjskiego i tureckiego. Każde z nich przyniosło inne wyznanie, przekonania i tradycje, i każde pozostawiło swoje piętno na architekturze miasta, które jest jedyną na świecie metropolią położoną na dwóch kontynentach oraz, u boku Jerozolimy i Rzymu, jednym z najwspanialszych świętych miast świata. Jego nazwa - Bizancjum - pochodzi od imienia Byzasa, legendarnego greckiego króla, syna Posejdona. Zdobywcy i pielgrzymi, kupcy i podróżnicy przybywali do miasta dla władzy, rozrywki i religii. Nic więc dziwnego, że Bizancjum nazywano miastem pragnień. Obecnie Stambuł roi się od minaretów muzułmanów, którzy przejęli miasto. Z nich muzułmańscy mieszkańcy miasta wzywani są na modlitwy. To jeden z przejawów zmienności tego miejsca. Jednak zanim pojawiły się minarety, ulice zapełniały świątynie greckich i rzymskich bogów i chrześcijańskie kościoły. 15:05 CICHA WOJNA - POZNAJ SWOJEGO WROGA - ODC. 1 (KNOW YOUR ENEMY - EP. 1) Film dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2013 Reżyseria: David Belton W drugiej połowie XX wieku toczyła się zimna wojna między USA i ZSRR. Oba kraje dysponowały gigantycznymi arsenałami nuklearnymi. Kilkakrotnie dochodziło do sytuacji grożących globalnym konfliktem. Terenem konfrontacji były też, o czym mało kto wiedział, podmorskie głębiny. Dwuczęściowy film dokumentalny zawiera zupełnie nieznane materiały archiwalne, a także relacje osób bezpośrednio zaangażowanych w supertajne szpiegowskie działania okrętów podwodnych obu mocarstw. Dowiadujemy się, jak wyglądało życie na tych okrętach i jak tropiono się nawzajem, doprowadzając do dramatycznych sytuacji, gdy wydawało się, że wybuch wojny nuklearnej jest nieunikniony. 16:10 HISTORIA POLSKI - OD STEPÓW KUBANIA PO NIEPODLEGŁOŚĆ Film dokumentalny, 53 min, Polska, 2018 Reżyseria: Jerzy Oleszkowicz Scenariusz: Jerzy Oleszkowicz Zdjęcia: Henryk Janas, Wojciech Kaszuba Wykonawcy: Jan Gromnicki Stowarzyszenie Rodzina 14. Pułku Ułanów Jazłowieckich, Andrzej Bury Sandomierski Ośrodek Kawaleryjski Aktorzy: Michał Chołka Historia powstania 14. Pułku Ułanów Jazłowieckich. Tworzy się on w czasie zawieruchy rewolucyjnej w Rosji, na stepach Kubania. Ściągają tu ochotnicy, polscy żołnierze z armii zaborczych czy rozwiązanych Korpusów Polskich, by na ziemi kozaków kubańskich rozpocząć marsz ku niepodległej Polsce. Do legendy przeszła bitwa pod Jazłowcem, która określiła przyszłą nazwę pułku. Osią filmu są wspomnienia gen. Konstantego Plisowskiego - pierwszego dowódcy. 17:40 SZTAB GENERALNY - ODC. 3/3 Film dokumentalny, 32 min, Polska, 2018 Reżyseria: Norbert Rudaś Scenariusz: Norbert Rudaś Zdjęcia: Grzegorz Filipiak Muzyka: Mariusz Ostański Wykonawcy: Przemysław Bednarczyk Serial odsłania kulisy działalności Sztabu Generalnego Wojska Polskiego od roku 1918 do czasów współczesnych. Chronologicznie ułożone, najciekawsze wydarzenia i mało znane fakty składają się na opowieść o niezwykle burzliwej, 100 - letniej historii instytucji stanowiącej mózg polskiej armii oraz jej rolę w kluczowych momentach współczesnej historii Polski. 18:40 POGRANICZE W OGNIU - ODC. 23/24 Serial historyczno - sensacyjny, 55 min, Polska 1991 Reżyseria: Andrzej Konic Scenariusz: Juliusz Janczur, Andrzej Konic Muzyka: Andrzej Trzaskowski Zdjęcia: Antoni Wójtowicz Aktorzy: Cezary Pazura, Olaf Lubaszenko, Jan Monczka, Tomasz Stockinger, Marta Klubowicz - Różycka, Janusz Bukowski, Miłogost Reczek, Jan Jankowski, Joanna Jankowska, Katarzyna Chrzanowska, Włodzimierz Adamski, Marek Lewandowski, Dariusz Jakubowski, Piotr Grabowski, Maciej Kozłowski, Stanisław Jaskułka, Włodzimierz Maciudziński, Maciej Orłoś, Beata Paluch, Ewa Sałacka, Alicja Jachiewicz, Danuta Kowalska, Hanna Wrycza - Polk, Magdalena Michalak, Małgorzata Wachecka, Maria Probosz, Agnieszka Robótka - Michalska i inni Rok 1938. Franz Relke otrzymuje wiadomość, że w polskiej prasie ukazały się sformułowania z tajnej instrukcji gauleitera Forstera dotyczące postępowania z Polakami w Gdańsku. Przeciek nastąpił w gdańskim oddziale NSDAP, którego szefem jest Willy Neumann. Z nim właśnie Franz ma współpracować, aby znaleźć agenta Polaków. Podejrzany jest Rutkowski, nierzucający się w oczy polski kolejarz mający rozległe kontakty wśród Niemców. Przez agenta NSDAP Geibla, pracującego dla Czarka, Rutkowski przekazuje Polakom informacje. Gestapowcy Neumanna zabijają kolejarza. Czarek otrzymuje wiadomość, że jego informator zginął na skutek zdrady Wernera, polskiego celnika będącego konfidentem gestapo. Postanawia "wrobić" Wernera we współpracę z Polakami i skierować na niego podejrzenia Neumanna. Polscy wywiadowcy podrzucają Wernerowi sfałszowane dokumenty. Neumann daje się nabrać na "zdradę" Wernera i razem ze swoimi ludźmi jedzie go aresztować. W mieszkaniu gestapowcy znajdują sfałszowane dokumenty, pieniądze oraz tajną instrukcję Forstera. Zaskoczony Werner wpada w pułapkę i w czasie ucieczki ginie. 19:45 PARADOKS O KONDUKTORZE Film dokumentalny, 49 min, Polska, 1997 Reżyseria: Michał Dudziewicz Scenariusz: Michał Dudziewicz Zdjęcia: Jacek Knopp Film zrealizowany w związku z rocznicą wydarzeń w Poznaniu w 1956 roku. Opowiada historię dwóch osób: Kazimierza Wieczorka, 25 - letniego konduktora, który został zastrzelony 28 czerwca, oraz Zdzisława Wardejna, dzisiaj znanego aktora, a wówczas 16 - latka, który spędził w tym czasie 3 dni w areszcie. Losy bohaterów filmu się przeplatają. W wyniku poszukiwań Zdzisława Wardejna, matka Kazimierza Wieczorka rozpoznała w nieżyjącym swojego syna. Film opowiada o związku tego, który przeżył, z pamięcią o człowieku nazywanym przez wiele lat NN. 22:25 SZEROKIE TORY - JEDEN DZIEŃ Z ŻYCIA NIELEGALNEGO HANDLARZA BURSZTYNÓW W KALININGRADZIE Reportaż, 24 min, Polska, 2002 Scenariusz: Barbara Włodarczyk Zdjęcia: Wiktor Politow Cykl reportaży Barbary Włodarczyk o codziennym życiu w krajach byłego Związku Radzieckiego. Program pokazuje zmiany jakie tam zaszły w ciągu ostatnich lat. Przybliża nowe zjawiska i problemy ludzi ze wszystkich grup i środowisk społecznych. W tym wydaniu reportaż o nielegalnych zbieraczach bursztynu w miejscowości Jantarnyj w Obwodzie Kaliningradzkim. Ta kilkutysięczna poniemiecka osada słynie z największych na świecie zasobów bursztynu. Miejscowy kombinat jest rekordzistą w wydobyciu i przetwórstwie bursztynu. Wokół państwowych kopalni żerują miejscowi i przyjezdni zbieracze, gotowi dla bursztynu zaryzykować życie. Dla bohatera reportażu, Aleksieja, handel bursztynem jest głównym źródłem utrzymania. 00:50 SENSACJE XX WIEKU - LUKA Kameralne i studyjne (widowisko), 22 min, Polska, 1997 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Znaczenie pracy wywiadu w czasie działań wojennych Drugiej Wojny Światowej na przykładzie inwazji wojsk alianckich na Normandię, praca wywiadów dwóch największych supermocarstw w latach 50. i 60. Wszystko zaczyna się w chwili, kiedy amerykańscy stratedzy stwierdzili, że Związek Radziecki uzyskał przewagę nuklearną nad USA. Rokowania, które miały doprowadzić do usunięcia groźby globalnego konfliktu zostały zerwane w 1960 r. Co kryło się za tymi działaniami i jakie były rzeczywiste mechanizmy polityki obu państw? 01:25 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - ARMIA CZERWONA CZ. 2 Magazyn, 21 min, Polska, 1994 Autor: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Zbigniew Maziarz Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Odcinek ilustrujący udział Armii Czerwonej w II wojnie światowej. Wykorzystano materiały archiwalne. 01:55 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - CIĄG DALSZY NASTĄPIŁ Magazyn, 22 min, Polska, 2015 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki "Ciąg dalszy nastąpił" Nie tak dawno, pod Sieradzem, na wrześniowej reducie, gdzie na początku września 1939 grupa żołnierzy z 31. Pułku Strzelców Karnowskich broniła się przed ogromnymi niemieckimi siłami, udało nam się odnaleźć miejsce, gdzie przez ponad 70 lat spoczywał żołnierz, który zginął najprawdopodobniej od wystrzału artyleryjskiego. Odnaleźliśmy przy nim nieśmiertelnik z imieniem i nazwiskiem. Dzięki temu z długiej ciągle listy zaginionych we wrześniu 1939 r. żołnierzy i oficerów mogliśmy już wykreślić Teofila Jurka, rocznik 1910, zamieszkałego prawdopodobnie przed wojną w Łódzi bądź okolicach. Zamarzyło nam się wówczas, by odnaleźć rodzinę, dowiedzieć się czegoś więcej. W kilka dni później otrzymaliśmy telefon z zaproszeniem. Dzięki zaangażowaniu urzędników z Sieradza odnaleziono akt urodzenia Teofila Jurka i nawiązano kontakt z jego rodziną "Prochownia" Następna nasza opowieść zaczyna się w lesie pod Piotrkowem Trybunalskim. Odwiedzamy teren dawnego poligonu na obrzeżach miasta. W latach dwudziestych ubiegłego wieku przywędrował tu 25. Pułk Piechoty. Magazyny, które tu były, zostały wysadzone w 1939 r. Dla nas jest to sygnał, że w tych ruinach mogą się kryć prawdziwe tajemnice, dlatego uruchamiamy nasz sprzęt poszukiwawczy i przystępujemy do pracy. W tych poszukiwaniach nikt z uczestników nie liczy na wielki sukces, na oszałamiające znaleziska. Ale historie pisze się nie tylko używając wielkich, złocistych liter.