TVP Kultura Wtorek, 25.06.2019 08:45 SZLAKIEM MIEJSC NIEZWYKŁYCH - POMNIKI HISTORII - GDAŃSK Felieton, 6 min, Polska, 2015 Reżyseria: Tomasz Drozdowicz Scenariusz: Tomasz Drozdowicz Ten odcinek poświęcony jest wyjątkowemu miastu - Gdańskowi. To jedno z najstarszych miast Polski. Niegdyś królewskie i hanzatyckie słynęło z tolerancji etnicznej i wyznaniowej. Jak magnes przyciągało znane w Europie nazwiska - sam Jan Sebastian Bach starał się o posadę kantora kościoła Mariackiego. Z miastem związany był też wybitny astronom i matematyk Jan Heweliusz. Przez długi czas Gdańsk był też głównym portem morskim na Bałtyku. Miasto w zasięgu obwarowań z XVII wieku zostało uznane za Pomnik Historii w 1994 r. 09:00 ANTYFONIE - MONOTYPE/SAAMLENG Film dokumentalny, 23 min, Polska, 2017 Reżyseria: Andrzej Załęski Scenariusz: Jacek Staniszewski, Andrzej Załęski Wykonawcy: Jacek Staniszewski (prowadzący) "Antyfonie" - cykl ma w swoich założeniach tworzyć panoramę zjawisk i postaw twórczych związanych z rozwojem, ewoluowaniem i stanem bieżącym rodzimej sceny muzyki eksperymentalnej. Ten odcinek prezentuje środowisko twórców skupionych wokół warszawskiej wytwórni płytowej Monotype. Rozmawiamy z jej założycielem Jakubem Mikołajczykiem oraz z parą artystów reprezentujących barwy tej, nastawionej na wydawnictwa zawierające improwizowaną muzykę eksperymentalną, wytwórni: Aleksandrą Grünholz i Dominikiem Kowalczykiem. Podwarszawska pracownia/studio jest z kolei miejscem spotkania pary twórców i wydawców związanych blisko z Monotype i ukrywających się pod pseudonimami Mirt i Ter. 09:50 TYDZIEŃ Z ŻYCIA MĘŻCZYZNY Film obyczajowy, 85 min, Polska 1999 Scenariusz i reżyseria: Jerzy Stuhr Zdjęcia: Edward Kłosiński Muzyka: Wojciech Kilar Aktorzy: Jerzy Stuhr, Gosia Dobrowolska, Danuta Szaflarska, Krzysztof Stroiński, Jacek Romanowski, Ewa Skibińska, Maciej Niesiołowski, Alex Możdżyński, Małgorzata Drozd, Janusz Michałowski, Anna Samusionek, Jolanta Fajkowska, Iwona Schymalla, Agnieszka Dygant, Mikołaj Klimek, Barbara Kurzaj, Dominik Bąk, Jacek Jerzyna, Krzysztof Kumor, Bohdan Ejmont, Karina Kunkiewicz, Jerzy Łapiński, Barbara Baryżewska, Maria Klejdysz i inni "Jak doskonałym tworem jest człowiek! Jak wielkim przez rozum! Jak niewyczerpanym w swych zdolnościach! Jak szlachetnym postawą i w poruszeniach! Czynami podobnym do anioła, pojętnością zbliżonym do bóstwa! Ozdobą on i zaszczytem świata! Arcytypem wszech jestestw!" - tak brzmią słowa pieśni, śpiewanej przez chór w "Tygodniu z życia mężczyzny". Słowa te pochodzą z Szekspirowskiego "Hamleta" i stanowią raczej ironiczne motto do trzeciego autorskiego filmu Jerzego Stuhra. Główny bohater "Tygodnia...", prokurator Adam Borowski, jest bowiem człowiekiem pełnym słabości, łatwo ulegającym pokusom. Tylko pozornie tydzień z jego życia, o którym opowiada film, jest szczęśliwy. Bohater kupuje dom, na rynku księgarskim ukazuje się jego książka, za parę dni ma wyjechać z chórem na występy do Wielkiej Brytanii, jego żona Anna otrzymuje prestiżową nagrodę. W rzeczywistości z każdym z tych wydarzeń wiążą się mniejsze lub większe podłości popełniane przez Borowskiego. Popełniane nie zawsze z wyrachowania, częściej pod wpływem presji chwili. Adam nie jest człowiekiem amoralnym, dręczą go wyrzuty sumienia, czego dowodzi finał filmu. W jego życiu dochodzi do bolesnego rozdarcia. Oskarżając na sali sądowej, nie uznaje taryfy ulgowej. Dziwnym zrządzeniem losu przez siedem kolejnych dni tygodnia sam staje wobec podobnych problemów, co ludzie, dla których domagał się surowych wyroków. I co? W porównaniu z nimi wcale nie jest lepszy. "Tydzień z życia mężczyzny" to pierwszy film w reżyserskim dorobku Jerzego Stuhra, pod którym może - jak sam stwierdził - "podpisać się obiema rękami". Mówiąc te słowa, artysta miał na myśli głównie swoje opanowanie warsztatu realizatora. Nie ukrywał wszakże, że bliskie jest mu także przesłanie filmu, będące swoistym apelem o wyrozumiałość i tolerancję dla ludzkiej niedoskonałości. Adam Borowski bowiem to klasyczny typ "everymana", w którego duszy nieustannie toczy się walka między dobrem i złem. Raz jedno jest na wierzchu, raz drugie, zaś każdy dzień stanowi egzamin dla sumienia. Głównymi zaletami filmu Stuhra, oprócz oczywiście świetnego aktorstwa, są klarowna kompozycja, sprawnie poprowadzona intryga i muzyka Wojciecha Kilara. "Tydzień z życia mężczyzny" uhonorowano nagrodą OCIC na MFF w Wenecji (1999), dwoma wyróżnieniami na FPFF w Gdańsku - Gdyni (1999) oraz nagrodą publiczności podczas Lata Filmowego w Kazimierzu Dolnym (1999). 11:30 JAN SERCE - ODC. 3/10 - MGIEŁKA Serial obyczajowy, 62 min, Polska 1991 Reżyseria: Radosław Piwowarski Scenariusz: Zbigniew Kamiński, Radosław Piwowarski Zdjęcia: Witold Adamek Muzyka: Seweryn Krajewski Wykonawcy: Kazimier Kaczor, Hanna Stankówna, Irena Maślińska, Wiesław Michnikowski, Ewa Szykulska, Joanna Pacuła, Jadwiga Jankowska - Cieślak, Jadwiga Kuryluk, Marian Kociniak, Anna Nehrebecka, Jan Himilsbach, Włodzimierz Musiał, Czesław Nogacki i inni Przyjaciel Janka, Piotr, namawia go na wizytę w biurze matrymonialnym. Janek składa ofertę i otrzymuje zaproszenie na bal organizowany przez biuro. Poznaje smutną, wrażliwą dziewczynę i już wie, że to o niej właśnie marzył przez całe życie. Umawia się z nią na spotkanie następnego dnia. Niestety, dziewczyna nie przychodzi. Janek szuka jej dniami i tygodniami - bezskutecznie. 12:50 JAN SERCE - ODC. 4/10 - PIESZCZOTY Serial obyczajowy, 55 min, 10 odc. , Polska 1982 Reżyseria: Radosław Piwowarski Scenariusz: Zbigniew Kamiński, Radosław Piwowarski Zdjęcia: Ryszard Jaworski Muzyka: Seweryn Krajewski Aktorzy: Kazimierz Kaczor, Ewa Szykulska, Wiesław Michnikowski, Anna Nehrebecka, Marian Kociniak, Sława Kwaśniewska, Adam Probosz, Michał Zabłocki, Jadwiga Kuryluk Janek, wyczerpany bezskutecznymi poszukiwaniami Mgiełki, zapada na zdrowiu. Długo choruje, a podczas rekonwalescencji poznaje atrakcyjną właścicielkę zakładu fryzjerskiego. Danuta po odejściu męża samotnie wychowuje synka. Chłopczyk z powodu markotnego usposobienia zwany jest "Sową". Janek nawiązuje z Danutą romans. Matka Janka przerażona, że syn "żyje w grzechu", usiłuje temu przeciwdziałać. Wywołuje to efekt odwrotny od zamierzonego: Janek wyprowadza się z domu i zamieszkuje u Danusi. 14:20 NIEDZIELA Z... GRAŻYNĄ BŁĘCKĄ - KOLSKĄ Dysk./wywiad/debata, 43 min, Polska, 2018 Scenariusz: Katarzyna Jurkowska Wykonawcy: Agnieszka Szydłowska (prowadząca) Bohaterką "Niedzieli z..." jest aktorka Grażyna Błęcka - Kolska. Z Grażyną Błęcką - Kolską i jej gośćmi rozmawiać będziemy m.in. o jej rodzinnych korzeniach, aktorstwie dokumentalnym i czerpaniu z życia przy budowaniu ról, o kinie Jana Jakuba Kolskiego, a także o przyjaźni oraz stracie. 15:20 PARĘ OSÓB, MAŁY CZAS Dramat psychologiczno - obyczajowy, 105 min, Polska 2005 Scenariusz na podstawie książki Jadwigi Stańczakowej Dziennik we dwoje i reżyseria: Andrzej Barański Zdjęcia: Dariusz Kuc Aktorzy: Krystyna Janda, Andrzej Hudziak, Igor Przegrodzki, Zdzisław Wardejn, Krystyna Tkacz, Arkadiusz Detmer, Monika Obara, Elżbieta Kępińska, Żanna Gierasimowa i inni Andrzej Barański już w połowie lat 80. myślał o przeniesieniu na ekran "Zawału" Mirona Białoszewskiego, ale na przeszkodzie stawały mu kłopoty z pozyskaniem praw autorskich i zdobyciem funduszy na produkcję. Pod koniec lat 90. miał już gotowy scenariusz o jego serdecznej przyjaciółce i sekretarce, niewidomej Jadwidze Stańczakowej, ale znów musiało minąć kilka lat, nim wreszcie projekt doczekał się realizacji. Za kanwę scenariusza posłużyła książka Jadwigi Stańczakowej "Dziennik we dwoje", na podstawie której powstała kameralna i subtelna, niezwykle ciepła, ale przenikliwa opowieść o przyjaźni dwojga artystów pióra, uhonorowana m. in. na FPFFw Gdyni w 2005 r. nagrodą za wybitną kreację Krystyny Jandy i nagrodą dziennikarzy, oraz nagrodą na festiwalu w Karlovych Varach za główną rolę męską dla równie znakomitego Andrzeja Hudziaka. Akcja filmu obejmuje lata 1975 - 1982 i ukazuje złożone relacje Mirona Białoszewskiego i Jadwigi Stańczakowej z punktu widzenia tej ostatniej. Trudno jednak powiedzieć, że jest to wyłącznie jej relacja: niewidoma kobieta oglądała bowiem i poznawała świat oczyma Mirona, czy to podczas przejażdżek z nim po mieście (co prawda, często w środku nocy, bo pisarza drażnili ludzie i światło słoneczne), czy to poprzez jego teksty opisujące rzeczywistość. Potrzebowali siebie nawzajem, mimo że nie umieli nazwać tego, co ich łączyło: przyjaźń, bliskość duchowa, platoniczne uczucie? On - nadwrażliwy egoista, kapryśny introwertyk, odsuwał od siebie wszystko, co stanowiło prozę codziennej egzystencji. Potrzebował kogoś, kto by się nim opiekował i pilnował bieżących spraw: od kupowania ubrań, sprzątania i prania, poprzez załatwianie spraw urzędowych, po przepisywanie jego tekstów, umawianie spotkań z wydawcami i czytelnikami. Ona pragnęła za wszelką cenę żyć jak ludzie widzący, być aktywna i samodzielna, czuć się potrzebna. Po rozstaniu z wieloletnim przyjacielem, nazwanym w filmie Jackiem, Białoszewski stał się jeszcze bardziej zależny od niej i grona znajomych, sąsiadów, przyjaciół, którzy dbali o niego i jego sprawy pod dyskretne dyktando Jadwigi. On nie bardzo umiał okazywać wdzięczność, bywał wobec niej opryskliwy, ale też potrafił jak nikt inny pocieszyć ją w samotności i depresji, na którą cierpiała. Gdy Jadwiga też zapragnęła pisać, bezceremonialnie krytykował jej wiersze, powodowany doświadczeniem, ale i zawodową zazdrością. Nie chciał mieć przy sobie konkurentki, która początkowo podejmowała te same tematy, opisywała te same miejsca i osoby co on, lecz jednocześnie udzielał jej cennych wskazówek pisarskich. Gdy zdołał ją przekonać, że powinna się skupić na swych odczuciach i przeżyciach osoby niewidomej, przyniosło to korzyść im obojgu: jej wiersze zyskały na autentyzmie i oryginalności, on przestał się obawiać rywalizacji i porównań. Nie ma w tym filmie wyraźnie zarysowanej akcji, linearnej fabuły, są za to drobne obrazki z PRL - owskiej codzienności, w której oboje żyli (kłopoty z zaopatrzeniem, problemy ze zdobyciem telefonu, biurokracja, nie najłatwiejsze warunki mieszkaniowe itp.), ale także z cowtorkowych spotkań literackich w mieszkaniu pisarza, z jego wieczorów autorskich, spacerów z Jadwigą po mieście. Film Andrzeja Barańskiego opowiada również o tym, jak ta zgrzebna rzeczywistość przekształca się w sztukę, staje się tworzywem literackim, dając dzieła najwyższej próby. 17:15 DZIEŃ WIELKIEJ RYBY Film obyczajowy, 70 min, Polska 1996 Scenariusz i reżyseria: Andrzej Barański Zdjęcia: Krzysztof Ptak Muzyka: Henryk Kuźniak Wykonawcy: Jan Peszek, Jan Wieczorkowski, Joanna Brodzik, Beata Tyszkiewicz, Marek Walczewski, Leszek Zduń, Władysław Kowalski, Artur Barciś, Anna Majcher, Jan Frycz, Roman Kłosowski, Bogusław Sochnacki, Aleksandra Woźniak i inni Zgodnie z pierwotnym zamysłem reżysera "Dzień wielkiej ryby" miał nosić tytuł "Po latach". Miał też być filmem "o przemijaniu i o tym, co trwa, czyli o uczuciu, które pozostaje na zawsze własnością zakochanych, mimo mijających lat". W końcowej fazie realizacji tytuł się zmienił, nie zmieniła się zaś treść. Zgodnie z duchem prozy Kornela Filipowicza, na podstawie której powstał scenariusz, utwór Barańskiego pozostał poruszającym zapisem daremności ludzkich wysiłków w celu zatrzymania biegu czasu i oszukania natury. Ta ostatnia bowiem, a zwłaszcza świat przyrody, pejzaż "intensywnie wkracza w życie ludzi, w ich psychikę". Słowa Barańskiego znajdują odzwierciedlenie w filmie. Jan, mężczyzna w średnim wieku, po trzydziestu latach nieobecności przyjeżdża do miasteczka, w którym niegdyś bywał częstym gościem. Jako zapalony wędkarz wpadał tutaj na ryby. Teraz również przyjechał z wędkarskim ekwipunkiem, lecz to nie nadzieja udanego połowu sprawiła, że wrócił. Trzydzieści lat temu poznał tutaj Irenę - dziewczynę, która mogła odmienić jego życie. On jednak nie pozwolił na to. Dlaczego rozbił ich i tak kruchy związek? Nieśmiałość? Lęk przed wielką miłością? Brak doświadczenia w zdobywaniu kobiety? Miał przecież tylko osiemnaście lat, ale miał też i wzajemność Ireny. Więc dlaczego? Teraz, po latach Jan wie, że Irena mogła być najważniejszą osobą w jego życiu. Wie również, że już nigdy nią nie będzie. W odruchu buntu przeciwko nieubłagalności przemijania podejmuje wysiłek przekraczający jego siły. Niczym daleki krewny słynnego bohatera opowiadania Hemingwaya, łapie na wędkę ogromną rybę. Jej wydobycie na brzeg graniczy z cudem. Mężczyzna jednak nie zamierza zrezygnować. 18:45 WOJNA DOMOWA - ODC. 7/15 - POLSKI JOGA Serial komediowy, 27 min, Polska, 1965 Reżyseria: Jerzy Gruza Scenariusz: Jerzy Gruza, Maria Zientarowa Zdjęcia: Mieczysław Jahoda Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Aktorzy: Alina Janowska, Kazimierz Rudzki, Irena Kwiatkowska, Andrzej Szczepkowski, Krzysztof Musiał, Elżbieta Góralczyk, Bohdan Łazuka, Anna Jaraczówna W trakcie zbierania makulatury Anula natrafiła na podręcznik ćwiczeń jogi. Jest zafascynowana praktykami hinduskich mistrzów, przekonuje nawet ciocię, że ta gimnastyka gwarantuje idealne odprężenie fizyczne i psychiczne. "Mistrz" grany przez Bohdana Łazukę wcale nie stroni od alkoholu i za słoną opłatą aplikuje Anuli i jej ciotce porcję ćwiczeń. 23:50 ŻELAZNA KLASYKA - KIESZONKOWIEC (PICKPOCKET) Film kryminalny, 72 min, Francja, 1959 Reżyseria: Robert Bresson Scenariusz: Robert Bresson Zdjęcia: Lonce - Henri Burel Muzyka: Jean - Baptiste Lully Aktorzy: Martin Lasalle, Marika Green, Jean Pelegri, Pierre Etaix, Pierre Leymarie Historia młodego człowieka, który uważa, że należy do tej grupy ludzi, którzy mogą bezkarnie łamać prawo. Sam specjalizuje się w kradzieżach kieszonkowych. W tym procederze nie zwraca uwagi ani na sprzeciw swojej dziewczyny, ani na działania policji zmierzające do przyłapania go na gorącym uczynku. Pierwsze refleksje pojawiają się dopiero wtedy, gdy aresztowani zostają jego kumple. 01:20 NOCNY DOKUMENT - ALISA W KRAINIE WOJNY Film dokumentalny, 74 min, Polska, 2015 Reżyseria: Liubov Durakova, Alisa Kovalenko Scenariusz: Alisa Kovalenko, Liubov Durakova Zdjęcia: Alisa Kovalenko, Liubov Kovalenko Film opowiada dramatyczną historię młodej dziewczyny, która bierze udział w proteście na Majdanie. Wiedziona instynktem dokumentalistki, ale także poczuciem obywatelskiej odpowiedzialności, stopniowo z obserwatorki zamienia się w uczestniczkę tych wydarzeń. Z kamerą dociera do najgorętszych miejsc na froncie. Kiedy zaczyna się rewolucja w Kijowie, Alisa ma 26 lat. Jest studentką kijowskiej szkoły filmowej, ale przede wszystkim czuje się prawdziwą Ukrainką. Film przedstawia jej życie od czasu Euromajdanu do wojny na Wschodzie. Jest to swoisty film dziennik młodej kobiety zagubionej w niestabilnym świecie. Żywy obraz jej tragicznych doświadczeń, uczuć i obaw. Alisa była w niewoli u separatystów, którzy wzięli ją za szpiega ukraińskiej armii. Mimo to nie zrezygnowała z filmowania, rejestrowała wszystko, co się wokół niej działo. "Alisa w krainie wojny" to także film o miłości Alisy i jej francuskiego chłopaka. Czy ich uczucie przetrwa tę ciężką próbę? 02:45 KINO NOCNE - BEZMIAR SPRAWIEDLIWOŚCI Film sensacyjny, 122 min, Polska 2006 Scenariusz i reżyseria: Wiesław Saniewski Zdjęcia: Mariusz Palej Muzyka: Maciej Muraszko Aktorzy: Jan Frycz, Bożena Stachura, Robert Olech, Jan Englert, Artur Barciś, Artur Żmijewski, Danuta Stenka, Robert Gonera, Ewa Wencel, Ewa Błaszczyk, Maria Pakulnis, Marieta Żukowska, Edwin Petrykat Dramat sądowy inspirowany prawdziwymi wydarzeniami. Absolwent prawa, Łukasz, zastanawia się nad wyborem aplikacji. Ostatecznie jednak postanawia porzucić zawód prawnika. Chce poświęcić się swojej prawdziwej pasji - fotografice. Ale ojciec Łukasza nie daje za wygraną, próbuje nakłonić syna, by został obrońcą. Kontaktuje go ze swoim kolegą, wziętym adwokatem Michałem Wilczkiem, mając nadzieję, że ten przekona chłopaka. Podczas spotkania przy kieliszku, Łukasz zwierza się jednak adwokatowi ze swoich wątpliwości i obaw. Wilczek opowiada Łukaszowi historię pewnego procesu sprzed kilkunastu lat. Uczestniczył w nim jako oskarżyciel posiłkowy i pełnomocnik rodziców ofiary. Sprawa dotyczyła śmierci Dominiki, młodej dziennikarki telewizyjnej, będącej w zaawansowanej ciąży. Została zamordowana w swoim mieszkaniu, a o zabójstwo oskarżono jej starszego kolegę z pracy, realizatora Jerzego Kutra, z którym była związana uczuciowo, choć jej wybranek miał żonę i dwoje dzieci. Jerzy nie przyznał się do winy. Wilczek rozmawiał wówczas z prokuratorem, dawnymi kochankami Kutra i byłym mężem ofiary. Za podwójne zabójstwo domagał się podczas procesu wysokiego wymiaru kary dla oskarżonego. Prokuratura nie miała żadnych dowodów bezpośrednich, a jedynie motyw. Wkrótce wydano wyrok. Historia opowiedziana przez adwokata mocno intryguje Łukasza, który postanawia na własną rękę rozwikłać zagadkę śmierci Dominiki.