TVP Historia Środa, 03.07.2019 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 3 LIPCA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1608 - założono miasto Quebec; 1806 - pokazano w Londynie pierwsze wyhodowane truskawki; 1977 - wrażenia Mariana Brandysa z lektury bezdebitowego "Zapisu"; 1989 - w Gazecie Wyborczej ukazał się artykuł Adama Michnika "Wasz prezydent, nasz premier"; 07:40 POPIELEC - ODC. 1 - UCIECZKA Film fabularny telewizyjny, 56 min, Polska, 1982 Autor: Włodzimierz Kłaczyński Reżyseria: Agnieszka Arnold, Ryszard Ber Scenariusz: Ryszard Ber, Wiesław Myśliwski Zdjęcia: Wiesław Kaczmarek Muzyka: Jerzy Maksymiuk Wykonawcy: Zdzisław Szostak Aktorzy: Tomasz Dedek, Bożena Adamek, Alicja Jachiewicz, Michał Skupiń, Katarzyna Łaniewska, Eugeniusz Kamiński, Barbara Wałkówna, Hanna Giza, Zygmunt Nowak Jerzy, Piotr Grabowski, Maciej Góraj, Jerzy Turek, Ryszard Kotys, Adam Baumann, Jerzy Block Zanim "Popielec" wszedł na polskie ekrany, dostał na włoskim festiwalu "Teleconfronto" specjalne wyróżnienie za "oryginalny, wolny od retoryki sposób pokazania życia wsi polskiej w czasie okupacji hitlerowskiej". Zwykle zagraniczne nagrody dla rodzimych filmów sprzyjają ich pozytywnej recepcji nad Wisłą. W przypadku "Popielca" było jednak inaczej. Już po emisji pierwszych odcinków w prasie branżowej i nie tylko rozpętała się burza. Twórcom serialu zarzucono szokowanie brutalnością i erotyzmem. Do rozmaitych redakcji nadchodziły dziesiątki listów od czytelników oburzonych tak negatywnym potraktowaniem chłopów, odmawianiem im patriotycznych uczuć i wierności jakimkolwiek ideałom. Były wszakże i głosy broniące "Popielca". Chwalono cykl za próbę odbrązowienia legend o ludowym patriotyzmie, doceniano odrzucenie kultywowanych przez film polski stereotypów o wojennym bohaterstwie, poświęceniu i ofierze. Zwolennicy "Popielca" interpretowali go jako nie tyle obraz moralności czy uczuć pewnej grupy społecznej, lecz jako zapis stanu świadomości "porażonej wojną", dramat ludzi zagubionych, który pogrążają się w coraz większej degrengoladzie. Scenariusz "Popielca" powstał na kanwie powieści Włodzimierza Kaczyńskiego. Jednym z jej adaptatorów na potrzeby ekranu był Wiesław Myśliwski. Nazwisko autora "Pałacu", widniejące w czołówce serialu, wydatnie wzmacnia argumenty za prawdopodobieństwem przedstawionych w nim wydarzeń. Głównym bohaterem "Popielca" jest młody chłop Józuś Garstka. Akcja cyklu zaczyna się w chwili, gdy wspólnie ze swoim przyjacielem Półpankiem ucieka z rąk granatowej policji. Obaj ukrywają się u rodziny Półpanka. Niebawem Józuś nawiązuje romans z młodą żoną Płonki. Miejscowy nauczyciel Dobrowolski zaczyna organizować tajne nauczanie. We wsi pojawia się też "nowy" nazwiskiem Bebok. Pewnego dnia Półpanek proponuje Józusiowi, by wspólnie przystąpili do leśnej partyzantki. Nie jest to jednak takie łatwe, gdyż dwójką przyjaciół bardzo interesuje się Waluś, domniemany konfident. 08:50 PODRÓŻNIK - DOLINA NERETWY Magazyn, 19 min, Polska, 2004 Autor: Tomasz Rudomino, Anna Kwiatkowska W tym odcinku wyprawa do Chorwacji, do krainy zielonej rzeki i zaginionych miast, nad jezioro Kuti i do delty Neretwy. Pierwsze miasta zakładali tu Rzymianie. Ruiny pokryły bagna i wody jeziora. Historia legendy dawnego miasta Narona. Przez wieki o te ziemie toczyły się walki między Republiką Dubrownika, Wenecjanami i Turkami. Najdalej położone na mokradłach osady były niedostępne dla żadnej armii. Jezioro Kuti - jak kiedyś wyglądało tu życie - opowie Jozo Crncevic. Polowanie na żaby i połów ryb. Historia miasteczek Podbrierst i Badżula. Wiele ciekawych opowieści. 09:20 HISTORIA POLSKI - ORŁEM BYĆ Film dokumentalny, 20 min, Polska, 2014 Scenariusz: Anna Pietraszek 2 lipca 1939 r. na szczycie Nanda Devi East w Himalajach, w Indiach stanęli Bujak i Klarner, dwaj z czterech uczestników pierwszej w historii wyprawy Polaków w najwyższe góry świata. Była to wyprawa prekursorska w eksploracji Himalajów, w skali świata. Ten wielki wyczyn Polacy traktowali jako przygotowanie do wyprawy na Mont Everest. Ale II wojna światowa pokrzyżowała wszelkie plany, skryła także glorię sukcesu. Po wojnie komuniści zakazali wszelkich publikacji o tej wyprawie, jej uczestnicy poszli w zapomnienie. W 2009 r. została zorganizowana druga wyprawa na Nanda Devi - w 70. rocznicę tego ogromnego wyczynu Polaków. Wspinacze zabrali ze sobą polską flagę, aby po powrocie wręczyć ją prezydentowi. I o tej wyprawie opowiada film, w którym wykorzystano materiały archiwalne z wyprawy w 1939 r. Film był prezentowany na pokazach w Zakopanem [festiwal filmow górskich], także w Muzeum Sportu oraz w Kalkucie na Międzynarodowym Festiwalu. 09:50 PIERWSZY VIRTUTI MILITARI Reportaż, 27 min, Polska, 2009 Reżyseria: Leszek Wiśniewski Zdjęcia: Stanisław Jaruga Bohaterem filmu jest śp. kapral Wincenty Dziechciarz, ułan 24. Pułku Ułanów z Kraśnika, poległy 2 września 1939 roku pod Wysoką w Beskidzie Makowskim. Według naocznych świadków (wspomina o tym w swej książce "Od podwody do czołgu" gen. Stanisław Skibiński i inni autorzy) zniszczył on tego dnia siedem niemieckich czołgów. Spłonął ostrzelany pociskami zapalającymi. Bohaterski działonowy armaty ppanc został pośmiertnie odznaczony Srebrnym Krzyżem Virtuti Militari, bez wątpienia jako jeden z pierwszych żołnierzy Września. Nie jest znane miejsce pochówku kaprala Dziechciarza, nie wiadomo, skąd dokładnie pochodził, rodzina nigdy nie odebrała bojowego odznaczenia... Zamiarem autora jest przywołanie minionego czasu, przywrócenie naszej pamięci postaci zwykłego żołnierza, który swój obowiązek wykonał do końca i ostatecznie. Wspólnie z muzealnikami z Muzeum 24. Pułku Ułanów w Kraśniku (jedynego pułkowego muzeum w Polsce) chciałby autor odnaleźć rodzinę Wincentego Dziechciarza (prawdopodobnie mieszka ona w powiecie kraśnickim), wręczyć jej akt nadania Virtuti Militari wraz z odznaczeniem oraz odnaleźć mogiłę kaprala. Wszystko to działoby się przed kamerą. Autor dysponuje oryginałem dziennika ułana Stanisława Tymina z 24. Pułku z września 1939 roku, licznymi opracowaniami dotyczącymi walk pod Jordanowem i Rabką, kontaktami z muzealnikami z Kraśnika i pasjonatami historii z Małopolski. Dodać trzeba przy tym, że 24. Pułk Ułanów im. Hetmana Stanisława Żółkiewskiego wsławił się niezwykłym bohaterstwem w czasie II wojny światowej, walcząc zwycięsko od 1939 roku po maj roku 1945. Został za to odznaczony Orderem Wojennym Virtuti Militari, a tylko jeden pułk w roku mógł dostąpić tego zaszczytu. Na tle wspomnień o heroicznych bojach Brygady Pancernej płk. Maczka toczy się reporterska opowieść o zwykłym żołnierzu. 10:25 SENSACJE XX WIEKU - ZAGINIONE ARCHIWA, CZ. 2 Kameralne i studyjne (widowisko), 24 min, Polska, 2001 Reżyseria: Wojciech Pacyna Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Jan Tarczyński Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Druga część odcinka poświęconego roli polskiego wywiadu w okresie II wojny światowej. 31 sierpnia 1939 pracownicy Ministerstwa Spraw Zagranicznych, archiwów wojskowych i wywiadu rozpoczęli gorączkowe palenie akt. Niestety nie udało się zniszczyć lub zabezpieczyć wszystkich akt; niektóre z bardzo ważnych dokumentów trafiły w ręce Abwehry. Wiadomo, że na ich podstawie tylko w 1939 roku aresztowano 15 osób zwerbowanych przez wywiad polski, z których 10 skazano na śmierć. Śmierć poniosło także wielu oficerów II Oddziału, szczególnie zajadle tropionych przez Abwehrę. 11:00 "303" Film dokumentalny, 58 min, Polska, 2016 Reżyseria: Tomasz Magierski Historia pilotów Dywizjonu 303: Witolda Urbanowicza, Mirosława Ferica i Johna Kenta. Bohaterami filmu są ich dzieci: Witold Urbanowicz junior, Filip Feric i Alexandra Kent, którzy podążając śladami ojców odkrywają nieznane dla widza fakty z kariery i życia osobistego asów Bitwy o Wielką Brytanię. Urodzeni i wychowani poza granicami Polski bohaterowie dokumentu komunikują się po angielsku, przez co opowiadana historia staje się łatwiej zrozumiała dla międzynarodowej widowni. Akcja filmu rozpoczyna się we wrześniu 2012 r. , kiedy to synowie pilotów odbywają podróż do Dęblina, aby wziąć tam udział w prezentacji samolotów Mig - 29 ozdobionych portretami Witolda Urbanowicza i Mirosława Ferica. Ważną częścią narracji filmu jest kronika Dywizjonu 303 założona przez Mirosława Ferica, a także niepublikowana dotąd korespondencja Witolda Urbanowicza z jego żoną Jadwigą Korsak oraz dzienniki Johna Kenta. Wykorzystane zostaną także oryginalne nagrania radiowe i unikalne filmowe materiały archiwalne. Współczesnym akcentem w filmie jest sekwencja malowania portretów polskich pilotów na samolotach Mig - 29 w jednostce w Mińsku Mazowieckim. Na tle tych scen przedstawiamy historię Eskadry Kościuszkowskiej oraz jej międzynarodowy charakter i znaczenie. Podobny wydźwięk ma scena odkopywania w podwarszawskich lasach szczątków samolotu P - 11c Mirosława Ferica, zestrzelonego we wrześniu 1939 roku. 12:20 CZAS HONORU - ODC. 64 "KONIEC TEJ MIŁOŚCI" Serial wojenny, 43 min, Polska, 2012 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Grzegorz Kuczeriszka Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki Bronek, Władek i Janek docierają do miejsca, gdzie są przetrzymywani członkowie podziemia. Wśród aresztowanych jest także Lars Rainer, który licząc na szansę ucieczki, przekazuje Władkowi plan pomieszczeń więziennych. Kolejny raz wspomina o archiwum AK. Wasilewski dostaje zlecenie obserwacji i ochrony zbliżającej się premiery "Ślubów panieńskich". Władek prosi Wandę o pomoc i wstawiennictwo u Karola, gdyż tylko on może wiedzieć, gdzie wywieziono Rudą. Ada Lewińska niespodziewanie odwiedza Kazimierza i zdradza mu ponury fakt dotyczący majora Zwonariewa. Pułkownik Orlicki przekazuje Władkowi instrukcje z Londynu dotyczące archiwum AK, które bezwzględnie ma się znaleźć poza zasięgiem NKWD i UB. Musi być jak najszybciej przekazane do Londynu. 13:15 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - PERU: INKASKI KLEJNOT (FLAVORS) Film dokumentalny, 51 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Peru jest ziemią kontrastów: dynamicznych miast i starożytnych ruin. To Ameryka Południowa w pigułce. Zapomniane świątynie, ukryte skarby, grobowce, a także niezwykła przyroda - od wieków kuszą podróżników i poszukiwaczy przygód. Bogactwa Świętej Doliny, gigantyczna Lima, pływające wyspy na jeziorze Titicaca czy tajemnicze Machu Picchu pobudzają wyobraźnię i obiecują niezwykłą podróż śladami dawnego imperium Inków. 14:15 BYLIŚMY PIERWSI. POZNAŃ 56 Film dokumentalny, 43 min, Polska, 2016 Reżyseria: Sławomir Koehler Scenariusz: Sławomir Koehler Zdjęcia: Tomasz Kornat Film o pragnących wolności chłopakach z poznańskich ulic, którzy dziś mają już około osiemdziesiątki. Z bronią w ręku walczyli z systemem komunistycznej władzy, gdy związkowcy z zakładów "Cegielskiego" i innych, domagający się jedynie spełnienia postulatów, dotyczących standardów pracy i płacy, wycofali się do domów. Wydarzenia poznańskie opowiedziane przez różne grupy uczestników, przez byłych związkowców z kilku zakładów, przez grupę bojowników dowodzonych przez Janusza Kulasa ps. Edi Polo, przez chłopaków z rogów poznańskich ulic, byłych rockandrollowców, jazzmanów z kręgu Komedy związanego z Poznaniem, studentów, bikiniarzy i innych. Wszyscy oni walczyli przeciw systemowi i przeciw radzieckiej dominacji. W filmie wystąpią też młodzi ludzie z poznańskich szkół, potomkowie uczestników czerwcowej rewolty, dla których tamte wydarzenia są czymś bardzo ważnym i inspirującym. Pierwszy w PRL - u strajk generalny i demonstracje uliczne zostały krwawo stłumione przez wojsko i milicję, a samo wydarzenie propaganda PRL - u określiła jako wypadki czerwcowe lub wręcz przemilczała. Obecnie Czerwiec ’56 bywa określany jako poznański bunt, rewolta, powstanie poznańskie. Strajk wybuchł o godz. 6:30, 28 czerwca 1956 roku w tak zwany czarny czwartek w Zakładach Przemysłu Metalowego H. Cegielski Poznań, które wówczas nosiły nazwę Zakłady im. Józefa Stalina. Strajk przerodził się w spontaniczny protest przeciw władzy. Został stłumiony przez liczące ponad 10 tys. żołnierzy oddziały Wojska Polskiego pod dowództwem wywodzącego się z Armii Czerwonej generała Stanisława Popławskiego. Po pacyfikacji - jak się wyraził - zbuntowanego miasta, chwalił się on wykorzystaniem w Poznaniu swoich doświadczeń ze Stalingradu. W czerwcu 1956 roku przeciwko demonstrantom użyto broni palnej. W pacyfikacji Poznania uczestniczyło 360 czołgów. W wyniku walk ulicznych obrażeń doznało 800 osób, zginęło 58. Poznański Czerwiec stał się początkiem gomułkowskiej odwilży, która nastąpiła w październiku 1956 roku, a też w pewnym sensie zaczynem do powstania przeciwko komunistycznej władzy na Węgrzech. O poznańskim powstaniu opowiedzą też kobiety, które czynnie brały udział w wydarzeniach, przypadkowi uczestnicy zajść, przechodnie, świeżo upieczeni maturzyści, rodziny ofiar, m.in. 13 - letniego Romka Strzałkowskiego, najmłodszej śmiertelnej ofiary walk ulicznych, wśród siedemnastu nieletnich. Romek wyszedł z domu po zakupy. Gdy natknął się na demonstrujący tłum, przyłączył się z transparentem "Żądamy nauki religii w szkole". Na ul. Kochanowskiego z okien budynku bezpieki w kierunku tłumu padły strzały. Romek pod gradem kul podniósł sztandar, co wywołało entuzjazm demonstrantów. Został zastrzelony. Dziś istnieje kilka interpretacji świadków tego wydarzenia. Sprawców do dziś nie ukarano. Strzałkowski stał się symbolem i bohaterem licznych utworów literackich. 15:10 MONT SAINT - MICHEL: OPACTWO NA SKALE (MONT SAINT - MICHEL: RESISTANCE THROUGH THE AGES) Film dokumentalny, 60 min, Wielka Brytania, 2016 Klasztor Mont Saint - Michel we Francji, wznoszący się przy brzegu Atlantyku jak magiczny, baśniowy pałac, jest jednym z najbardziej rozpoznawalnych obiektów na świecie. Ten film przedstawia jego XIII - wieczną historię. Autorzy docierają do miejsc, do których zwiedzający nie mają wstępu. Prezentują także opinie ekspertów oraz wizualizacje 3D obiektu. Położony na granicy Bretanii i Normandii, Mont Saint - Michel jest wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Został wybudowany na dużej granitowej skale na morzu. Do tego imponującego romańskiego opactwa benedyktynów można dotrzeć pieszo, tylko podczas odpływu. Pomimo tego rocznie odwiedza go ponad 2, 5 miliona turystów, co czyni go trzecim najbardziej popularnym zabytkiem we Francji. Dokument pokazuje ogromne wyzwanie inżynieryjne, jakim była budowa tego opactwa, niesamowitej wieży poświęconej Archaniołowi Gabrielowi oraz wioski. Lokalizacja opactwa, które w przeszłości było miejscem kultu i więzieniem, w obliczu klęsk żywiołowych, angielskich ataków czy zniszczenia, od zawsze była jego największym atutem. Opuszczony przez lata, kilkadziesiąt lat temu został na nowo odkryty przez pielgrzymów i turystów. 16:25 HISTORIA POLSKI - JAZZ NA KALATÓWKACH Film dokumentalny, 55 min, Polska, 2017 Reżyseria: Robert Kaczmarek Scenariusz: Zdzisław Sajuk Zdjęcia: Andrzej Adamczyk Film dokumentalny o słynnym Jazz Camping Kalatówki, który odbył się w 1959 roku. Na Kalatówkach zjawiło się blisko 70 osób, jazzmani: Krzysztof Komeda, Andrzej Trzaskowski, Andrzej Kurylewicz, Zbigniew Namysłowski, Jan Ptaszyn Wróblewski, Jerzy Duduś Matuszkiewicz. Wraz z nimi ludzie ze środowiska artystycznego: początkujący reżyser filmowy Roman Polański, aktorki i modelki: Barbara Kwiatkowska, Teresa Tuszyńska, Maja Wachowiak, Grażyna Hase, fotograficy i plastycy Wojciech Plewiński i Rosław Szaybo, Marian Eile, ówczesny redaktor naczelny "Przekroju". Po II zjeździe w 1960 r. nastąpiła długa przerwa. Impreza została wznowiona w 1977 r. za sprawą Marty Łukaszczyk, szefowej Hotelu Górskiego PTTK Kalatówki oraz Małgorzaty i Zbigniewa Namysłowskich. O swoich spotkaniach na Kalatówkach opowiedzą uczestnicy pierwszego zlotu: red. Jan Borkowski, który obok Jana Zylbera był organizatorem pierwszego zlotu na Kalatówkach, Jan Ptaszyn - Wróblewski, Grażyna Hase, Andrzej Dąbrowski, Katarzyna Gärtner, Rosław Szaybo. To były czasy, gdzie w sumie jazzmanów może było około trzydziestu. Była to elitarna grupa. Ten jazz cały, to było dla wielu całe życie. Jazz to było pragnienie wolności. To był sen o Ameryce. To był sen o niepodległości. To był zryw młodego pokolenia. Jazz był takim elementem, który nas jakby wiódł ku naszym ideałom. Ideałom życia w wolności, w demokracji, w wartości jednostki. Poprzez wspomnienia żyjących uczestników pierwszego Jazz Camping Kalatówki z 1959 r. , a także kolejnych zjazdów oraz nagrania archiwalne: filmowe i audio, fotografie, plakaty i muzykę odtworzy historię spotkań jazzowych na Kalatówkach. Film przypomni początki jazzu katakumbowego w pierwszej połowie lat lat 50. Dokument przedstawi dwa legendarne zespoły muzyczne: Hot Club Melomani i Sekstet Komedy. Przywoła atmosferę artystyczną epoki odwilży po 1956 r. , kiedy to rozkwitły kluby i teatrzyki studenckie, nastąpiła fascynacja jazzem. 17:30 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - Z OTCHŁANI DZIEJÓW Magazyn, 22 min, Polska, 2016 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Z otchłani dziejów Sanktuarium Relikwii Drzewa Krzyża Świętego to z pewnością jedno z najniezwyklejszych polskich sanktuariów. Przez setki lat cel pątniczego wysiłku biednych i możnych niosących swe prośby przed majestat Świętego Krzyża. Celem naszego przyjazdu w to miejsce jest pomoc zakonnikom w zmaganiach z tajemnicami świątyni. Ostatnie badania archeologiczne wykazały tu istnienie fundamentów świątyni romańskiej z przełomu XI i XII w. Studiowanie dziejów tej świątyni to trochę tak jak wertowanie podręcznika historii Polski. Tradycja benedyktyńska przypisuje fundacje klasztoru Bolesławowi Chrobremu. Ostrożniejsi historycy, którzy zwykle wolą opierać się na dokumentach, wskazują na Bolesława Krzywoustego. Ale jak by nie było, zawsze Święty Krzyż miał majestat królów Polski i majestat Rzeczypospolitej. Świątynię bardzo często nawiedzali Jagiellonowie, zwłaszcza pielgrzymujący tu siedmiokrotnie Władysław Jagiełło. Monarsza aura Świętego Krzyża i powiązania z najważniejszymi wydarzeniami w kraju obróciły później przeciw temu miejscu wyjątkową nienawiść zaborców. Korzenie starożytnego miasta Jako cel następnej wyprawy również wybieramy miejsce z wielce szacowną metryką. Przemyśl to miasto, o którym powiadają, że nie sposób tu wbić łopaty w ziemię, nie wywołując sensacji archeologicznej. W podziemiach przemyskiego Rynku znajduje się bardzo dobrze zachowany kolektor miejski, który już częściowo został odrestaurowany i udostępniony dla turystów. 17:55 KOŁO HISTORII - POLOWANIE NA KATA Reportaż, 29 min, Polska, 2013 Scenariusz: Dorota Kosierkiewicz Zdjęcia: Mateusz Śliwa "Polowanie na kata" zrealizowane w konwencji filmu kryminalnego to zapis zbrodni i kary. Oberleutnant Albert Schuster, nazistowski morderca, osławiony kat Łysogór, jako jeden z nielicznych stanął przed sądem za zbrodnie wojenne na Polakach. Rodziny jego ofiar czekały na to 30 lat. Po II wojnie tropił go sędzia Andrzej Jankowski z Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Kielcach. Przesłuchiwał świadków pacyfikacji świętokrzyskich wsi, badał polskie i niemieckie dokumenty. Musiał udowodnić winę zbrodniarza. W 1973 r. Schuster stanął przed sądem w Karl - Marx - Stadt. Oskarżono go o mord na 400 Polakach, większość zabił sam. Mordował dzieci, kobiety i starców, paląc żywcem, strzelając w głowę lub w plecy. Dostał wyrok śmierci. Niewiele się mówi i pisze o zbrodniach na wsi polskiej w czasie II wojny światowej. A jest to ciągle niezabliźniona rana. W trakcie realizacji programu okazało się, że w ekipie realizującej dokument niemal każdy stracił swoich bliskich w czasie pacyfikacji świętokrzyskich wsi. 18:45 POPIELEC - ODC. 2 - PÓŁPANEK Serial wojenno - obyczajowy, 53 min, Polska, 1982 Autor: Włodzimierz Kłaczyński Reżyseria: Agnieszka Arnold, Ryszard Ber Scenariusz: Ryszard Ber, Wiesław Myśliwski Zdjęcia: Wiesław Kaczmarek Muzyka: Jerzy Maksymiuk Aktorzy: Hanna Skarżanka, Andrzej Bielski, Bogusz Bilewski, Marian Glinka, Jerzy Karaszkiewicz, Irena Kownas, Danuta Snarska, Ewa Ziętek, Michał Kula, Zbigniew Zamachowski, Joanna Żółkowska Józuś, nie bacząc na czyhające zewsząd niebezpieczeństwa, kontynuuje romans z Leonką. Niemcy urzadzają oblawę na miejscowych Żydów. Pomaga im Waluś. Niedługo zostaje ciężko pobity. Lokalna społeczność podejrzewa, że to sprawka Półpanka, który wszakże stanowczo zaprzecza. Jego sytuację dodatkowo pogarsza miejscowy ciemny typ Połyszko, który winą za napad swej bandy na spokojnego gospodarza obciąża właśnie Półpanka. Ten jednak dowiaduje się o tym i postanawia ująć prawdziwych sprawców. Tymczasem granatowa policja szykuje obławę na niego i Józusia. 19:50 BOMBA - CZ. 2/2 Film dokumentalny, 60 min, USA, 2015 Reżyseria: Rushmore Denooyer, Kirk Wolfinger Scenariusz: Rushmore Denooyer Film opowiada historię bomby atomowej, jednego z najpotężniejszych i najbardziej destrukcyjnych wynalazków w historii. Pokazuje, jak ludzie poskromili jej niesamowitą moc i jakie wyzwania stawia to przed nimi, począwszy od 1945 roku. Odrestaurowane materiały filmowe, z których część dopiero niedawno ujawniono, pokazują kulisy pracy nad wynalezieniem pierwszej bomby atomowej i to jak zmieniła świat, zapoczątkowując nową erę. Rzadkie nagrania testów jądrowych z lat 50. i 60. ujawniają moc i zaskakująco pociągające piękno nuklearnych eksplozji. W filmie wystąpili: historyk specjalizujący się w badaniach nad bronią nuklearną Richard Rhodes, były sekretarz obrony William Perry, były sekretarz stanu George Shultz, a także liczni naukowcy, projektanci broni, piloci oraz zwykli ludzie, którzy mieli styczność z bombą atomową. Dzięki temu każdy może zweryfikować swój pogląd o trafności decyzji społeczeństw, by żyć obok wynalazku, który w każdej chwili może zniszczyć Ziemię. 21:00 CICHA WOJNA - NADCHODZĄ ROSJANIE - ODC. 2 (THE RUSSIANS ARE COMING - EP. 2) Film dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2013 Reżyseria: Graham Cooper W drugiej połowie XX wieku toczyła się zimna wojna między USA i ZSRR. Oba kraje dysponowały gigantycznymi arsenałami nuklearnymi. Kilkakrotnie dochodziło do sytuacji grożących globalnym konfliktem. Terenem konfrontacji były też - o czym mało kto wiedział - podmorskie głębiny. Dwuczęściowy film dokumentalny zawiera zupełnie nieznane materiały archiwalne, a także relacje osób bezpośrednio zaangażowanych w supertajne szpiegowskie działania okrętów podwodnych obu mocarstw. Dowiadujemy się, jak wyglądało życie na tych okrętach i jak tropiono się nawzajem, doprowadzając do dramatycznych sytuacji, gdy wydawało się, że wybuch wojny nuklearnej jest nieunikniony. 22:00 MARZYCIELE - KOSSAKÓWKA Dysk./wywiad/debata, 20 min, Polska, 2019 Reżyseria: Sylwester Szefer Scenariusz: Sylwester Szefer Zdjęcia: Wojciech Kursa Muzyka: Krzysztof Suchodolski Wykonawcy: Piotr Legutko (prowadzący), Paweł Nowakowski Dworek Kossaków w Krakowie to gniazdo kilku pokoleń znakomitych talentów malarskich i literackich. Protoplastą rodu jest Juliusz Kossak, który w 1869 roku zakupił dom przy ówczesnym placu Latarnia (obecnie plac Kossaka). Tu powstała pracownia malarska, w której tworzył także syn Juliusza Wojciech, a potem wnuk Jerzy. Siostrami Jerzego były Maria Pawlikowska - Jasnorzewska poetka i dramatopisarka oraz Magdalena Samozwaniec, pierwsza dama polskiej satyry. Kossakówka była otwartym domem dla inteligencji i artystów Krakowa. Można tu było spotkać Asnyka, Witkacego, Fałata, Stryjeńską, Tuwima, Boya, Paderewskiego i wielu innych wybitnych twórców. 22:30 PROWOKATOR Dramat, 88 min, Polska/Wielka Brytania/Czechy 1995 Reżyseria: Krzysztof Lang Scenariusz: Maciej Maciejewski, Krzysztof Lang Zdjęcia: Artur Reinhart Muzyka: Michał Lorenc Aktorzy: Bogusław Linda, Krzysztof Pieczyński, Danuta Stenka, Bartek Topa, Piotr Wawrzyńczak, Andrzej Blumenfeld, Janusz Nowicki, Henryk Bista, Edyta Olszówka, Monika Bolly, Joanna Trzepiecińska, Adam Bauman, Paweł Nowisz Akcja filmu rozgrywa się na początku XX wieku, w zaborze rosyjskim i austriackim. Artur Herling (Bogusław Linda) przeprowadza zamach na carskiego dygnitarza. Podczas akcji ginie także kilkuletnia córeczka oficera, a jego żona zostaje okaleczona. Herling zostaje schwytany i trafia do więzienia. Udaje mu się jednak uciec. Trafia do Zakopanego i dociera do małej grupy anarchistów, kierowanych przez Andrzeja Woydę. Woyda i jego ludzie przygotowują serię zamachów na carskich dygnitarzy. Herling pomaga im w konstruowaniu bomb. Cały czas jednak dręczą go wyrzuty sumienia, obsesyjnie powraca obraz zabitej dziewczynki. On, który popełnił kilkanaście morderstw politycznych, zaczyna mieć wątpliwości co do swoich działań. Atmosfera zagęszcza się podczas wspólnych wypraw w góry. Marta, kobieta Woydy, ma bowiem ochotę na romans z Herlingiem. Dużą rolę odgrywa w tym filmie tatrzańska przyroda, na tle której rozgrywa się znaczna część akcji. Bohaterowie to zapaleni taternicy. "Początek naszego wieku to również początek taternictwa. Wówczas nie miało ono jeszcze charakteru sportu wyczynowego, było raczej przejawem wolnego ducha." - mówi Krzysztof Lang, który sam przez 15 lat zajmował się wspinaczką. Sceny, w których bohaterowie wspinają się w górach, zrealizowano w Tatrach, z udziałem przyjaciół reżysera z tatrzańskiego TOPR - u. Aktorzy odbyli krótki kurs wspinaczki, najpierw przygotowywali się w podwarszawskich bunkrach, później w Jurze Krakowsko - Częstochowskiej. Sceny rozgrywające się w warszawskiej Cytadeli grane są w języku rosyjskim. Mocną stroną filmu są zdjęcia Artura Reinharta, który w roku 1994 jako najlepszy operator zdobył Złotą Żabę na festiwalu Camerimage. 00:10 SENSACJE XX WIEKU - ZAGINIONE ARCHIWA, CZ. 2 Kameralne i studyjne (widowisko), 24 min, Polska, 2001 Reżyseria: Wojciech Pacyna Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Jan Tarczyński Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Druga część odcinka poświęconego roli polskiego wywiadu w okresie II wojny światowej. 31 sierpnia 1939 pracownicy Ministerstwa Spraw Zagranicznych, archiwów wojskowych i wywiadu rozpoczęli gorączkowe palenie akt. Niestety nie udało się zniszczyć lub zabezpieczyć wszystkich akt; niektóre z bardzo ważnych dokumentów trafiły w ręce Abwehry. Wiadomo, że na ich podstawie tylko w 1939 roku aresztowano 15 osób zwerbowanych przez wywiad polski, z których 10 skazano na śmierć. Śmierć poniosło także wielu oficerów II Oddziału, szczególnie zajadle tropionych przez Abwehrę. 00:40 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - ZBRODNIA I KARA Magazyn, 24 min, Polska, 1993 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Zbigniew Maziarz Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Film Bogusława Wołoszańskiego poświęcony procesowi norymberskiemu. Zdjęcia lotnicze zbombardowanego przez aliantów starego miasta i nowszych dzielnic; z gmachów publicznych w Norymberdze ocalał nienaruszony kompleks budynków sądu i więzienia. Wykorzystano nagrania z procesu zbrodniarzy niemieckich, kroniki nazistowskie, współczesne zdjęcia korytarzy i cel więzienia norymberskiego i Spandau. 01:15 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - Z OTCHŁANI DZIEJÓW Magazyn, 22 min, Polska, 2016 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Z otchłani dziejów Sanktuarium Relikwii Drzewa Krzyża Świętego to z pewnością jedno z najniezwyklejszych polskich sanktuariów. Przez setki lat cel pątniczego wysiłku biednych i możnych niosących swe prośby przed majestat Świętego Krzyża. Celem naszego przyjazdu w to miejsce jest pomoc zakonnikom w zmaganiach z tajemnicami świątyni. Ostatnie badania archeologiczne wykazały tu istnienie fundamentów świątyni romańskiej z przełomu XI i XII w. Studiowanie dziejów tej świątyni to trochę tak jak wertowanie podręcznika historii Polski. Tradycja benedyktyńska przypisuje fundacje klasztoru Bolesławowi Chrobremu. Ostrożniejsi historycy, którzy zwykle wolą opierać się na dokumentach, wskazują na Bolesława Krzywoustego. Ale jak by nie było, zawsze Święty Krzyż miał majestat królów Polski i majestat Rzeczypospolitej. Świątynię bardzo często nawiedzali Jagiellonowie, zwłaszcza pielgrzymujący tu siedmiokrotnie Władysław Jagiełło. Monarsza aura Świętego Krzyża i powiązania z najważniejszymi wydarzeniami w kraju obróciły później przeciw temu miejscu wyjątkową nienawiść zaborców. Korzenie starożytnego miasta Jako cel następnej wyprawy również wybieramy miejsce z wielce szacowną metryką. Przemyśl to miasto, o którym powiadają, że nie sposób tu wbić łopaty w ziemię, nie wywołując sensacji archeologicznej. W podziemiach przemyskiego Rynku znajduje się bardzo dobrze zachowany kolektor miejski, który już częściowo został odrestaurowany i udostępniony dla turystów.