TVP Historia Sobota, 06.07.2019 06:05 BYŁ TAKI DZIEŃ - 6 LIPCA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1687 - "Matematyczne zasady filozofii przyrody" Isaaca Newtona; 1905 - pierwsze opowiadanie Maurice'a Leblanca o postaci Arsene ' a Lupina; 1971 - zmarł Louis Armstrong; 1978 - ukazał się pierwszy numer kwartalnika "Krytyka"; 06:10 DWADZIEŚCIA LAT MINĘŁO... - 1991 / 3 Magazyn, 40 min, Polska, 2008 Jesień i początek zimy 1991 roku to okres roszad i układanek poprzedzających powstanie rządu Jana Olszewskiego. Rządu, który miał być rządem przełomu, silnym startem w III Rzeczpospolitą. W tym odcinku wspólnie z komentującym te czasy Marcinem Wolskim obserwujemy migawki filmowe i satyryczne odcinki "Polskiego zoo" jego autorstwa w brawurowej reżyserii Jerzego Kryszaka i Andrzeja Zaorskiego. Zwieńczeniem jest zoologiczna szopka będąca pastiszem "Wesela" Wyspiańskiego. I śmieszna, i trochę straszna. 06:50 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - PERU: INKASKI KLEJNOT (FLAVORS) Film dokumentalny, 51 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Peru jest ziemią kontrastów: dynamicznych miast i starożytnych ruin. To Ameryka Południowa w pigułce. Zapomniane świątynie, ukryte skarby, grobowce, a także niezwykła przyroda - od wieków kuszą podróżników i poszukiwaczy przygód. Bogactwa Świętej Doliny, gigantyczna Lima, pływające wyspy na jeziorze Titicaca czy tajemnicze Machu Picchu pobudzają wyobraźnię i obiecują niezwykłą podróż śladami dawnego imperium Inków. 08:15 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 45 ŻOLIBORZ Magazyn, 23 min, Polska, 2017 Reżyseria: Jacek Sołtysiak Scenariusz: Tomasz Malkowski Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor W tym odcinku Tomasz Bednarek odwiedzi jedną z najpiękniejszych warszawskich dzielnic: zielony i modernistyczny Żoliborz. Jego piękno sławi nawet nazwa, pochodząca z języka francuskiego, a będąca spolszczeniem dwóch słów: joli bord [żoli bo: r], co znaczy piękny brzeg. To właśnie tu można najlepiej poczuć klimat przedwojennej stolicy. Dzielnica, zbudowana w większości w dwudziestoleciu międzywojennym zasłynęła ze śmiałych eksperymentów architektonicznych. Można tu zobaczyć wiele modernistycznych willi oraz zabudowę w dworkowym stylu. Warto też odwiedzić Kościół św. Stanisława Kostki, z którym był związany bł. ks. Jerzy Popiełuszko, Centrum Olimpijskie i Park Kępa Potocka. Ważnym miejscem na Żoliborzu jest Cytadela - dawna twierdza, przez lata zamknięty teren wojskowy, a dziś coraz szerzej udostępniany zwiedzającym. To tu jesienią 2015 roku otwarto Muzeum Katyńskie - najważniejszą na świecie placówkę zajmującą się upowszechnianiem wiedzy o zbrodni katyńskiej. Obecnie na Cytadeli trwa budowa dwóch olbrzymich obiektów: Muzeum Historii Polski i Muzeum Wojska Polskiego. Po ich ukończeniu Cytadela stanie się największą dzielnicą muzeów w Polsce. 08:45 ZMIENNICY - ODC. 9/15 - PODRÓŻ SENTYMENTALNA Serial komediowy, obyczajowy, 64 min, Polska 1986 Reżyseria: Stanisław Bareja Scenariusz: Stanisław Bareja, Jacek Janczarski Zdjęcia: Wojciech Jastrzębowski Muzyka: Przemysław Gintrowski Aktorzy: Mieczysław Hryniewicz, Ewa Błaszczyk, Marcel Szytenchelm, Krystian Tomczak, Józef Pieracki, Mieczysław Czechowicz, Krzysztof Zaleski, Anna Gronostaj, Jerzy Przybylski, Tomasz Dedek, Bronisław Pawlik Kasia i Jacek jadą na cały dzień do Pomiechówka, gdzie chłopak mieszka na stałe. Randka nie udaje się, gdyż pan Mastalerz przystępuje do remontu zrujnowanego pałacyku, w którym mieszka Jacek - po obiekcie bez przerwy kręcą się murarze. Za to oboje pomagają Ksaweremu Radziwiłłowi w odnalezieniu zakopanego w parku rodzinnnego skarbu. Tymczasem Marian Koniuszko szaleje jako taksówkarz. Rozbija latarnie, dewastuje wóz, ucieka przed milicją. Idzie też do łóżka z prostytutką Mariolą. Nie wie, że jest ona w ciąży, a jej opiekun fotografuje ich oboje - zdjęcie ma być dowodem w sprawie o ustalenie ojcostwa. 10:05 OKRASA ŁAMIE PRZEPISY - TAJEMNICE DOMOWEJ KIEŁBASY Magazyn, 25 min, Polska, 2018 Reżyseria: Tomasz Rostworowski Scenariusz: Tomasz Rostworowski, Karol Okrasa Zdjęcia: Józef Szymura, Jarosław Frankowski, Sławomir Orman Wykonawcy: Karol Okrasa (prowadzący) W kolejnym odcinku Karol Okrasa wyruszy do gospodarstwa pana Zdzisława, który od lat 80. XX wieku wytwarza domowym sposobem wspaniałą kiełbasę. Zaczął na początku stanu wojennego, kiedy to powszechne braki i mięso na kartki sprawiały, że ludność w miastach rozpaczliwie poszukiwała dodatkowego zaopatrzenia u krewnych na wsi. Kiełbasa pana Zdzisława szybko zdobyła uznanie wygłodniałych mieszczuchów. Dziś sklepy i supermarkety pełne są wszelakich wyrobów wędliniarskich. Ale wciąż wśród przyjaciół i krewnych wielu jest amatorów domowej kiełbasy od pana Zdziśka. Dlatego Karol postanowił pokazać widzom, jak robi się taką kiełbasę, jak powstaje kiełbasa biała, a jak wędzona. I korzystając z tak wspaniałego produktu, przygotuje własne propozycje. Mając do dyspozycji kiełbasę pana Zdziśka, Karol przygotuje ciekawe potrawy. 1/ Pierożki nadziane farszem z kiełbasy podane z jarmużem i kurkami; 2/ Pieczona biała kiełbasa z jabłkami i cebulą. Ponadto Karol Okrasa pokaże jak przygotować czysto wegański smalec, ale pachnący i smakujący zupełnie jak prawdziwy. 10:35 SZLAKIEM AMFOR. HISTORIA PODBOJU GALII (THE AMPHORAE ROAD) Film dokumentalny, 51 min, Francja, 2016 Reżyseria: Nicolas Jouvin Scenariusz: Nicolas Jouvin Historia podboju obszaru Galii przez Rzym w pierwszym stuleciu przed naszą erą. 11:40 HISTORIA JEDZENIA PO AMERYKAŃSKU - KULINARNI REWOLUCJONIŚCI. ODC. 1/6 (ODC. 1/6) Film dokumentalny, 44 min, USA, 2014 Reżyseria: Braden Mcilvaine Scenariusz: Eric Nelson JEDZENIE. Było kołem napędowym prawie wszystkiego, co kiedykolwiek zrobiliśmy jako gatunek, a jednak jest jednym z najczęściej pomijanych aspektów w historii ludzkości. Na początku głód zmuszał nas do polowania, potem do uprawy roli i osiedlenia się, co miało ogromny wpływ na pojawienie się pierwszych cywilizacji. Żeby zaspokoić głód, przepływaliśmy oceany, podbijając kolejne ziemie, ale to nadal nie wystarczyło. Ludzie stawali się coraz bardziej wyrafinowani, więc coraz bardziej wyrafinowane stawały się ich potrzeby. W poszukiwaniu smaku, ale i wygody, wykorzystaliśmy naukę i technologię. Dla naszych zachcianek: mięsa czy cukru, śmieciowego jedzenia czy piwa, apetyt ludzkości zmienił planetę, wpłynął na naszą historię i zapewne nadal będzie wpływał na naszą przyszłość. Z serii dowiadujemy się, między innymi, jak konserwy mięsne pomogły pokonać Hitlera, w jaki sposób kiełbasa dotarła do każdego zakątka Cesarstwa Rzymskiego i jaki był udział przypraw w stworzeniu światowej gospodarki. 12:35 LIFE - ŻYCIE. CZ. 5. PTAKI (LIFE. BIRDS. (5/10)) Film dokumentalny, 48 min, Wielka Brytania, 2009 Zdjęcia: Barrie Britton Muzyka: George Fenton 150 milionów lat temu, kiedy zbliżał się złoty wiek dinozaurów, z jednej z ich grup wyewoluowała nowa linia o niezwykłym znaczeniu. Choć u tych zwierząt zachowało się wiele cech charakterystycznych dla gadów, to rozwinęły się także nowe, wyjątkowe cechy budowy - pióra, które umożliwiały latanie. Ptaki opanowały niebo. Mogą wędrować szybciej i dalej niż jakakolwiek inna grupa zwierząt. Ale taki przywilej niesie ze sobą wiele wyzwań, z którymi ptaki muszą się zmierzyć w kulminacyjnych momentach życia. 13:40 SZEROKIE TORY - JEDEN DZIEŃ Z ŻYCIA BIZNESMENA W RYDZE Reportaż, 26 min, Polska, 2001 Scenariusz: Barbara Włodarczyk Zdjęcia: Wiktor Politow W tym wydaniu spotkanie z współwłaścicielem firmy budowlanej, Valdisem Kalnozolsem, który należy do elity finansowej Łotwy. Valdis reprezentuje tę grupę ludzi, którzy najbardziej odczuli poprawę życia na Łotwie. Reportaż pokazuje, co się zmieniło w tym kraju po upadku Związku Radzieckiego. 14:10 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.I - ODC. 9 320 METRÓW POD ZIEMIĄ Film dokumentalny, 27 min, Polska, 2015 Reżyseria: Radosław Kotarski Scenariusz: Radosław Kotarski Jak trudne życie wiódł górnik sto lat temu? Aby to sprawdzić Radosław Kotarski wyrusza do Zabrza, by w zabytkowej Kopalni Węgla Kamiennego Guido na własnej skórze przekonać się o znojach pracy na dole. Na dodatek tłumaczy, dlaczego XIX - wieczni górnicy chodzili do pracy w eleganckich koszulach i sam, w podobnym ubraniu, zabiera się za fedrowanie węgla. Co najciekawsze, po paru dniach spędzonych w kopalni prowadzący zupełnie zmienia zdanie o współczesnym wyobrażeniu o górniku, którego praca jest jeszcze trudniejsza, niż mogłaby się wydawać na pierwszy rzut oka. 15:40 SPÓR O HISTORIĘ - SOWIECKA AGENTURA W II RP Dysk./wywiad/debata, 30 min, Polska, 2019 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Wykonawcy: Tomasz Muller (prowadzący) Pomimo zatrzymania przez Polaków latem 1920 roku pochodu rewolucji bolszewickiej na Zachód, Rosja sowiecka nie zarzuciła swoich ekspansywnych planów podboju Polski i Europy. Zostały one tylko odłożone w czasie, a Stalin czekał na dogodny moment do ataku. Sowieci starali się zbudować swoją agenturę w strukturach Rzeczypospolitej. Co dziś wiemy o sowieckiej siatce szpiegowskiej w administracji państwowej i siłach zbrojnych II Rzeczypospolitej? Czy sowieccy agenci byli skuteczni? Czy Stalin mógł wpływać na decyzje podejmowane przez władze Polski przedwojennej? 16:25 ERA KOSMICZNA: HISTORIA NASA - START Z ZIEMI. ODC. 1/4 (THE SPACE AGE: NASA'S STORY) Film dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2009 Reżyseria: John Dunton - Downer Wykonawcy: Jan Wilkans Historia odkrywania kosmosu Przewodnik "Era kosmiczna: historia NASA" (The Space Age: Nasa ' s Story) to świeże spojrzenie na tę wyjątkową organizację i na dążenia ludzkości do zrozumienia wszechświata. Jego autorzy łączą wspaniale odrestaurowany materiał z odkrywczymi, wnikliwymi i pasjonującymi wywiadami z astronautami, a więc z ludźmi ktorzy mieli okazję tam być, a także z członkami ich rodzin i dziennikarzami, dzięki temu serial jawi się jako epicka opowieść o bohaterach, triumfach i tragediach związanych z eksploracją kosmosu. Serial śledzi najważniejsze momenty w jej dziejach, od rywalizacji o wysłanie pierwszego człowieka w przestrzeń kosmiczną do pierwszych kroków na Księżycu. Serial ukazuje również ryzyko i katastrofy nierozerwalnie związane z triumfami i osiągnięciami - wielkie napięcie towarzyszące misji Apollo 13 czy tragedię promu Challenger. "Era kosmiczna" to inspirująca i opowiedziana w przystępny sposób historia podróży człowieka w kosmos. 17:20 MARZYCIELE - SALON U ESTREICHERÓW Dysk./wywiad/debata, 20 min, Polska, 2019 Reżyseria: Sylwester Szefer Scenariusz: Sylwester Szefer Zdjęcia: Wojciech Kursa Muzyka: Krzysztof Suchodolski Wykonawcy: Piotr Legutko (prowadzący), Paweł Nowakowski Stanisław Estreicher wraz z żoną Heleną mieszkali w latach 1909 - 1939 w krakowskiej kamienicy przy ul. Sobieskiego 10. Prowadzili tam jeden z czołowych krakowskich salonów towarzyskich. Przyjaciele i goście byli zapraszani w niedziele między czwartą a ósmą po południu. Stanisław od czasów szkolnych przyjaźnił się z Wyspiańskim, Mehofferem, a także z muzykiem Henrykiem Osieńskim. W salonie gościli Leon Chwistek, Lucjan Rydel, Hanka Ordonówna, Zofia Kossak - Szczucka. Stanisław Estreicher był historykiem prawa, bibliografem, profesorem i rektorem UJ w pierwszych latach po odzyskaniu niepodległości. Zginął w 1939 roku w obozie koncentracyjnym w Sachsenhausen. 18:05 NOCE I DNIE - ODC. 4/12 - WIECZNE ZMARTWIENIA Serial obyczajowy, 50 min, Polska 1977 Scenariusz i reżyseria: Jerzy Antczak Zdjęcia: Stanisław Loth Muzyka: Waldemar Kazanecki Aktorzy: Jadwiga Barańska, Jerzy Binczycki, Beata Tyszkiewicz, Karol Strasburger, Andrzej Szczepkowski, Janina Traczykówna, Jerzy Kamas, Irena Kownas, Ryszarda Hanin i inni Pozornie szczęśliwą rodzinę ciągle nurtują jakieś zmartwieniai kłopoty. Barbarę dręczy zwłaszcza sprawa wychowania dzieci. Nauczycielki angażowane do domu Niechciców zmieniają się często i z różnych powodów. Powrót do miasta to stałe, od lat niespełnione marzenie Barbary. Rozgoryczona i wiecznie zmęczona, odsuwa Bogumiła od siebie. 19:05 GŁOSY Z DALEKA Film dokumentalny, 41 min, Polska, 1992 Reżyseria: Irena Kamieńska, Andrzej Piekutowski Scenariusz: Irena Kamieńska, Andrzej Piekutowski Wspomnienia Polaków zesłanych w czasie ostatniej wojny do Kazachstanu. Po przyjeździe nam miejsce zastali przerażającą swym ogromem pustkę stepu, żadnego drzewa, żadnej nierówności. Zostali rozwiezieni do kołchozów. Ku swojemu zdziwieniu w kazachskich wioskach spotkali wielu Polaków. Byli to dawni mieszkańcy radzieckiej Ukrainy zesłani tu w roku 1936. Zwieziono ich całymi rodzinami, wraz z dobytkiem i zostawiono w szczerym polu. Gnieździli się w szałasach i ziemiankach, umierali masowo z powodu głodu i chorób. Ci przywiezieniu do Kazachstanu w roku 1940 zamieszkali w domach kołchoźników, najczęściej w jednej wspólnej izbie, część z nich musiała sobie jednak wybudować domy - ziemianki z suszonej na słońcu gliny i darni. Pracowali w kołchozach, najczęściej przy uprawie zbóż lub hodowli bydła. Kołchozy były biedne, nieustannie rozkradane przez miejscową ludność. Zresztą w tak ciężkich warunkach kradzież jedzenia była jednym z warunków przeżycia. Najgorsza w Kazachstanie była zima. W czasie burz śnieżnych - "buranów" - zasypywane były całe wioski. Zamarzniętych ludzi znajdowano przy samych domach. Śmierć w zimie oznaczała ogromne kłopoty związane z pogrzebaniem zwłok. W zamarzniętej na kamień ziemi nie udawało się wykopać dostatecznie głębokiego grobu, a płytko zagrzebane zwłoki wywlekane były przez wilki. Ogromnym ciosem dla zesłańców było zerwanie kontaktów z rodzinami w Polsce. Dopiero wtedy w pełni odczuli oderwanie od domu. Szybko nadeszło też coś gorszego - nieustanny głód. Całą żywność z kołchozów oddawano dla potrzeb wojny. Za kradzież jedzenia groziły najsurowsze kary. Nadzieja pojawiła się wraz z tworzeniem się armii Andersa. Matki wysyłały do niej swych synów, mając nadzieję, że to ocali ich od śmierci głodowej. Ksiądz, który jako kapelan w armii Andersa rozpoczął pracę duszpasterską wśród zesłańców, wspomina, że wszędzie, gdzie tylko zdołał dojechać, zastawał ludzi w stanie skrajnego wyczerpania fizycznego i psychicznego. Wielu z nich umierało w osamotnieniu, nędzy i braku jakiejkolwiek nadziei. Oznaką kończącej się wojny były powroty okaleczonych mężczyzn - inwalidów wojennych. Polaków zaczęto też wzywać do siedzib NKWD, gdzie nakłaniano ich do zmiany obywatelstwa z polskiego na rosyjskie. A oni wiedzieli, że dokument z napisem "Polak" jest ostatnią nicią łączącą ich z krajem. Tej szansy nie mieli Polacy zesłani w roku 1936, nie mieli też szansy na powrót do ojczyzny. 20:00 TAJNE AKTA III RZESZY - ODC. 5/6 NAZISTOWSKI DŻIHAD (ODC. 5/6) Film dokumentalny, 48 min, Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Sam Taplin, Paul Jenkins, Sid Bennett Odc. 5 Podczas II wojny światowej ogromna liczba niemieckich Żydów wyjechała na Bliski Wschód w poszukiwaniu bezpiecznego domu. Arabowie widzieli w nowych przybyszach zagrożenie dla własnej tradycji i ustalonego porządku. Rozpoczęły się masowe ataki i prześladowania. Ludność żydowska nie zdołała uciec przed zagładą, a jej los niewiele różnił się od tego, jaki spotkał ich krewnych pozostałych w Europie. 22:05 BEZCENNA DAMA Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2017 Reżyseria: Grzegorz Styła Scenariusz: Katarzyna Kotula, Maria Guzy Zdjęcia: Maciej Dźwigaj, Maciej Mroziewski, Zbigniew Jarosz, Wojciech Kursa Wykonawcy: Towarzystwo Stanisławowskie, Krzysztof Gadacz, Beata Paluch Film poświęcony kolekcji Czartoryskich, a zwłaszcza jej najcenniejszemu obrazowi, "Damie z gronostajem". 00:10 AMERYKA ZA KÓŁKIEM (DRIVING AMERICA) Film dokumentalny, 86 min, USA, 2014 Reżyseria: Russell Pflueger Samochody miały ogromny wpływ na kształt amerykańskiej kultury. Przypadkowe sukcesy, kosztowne porażki i strzeżone tajemnice projektowe wytyczyły drogę dzisiejszej muzyce czy rynkowi dóbr. Ten kompleksowy film opowiada o historii motoryzacji i jej wyjątkowym wpływie na Amerykę, w jaki sposób samochody poruszały serca Amerykanów, napędzały ich marzenia i kształtowały ich życie. Dokument przedstawia osobiste historie ikon światowej popkultury, komików, pisarzy i legend motoryzacji. To kompleksowa historia właśnie o miłości Amerykanów do samochodów. 03:10 DWADZIEŚCIA LAT MINĘŁO... - 1991 / 3 Magazyn, 40 min, Polska, 2008 Jesień i początek zimy 1991 roku to okres roszad i układanek poprzedzających powstanie rządu Jana Olszewskiego. Rządu, który miał być rządem przełomu, silnym startem w III Rzeczpospolitą. W tym odcinku wspólnie z komentującym te czasy Marcinem Wolskim obserwujemy migawki filmowe i satyryczne odcinki "Polskiego zoo" jego autorstwa w brawurowej reżyserii Jerzego Kryszaka i Andrzeja Zaorskiego. Zwieńczeniem jest zoologiczna szopka będąca pastiszem "Wesela" Wyspiańskiego. I śmieszna, i trochę straszna.