TVP3 Sobota, 13.07.2019 06:30 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - NA SKRAJU LOTNISKA - FINAŁ Magazyn, 22 min, Polska, 2015 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Wracamy na lotnisko pod Krosnem, gdzie w gliniaste pole wbił się junkers JU 87 Stuka, znany jako sztukas. W przeciwieństwie do tradycyjnych bombowców wyrzucających swój śmiercionośny ładunek w locie poziomym, sztukas czynił to, nurkując, co dawało szanse na punktowe, chirurgiczne trafienia. W polskiej świadomości ta maszyna zapisała się trwale jako złowroga ikona września 1939 r. Dziś będziemy uczestniczyć w wydobywaniu resztek konstrukcji tego samolotu oraz spróbujemy wyjaśnić, jaka była przyczyna jego upadku. Takie akcje jak te zwykle powodują gremialny lokalny powrót do historii najbliższej okolicy. Nasi rozmówcy nagle przypominają sobie dawno zapomniane rozmowy z przodkami, młodsi zapamiętale fotografują każdą wydobytą część i nasłuchują opowieści. Strażacy z Krościenka Wyżnego podstawiają wóz bojowy do mycia wykopalisk, a lokalna władza spina te wszystkie działania. 08:25 NIGDZIE TAK PIĘKNIE NIE PACHNIE ZBOŻE Film dokumentalny, 12 min, Polska, 2014 Reżyseria: Jolanta Roman - Stefanowska Scenariusz: Jolanta Roman - Stefanowska Zdjęcia: Andrzej Rajkowski Osnową reportażu są refleksje niezwykłej kobiety. Wzięta architektka z Nowego Jorku, przez lata projektująca nowoczesne budowle, postanowiła rzucić to wszystko i zamieszkać w kraju przodków. Wybrała Kaszuby. Twierdzi, że nigdzie tak pięknie nie szumią łany zbóż, nigdzie tak łagodnie nie faluje tafla jezior, nigdzie kurki zielononóżki nie są tak radosne. Kupiła starą chałupę, zrobiła z niej raj na ziemi. Prowadzi niedużą agroturystykę, hoduje ekologiczne kury dla swoich gości i emanuje radością życia. Jest dowodem na to, że aby być szczęśliwym, nie trzeba uciekać z kraju. 09:00 NAJMŁODSI MIESZKAŃCY AFRYKAŃSKIEJ SAWANNY (AFRICAN SAVANNA BABIES) Film dokumentalny, 48 min, Wielka Brytania, 2014 Reżyseria: Veronica Fury Scenariusz: Simone Mackinder Tym razem zaczynamy dzień na rozległej sawannie afrykańskiej. Poznamy stado lwów, patrolujących swoje spalone słońcem królestwo i lwiątka zaciekle walczące z przeciwnikiem. Będzie też kilka nowych przybyszów na świat, stawiających pierwsze, chwiejne kroki. Zobaczymy też urządzoną przez słonie imprezę nad wodą oraz dzielną mamę, ratującą swojego malca. Sawanna afrykańska to niekończące się trawiaste równiny w tropikalnym klimacie. Jednocześnie jest to jedno z najbujniejszych środowisk na ziemi, żywiących miliony zwierząt. Wśród nich znajdą się najbardziej ekstremalne przykłady życia na naszej planecie, czyli największe zwierzę lądowe... i najwyższe... najszybsze... i najładniejsze. No, może nie zawsze. Pora wybrać się na safari i przeżyć dzień na sawannie afrykańskiej. Nigdzie nie ma takiego wschodu słońca jak w Afryce. Słońce sprawia, że słonie budzą się już o świcie. Przed nimi pracowity dzień: muszą zjeść 100 kg pożywienia, co im zajmuje blisko 16 godzin. 12:50 MAMA HIENA (MAMA HYENA) Film dokumentalny, 45 min, Francja, 2013 Reżyseria: Phillippe Moreau Film dokumentalny o hienach. Nie mają one najlepszej reputacji. Są niezgrabne, wręcz pokraczne, ale stanowią ciekawostkę natury. Są inteligentnymi stworzeniami, które żyją w wyrafinowanym i bezwzględnym systemie społecznym. W zależności od rangi, każda jednostka znajduje się w pozycji władzy lub posłuszeństwa przez całe życie. Są odławiane przez rolników jako niebezpieczne dla zwierząt domowych. O świcie na afrykańskiej sawannie gromadzą się członkowie klanu z Talek. Dzieci przywódczyni rywalizują o względy matki. Tylko jedno z nich odziedziczy po niej władzę. Życie hien cętkowanych wyznaczają ściśle określone zasady dominacji i uległości. Dzięki pracy naukowców dziś wiemy więcej o inteligencji tych zwierząt. Kay Holekamp od 1988 r. obserwuje panującą wśród hien złożoną hierarchię opartą na płci. Twierdzi, że analiza ich fizjologii może pomóc w leczeniu ludzi. Jednak hieny są bardzo ważne jako te, które oczyszczają sawannę z padliny, która jest siedliskiem śmiertelnych bakterii. Ich system odpornościowy jest niezrównany i jest polem do badań medycznych. Hienom wciąż towarzyszy zła sława okrutnych zwierząt. W trakcie długoletnich obserwacji wiele nauczyliśmy się o funkcjonowaniu ich społeczności, dziedziczeniu, zdobywaniu i zachowywaniu pozycji w hierarchii stada. Na początku badań nie wiedzieliśmy właściwie nic. Razem z moimi studentami przywiązaliśmy się do tych zwierząt. Poznawaliśmy poszczególne osobniki w trakcie ich dorastania. Niektóre były bardziej płochliwe, inne bardziej ciekawe świata. Zabawnie było dostrzegać te różnice. Czujemy się odpowiedzialni za te zwierzęta. Postępujemy z nimi bardzo ostrożnie, szczególnie w czasie badań pomiarowych, ponieważ kochamy hieny. 13:50 JAK TO DZIAŁA - ODC. 166 CIEKAWE URZĄDZENIA Magazyn, 25 min, Polska, 2018 Scenariusz: Malgorzata Kosturkiewicz, Radek Brzózka Wykonawcy: Radek Brzózka (prowadzący) W tym odcinku: zetknięcie się z technologią kart bezstykowych, widzowie zobaczą, jak powstają ciekłe kryształy, dzięki którym można oglądać "Jak to działa" na ekranie telewizora. Ponadto będzie szkielet, który zamienia człowieka w półrobota! 15:05 FABRYKA MÓZGU (BRAIN FACTORY) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2017 Reżyseria: Cecile Denjean Film dokumentalny, w którym zobaczymy, jak w laboratoriach trwa praca nad stworzeniem robota - sztucznego człowieka, którego sposób myślenia byłby podobny do ludzkiego. Obecnie niektórzy neurolodzy, specjaliści IT i robotyki próbują stworzyć sztuczny mózg. Informacje przechowywane w ludzkim mózgu usiłują przenieść do maszyny, która by nas zastąpiła. Zaczynamy w Osace, gdzie Hiroshi Ishiguro, fan science fiction i robotyk, chce zmienić los człowieka. Stworzył kopię samego siebie, androida, który będzie żył wiecznie. Jego roboty będą recepcjonistami lub gospodarzami programów telewizyjnych. Marzenie czy koszmar? Czy rzeczywiście możliwe jest zastąpienie mózgu maszyną? Żeby to osiągnąć, trzeba będzie odtworzyć składającą się na mózg sieć niezwykle skomplikowanych połączeń nerwowych, która liczy blisko sto miliardów komórek. Od roku 2010 Narodowy Instytut Zdrowia finansuje projekt konektom, którego celem jest stworzenie mapy mózgów tysiąca dwustu pacjentów. Tysiące naukowców zajmuje się rozszyfrowaniem ludzkiego mózgu. Motywuje ich chęć lepszego zrozumienia i nadzieja na leczenie wielu chorób. Takie prace toczą się na najbardziej prestiżowych uczelniach i w największych grupach badawczych. W Stanach Zjednoczonych projekt konektomu stał się tak modny, że niektórzy naukowcy nie wahają się twierdzić, że my sami jesteśmy swoim konektomem. Wszystkie myśli, wspomnienia, uczucia muszą być zakodowane w miliardach kombinacji połączeń nerwowych. W laboratorium Carnegie Mellon naukowcy pracują nad nowymi sposobami odczytywania myśli. Nauka dowodzi, że sytuacja opisywana przez autorów fantastyki naukowej jest teoretycznie możliwa. Ale pojawienie się sztucznego mózgu to coś zupełnie innego. Mimo to niektórzy neurolodzy są zdania, że któregoś dnia stanie się to faktem. Laboratoria mieszczą się w Japonii w Osace oraz w Stanach, w Seattle, Bostonie i Pittsburghu. Żeby stworzyć sztuczny mózg, musimy najpierw opanować rejestrowanie miliardów połączeń nerwowych, nauczyć się je rozszyfrowywać i przenosić do maszyn, by żyć ponownie w formie cyfrowej. Dziś przeszkody te wydają się nie do pokonania i większość neurologów zachowuje sceptycyzm. Być może nigdy nie poznamy sekretów tego organu, który waży niecałe półtora kilograma. Przeniesienie zawartości mózgu do maszyny jeszcze długo pozostanie w sferze fantastyki. Z jednej strony postęp naukowy przyspieszył badanie mózgu. Z drugiej umożliwił tworzenie robotów podobnych do ludzi. Dziś nikt nie może przewidzieć, dokąd nas to zaprowadzi. Co za 50 lub 100 lat maszyny będą miały w sobie z człowieka, a co ludzie z maszyn? Nie zdając sobie z tego sprawy, wkroczyliśmy w epokę, w której granica między człowiekiem a maszyną powoli się zaciera. 17:00 SZCZĘŚCIA TRZEBA SIĘ NAUCZYĆ Reportaż, 12 min, Polska, 2019 Ksawery ma pół roku. Jego rodzice nigdy go nie zobaczą - są niewidomi. Sandra i Witek wiedzą, że chcą być razem niemal od chwili, gdy się poznali. Ksawery urodził się z zaćmą i niedorozwojem gałek ocznych. Lekarze mówią, że ta wada może z czasem ustąpić, ale Ksawery i tak nigdy nie będzie dobrze widział. 22:45 MAMA HIENA (MAMA HYENA) Film dokumentalny, 45 min, Francja, 2013 Reżyseria: Phillippe Moreau Film dokumentalny o hienach. Nie mają one najlepszej reputacji. Są niezgrabne, wręcz pokraczne, ale stanowią ciekawostkę natury. Są inteligentnymi stworzeniami, które żyją w wyrafinowanym i bezwzględnym systemie społecznym. W zależności od rangi, każda jednostka znajduje się w pozycji władzy lub posłuszeństwa przez całe życie. Są odławiane przez rolników jako niebezpieczne dla zwierząt domowych. O świcie na afrykańskiej sawannie gromadzą się członkowie klanu z Talek. Dzieci przywódczyni rywalizują o względy matki. Tylko jedno z nich odziedziczy po niej władzę. Życie hien cętkowanych wyznaczają ściśle określone zasady dominacji i uległości. Dzięki pracy naukowców dziś wiemy więcej o inteligencji tych zwierząt. Kay Holekamp od 1988 r. obserwuje panującą wśród hien złożoną hierarchię opartą na płci. Twierdzi, że analiza ich fizjologii może pomóc w leczeniu ludzi. Jednak hieny są bardzo ważne jako te, które oczyszczają sawannę z padliny, która jest siedliskiem śmiertelnych bakterii. Ich system odpornościowy jest niezrównany i jest polem do badań medycznych. Hienom wciąż towarzyszy zła sława okrutnych zwierząt. W trakcie długoletnich obserwacji wiele nauczyliśmy się o funkcjonowaniu ich społeczności, dziedziczeniu, zdobywaniu i zachowywaniu pozycji w hierarchii stada. Na początku badań nie wiedzieliśmy właściwie nic. Razem z moimi studentami przywiązaliśmy się do tych zwierząt. Poznawaliśmy poszczególne osobniki w trakcie ich dorastania. Niektóre były bardziej płochliwe, inne bardziej ciekawe świata. Zabawnie było dostrzegać te różnice. Czujemy się odpowiedzialni za te zwierzęta. Postępujemy z nimi bardzo ostrożnie, szczególnie w czasie badań pomiarowych, ponieważ kochamy hieny. 00:15 ŻYCIE JEST JAK BANA Reportaż, 23 min, Polska, 2015 Autor: Iza Szukalska Blues Bana wyjeżdża na tory raz w roku. Linia łączy kolejne cmentarze w Bytomiu. Drogi konduktów pogrzebowych i tramwaju krzyżują się. Realizacja wykorzystuje ten komunikacyjny układ, tworząc paralelę, w której tramwaj, wypełniony dźwiękiem, jest jak życie, a cel pozostaje niezmienny. W Blues Banie koncertują zarówno profesjonalni muzycy, jak i amatorzy. Przewodnikiem po bluesie jest jeden z koncertujących w Banie muzyków - amator, nauczyciel angielskiego, autor bluesowych piosenek o Bytomiu. Przewodnikami po życiu zwyczajni pasażerowie. W krótkich anegdotycznych wypowiedziach pasażerów odnajdujemy również odniesienia do testów piosenek bądź też teksty piosenek są swego rodzaju komentarzami do usłyszanych opowieści. Śląsk obserwujemy z okna tramwaju. 02:30 DOBRO ROZMNOŻONE Reportaż, 12 min, Polska, 2016 Bohaterem reportażu jest Katarzyna Konewecka - Hołój, prezes Stowarzyszenia "Piękne Anioły", młoda kobieta, która dwa lata temu przypadkiem spotkała dwoje dzieci marznących w środku zimy na przystanku autobusowym, o czym wspomni. Podwiozła je do domu, w którym panowały straszne warunki - pęknięte okna polepione plastrami, zimno etc. Fakt ten stał się powodem utworzenia przez nią Stowarzyszenia, które odtąd działa, organizując remonty i przeprowadzki ubogich rodzin z dziećmi, do lepszych warunków bytowych. Członkowie Stowarzyszenia mobilizują wiele osób - przedsiębiorców, właścicieli firm budowlanych, sklepów z akcesoriami do wykańczania wnętrz etc. 02:45 JAK TO DZIAŁA - ODC. 166 CIEKAWE URZĄDZENIA Magazyn, 25 min, Polska, 2018 Scenariusz: Malgorzata Kosturkiewicz, Radek Brzózka Wykonawcy: Radek Brzózka (prowadzący) W tym odcinku: zetknięcie się z technologią kart bezstykowych, widzowie zobaczą, jak powstają ciekłe kryształy, dzięki którym można oglądać "Jak to działa" na ekranie telewizora. Ponadto będzie szkielet, który zamienia człowieka w półrobota! 03:10 BEZ KONIA ANI RUSZ Reportaż, 11 min, Polska, 2015 Autor: Sławomir Pankowski Paweł Spisak to jeden z najwybitniejszych zawodników w historii polskiego jeździectwa sportowego. Wielokrotny mistrz Polski we wszechstronnym konkursie konia wierzchowego, trzykrotny uczestnik igrzysk olimpijskich (Ateny, Pekin, Londyn). Ma 34 lata. Do jeździectwa trafił nieprzypadkowo, z końmi związane jest praktycznie całe jego życie. Jego ojciec, Leszek, ma w podkoszalińskim Skibnie ośrodek jeździecki, Paweł wychował się więc między końmi. Droga na szczyt nie była jednak usłana różami - to efekt talentu, ciężkiej pracy, konsekwencji i wsparcia ze strony rodziny. W jego karierze były też upadki (i to dosłownie np. na trasie przejazdu w olimpijskim debiucie w Atenach w 2004 roku), które jednak stały się prawdziwą szkołą charakteru, dzięki której możliwe były kolejne sukcesy. Obecnie Paweł Spisak dzieli się także swoim doświadczeniem ze swoimi potencjalnymi następcami. Mimo że ciągle jest czynnym zawodnikiem i cały czas startuje w najpoważniejszych imprezach, znajduje czas, by pracować jako trener z uzdolnioną młodzieżą. Jego żona, Iza prowadzi z kolei zajęcia hipoterapeutyczne z dziećmi, tak więc nawet gdy nie ma startów konie i tak stanowią najważniejszy element życia Pawła Spisaka i jego rodziny. 03:20 OPERACJA ZDROWIE! - /20/ OKULISTYKA Magazyn, 25 min, Polska, 2019 Autor: Piotr Poraj Poleski Wszystko o zaćmie, jej przyczynach i leczeniu. Zaćma zwana również kataraktą, objawia się: zamazanym i niejasnym widzeniem, utratą zdolności widzenia dalekowzrocznego, trudnościami w odróżnianiu kolorów, trudnościami z widzeniem w nocy i po ciemku, podwójnym widzeniem. Jak dochodzi do zaćmy? Na czym polega operacja zaćmy? Jak wybierać soczewki? Kim jest optometrysta i czym się zajmuje? W programie o operacjach usuwania zaćmy, nowoczesnych soczewkach i badaniach okulistycznych. 03:50 NAJMŁODSI MIESZKAŃCY AFRYKAŃSKIEJ SAWANNY (AFRICAN SAVANNA BABIES) Film dokumentalny, 48 min, Wielka Brytania, 2014 Reżyseria: Veronica Fury Scenariusz: Simone Mackinder Tym razem zaczynamy dzień na rozległej sawannie afrykańskiej. Poznamy stado lwów, patrolujących swoje spalone słońcem królestwo i lwiątka zaciekle walczące z przeciwnikiem. Będzie też kilka nowych przybyszów na świat, stawiających pierwsze, chwiejne kroki. Zobaczymy też urządzoną przez słonie imprezę nad wodą oraz dzielną mamę, ratującą swojego malca. Sawanna afrykańska to niekończące się trawiaste równiny w tropikalnym klimacie. Jednocześnie jest to jedno z najbujniejszych środowisk na ziemi, żywiących miliony zwierząt. Wśród nich znajdą się najbardziej ekstremalne przykłady życia na naszej planecie, czyli największe zwierzę lądowe... i najwyższe... najszybsze... i najładniejsze. No, może nie zawsze. Pora wybrać się na safari i przeżyć dzień na sawannie afrykańskiej. Nigdzie nie ma takiego wschodu słońca jak w Afryce. Słońce sprawia, że słonie budzą się już o świcie. Przed nimi pracowity dzień: muszą zjeść 100 kg pożywienia, co im zajmuje blisko 16 godzin. 04:40 W BOK OD SZOSY GŁÓWNEJ Reportaż, 11 min, Polska, 2013 Reportaż o podróżniku Witoldzie Stasiewskim, który za zadanie wyznaczył sobie odwiedziny wszystkich miast Wielkopolski i całej Polski. Z rozmysłem, krok po kroku, kilometr po kilometrze realizuje swój zamysł. Kiedy ma czas, wsiada w jakikolwiek środek transportu i zwiedza te wszystkie miejsca, o których często wielu z nas słyszało, ale pewnie nigdy ich nie odwiedzi. I chyba nikt w całym regionie nie będzie mógł powiedzieć, że był we szystkich miastach Wielkopolski. A Witold za kilka lat osiągnie swój cel. Miast w całej Polsce jest 900, a on odwiedził już 300. 05:20 ROGAL DAJE RADĘ Reportaż, 11 min, Polska, 2016 Reportaż wchodzący w skład audycji "Reporter Polski". Artur Rogalski Rogal, 28 - latek z Radomska, od urodzenia porusza się na wózku. Choruje na rdzeniowy zanik mięśni, przez co nie ma siły na tyle, aby podnieść lekki telefon. Czasem nawet ciężar jego własnej ręki jest dla niego zbyt duży. Fotografią zainteresował się w 2004 roku, kiedy kupił pierwszy kompaktowy aparat fotograficzny. Jego statywem było krzesełko, grube książki i plastelina, a sprzętem oświetleniowym lampa pokojowa, kartki papieru, taśma i styropian. Dysponując takimi środkami, tworzył zdjęcia, za które zdobył nagrody na ogólnopolskich konkursach fotograficznych.