TVP Historia Piątek, 12.07.2019 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 12 LIPCA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1870 - opatentowano celuloid; 1940 - ukazał się pierwszy numer "Dziennika Polskiego" w Londynie; 1946 - ogłoszono wyniki sfałszowanego referendum tzw. "3 x tak"; 1968 - zmarła Ada Sari; 07:45 POPIELEC - ODC. 8 - AMNESTIA Serial wojenny, obyczajowy, 55 min, Polska, 1982 Autor: Włodzimierz Kłaczyński Reżyseria: Zbigniew Laskowski, Ryszard Ber Scenariusz: Ryszard Ber, Wiesław Myśliwski Zdjęcia: Wiesław Kaczmarek Aktorzy: Jerzy Kryszak, Ewa Ziętek, Maciej Góraj, Stefan Friedmann, Franciszek Trzeciak, Lech Dyblik, Hanna Giza, Elżbieta Golińska, Stanisław Górka Zostaje ogłoszona amnestia dla wszystkich, którzy złożą broń i "wyjdą z lasu". Milewski oczekuje, że Józuś ujawni się, ale ten w międzyczasie dokonuje kolejnego napadu. Akcja ujęcia Józusia i Nozdry kończy się fiaskiem. W odwecie mężczyźni napadają na posterunek milicji i zabijają Milewskiego. W czasie ucieczki Józuś zostaje zraniony i pojmany. 08:55 TO JE BOROWICZ. PODRÓŻE ZE SMAKIEM. - ODC (2) Magazyn, 22 min, Polska, 2018 Reżyseria: Grzegorz Jankowski Scenariusz: Adam Borowicz, Tomasz Dziedzic Wykonawcy: Adam Borowicz (prowadzący) W drugim odcinku programu Adam Borowicz zabiera widzów na malowniczą, dziką i tajemniczą wyspę Skye, zwaną też Wyspą Mgieł. To jedno z najbardziej uroczych miejsc na Wyspach Brytyjskich: zero kominów fabrycznych, żadnych dużych miast, za to dużo zieleni i wodospadów. Wielbicielom kina wyspa znana jest z takich produkcji jak "Nieśmiertelny" czy "Prometeusz". W tak pięknych okolicznościach przyrody, gospodarz programu przyrządzi wybornego steka ze szkockiej wołowiny Angus oraz szkocką golonkę lamb shank, czyli podudzie jagnięce. 09:30 HISTORIA POLSKI - WIELCY ZNANI I NIEZNANI - PORTRET PROFESORA Film dokumentalny, 38 min, Polska, 1975 Scenariusz: Lucyna Smolińska, Mieczysław Sroka Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Muzyka: Andrzej Fronczak Wykonawcy: Oskar Lange, Janosz Kornoy, Helena Hagemeyer, Bolesław Gebert, Czesław Byszewski Program cykliczny prezentujący sylwetki wielkich polskich uczonych, zasłużonych w różnych dziedzinach nauki, kultury i życia społecznego. W odcinku: sylwetka profesora Oskara Langego, wybitnego ekonomisty. 10:15 SENSACJE XX WIEKU - TAJEMNICA MARTINA BORMANNA CZ. 2 Kameralne i studyjne (widowisko), 24 min, Polska, 1996 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) W drugiej części programu o losach Martina Bormanna, autor podejmuje próbę rekonstrukcji wydarzeń w bunkrze Kancelarii Rzeszy i trasy ucieczki zbrodniarza. Bormann był nadzwyczaj cenną osobą dla każdego ze zwycięskich mocarstw; znał wszystkie tajemnice nazistów i był strażnikiem gigantycznych skarbów III Rzeszy. Być może brytyjski agent wyprowadził go z Berlina i został przejęty przez wyższych oficerów brytyjskich i amerykańskich, co oznaczałoby, że nie zginął podczas ucieczki, jak sądzą historycy. 12:00 CZAS HONORU - ODC. 71 "DZIECI WOJNY" Serial wojenny, 47 min, Polska, 2013 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Grzegorz Kuczeriszka Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki Woźniak dowiaduje się o pieniądzach przywiezionych w plecaku Michała. Otwiera się przed nim szansa na spłacenie Rainera. Dochodzi do sporu między Michałem i Władkiem. Michał nie chce zostawić bratu pieniędzy, które miały być rozdzielone między całe podziemie. Władek jest wściekły. Michał jedzie do Warszawy, gdzie spotyka się z Leną. W Hotelu Royal UB przesłuchuje gości w sprawie niedawnej strzelaniny. Przerażony Rainer zaraz po przesłuchaniu idzie do Woźniaka i Emilii. Daje im nowe ultimatum. Emilia spotyka się ze swoim wojennym ukochanym. Kobieta jest początkowo wściekła, oskarżając byłego narzeczonego, że ją bezwzględnie porzucił. Bronek spotyka się z Celiną. Wypytując ją o Karkowskiego, orientuje się, że dziewczyna ma w Warszawie tajnego współpracownika. Przypadkowo, po roku rozłąki, Wanda spotyka Helenę. Podczas emocjonalnej rozmowy Wanda zwierza się matce z dręczących ją problemów. Porwany na ulicy dr Otto zostaje wywieziony do tajnego ośrodka rządowego, gdzie czeka na niego pułkownik Lebiediew. Starając się namówić doktora do współpracy, wyciąga asa z rękawa. W tym samym tajnym ośrodku rządowym dochodzi do siebie prezes Janisz. Trwają przesłuchania Rudej. Dziewczyna jest nakłaniana, by przyznała się do stawianych jej zarzutów. Ma szanse na proces i amnestię. Podczas napadu partyzantów na wojskową ciężarówkę konspiratorzy biorą w niewolę niezwykle cenną zakładniczkę. 13:00 DAWNE ŚWIATY - ODC. 2/8 MAROKO, TYSIĄC LAT TWÓRCZEGO RZEMIOSŁA (MOROCCO, A THOUSAND YEARS OF CREATIVITY) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2007 Niewiele państw ma tak dogodne położenie geograficzne, jak Maroko. Kraj leży na styku dwóch kontynentów i dwóch mórz. Jest Zachodem świata muzułmańskiego. Jego arabska nazwa brzmi Al - Maghrib al - Aqsa - Kraj zachodzącego słońca. Maroko ma cechy śródziemnomorskie, atlantyckie, saharyjskie i orientalne. Znajduje się tu wiele społeczności i kultur. Już w starożytności ziemia ta i jej pierwsi mieszkańcy, Berberowie, znaleźli się w sferze wpływów wielkich cywilizacji: Fenicji, Kartaginy, Rzymu, Bizancjum i Arabii. Maroko. Nazwa ta przywodzi na myśl wspaniałe pałace otoczone barwnymi ogrodami, pachnące suki, zaklinaczy węży i niezwykłe rytuały. Tymczasem za tą fasadą kryją się mniej znane skarby. Marokańczycy chętnie otwierają podwoje dla cudzoziemców, którzy chcą zgłębić starożytną wiedzę nowoczesnego kraju kultywującego swe tradycje. 14:05 BIZANCJUM: OPOWIEŚĆ O TRZECH MIASTACH - ODC. 3/3 (BYZANTIUM: A TALE OF THREE CITIES) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2013 Reżyseria: Anna Cox Bizancjum, Konstantynopol, Stambuł. Jedna metropolia była stolicą trzech imperiów - rzymskiego, bizantyjskiego i tureckiego. Każde z nich przyniosło inne wyznanie, przekonania i tradycje, i każde pozostawiło swoje piętno na architekturze miasta, które jest jedyną na świecie metropolią położoną na dwóch kontynentach oraz, u boku Jerozolimy i Rzymu, jednym z najwspanialszych świętych miast świata. Jego nazwa - Bizancjum - pochodzi od imienia Byzasa, legendarnego greckiego króla, syna Posejdona. Zdobywcy i pielgrzymi, kupcy i podróżnicy przybywali do miasta dla władzy, rozrywki i religii. Nic więc dziwnego, że Bizancjum nazywano miastem pragnień. Obecnie Stambuł roi się od minaretów muzułmanów, którzy przejęli miasto. Z nich muzułmańscy mieszkańcy miasta wzywani są na modlitwy. To jeden z przejawów zmienności tego miejsca. Jednak zanim pojawiły się minarety, ulice zapełniały świątynie greckich i rzymskich bogów i chrześcijańskie kościoły. 15:05 PEARL HARBOR - OSKARŻENI 1/2 (PEARL HARBOUR THE UNTOLD STORY) Film dokumentalny, 45 min, Wielka Brytania, 2016 Reżyseria: William Bracht Dwuczęściowy film dokumentalny BBC Christophera Spencera na temat japońskiego nalotu na Pearl Harbor w czasie II wojny światowej. 16:00 HISTORIA POLSKI - NIEZWYKŁE DWUDZIESTOLECIE. HISTORIA GOSPODARCZA II RP - BANKOWOŚĆ ODC. 3 Film dokumentalny, 25 min, Polska, 2018 Reżyseria: Robert Kaczmarek "Niezwykłe Dwudziestolecie. Historia gospodarcza II RP" to sześcioodcinkowy serial o przemianach społecznych i ekonomicznych międzywojennej Polski. Mimo pozornie trudnego tematu, serial w lekki i przystępny sposób przybliża zagadnienia związane z rozwojem przemysłowym naszego kraju. Przedstawia wspaniałe osiągnięcia tamtych lat, z których możemy być dumni do dziś - jak choćby budowa Gdyni, czy utworzenie Centralnego Okręgu Przemysłowego. Serial ukazuje m.in. rozwój kolejnictwa na ziemiach polskich, powstanie przemysłu lotniczego, kształtowanie się rodzimej waluty czy budowę kolei linowej na Kasprowy Wierch. Dzięki dynamicznemu montażowi, dowcipnym animacjom oraz kreatywnemu użycia archiwaliów, serial jest bardzo atrakcyjny wizualnie. Może stanowić doskonałe źródło wiedzy o tamtych czasach zarówno dla młodzieży jak i dla widzów dorosłych. To nowe spojrzenie na II Rzeczpospolitą z perspektywy stu lat od odzyskania niepodległości. Trzeci odcinek z serii przedstawia kształtowanie się waluty na ziemiach polskich. Jak doszło do przemiany marki polskiej w polskiego złotego? Jakie kryzysy przetoczyły się w latach dwudziestych i trzydziestych przez nasze ziemie? Jaki był ich wpływ na rodzimą gospodarkę? Na czym polegała reforma Grabskiego? Odcinek ten opowiada też sensacyjną historię wywiezienia z naszego kraju, we wrześniu 1939 roku, przeszło 70 ton złota i ukryciu go na Saharze przed nazistami. 16:30 NIEZWYKŁE DWUDZIESTOLECIE. HISTORIA GOSPODARCZA II RP - BUDOWA GDYNI ODC. 4 Film dokumentalny, 25 min, Polska, 2018 Reżyseria: Robert Kaczmarek Czwarty odcinek z serii opowiada o wyczynie, jakim było zbudowanie portu i miasta w Gdyni. Budowa ta wymuszona została koniecznością, gdyż w wyniku traktatu wersalskiego w 1920 roku Gdańsk stał się Wolnym Miastem, zaś odradzająca się Rzeczpospolita otrzymała jedynie niewielki kawałek Wybrzeża Bałtyckiego, pozbawiony większego portu. Gdynia stała się w okresie międzywojennym naszym oknem na świat; nowoczesnym, modernistycznym miastem, które, gdyby nie wojna, byłoby najszybciej rozbudowującym się miastem świata. 17:35 KOŁO HISTORII - TAK ŻYĆ WARTO BYŁO Reportaż, 35 min, Polska, 2013 Scenariusz: Alina Czerniakowska Jest to opowieść o losach Polaków, i jest to fragment historii Polski ostatniego stulecia pokazana na przykładzie rodziny Jonkajtysów. Bohaterką filmu jest Grażyna Jonkajtys - Luba. Wraz z nią przenosimy się do spokojnych, szczęśliwych lat II Rzeczypospolitej, potem poznajemy okrutne losy Polaków deportowanych na Syberię, dramatyczne powroty do zniszczonej Warszawy, wreszcie życie w Polsce Ludowej. Grażyna Jonkajtys - Luba poprzez wystawy i publikacje przybliżała losy Polaków w czasie II wojny światowej mieszkańcom Nowego Jorku. W filmie, jak w soczewce skupiony jest obraz polskich dziejów ostatniego stulecia, a wartością nadrzędną dla bohaterki jest patriotyzm. 18:30 POPIELEC - ODC. 9 - PO LATACH... Serial wojenny, obyczajowy, 80 min, Polska, 1982 Autor: Włodzimierz Kłaczyński Reżyseria: Zbigniew Laskowski, Ryszard Ber Scenariusz: Ryszard Ber, Wiesław Myśliwski Zdjęcia: Wiesław Kaczmarek Aktorzy: Maciej Góraj, Jerzy Turek, Aleksander Fogiel, Andrzej Bielski, Lech Dyblik, Paweł Galia, Hanna Giza, Elżbieta Golińska, Stanisław Górka Po amnestii Józuś wraca do Błędnej. Zośka żyje teraz z Nozdrem. Józuś z właściwym sobie uporem próbuje odbudować swoje życie, ale robi to nadal bezwzględnie. Za zgrabione pieniądze kupuje konia i buduje dom. Odbiera Nozdrowi Zośkę. Zośka decyduje się na zabieg u znachorki, żeby usunąć ciążę, w którą zaszła z Nozdrem. Na skutek powikłań trafia do szpitala. Józuś przeżywa chorobę żony i uświadamia sobie, że ją jedną naprawdę kocha. Niestety Józuś wpada w sidła na jelenie, wzywa pomocy, ale nikt tego nie słyszy. 20:00 BITWA O DOM KATOLICKI. WYDARZENIA ZIELONOGÓRSKIE 1960 ROKU. Film dokumentalny, 58 min, Polska, 2017 Reżyseria: Rafał Bryll Scenariusz: Witold Głowacki Zdjęcia: Michał Pałka Keff, Jakub Kowalczyk, Piotr Nieporęcki Bitwa o Dom Katolicki. Wydarzenia Zielonogórskie 1960 roku według scenariusza Witolda Głowackiego, w reżyserii Rafała Brylla. 01:30 SENSACJE XX WIEKU - TAJEMNICA MARTINA BORMANNA CZ. 2 Kameralne i studyjne (widowisko), 24 min, Polska, 1996 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) W drugiej części programu o losach Martina Bormanna, autor podejmuje próbę rekonstrukcji wydarzeń w bunkrze Kancelarii Rzeszy i trasy ucieczki zbrodniarza. Bormann był nadzwyczaj cenną osobą dla każdego ze zwycięskich mocarstw; znał wszystkie tajemnice nazistów i był strażnikiem gigantycznych skarbów III Rzeszy. Być może brytyjski agent wyprowadził go z Berlina i został przejęty przez wyższych oficerów brytyjskich i amerykańskich, co oznaczałoby, że nie zginął podczas ucieczki, jak sądzą historycy. 02:00 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - KWATERY HITLERA Magazyn, 25 min, Polska, 1990 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki, Wojciech Nalazek Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) W tym wydaniu magazynu: kwatery Hitlera, Afrika Korps i bombowiec Gumman Avenger. 02:30 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - Z OTCHŁANI CZASU Magazyn, 22 min, Polska, 2016 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Odmaszerowali batalionami, pułkami w mglisty obszar zdarzeń odległych. Ale często mamy wrażenie, iż nie do końca z tym statusem pogodzeni co jakiś czas podrzucają nam a to dokument, a to znalezisko, coś na kształt listów wysyłanych z daleka z jednym tylko, dramatycznym pytaniem: czy wciąż pamiętacie? Dziś włączamy naszą kamerę w Łodzi. Tu kolejne stare budynki mają przyporządkowywane nowe funkcje, a przy okazji, ze względu na remonty, z otchłani czasu mogą wyjrzeć niesamowite rzeczy. W czasie remontu dawnego budynku Zakładu Higieny Uniwersytetu Medycznego w Łodzi, po zeskrobaniu kolejnych warstw farby ukazała się namalowana na ścianie odznaka 28. Pułku Strzelców Kaniowskich. Po prywatnym dochodzeniu władz uczelni ustalono, że przed wojną mieściła się tu Powszechna Szkoła Podstawowa nr 127, być może imienia 28. Pułku. Władze uczelni wraz z członkami Stowarzyszenia Historycznego Strzelcy Kaniowscy zamierzają to znalezisko odpowiednio zachować i wyeksponować. Można by rzec malowidło na ścianie rzecz w skali dziejowej drobna, a jednak dla nas to kolejny dowód na rosnącą wrażliwość historyczna naszych rodaków. Był pierwszy dzień wojny. Gdybyśmy się tu znaleźli 1.09.1939 r. bylibyśmy świadkami niezwykłego zdarzenia. Na spokojne na co dzień miasta spada samolot. Zestrzelono go gdzieś pomiędzy Swarzędzem a Poznaniem. Niemiecki pilot wyskoczył gdzieś pomiędzy tymi miastami. Był to prawdopodobnie messerschmitt, który kilka dni później został zaholowany na posterunek policji. Rozmawiamy o tym z Łukaszem Łydżbą - historykiem lotnictwa, który w swych badaniach poszedł drogą odmienną od naszej. My zajmujemy się głównie polskimi lotnikami, zaś nasz rozmówca poszedł śladami zestrzelonych niemieckich samolotów. Rozmawiamy także z Juliuszem Molskim - autorem książki "Wędrówki z notatnikiem i łopatą", prekursorem metody poszukiwań zwanej dziś archeologią lotnictwa.