TVP Historia Niedziela, 14.07.2019 06:05 BYŁ TAKI DZIEŃ - 14 LIPCA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1918 - urodził Ingmar Bergmann; 1939 - zmarł Alfons Mucha; 1950 - początek nadawania "Głosu Ameryki"; 1984 - akt oskarżenia przeciwko ks. Jerzemu Popiełuszce; 06:10 DWADZIEŚCIA LAT MINĘŁO... - 1992 / 3 Magazyn, 39 min, Polska, 2008 Kolejny odcinek programu "20 lat minęło..." sięga dramatycznego czerwca roku 1992. Przy pomocy fragmentów z ówczesnego "Polskiego zoo" opowiada o faktach i kulisach dotyczących obalenia rządu Jana Olszewskiego, pierwszego premierowania Waldemara Pawlaka i nieoczekiwanego objęcia stanowiska premiera przez Hannę Suchocką. Dzięki brawurowym kreacjom Jerzego Kryszaka i Andrzeja Zaorskiego oraz piosenkom Włodzimierza Korcza i kukiełkom według projektów Jacka Frankowskiego i Andrzeja Grygorowicza, możemy przeżyć to jeszcze raz z dystansem, ironią, żartem. Zaś autor - Marcin Wolski - może po latach zweryfikować swoje ówczesne oceny. 06:50 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - WIECZNA JAPONIA (FLAVORS) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos W kolejnym odcinku serii podróż do zachodniej Japonii. Japonia to kraj kontrastów, osobliwe połączenie tradycji i nowoczesności. Wizyta w zachodniej części Wysp Japońskich jest jak podróż do serca cywilizacji, której duchowość i styl życia pozostały autentyczne i oryginalne. Kolejne etapy podróży odsłaniają przed nami kulturowe bogactwo i przyrodniczą różnorodność Japonii. 08:00 ŚWIĘTY AUGUSTYN - ODC. 5/5 - PAŃSTWO BOŻE (SANT'AGOSTINO EP. 5) Serial biograficzny, 40 min, Włochy/Polska 2010 Reżyseria: Christian Duguay Scenariusz: Francesco Arlanch Zdjęcia: Fabrizio Lucci Muzyka: Andrea Guerra Występują: Aleksandro Preziosi, Monica Guerritore, Alexander Held, Johannes Brandrupt, Wenanty Nosul, Katy Louise Saunders, Franco Nero, Krzysztof Pieczyński i inni Do Hippony przypływają papieskie statki po Augustyna. Biskup zwleka jednak z wejściem na pokład pod pozorem, że nie załadowano jeszcze wszystkich jego dzieł. W rzeczywistości zamierza udać się do obozu Wandalów z mediacją pokojową. Jednak Waleriusz nie chce nawet o tym słyszeć. Za jego zgodą Fabiusz ogłasza pobór mieszkańców. Augustyn ostro protestuje. Jego zdaniem oznacza to rzeź ludności i zagładę miasta. Jego głos nie na wiele jednak się zdaje. Tymczasem relacje między chrześcijanką Lucyllą a Fabiuszem wyraźnie się ocieplają. Atak Rzymian na obóz Wandalów kończy się klęską. Augustyn udaje się samotnie na rozmowę z wodzem barbarzyńców Genzerykiem. Oferuje siebie w zamian za uwolnienie jeńców. Po powrocie do Hippony przedstawia Waleriuszowi i mieszkańcom warunki kapitulacji ogłoszone przez przywódcę Wandalów. Waleriusz gwałtownie się sprzeciwia i wzywa Hippończyków do dalszego oporu. Augustyn zaś oferuje im miejsce na papieskich okrętach, każąc uprzednio wyładować zmagazynowane tam swoje dzieła. Cudem ocalały z poprzedniej bitwy Fabiusz nawraca się na chrześcijaństwo i wraz z Lucyllą odpływa bezpiecznie do Rzymu. Cesarska flota, ostatnia nadzieja Waleriusza, zostaje pokonana przez Genzeryka. Augustyn zapada na ciężką chorobę i umiera. Hippona zostaje zdobyta, splądrowana i spalona. Jedyną rzeczą, którą Genzeryk rozkazuje ocalić, są pisma Augustyna. 08:50 ZMIENNICY - ODC. 12/15 - OBYWATEL MONTE CHRISTO Serial komediowy, 60 min, Polska 1986 Reżyseria: Stanisław Bareja Scenariusz: Stanisław Bareja, Jacek Janczarski Muzyka: Przemysław Gintrowski Zdjęcia: Jan Muszyński Aktorzy: Ewa Błaszczyk, Mieczysław Hryniewicz, Katarzyna Skawina, Kazimierz Kaczor, Bronisław Pawlik, Krystyna Tkacz, Krzysztof Kowalewski, Wojciech Pokora i inni Znany reżyser Barewicz otrzymuje wiadomość, że na festiwalu filmowym w Berlinie Zachodnim przyznano mu Grand Prix i nagrodę rzeczową w postaci mercedesa. Natychmiast wyrusza za granicę taksówką o numerze bocznym 1313. Niepewny swych umiejętności kierowcy, prosi o pomoc w przyprowadzeniu samochodu zawodowców, Kasię i Jacka. W drodze powrotnej okazuje się, że wspomniany wóz jest ruiną powleczoną lakierem. Barewicz przysięga, że odnajdzie sprawcę złośliwego żartu. Tymczasem w Warszawie do tzw. pustostanu w wieżowcu włamuje się złodziej o pseudonimie Ksywa. Gdy pochłonięty jest swoją "robotą", zjawia się komisja lokalowa. Po spisaniu i wyniesieniu dobytku opieczętowuje lokal i poleca natychmiast zamurować wejście. Ksywa pozostaje w środku. 09:55 OKRASA ŁAMIE PRZEPISY - GĘŚ JAK MALOWANA Magazyn, 25 min, Polska, 2018 Reżyseria: Tomasz Rostworowski Scenariusz: Tomasz Rostworowski, Karol Okrasa Zdjęcia: Józef Szymura, Jarosław Frankowski, Sławomir Orman Wykonawcy: Karol Okrasa (prowadzący) Czy gotowanie jest sztuką? Starożytni filozofowie uważali, że uczony mąż powinien jadać skromnie, a samo gotowanie było wówczas czynnością przynależną niewolnikom. Ale już filozofowie Oświecenia, tacy jak David Hume, sam doskonały kucharz, czy Immanuel Kant, sporo pisali o jedzeniu. Współcześni myśliciele wiele czasu poświęcają sztuce kulinarnej. Zauważają tu podobieństwo np. malarzem, który starannie dobierając blejtram, farby, pędzle, tworzy obraz, oddziałujący następnie poprzez zmysły na odbiorcę. Podobnie ma się rzecz z mistrzem kuchni, który za pomocą składników i procesów gotowania, tworzy dzieło, działające poprzez zmysł wzroku, węchu, smaku na emocje konsumenta. W tym odcinku Karol Okrasa, tak jak malarz, który rozstawia swe sztalugi w plenerze, rozstawi swoje stanowisko na nadwiślańskich łąkach, po czym spróbuje namalować obrazy swoimi potrawami. Głównym składnikiem będzie gęś. Karol zaprezentuje trzy propozycje: 1/ okrasa z gęsi z wędzonymi ziemniakami; 2/ gulasz z gęsich żołądków z borowikami w sosie z żurku; 3/ łosoś w cieście z kolorowymi salsami. 10:30 DAWNE ŚWIATY - ODC. 2/8 MAROKO, TYSIĄC LAT TWÓRCZEGO RZEMIOSŁA (MOROCCO, A THOUSAND YEARS OF CREATIVITY) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2007 Niewiele państw ma tak dogodne położenie geograficzne, jak Maroko. Kraj leży na styku dwóch kontynentów i dwóch mórz. Jest Zachodem świata muzułmańskiego. Jego arabska nazwa brzmi Al - Maghrib al - Aqsa - Kraj zachodzącego słońca. Maroko ma cechy śródziemnomorskie, atlantyckie, saharyjskie i orientalne. Znajduje się tu wiele społeczności i kultur. Już w starożytności ziemia ta i jej pierwsi mieszkańcy, Berberowie, znaleźli się w sferze wpływów wielkich cywilizacji: Fenicji, Kartaginy, Rzymu, Bizancjum i Arabii. Maroko. Nazwa ta przywodzi na myśl wspaniałe pałace otoczone barwnymi ogrodami, pachnące suki, zaklinaczy węży i niezwykłe rytuały. Tymczasem za tą fasadą kryją się mniej znane skarby. Marokańczycy chętnie otwierają podwoje dla cudzoziemców, którzy chcą zgłębić starożytną wiedzę nowoczesnego kraju kultywującego swe tradycje. 11:35 BIZANCJUM: OPOWIEŚĆ O TRZECH MIASTACH - ODC. 3/3 (BYZANTIUM: A TALE OF THREE CITIES) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2013 Reżyseria: Anna Cox Bizancjum, Konstantynopol, Stambuł. Jedna metropolia była stolicą trzech imperiów - rzymskiego, bizantyjskiego i tureckiego. Każde z nich przyniosło inne wyznanie, przekonania i tradycje, i każde pozostawiło swoje piętno na architekturze miasta, które jest jedyną na świecie metropolią położoną na dwóch kontynentach oraz, u boku Jerozolimy i Rzymu, jednym z najwspanialszych świętych miast świata. Jego nazwa - Bizancjum - pochodzi od imienia Byzasa, legendarnego greckiego króla, syna Posejdona. Zdobywcy i pielgrzymi, kupcy i podróżnicy przybywali do miasta dla władzy, rozrywki i religii. Nic więc dziwnego, że Bizancjum nazywano miastem pragnień. Obecnie Stambuł roi się od minaretów muzułmanów, którzy przejęli miasto. Z nich muzułmańscy mieszkańcy miasta wzywani są na modlitwy. To jeden z przejawów zmienności tego miejsca. Jednak zanim pojawiły się minarety, ulice zapełniały świątynie greckich i rzymskich bogów i chrześcijańskie kościoły. 12:35 OLBRZYMY OCEANÓW - CZ. 2/3 (OCEAN GIANTS) Film dokumentalny, 52 min, Wielka Brytania, 2011 Kolejny odcinek serii przedstawiającej zadziwiający świat wielorybów i delfinów traktuje o umiejętnościach komunikowania się i nieprzeciętnej inteligencji tych zwierząt. Naukowcy prowadzą długoletnie obserwacje i badania w naturalnym środowisku ssaków wodnych. Badacze rejestrują ich zachowania, by następnie wnikliwie analizować filmy i nagrania dźwięków. Autorami uchwyconych na taśmie filmowej niepowtarzalnych zdjęć i ujęć są znani operatorzy Doug Allan i Didier Noirot. W tym odcinku obserwacjom podlegają m.in. delfiny butlonose, których mózg należy największych w świecie zwierząt. Jest większy nawet od mózgu człowieka. Butlonos jest uznawany za jedno z najinteligentniejszych zwierząt świata. Od kilkudziesięciu lat badania nad porozumiewaniem się delfinów prowadzi Denise Herzing, biolog i behawiorystka, która jest światowej klasy znawczynią mowy tych zwierząt. To jej zdaniem już za parę lat poznamy mowę delfinów. Wraz z operatorami Dougiem i Didierem Herzing penetruje wody u wybrzeży Bahamów. Ich zainteresowanie budzi rodzina delfinów wraz z matką i jej młodym. Samice delfinów opiekują się maluchami przez pierwsze pięć lat ich życia, ucząc najpotrzebniejszych umiejętności, jak porozumiewanie się między sobą. Oprócz ludzi, delfiny jako jedyne w świecie zwierząt posługują się własnymi imionami do nawoływania się. Badania naukowców przynoszą coraz to nowe odkrycia na temat obdarzonych niezwykłą inteligencją wielorybów i delfinów. Nie sposób jednak wytłumaczyć naukowo tajemniczej więzi łączącej te zwierzęta z człowiekiem. Ale kiedy pewnego dnia będziemy mogli się z nimi porozumiewać, może same o tym opowiedzą. 13:35 Z NATURĄ NA CO DZIEŃ - ODC. 5/6 WOJ. POMORSKIE Film dokumentalny, 25 min, Polska, 2014 Reżyseria: Tadeusz Litowczenko Scenariusz: Tadeusz Litowczenko Cykl sześciu filmów dokumentalnych z udziałem aktora Mieczysława Hryniewicza, opowiada o walorach historycznych i przyrodniczych polskiego odcinka międzynarodowej drogi wodnej E - 70. Betlejem, Rzym i Trzech Króli to małe wioski w dolinie Wisły. Prowadzą one do Kwidzyna, gdzie w zespole katedralno - zamkowym spoczywają ciała trzech wielkich mistrzów zakonu krzyżackiego. Szlakiem Zamków Gotyckich trafiamy do Gniewu. W miejscowości Piekło przez zabytkową śluzę wpływamy na Nogat, którym docieramy do Malborka - największej warowni średniowiecza. Malbork słynie też z turystyki wodnej, działają tu nowe mariny. 14:15 CZY JEST TU PANNA NA WYDANIU? Komedia obyczajowa, 70 min, Polska 1977 Reżyseria: Janusz Kondartiuk Scenariusz: Roman Kłosowski, Janusz i Andrzej Kondratiukowie Zdjęcia: Adam Myszkowski Muzyka: Zygmunt Konieczny Aktorzy: Roman Kłosowski, Jan Wrona, Beata Andrzejewska, Henryk Hunko, Krzysztof Kowalewski, Helena Norowicz, Włodzimierz Saar, Jan Himilsbach, Władysław Ogórek, Regina Regulska, Zbigniew Buczkowski Młody mężczyzna powraca z wojska do rodzinnej wsi. Pragnie pracować na roli, ale do prowadzenia gospodarstwa jest mu potrzebna żona. Kiedy w rodzinnej wsi nie znajduje odpowiedniej panny, odwiedza dalekich krewnych i znajomych w całej Polsce. Niełatwo jednak znaleźć dziewczynę, która zgodzi się mieszkać na wsi. Dla większości z nich dawne tradycje nie mają większego znaczenia, a małżeństwo nie jest jedynym celem w życiu. "Fabuła stanowi pretekst do powiedzenia czegoś o tradycji lub raczej o jej odrzucaniu. Sam pomysł fabularny - bohater w podróży - pozwala nie tylko ukazać panoramę czasu teraźniejszego widzianego oczyma postaci filmu, lecz także na ukazanie oczekiwania na coś, co jeszcze nieokreślone" - mówił Janusz Kondratiuk. Scenariusz filmu jest pracą zbiorową, pracowali nad nim Janusz i Andrzej Kondratiukowie, grający główną rolę Roman Kłosowski, a także mieszkańcy wsi Łacha w gminie Serock, którzy zgłaszali swoje uwagi i pomysły. Autorzy filmu zaangażowali wielu aktorów niezawodowych. Janusz Kondratiuk podkreślał, że właśnie oni - w przeciwieństwie do aktorów na co dzień związanych z teatrem, filmem, przyzwyczajonych do określonego warsztatu - potrafią "wtopić się" w przedstawianą w filmie rzeczywistość. 17:20 WOJOWNICY CZASU - ŁOMIANKI, CZYLI NA POMOC WARSZAWIE Film dokumentalny, 25 min, Polska, 2016 Reżyseria: Grzegorz Gajewski Scenariusz: Grzegorz Gajewski Zdjęcia: Krzysztof Krzyżanowski, Grzegorz Gajewski Muzyka: Krzysztof Ridan Odcinek poświęcony bitwie, jaka rozegrała się 22 września 1939 r. w rejonie wsi Łomianki na przedpolach Warszawy. Uczestniczyły w niej resztki rozbitych polskich Armii Pomorze i Poznań, próbujące przebić się przez pierścień niemieckich wojsk otaczających Warszawę. W programie wykorzystano epizody batalistyczne realizowane podczas dorocznej rekonstrukcji bitwy z udziałem piechoty, kawalerii i wojsk zmechanizowanych. Jednym z odtwarzanych epizodów, który szczególnie zapisał się w historii tych zmagań, była szarża kawalerii polskiej pod Wólka Węglową. 17:55 NOCE I DNIE - ODC. 7/12 - WIATR W OCZY Serial obyczajowy, 50 min, Polska 1977 Scenariusz i reżyseria: Jerzy Antczak Zdjęcia: Stanisław Loth Muzyka: Waldemar Kazanecki Aktorzy: Jadwiga Barańska, Jerzy Binczycki, Irena Kownas, Ryszarda Hanin, Beata Tyszkiewicz, Andrzej Szczepkowski, Anna Nehrebecka, Bogusław Sochnacki, Stanisława Celińska, Jerzy Kamas i inni Tomaszek, syn Niechciców, przysparza rodzicom wielu trosk. Chłopak nagminnie kłamie i kradnie. Bogumił szuka w pracy ucieczki od domowych kłopotów i zmartwień. Tymczasem we wsi zaczyna wrzeć, fornale żądają poprawy warunków życia. Fala rozruchów przechodzi zresztą przez cały kraj. Barbara, która stale mieszka w Kalińcu, przyjeżdża pewnego dnia bez uprzedzenia do Serbinowa i zastaje męża w niedwuznacznej sytuacji ze służącą Felicją. Wstrząs, jakiego doznaje, wywołuje u niej długotrwałą chorobę. Codzienne kłopoty i praca znowu jednak zbliżają małżonków. 19:00 JAZZ NA KALATÓWKACH Film dokumentalny, 55 min, Polska, 2017 Reżyseria: Robert Kaczmarek Scenariusz: Zdzisław Sajuk Zdjęcia: Andrzej Adamczyk Film dokumentalny o słynnym Jazz Camping Kalatówki, który odbył się w 1959 roku. Na Kalatówkach zjawiło się blisko 70 osób, jazzmani: Krzysztof Komeda, Andrzej Trzaskowski, Andrzej Kurylewicz, Zbigniew Namysłowski, Jan Ptaszyn Wróblewski, Jerzy Duduś Matuszkiewicz. Wraz z nimi ludzie ze środowiska artystycznego: początkujący reżyser filmowy Roman Polański, aktorki i modelki: Barbara Kwiatkowska, Teresa Tuszyńska, Maja Wachowiak, Grażyna Hase, fotograficy i plastycy Wojciech Plewiński i Rosław Szaybo, Marian Eile, ówczesny redaktor naczelny "Przekroju". Po II zjeździe w 1960 r. nastąpiła długa przerwa. Impreza została wznowiona w 1977 r. za sprawą Marty Łukaszczyk, szefowej Hotelu Górskiego PTTK Kalatówki oraz Małgorzaty i Zbigniewa Namysłowskich. O swoich spotkaniach na Kalatówkach opowiedzą uczestnicy pierwszego zlotu: red. Jan Borkowski, który obok Jana Zylbera był organizatorem pierwszego zlotu na Kalatówkach, Jan Ptaszyn - Wróblewski, Grażyna Hase, Andrzej Dąbrowski, Katarzyna Gärtner, Rosław Szaybo. To były czasy, gdzie w sumie jazzmanów może było około trzydziestu. Była to elitarna grupa. Ten jazz cały, to było dla wielu całe życie. Jazz to było pragnienie wolności. To był sen o Ameryce. To był sen o niepodległości. To był zryw młodego pokolenia. Jazz był takim elementem, który nas jakby wiódł ku naszym ideałom. Ideałom życia w wolności, w demokracji, w wartości jednostki. Poprzez wspomnienia żyjących uczestników pierwszego Jazz Camping Kalatówki z 1959 r. , a także kolejnych zjazdów oraz nagrania archiwalne: filmowe i audio, fotografie, plakaty i muzykę odtworzy historię spotkań jazzowych na Kalatówkach. Film przypomni początki jazzu katakumbowego w pierwszej połowie lat lat 50. Dokument przedstawi dwa legendarne zespoły muzyczne: Hot Club Melomani i Sekstet Komedy. Przywoła atmosferę artystyczną epoki odwilży po 1956 r. , kiedy to rozkwitły kluby i teatrzyki studenckie, nastąpiła fascynacja jazzem. 21:20 C. K. DEZERTERZY - CZ. II (C. K. DEZERTERZY - CZ. II) Komedia, 68 min, Polska/Węgry 1985 Reżyseria: Janusz Majewski Scenariusz: Janusz Majewski, Pavel Hajny Muzyka: Gyorgy Selmeczy Zdjęcia: Witold Adamek Aktorzy: Marek Kondrat, Zoltan Bezeredy, Wiktor Zborowski, Jacek Sas - Uhrynowski, Robert Koltai, Anna Gornostaj, Kalina Jędrusik, Krzysztof Kowalewski, Wojciech Pokora, Zbigniew Zapasiewicz, Mariusz Dmochowski, Edward Dziewoński, Gustaw Lutkiewicz, Stefan Friedmann, Leon Niemczyk i inni Po zdobyciu odpowiednich dokumentów przyjaciele wsiadają do pociągu jadącego do Koszyc. Po krótkim pobycie tutaj Kania, Bendek, Haber, Baldini i Czech Hudej postanawiają wyruszyć do Budapesztu. W pociągu spotykają wesołego fotografa, który obiecuje im zafundować niezłą zabawę w Budapeszcie. Niebawem wszyscy chcą uciekać do Wiednia. Wachmistrz jednak udaremnia te plany i doprowadza do aresztowania dezerterów. Odbywa się sąd w rodzimym garnizonie. Rozprawę przerywa wiadomość o abdykacji cesarza. Oznacza to kres monarchii austro - węgierskiej. Wszyscy żołnierze mogą opuścić koszary i odjechać do domów. 22:40 GŁOSY Z DALEKA Film dokumentalny, 41 min, Polska, 1992 Reżyseria: Irena Kamieńska, Andrzej Piekutowski Scenariusz: Irena Kamieńska, Andrzej Piekutowski Wspomnienia Polaków zesłanych w czasie ostatniej wojny do Kazachstanu. Po przyjeździe na miejsce zastali przerażającą swym ogromem pustkę stepu, żadnego drzewa, żadnej nierówności. Zostali rozwiezieni do kołchozów. Ku swojemu zdziwieniu w kazachskich wioskach spotkali wielu Polaków. Byli to dawni mieszkańcy radzieckiej Ukrainy zesłani tu w roku 1936. Zwieziono ich całymi rodzinami, wraz z dobytkiem i zostawiono w szczerym polu. Gnieździli się w szałasach i ziemiankach, umierali masowo z powodu głodu i chorób. Ci przywiezieniu do Kazachstanu w roku 1940 zamieszkali w domach kołchoźników, najczęściej w jednej wspólnej izbie, część z nich musiała sobie jednak wybudować domy - ziemianki z suszonej na słońcu gliny i darni. Pracowali w kołchozach, najczęściej przy uprawie zbóż lub hodowli bydła. Kołchozy były biedne, nieustannie rozkradane przez miejscową ludność. Zresztą w tak ciężkich warunkach kradzież jedzenia była jednym z warunków przeżycia. Najgorsza w Kazachstanie była zima. W czasie burz śnieżnych - "buranów" - zasypywane były całe wioski. Zamarzniętych ludzi znajdowano przy samych domach. Śmierć w zimie oznaczała ogromne kłopoty związane z pogrzebaniem zwłok. W zamarzniętej na kamień ziemi nie udawało się wykopać dostatecznie głębokiego grobu, a płytko zagrzebane zwłoki wywlekane były przez wilki. Ogromnym ciosem dla zesłańców było zerwanie kontaktów z rodzinami w Polsce. Dopiero wtedy w pełni odczuli oderwanie od domu. Szybko nadeszło też coś gorszego - nieustanny głód. Całą żywność z kołchozów oddawano dla potrzeb wojny. Za kradzież jedzenia groziły najsurowsze kary. Nadzieja pojawiła się wraz z tworzeniem się armii Andersa. Matki wysyłały do niej swych synów, mając nadzieję, że to ocali ich od śmierci głodowej. Ksiądz, który jako kapelan w armii Andersa rozpoczął pracę duszpasterską wśród zesłańców, wspomina, że wszędzie, gdzie tylko zdołał dojechać, zastawał ludzi w stanie skrajnego wyczerpania fizycznego i psychicznego. Wielu z nich umierało w osamotnieniu, nędzy i braku jakiejkolwiek nadziei. Oznaką kończącej się wojny były powroty okaleczonych mężczyzn - inwalidów wojennych. Polaków zaczęto też wzywać do siedzib NKWD, gdzie nakłaniano ich do zmiany obywatelstwa z polskiego na rosyjskie. A oni wiedzieli, że dokument z napisem "Polak" jest ostatnią nicią łączącą ich z krajem. Tej szansy nie mieli Polacy zesłani w roku 1936, nie mieli też szansy na powrót do ojczyzny. 23:35 WIELKI TEST - WIELKI TEST O (O)POLSKIEJ PIOSENCE Kameralne i studyjne (widowisko), 85 min, Polska, 2018 Scenariusz: Konrad Smuga Wykonawcy: Sylwia Dekiert (prowadząca), Maciej Kurzajewski (prowadzący) W 2018 r. po raz 55. odbędzie się w Opolu festiwal piosenki. Które z występów gwiazd pamiętamy do dziś? Jakie przeboje wciąż nucimy? Co wiemy o ulubionych piosenkarzach, kompozytorach muzyki i autorach tekstów? W Wielkim Teście o (o)polskiej piosence przypomnimy najważniejsze wydarzenia, postaci i przeboje gwiazd polskiej sceny muzycznej, zapowiemy też najciekawsze koncerty tegorocznego festiwalu. W studiu telewizyjnym na pytania odpowiedzą w duetach popularni artyści, sportowcy i dziennikarze, a widzowie mogą rozwiązywać test online na stronie wielkitest.tvp.pl lub ściągając aplikację na smartfony. Program poprowadzą Sylwia Dekiert i Maciej Kurzajewski. 01:15 WYŚCIG W PRZESTWORZACH - CZ. 1/4 (SPACE RACE) Dokument fabularyzowany, 50 min, Wielka Brytania 2005 Scenariusz i reżyseria: Christopher Spencer Aktorzy: Richard Dillane, Steve Nicolson, Rawił Isjanow, Chris Robson, Tim Woodard, Stuart Bunce, Mark Dexter, Michaił Gorewoj i inni Zrealizowana przez brytyjską telewizję BBC sensacyjna opowieść o dwóch wybitnych inżynierach konstruktorach: charyzmatycznym Niemcu Wernerze von Braunie, byłym majorze SS pracującym po wojnie dla Amerykanów, i genialnym Rosjaninie Siergieju Koroljowie, byłym więźniu gułagu. Ci dwaj mężczyźni pod koniec II wojny światowej i w okresie tzw. zimnej wojny, znajdując się po przeciwnych stronach barykady, usiłują skonstruować jak najpotężniejszą rakietę. Ich marzeniem nie jest kontynuacja konfliktu zbrojnego, lecz podbój kosmosu. W tej bezwzględnej walce ścierają się polityczne ambicje obu mocarstw USA i ZSRR, dochodzi też do brutalnej rywalizacji między oboma naukowcami. Kiedy pod koniec wojny było już jasne, że Niemcy ją przegrają, Hitler podjął ostatnią próbę odwrócenia biegu historii i wydał rozkaz wypróbowania nowej, tajnej broni - rakiet V2. Alianci szybko zdali sobie sprawę, że muszą znaleźć ich odpowiednik. Amerykanie wiedzieli dodatkowo, że połączenie V2 z ich bombą atomową dałoby im do rąk najbardziej przerażającą broń. Sprawa była tym pilniejsza, że poszukiwania rakiety V2 rozpoczęli też Rosjanie. Jedni i drudzy chcieli jak najszybciej dotrzeć do ośrodka badawczego w Peenemunde na wyspie Uznam, gdzie pracował zespół niemieckich konstruktorów pod kierunkiem Wernera von Brauna, twórcy V2. Na wieść o zbliżających się oddziałach radzieckich Von Braun zarządził natychmiastową ewakuację ośrodka badawczego na południe kraju, w pobliże miejsca, gdzie w podziemnej fabryce produkowano te rakiety. Von Braun nie był fanatycznym hitlerowcem. Jego projekty rakiet dalekiego zasięgu i kapsuł załogowych stanowiły przede wszystkim urzeczywistnienie marzeń o podboju kosmosu. W tym celu został on członkiem amatorskiej grupy badawczej. Naziści szybko jednak odkryli jego geniusz. Chcąc zapewnić przyszłość swoim badaniom, Von Braun wstąpił do partii faszystowskiej i przyjął stopień majora SS. W marcu 1945 r. Rosjanie docierają na przedmieścia Berlina, ale ciągle nie udaje im się schwytać Von Brauna ani zdobyć żadnej z rakiet V2. Gen. Lew Gajdukow i płk Iwan Sierow traktują to jako osobistą porażkę. O pomoc zwracają się do Walentina Głuszko, czołowego radzieckiego specjalisty w dziedzinie silników rakietowych. Głuszko ma pokierować grupą specjalistów do rozszyfrowania tajemnicy V2, dobrać sobie współpracowników. Sugeruje, że w tej grupie powinien znaleźć się Siergiej Koroliow, którego wiedza techniczna dorównuje wiedzy Von Brauna. Ale Koroliow od 6 lat przebywa w obozie pracy zesłany tam na podstawie fałszywych oskarżeń samego Głuszki, zmuszonego groźbami i szantażem do "wydania" kolegi. Teraz jego umiejętności są jednak potrzebne Stalinowi, więc Koroljow wraca z gułagu do Moskwy. Tymczasem Von Braun i jego współpracownicy po raz kolejny muszą się ewakuować, tym razem przed nadciągającymi oddziałami amerykańskimi, które odkrywają podziemną fabrykę, gdzie robotnicy z obozów pracy produkują V2. Amerykanie są wstrząśnięci widokiem ponad 6 tys. niepogrzebanych ciał tych, którzy nie przetrzymali morderczych warunków. Ale czas nagli: likwidują więc fabrykę, wywożąc stamtąd wszystko, co mogłoby zainteresować Rosjan. Gdy radio podaje informację o śmierci Hitlera, Von Braun dochodzi do wniosku, że dalsze ukrywanie się nie ma sensu. Oddaje się w ręce Amerykanów, licząc, że ci umożliwią mu kontynuację jego badań. Nie myli się. On i ponad setka jego współpracowników oraz dokumentacja produkcji V2 trafiają za ocean. Z kolei Rosjanie wywożą schwytanych pozostałych specjalistów z zespołu Von Brauna i znalezione części rakiet V2 w głąb ZSRR. Koroljow szybko jednak uświadamia sobie, że zamiast kopiować V2 musi stworzyć własną rakietę. W razie niepowodzenia wróci do gułagu. 02:15 POŚWIĘCAJĄC ŻYCIE PRAWDZIE Film dokumentalny, 41 min, Polska, 2014 Reżyseria: Grażyna Czermińska Scenariusz: Grażyna Czermińska Zdjęcia: Grażyna Czermińska Wykonawcy: Józef Szopiński Film dokumentalny o tragicznej historii 12 lekarzy, specjalistów i ekspertów z dziedziny medycyny sądowej, którzy znaleźli się w składzie powołanej przez Niemców Międzynarodowej Komisji Lekarskiej do zbadania mordu w Katyniu. Członkowie komisji pochodzili z krajów zależnych od Rzeszy: Belgii, Bułgarii, Danii, Protektoratu Czech i Moraw, Rumunii, Słowacji, Węgier i Finlandii oraz z neutralnej Szwajcarii. W kwietniu 1943 roku mieli osobiście dokonać sekcji zwłok zamordowanych w Katyniu polskich oficerów i ustalić dokładny czas popełnienia zbrodni. Wszyscy złożyli podpisy pod dokumentem obwiniającym ZSRR o dokonanie tej zbrodni. Po wojnie, mimo gróźb, szykan i oskarżeń o kolaborację z nazistami, większość członków Komisji nie wyparła się swoich oświadczeń. Tylko dwóch, profesor Hajek z Czech i profesor Markow z Bułgarii pod groźbą kary śmierci zostało zmuszonych przez władze komunistyczne do odwołania swoich podpisów. Dla pozostałej dziesiątki ta decyzja miała dramatyczny wpływ na losy ich samych lub ich rodzin; tajemnicze zgony i morderstwa, więzienie, konieczność emigracji, naciski własnych rządów na nieujawnianie prawdy o zbrodni katyńskiej. Skąd wzięła się u nich tak silna determinacja i upór w dążeniu do ujawnienia prawdy o Katyniu, jakie były motywy, które kazały im narażać dla niej życie? Profesor Francois Neville na tak postawione pytanie odpowiedział "Vitam impendere Vero" - poświęcając swoje życie prawdzie. Autorom filmu udało się dotrzeć do rodzin kilku członków komisji. W filmie znajdą się wspomnienia Rodicy, córki dr Alexandru Birkle ' a nagrane w jej mieszkaniu w Bukareszcie. Na Słowacji o swoim wujku Frantiku Šubku opowie Margarita Kanikowa, a o Francois Naville ' u opowie jego siostrzeniec w Szwajcarii profesor Gabriel Aubert. Sylwetki pozostałych członków komisji zaprezentowane zostaną w formie krótkich biogramów. Tło historyczne tamtych czasów zaprezentują historycy. W filmie zostaną wykorzystane obszerne filmowe materiały archiwalne dotyczące zbrodni katyńskiej oraz doniesienia prasowe z tamtego okresu. Jednym z ważniejszych elementów ikonograficznych filmu będą materiały archiwalne będące w posiadaniu rodzin członków komisji. 02:55 DWADZIEŚCIA LAT MINĘŁO... - 1992 / 3 Magazyn, 39 min, Polska, 2008 Kolejny odcinek programu "20 lat minęło..." sięga dramatycznego czerwca roku 1992. Przy pomocy fragmentów z ówczesnego "Polskiego zoo" opowiada o faktach i kulisach dotyczących obalenia rządu Jana Olszewskiego, pierwszego premierowania Waldemara Pawlaka i nieoczekiwanego objęcia stanowiska premiera przez Hannę Suchocką. Dzięki brawurowym kreacjom Jerzego Kryszaka i Andrzeja Zaorskiego oraz piosenkom Włodzimierza Korcza i kukiełkom według projektów Jacka Frankowskiego i Andrzeja Grygorowicza, możemy przeżyć to jeszcze raz z dystansem, ironią, żartem. Zaś autor - Marcin Wolski - może po latach zweryfikować swoje ówczesne oceny.