TVP Historia Sobota, 20.07.2019 06:05 DWADZIEŚCIA LAT MINĘŁO... - 1992/4 Magazyn, 41 min, Polska, 2008 Marcin Wolski za pomocą swego prywatnego wehikułu czasu, którym są archiwa TVP, kolejny raz zaprasza w podróż w niedawną przeszłość pod hasłem "Dwadzieścia lat minęło". Miejsce akcji - jesień i początek zimy 1992 roku. Pomoce naukowe - odcinki "Polskiego zoo" i fragmenty szopki noworocznej, którą prowadzi pan z wójtem, plebanem i proletariuszem, czyli Jerzy Kryszak, Paweł Wawrzecki, Wiktor Zborowski i Andrzej Zaorski. Wśród zdarzeń: afera z Anastazją P. , spór o pułkownika Kuklińskiego (bohater czy zdrajca?), za granicą wybory w USA wygrane przez Clintona i przyjęcie traktatu z Maastricht określającego kształt nowej Unii Europejskiej (o której mogliśmy najwyżej marzyć). 06:05 BYŁ TAKI DZIEŃ - 20 LIPCA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1888 - urodził się Emil Zegadłowicz; 1944 - zamach na Hitlera w Kętrzynie; 1947 - pierwszy numer paryskiej "Kultury"; 1965 - 1976 - wyrok na Kuronia i Modzelewskiego, dokładnie 11 lat później wyroki na strajkujacych w Ursusie i Radomiu; 06:55 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - GRUZJA. NAJLEPIEJ STRZEŻONE TAJEMNICE KAUKAZU (FLAVORS) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos W kolejnym odcinku zwiedzimy Gruzję. Według legend, Bóg zostawił dla siebie wyjątkowo piękne miejsce nad Morzem Czarnym, ale oddał je Gruzinom w podzięce za to, że zaprosili go na uroczystości związane z podziałem Ziemi na różne krainy. Od tamtej pory Gruzja strzeże swego artystycznego dziedzictwa i wyjątkowych tradycji. Udało się tu zachować różnorodność biologiczną większą niż na niektórych kontynentach. Każdy, kto odwiedzi ten kraj, chce tutaj wrócić. Motto Gruzji brzmi: "Siła jest w jedności". Zawarta jest w nim mądrość narodu, który przetrwał wiele inwazji i konfliktów zbrojnych. Do ostatniego z nich doszło w 2008 roku. Gruzja jest krajem małym, wielkości Szwajcarii, ale wielkim pod każdym względem. Zamieszkuje ją postępowy naród, o zachodnioeuropejskim duchu, ale na wskroś kaukaski i śródziemnomorski. 08:15 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 47 BUSKO - ZDRÓJ Magazyn, 23 min, Polska, 2017 Reżyseria: Adam Molak Scenariusz: Agata Winnicka Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Celem kolejnej podróży Tomasza Bednarka jest Busko - Zdrój. Miasto ma ponad 700 - letnią historię, w której kluczową rolę odegrało odkrycie niezwykłych właściwości tutejszych wód. Z ich dobrodziejstwa korzystała nawet królowa Jadwiga, która zażywała leczniczych kąpieli solankowych, przygotowywanych dla niej przez siostry norbertanki. Pierwsi "goście kąpielowi", bo takim mianem określano kiedyś tutejszych kuracjuszy, przyjechali do nowo utworzonego uzdrowiska w Busku - Zdroju w pierwszej połowie XIX wieku. Dziś, po blisko 200 latach w buskich sanatoriach poza kąpielami siarczkowymi korzystać można z szerokiej gamy kuracji i zabiegów. Ale nie same wody lecznicze przyciągają tu kuracjuszy ceniących zdrowie i dobre samopoczucie. Równie ważne są wydarzenia kulturalne i doskonałe warunki do uprawiana sportów. 08:40 ZMIENNICY - ODC. 13/15 - SPOTKANIA Z TEMIDĄ Serial komediowy, 56 min, Polska 1986 Reżyseria: Stanisław Bareja Scenariusz: Stanisław Bareja, Jacek Janczarski Muzyka: Przemysław Gintrowski Aktorzy: Mieczysław Hryniewicz, Ewa Błaszczyk, Katarzyna Skawina, Krystyna Tkacz, Mieczysław Czechowicz, Ceazry Harasimowicz, Kazimierz Kaczor, Krzysztof Kowalewski Przed sądem stają oskarżeni o porwanie taksówki strażak Kuśmider i Krashan. Sprawa narkotyków jest niejasna, oskarżeni łżą jak z nut, a świadkowie plączą się w zeznaniach. W efekcie Kuśmider i Krashan otrzymują wyrok w zawieszeniu. Krashan melduje się u Kłuska, a ten każe mu odzyskać pieniądze. Przed sądem staje także Marian Koniuszko, czyli Kasia, od której prostytutka Mariola domaga się alimentów. Kasia udowadnia, że jest kobietą i sprawa zostaje zamknięta. Ale opiekun Marioli nie rezygnuje ze znalezienia ojca i w końcu wybiera prezesa Kłuska. 09:50 OKRASA ŁAMIE PRZEPISY - MIĘCZAKI NA POLSKIM STOLE Magazyn, 25 min, Polska, 2018 Reżyseria: Tomasz Rostworowski Scenariusz: Tomasz Rostworowski, Karol Okrasa Zdjęcia: Józef Szymura, Jarosław Frankowski, Sławomir Orman Wykonawcy: Karol Okrasa (prowadzący) W kolejnym odcinku Karol Okrasa opowie o mięczakach na polskim stole. Choć zazwyczaj polską kuchnię przeciętny Polak kojarzy z bigosem, pierogami czy schabowym, to jednak już w pierwszej polskiej książce kulinarnej z XVII wieku więcej znajdziemy przepisów na ślimaki niż na tak popularną dziś wieprzowinę. A dla polskich królów Augusta II Mocnego i jego syna Augusta III świeże ostrygi sprowadzano wozami do Warszawy znad Morza Północnego. Ostrygami zajadał się też książę poetów biskup Ignacy Krasicki. Były więc mięczaki na polskich stołach, zwłaszcza zamożnych od dawna. Ale nawet prosty lud w chwilach głodu sięgał po małże z naszych rzek i jezior. A od czego dziś najłatwiej rozpocząć kulinarną przygodę z mięczakami? Pewnie od popularnych w naszych sklepach omułków jadalnych znanych też jako mule. Omułek jadalny jest gatunkiem małża. Ze świeżych omułków Karol przygotuje ciekawe potrawy inspirowane polskimi smakami. Będą mule w sosie z ogórkami kiszonymi, mule w polskim cydrze, a nawet w sosie grzybowym z kluseczkami śląskimi. Jak będą wyglądać takie dania? Zobaczymy w programie. 10:55 PLEMIENNA SZTUKA PRZETRWANIA - LEGENDA O KANIBALACH ODC. 1/8 (EP. 1) Film dokumentalny, 43 min, USA, 2015 Reżyseria: Anthony Barwell Wykonawcy: Marek Ciunel Hazen Audel, instruktor survivalu i przewodnik po najtrudniejszych terenach, podróżuje do ośmiu najbardziej ekstremalnych miejsc na świecie, podejmując w pojedynkę kolejne wyzwania, które sprawdzą granice jego wytrzymałości, jego wiedzę i umiejętności. Żeby przetrwać, będzie musiał polegać na starożytnej wiedzy ludów plemiennych, które żyły w tych środowiskach przez tysiące lat. Hazen w poszukiwaniu dawnej wioski łowieckiej odwiedza, zamieszkiwane przez krokodyle, lasy deszczowe Papui Nowej Gwinei, aby bezpiecznie przeprowadzić 200 reniferów do miejsc, w których rodzą swoje młode. Trafia na koło podbiegunowe, wspina się na szczyt czynnego wulkanu, żeby złożyć ofiarę w imieniu swojego plemienia. Od gorących pustyń, przez zamarznięte rzeki, wysokogórskie tereny z ubogim w tlen powietrzem, czy śmiercionośne wodospady, widzowie podążają z Hazenem, obserwując jego walkę z otaczającym go środowiskiem. Mężczyzna cały czas próbuje znaleźć odpowiedź na pytanie: jak można tutaj przetrwać? 12:50 LIFE - ŻYCIE. CZ. 7. ŁOWCY I ICH OFIARY (LIFE. HUNTERS AND HUNTED. (7/10)) Film dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2009 Zdjęcia: John Aitchison Muzyka: George Fenton Największe emocje w naturze rodzą się podczas zmagań między drapieżnikiem a jego potencjalną ofiarą. Każda ze stron, by przetrwać, musi przechytrzyć przeciwnika i wywieść go w pole. Dla drapieżcy nagrodą jest posiłek. Dla niedoszłej ofiary szansa przeżycia kolejnego dnia. Niekiedy dla niewielkiej zdobyczy zwierzę musi się sporo napracować, stosując przy tym wyjątkowe metody łowów. Unikanie takich ataków również wymaga opracowania specjalnej taktyki. Zdarza się też, że najlepszą formą obrony jest atak... 13:50 SZEROKIE TORY - JEDEN DZIEŃ Z ŻYCIA ŻEBRACZKI W MOSKWIE Reportaż, 24 min, Polska, 2004 Autor: Barbara Włodarczyk Cykl reportaży, 25 min, Polska 2004 Scenariusz i realizacja: Barbara Włodarczyk Ogromna rzesza ludzi bezdomnych i żyjących z jałmużny - paradoksalnie świadczy o tym, że Moskwa jest bogatym i dobrze prosperującym miastem, do którego ludzie ciągną z nadzieją na lepsze życie. Większość moskiewskich "ludzi ulicy" to przyjezdni z byłych republik Związku Radzieckiego, dla których stolica nie okazała się jednak łaskawa. Bohaterka reportażu żyje od lat wyłącznie z jałmużny. Spotkać ją można na jednej z głównych ulic Moskwy - tam, gdzie znajdują się najbardziej ekskluzywne sklepy, kasyna i restauracje. Przyjechała z Ukrainy. Jest jedną z ponad 30 tysięcy bezdomnych rosyjskiej stolicy. 14:20 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.I - ODC. 11 LEGENDA "CZARNEJ WOŁGI" Film dokumentalny, 25 min, Polska, 2015 Reżyseria: Radosław Kotarski Scenariusz: Radosław Kotarski Czy legendarna czarna wołga faktycznie przemierzała ulice polskich miast i wsi? Czy porywała niewinnych, którzy po zmroku odważyli się wyjść z domu? Ile prawdy jest w tej opowieści? Między innymi o tym Radosław Kotarski opowiada w najnowszych "Podróżach z historią". W programie poznamy również tajemnice samochodu, który oficjalnie nie istniał, a należał do najważniejszych osób w państwie. Dowiemy się także, który polski samochód sprzedawaliśmy zagranicznym odbiorcom za banany. 15:50 SPÓR O HISTORIĘ - KONFERENCJA W POCZDAMIE Dysk./wywiad/debata, 30 min, Polska, 2019 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Wykonawcy: Tomasz Muller (prowadzący) Konferencja w Poczdamie to trzecie, po Teheranie i Jałcie, spotkanie aliantów. Odbywała się już po zakończeniu wojny, od 17 lipca do 2 sierpnia 1945 roku. Delegacji Stanów Zjednoczonych przewodniczył prezydent Harry Truman, sowieckiej Józef Stalin, a brytyjskiej Winston Churchill. Po wyborach w Wielkiej Brytanii jego miejsce zajął premier Clement Attlee. Alianci zdecydowali o podziale Niemiec na cztery strefy okupacyjne: amerykańską, brytyjską, radziecką i francuską. Opracowano także koncepcję nazwaną "4D", czyli denazyfikację, demokratyzację, demilitaryzację i dekartelizację Niemiec. Sojusznicy dyskutowali także o odszkodowaniach wojennych, jakimi miały być obciążone Niemcy. Zdecydowano o powołaniu Międzynarodowego Trybunału Wojskowego w Norymberdze, który miał sądzić niemieckich zbrodniarzy wojennych. Wielka Trójka cofnęła poparcie dla rządu londyńskiego na rzecz Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej. Uzgodniła przebieg polskiej granicy zachodniej. Alianci zdecydowali o całkowitym przesiedleniu do Niemiec "ludności niemieckiej lub jej części pozostałej w Polsce. Ustalenia przyjęte w Poczdamie były zapowiedzią powstania"żelaznej kurtyny"dzielącej Europe na niemal pół wieku. 17:35 MARZYCIELE - MARSZAŁEK SEJMU ŚLĄSKIEGO Dysk./wywiad/debata, 23 min, Polska, 2019 Reżyseria: Sylwester Szefer Scenariusz: Sylwester Szefer Zdjęcia: Wojciech Kursa Muzyka: Krzysztof Suchodolski Wykonawcy: Piotr Legutko (prowadzący), Paweł Nowakowski Konstanty Wolny, wybitny prawnik, działacz narodowy na Górnym Śląsku, przyjaciel Wojciecha Korfantego od czasów wspólnej nauki w katowickim gimnazjum, zaangażowany w powstania śląskie i plebiscyt. Pierwszy marszałek Sejmu Śląskiego (trzy kadencje: 1922 - 1935). W 1935 roku wycofał się z działalności politycznej, będąc w sporze z politykami sanacji. Zainicjował wiele przedsięwzięć społecznych i kulturalnych, m. in. założył Bibliotekę Sejmu Śląskiego (1924), z której później powstała Biblioteka Śląska. We wrześniu 1939 roku uciekł do Lwowa, gdzie zmarł. Jego prochy sprowadzono uroczyście do Katowic w 2012 roku. Autorzy programu podejmą próbę zrozumienia sporu pomiędzy zwolennikami Korfantego i Wolnego a wojewodą śląskim Grażyńskim. 18:10 NOCE I DNIE - ODC. 8/12 - CZAS MIŁOŚCI I CZAS ŚMIERCI Serial obyczajowy, 50 min, Polska, 1977 Reżyseria: Jerzy Antczak Scenariusz: Jerzy Antczak Zdjęcia: Stanisław Loth Muzyka: Waldemar Kazanecki Aktorzy: Jadwiga Barańska, Jerzy Bińczycki, Anna Nehrebecka, Olgierd Łukaszewicz, Stanisława Celińska, Beata Tyszkiewicz W kraju wzmagają się nastroje rewolucyjne. Polityka wdziera się nawet do salonów. Po ukończeniu szkoły Agnieszka wyjeżdża na studia przyrodnicze do Lozanny. Poznaje tu Marcina Śniadowskiego - Polaka, gorącego patriotę i rewolucjonistę. Między młodymi rodzi się uczucie. Tymczasem Celina, żona Katelby, która opuściła męża i została kochanką Janusza Ostrzeńskiego, popełnia samobójstwo. 19:10 ALFRED SCHREYER Z DROHOBYCZA Film dokumentalny, 44 min, Polska, 2010 Reżyseria: Marcin Gizycki Scenariusz: Małgorzata Sady, Marcin Giżycki Zdjęcia: Przemysław Niczyporuk, Wojciech Walkiewicz Barwna opowieść o Alfredzie Schreyerze, polskim skrzypku, działaczu społeczno - kulturalnym, ostatnim żyjącym uczniu Brunona Schulza. Alfred Schreyer jest ostatnim żyjącym uczniem Brunona Schulza. Pochodzi z zamożnej rodziny polskich Żydów z Jasła. Przed wojną jego ojciec kierował rafinerią naftową. W 1934 roku rozpoczął naukę w Gimnazjum Państwowym im. Króla Władysława Jagiełły w Drohobyczu, w którym prac ręcznych uczył Bruno Schulz. Jako jedyny z swojej rodziny przeżył II wojnę światową. Był więźniem obozów koncentracyjnych w Płaszowie, Gross - Rosen i Buchenwaldzie. Alfred Schreyer wielokrotnie podkreślał, że udało mu się przeżyć, dzięki umiejętnościom stolarskim, których nauczył go właśnie Bruno Schulz. Po wojnie zamieszkał w Drohobyczu, gdzie uczył muzyki i śpiewu w tamtejszym liceum. Zachowanie pamięci o Żydach z Drohobycza i o Brunonie Schulzu jest misją Schreyera, jak sam wielokrotnie podkreśla. Dlatego od lat uczestniczy w Festiwalu Brunona Schulza w Drohobyczu. 20:10 EDISON - 1/2 Film dokumentalny, 54 min, USA, 2015 Reżyseria: Rafael De La Uz Scenariusz: Rafael De La Uz Zdjęcia: Rafael De La Uz Wykonawcy: Jan Wilkans Thomas Alva Edison urodził się w rodzinie drobnego kanadyjskiego przedsiębiorcy, otrzymał jedynie podstawową edukację domową. Jego pierwszy wynalazek był porażką finansową, ale już w wieku 35 lat Edison stał się najbardziej znanym wynalazcą w kraju. Wynalazł żarówkę elektryczną, fonograf, kamerę filmową i akumulator zasadowy niklowo - żelazowy. Opracował też sposób produkcji syntetycznego kwasu karbolowego i bezprzewodowej komunikacji telegraficznej pomiędzy pociągami i stacjami. W chwili śmierci mógł rościć sobie prawo do 1093 udanych patentów w USA. Tempo jego pracyw tragiczny sposób odbiło się jednak na życiu prywatnym. Jego pierwsza żona prawdopodobnie zabiła się, przyjmując śmiertelną dawkę morfiny, druga była całkowicie nieszczęśliwa. Edison jednak w wielu dziedzinach wpłynął na życie milionów ludzi i stał się jednym z najsłynniejszych Amerykanów na świecie. 21:15 WYŚCIG W PRZESTWORZACH - CZ. 2/4 (SPACE RACE) Dokument fabularyzowany, 50 min, 4 odc. , Wielka Brytania 2005 Scenariusz i reżyseria: Mark Everest Aktorzy: Richard Dillane, Steve Nicolson, Rawił Isjanow, Chris Robson, Tim Woodard, Stuart Bunce, Mark Dexter, Michaił Gorewoj i inni Zakończenie II wojny światowej i podział Europy na dwie części daje początek nowej wojnie zwanej zimną. Dwa wielkie mocarstwa prowadzą teraz walkę polityczną i ideologiczną. Społeczeństwa obawiają się wybuchu kolejnego konfliktu zbrojnego, zwłaszcza że tempa nabiera wyścig zbrojeń, w tym także zbrojeń jądrowych. Radzieckie dowództwo wojskowe stawia przed Siergiejem Koroliowem nowe zadanie: ma zbudować rakietę, która wyniosłaby na odległość 8 tys. km głowicę o wadze 5 ton. Jego najbliższym współpracownikiem jest Walentin Głuszko, główny radziecki specjalista od silników. Tymczasem wywieziony do Stanów Zjednoczonych Werner von Braun musi się pogodzić ze znacznymi ograniczeniami spowodowanymi jego niemieckim pochodzeniem i faszystowską przeszłością. Zamiast realizować marzenia o wystrzeleniu sztucznego satelity, zespół von Brauna może projektować tylko rakiety średniego zasięgu. Amerykańska armia i rząd nie dostrzegają bowiem jeszcze możliwości podboju kosmosu. W takiej sytuacji von Braun postanawia ominąć swych mocodawców i dotrzeć bezpośrednio do opinii publicznej. Swoją wizję przedstawia w telewizji. Zyskuje zainteresowanie i poklask. Dotychczasowe ograniczenia zostają zniesione. Radość von Brauna, teraz już obywatela amerykańskiego, nie trwa jednak długo, bo ostatecznie kontrakt na budowę sztucznego satelity przypada konstruktorom z amerykańskiej marynarki wojennej. Koroliow, którego również podbój kosmosu pasjonuje znacznie bardziej niż eskalacja zbrojeń, nie ma tyle szczęścia. Gdy przedstawia swoją wizję budowy sztucznego satelity w nowym ośrodku badawczym Bajkonur, słyszy, że to, czego ZSRR najbardziej w tym momencie potrzebuje, to rakiety dalekiego zasięgu przenoszące ładunki jądrowe, bo przecież wróg - Ameryka - tylko czeka, by zaatakować. Tym większy niepokój wzbudza w Koroliowie wiadomość o amerykańskich planach wystrzelenia satelity. Korzystając z wizyty w Bajkonurze samego Nikity Chruszczowa, konstruktor ponawia prośbę o zgodę na budowę sztucznego satelity. Zyskuje tyle, że równolegle z pracami nad rakietą dalekiego zasięgu R7 może prowadzić prace nad satelitą, który później zasłynie pod nazwą Sputnik. Zespół von Brauna ma już w tym czasie gotowego satelitę Jupiter, ale wciąż nie może uzyskać zgody na jego wystrzelenie, bo prawo do tego uzyskała marynarka wojenna, której konstruktorzy wciąż nie zakończyli prac. Gdy do Ameryki dociera wiadomość o wystrzeleniu Sputnika, von Braun nie kryje wściekłości. Tymczasem Koroliow miesiąc później wysyła w kosmos żywe stworzenie - psa Łajkę. ZSRR triumfuje. Von Braun, który musiał ustąpić pola wojskowym konstruktorom, wreszcie dostaje zielone światło. Na szczęście, ma już gotowego nowego satelitę - Explorera 1. Cztery miesiące po Sputniku także amerykański satelita zostaje wyniesiony na orbitę. 22:20 WYŻEJ NIŻ HIMALAJE Reportaż, 47 min, Polska, 1996 Scenariusz: Anna Teresa Pietraszek Zdjęcia: Sławomir Woźniak Wykonawcy: Andrzej Zawada Polacy są jedynymi zdobywcami na świecie najwyższych gór zimą. To Polacy pierwsi zdobyli zimą Mount Everest, a potem kolejne sześć szczytów 8 - tysięcznych w Himalajach. O najtrudniejszych wyprawach i największych sukcesach sportowych Polaków opowiada najwybitniejszy kierownik wypraw wysokogórskich Andrzej Zawada. Pełne anegdot wspomnienia z ekstremalnych, zimowych wspinaczek między innymi: Jerzego Kukuczki, Wandy Rutkiewicz, Krzysztofa Wielickiego i innych. Dramatyczne zdjęcia filmowe z wyprawy w Hinduksz i Himalaje, zimą w skrajnym klimacie. 23:20 APOLLO 11: PIERWSZY KROK NA KSIĘŻYCU (MOONSHOT: THE FLIGHT OF APOLLO 11) Dokument fabularyzowany, 91 min, Wielka Brytania, 2009 Reżyseria: Richard Dale Scenariusz: Tony Basgallop Wykonawcy: Marek Ciunel W 2019 roku przypada 50. rocznica lądowania ludzi na Księżycu. Z tej okazji pokażemy telewidzom film "Apollo 11: pierwszy krok na Księżycu", który jest przejmującym pełnometrażowym dramatem opisującym ten niezwykle ważny moment w zbiorowym doświadczeniu ludzkości. Miliony ludzi na całym świecie śledziły losy misji Apollo 11 i jej ostateczny triumf. Przy pomocy komputerowych efektów specjalnych, fabularnych rekonstrukcji oraz nigdy niepokazywanych archiwalnych nagrań w jakości HD film przedstawia przebieg misji widzianej przez obserwatorów oraz z punktu widzenia jej uczestników. 02:25 DWADZIEŚCIA LAT MINĘŁO... - 1992/4 Magazyn, 41 min, Polska, 2008 Marcin Wolski za pomocą swego prywatnego wehikułu czasu, którym są archiwa TVP, kolejny raz zaprasza w podróż w niedawną przeszłość pod hasłem "Dwadzieścia lat minęło". Miejsce akcji - jesień i początek zimy 1992 roku. Pomoce naukowe - odcinki "Polskiego zoo" i fragmenty szopki noworocznej, którą prowadzi pan z wójtem, plebanem i proletariuszem, czyli Jerzy Kryszak, Paweł Wawrzecki, Wiktor Zborowski i Andrzej Zaorski. Wśród zdarzeń: afera z Anastazją P. , spór o pułkownika Kuklińskiego (bohater czy zdrajca?), za granicą wybory w USA wygrane przez Clintona i przyjęcie traktatu z Maastricht określającego kształt nowej Unii Europejskiej (o której mogliśmy najwyżej marzyć).