TVP Historia Niedziela, 21.07.2019 06:05 DWADZIEŚCIA LAT MINĘŁO... - 1993/1 Film dokumentalny, 41 min, Polska, 2008 W kolejnym odcinku cyklu "Dwadzieścia lat minęło" jego autor - Marcin Wolski - zaprasza nas do Polski roku 1993. Dzięki materiałom z "Polskiego zoo" możemy w żartobliwej formie obserwować zdarzenia i ludzi tamtych czasów - kampanie pisma NIE przeciw wizji Polski solidarnej, zaniechania rządu Hanny Suchockiej, wzrost w Belwederze roli szarej eminencji Mieczysława Wachowskiego. Równocześnie jest to czas, w którym dobiega końca monopol TVP na rynku medialnym. Ale zwierzątka z "Polskiego zoo", którym głosów dostarczają m. in. Jolanta Zykun, Jerzy Kryszak, Marian Opania, Piotr Pręgowski, Tadeusz Ross, Wiktor Zborowski i Andrzej Zaorski, wydają się nie obawiać konkurencji. 06:05 BYŁ TAKI DZIEŃ - 21 LIPCA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1798 - bitwa pod piramidami (na północ od Kairu) zakończona zwycięstwem Francuzów; 1944 - powołanie PKWN; 1958 - rewizja SB na Jasnej Górze; 1969 - pierwsi ludzie na Księżycu; 06:55 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - SESZELE. RAJ NA OCEANIE INDYJSKIM (FLAVORS) Film dokumentalny, 51 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Seszele są jak rajski ogród, rozproszony na stu wyspach. Mieszkańcy dbają o niezwykłą przyrodę archipelagu, która oferuje podróżnym liczne, zmysłowe doznania. Wśród turkusowych lagun żyje gościnny lud, dumny ze swojej kreolskiej kultur 08:00 MATTEO Film dokumentalny, 47 min, Polska, 2014 Reżyseria: Michał Konrad Scenariusz: Michał Konrad, Kamil Polkowski Zdjęcia: Jan Sobierajski Muzyka: Michał Lorenc Dokument o zakonniku i wielkim egzorcyście. Zabójcy, który ma zostać świętym. Człowieku o wielkiej sile i pokorze, dzięki którym wypędzał demony. Za jego życia odnotowano kilkaset takich przypadków. Zmarł 31 października 1616 r. , lecz wciąż egzorcyzmuje, a przy jego grobie nawet teraz - 400 lat później - do dochodzi do cudownych uzdrowień od dręczeń demonicznych. Niektóre z nich zostały pokazane w filmie. 09:15 ZMIENNICY - ODC. 14/15 - POCAŁUJ MNIE, KASIU Serial komediowy, obyczajowy, 60 min, Polska 1986 Reżyseria: Stanisław Bareja Scenariusz: Stanisław Bareja, Jacek Janczarski Muzyka: Przemysław Gintrowski Aktorzy: Mieczysław Hryniewicz, Ewa Błaszczyk, Katarzyna Skawina, Krystyna Tkacz, Mieczysław Czechowicz, Ceazry Harasimowicz, Kazimierz Kaczor, Krzysztof Kowalewski Do taksówki 1313, którą prowadzi Kasia, wsiada Krashan. Chce wydobyć z fotela kierowcy ukryte tam dolary. Dziewczyna podejrzewa go o napad. Wywiązuje się bójka, z której zwycięsko wychodzi Kasia. Jacek od dawna już podejrzewa Mariana K. , że ten coś przed nim ukrywa. Po historii z napadem zaczyna śledzić swojego zmiennika i wreszcie poznaje prawdę. Na taxi 1313 poluje też Kuśmider, chcąc dobrać się do pieniędzy, co skutecznie udaremnia Jacek. Kuśmider staje przed sądem. Zakochani Kasia i Jacek, słysząc o pustostanie, w którym straszy, wpadają na pomysł, jak zdobyć dla siebie mieszkanie. 10:20 OKRASA ŁAMIE PRZEPISY - W TATARSKIM KOCIOŁKU Magazyn, 24 min, Polska, 2019 Reżyseria: Tomasz Rostworowski Scenariusz: Tomasz Rostworowski, Karol Okrasa Zdjęcia: Józef Szymura, Jarosław Frankowski, Sławomir Orman Wykonawcy: Karol Okrasa (prowadzący) Tym razem Karol Okrasa zabierze widzów do Kruszynian na Podlasiu. To jeden z ostatnich rejonów, gdzie do dziś żyją polscy Tatarzy. Znajduje się tu meczet i cmentarz muzułmański uznane jako pomnik historii Polski. Bo Tatarzy są w Kruszynianach od ponad 300 lat, od czasów panowania króla Jana III Sobieskiego. Od tego momentu wzięli udział we wszystkich wojnach, dzielnie broniąc Rzeczpospolitej. I choć żenili się z Polkami, wiernie trzymali się swej wiary i tradycji kulinarnych. Jak sami mówią: "Tatar może sobie wziąć za żonę Polkę katoliczkę, to jest jeden warunek - musi ona umieć przyrządzić tatarskie kołduny". A jakie ciekawe przysmaki można znaleźć w tatarskim kociołku? O tym opowie Karol Okrasa. Karol zaprezentuje trzy propozycje, inspirowane tatarską kuchnią: 1/ Baranina duszona z kiszoną kapustą; 2/ Tatarskie kołduny, oczywiście w wedle złamanego przez Karola przepisu. 3/ Tatarska zapiekanka. 10:50 DAWNE ŚWIATY - ODC. 3/8 GRECJA. CO ZOSTAŁO Z MITÓW? (THE GREEK MIRACLE) Film dokumentalny, 51 min, Francja, 2007 Na początku dziejów nic nie wskazywało na to, że Hellada stanie się kolebką jednej z najwspanialszych cywilizacji. Kraina ta, podzielona na liczne wyspy pokryte niewielkimi nizinami i górami, była pozbawiona bogactw mineralnych. Jedynym atutem okazało się morze. Wnikało głęboko w wybrzeża i stało się intensywnym szlakiem wymiany, kształtując przyszłość Greków. Ich wynalazki, myśli, wartości rozpowszechniły się w przestrzeni i w czasie. Od liczydła po karty do głosowania; od igrzysk olimpijskich po filozofię i erudycję - Grecja antyczna jest wciąż obecna we współczesnym świecie. Czy można mówić o greckim cudzie? Uznać, że na tej ziemi wszystko wymyśliły istoty wyższe? Stwierdzić, że ich model jest wzorcowy? Rzeczywistość jest bardziej złożona. Grecja antyczna nie była harmonijną i zjednoczoną krainą, na jaką wskazują romantyczne ruiny i białe świątynie. Był to świat gwałtowny, pełen ognia i krwi, prawie zawsze w stanie wojny. Hellas znaczy Grecja antyczna, ale dawni Hellenowie nie mieli poczucia wspólnoty etnicznej ani kulturowej. Jednoczył ich język, ale stanowili zespół luźnych społeczności, co odróżniało ich od tych, którzy nie znali greki. Dopiero Rzymianie nazwali ich Grekami, od nazwy jednego z plemion - Graeci (gretsi). Od dziesięcioleci rządy greckie starają się osłabić konotacje bizantyjskie i osmańskie, forsując nazwy Hellas na kraj i Hellenowie na jego mieszkańców. W duszy Greków zakorzeniona jest świadomość ciągłości ze starożytnością, ciągłości krwi i kamienia. 11:55 SZKOCKI SEN O KANADZIE (THE HECTOR: CANADA’S MAYFLOWER) Film dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2017 Reżyseria: Andy Twaddle Wykonawcy: Neil Oliver (prowadzący) Wrzesień 1773. Poobijany trójmasztowiec Hector dokuje w Nowej Szkocji. 11 - tygodniowy rejs statku nie był łatwy. Oto historia tej męczącej pierwszej podróży i walki imigrantów o budowanie nowego życia we wrogim krajobrazie. Prezenter Neil Oliver wykorzystuje pamiętniki, mapy i dzienniki okrętów, aby zrekonstruować podróż i poznać życie pasażerów. Twórcy zabierają nas na pokład naturalnej repliki Hectora, niedawno odrestaurowanej i na spotykanie z potomkami pasażerów. 13:00 OLBRZYMY OCEANÓW - CZ. 3/3 (OCEAN GIANTS) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2011 Serial dokumentalny wprowadzający widza w oceaniczne głębiny i przybliżający życie ich zadziwiających mieszkańców. Przez miliony lat olbrzymie walenie i spokrewnione z nimi delfiny dominowały w tym podwodnym świecie. Obserwowany płetwal błękitny to największe zwierzę naszej planety, największe jakie kiedykolwiek zamieszkiwało Ziemię. Ma 30 metrów długości i waży blisko 200 ton. Wieloryby to rzeczywiście prawdziwe olbrzymy. Pokaźnymi rozmiarami mogą się poszczycić nawet ich młode, już w chwili przyjścia na świat noworodek wieloryba waży ponad tonę. W czasie wędrówek po oceanach świata w kolejnych odcinkach poznajemy zwyczaje i życie najbardziej wyjątkowych stworzeń. W odkrywaniu ich tajemnic pomagają naukowcy, którzy całe swoje zawodowe życie poświęcili badaniom wielorybów i delfinów. Autorami niezwykłych podwodnych zdjęć są doświadczeni filmowcy: Doug Allan oraz Didier Noiret, który współpracował z nieżyjącym już dziś słynnym Francuzem, kapitanem Cousteau, badaczem mórz, podróżnikiem, filmowcem i pisarzem. 14:00 Z NATURĄ NA CO DZIEŃ - ODC. 6/6 WOJ. WARMIŃSKO - MAZURSKIE Film dokumentalny, 26 min, Polska, 2014 Reżyseria: Tadeusz Litowczenko Scenariusz: Tadeusz Litowczenko Cykl sześciu filmów dokumentalnych z udziałem aktora Mieczysława Hryniewicza, opowiada o walorach historycznych i przyrodniczych polskiego odcinka międzynarodowej drogi wodnej E - 70. Jezioro Drużno to rezerwat chroniony siecią Natura 2000 - nasz pierwszy przystanek w tym województwie. Kolejny to miasto Elbląg, dawny port krzyżacki, niestety dotkliwie zniszczony w czasie II Wojny Światowej. Z Elbląga płyniemy nad Zalew Wiślany. W każdej nadzalewowej miejscowości działa port. Prawdziwą perełką jest wieś Kadyny, letnia rezydencja cesarza niemieckiego Wilhelma II. Dalej jest Tolkmicko i Frombork, miejsce życia i śmierci Mikołaja Kopernika. Zalewem dopływamy do Nowej Pasłęki - ostatniego polskiego portu na trasie MDW E - 70. Tu kończymy nasz rejs i wywiązujemy się z obowiązku, o jakim pisał znany polski etnograf Zygmunt Gloger. Mawiał on: "Poznawać kraje obce zacnym jest, ale nasz kraj ojczysty, to obowiązek". 14:40 RIFIFI PO SZEŚĆDZIESIĄTCE Komedia, 80 min, Polska 1989 Reżyseria: Paweł Trzaska Scenariusz: Maciej Krasicki Zdjęcia: Zdzisław Najda Muzyka: Janusz Stokłosa Aktorzy: Mieczysław Czechowicz, Wiesław Michnikowski, Wiesław Gołas, Marian Kociniak, Witold Pyrkosz, Katarzyna Figura, Hanna Stankówna, Krystyna Borowicz, Mieczysław Hryniewicz, Jacek Strzemżalski, Jolanta Fajkowska, Zofia Merle, Wiesława Mazurkiewicz, Andrzej Szenajch, Artur Barciś, Bogdan Bear i inni "Rififi po sześćdziesiątce" to, wbrew tytułowi, komedia nie tylko dla starszych panów. Wartka akcja, plejada aktorskich gwiazd, świetna muzyka Janusza Stokłosy i dowcipna, wpadająca w ucho piosenka Wojciecha Młynarskiego stanowią wystarczający magnes także dla młodszej widowni. Bohaterami filmu są dziarscy panowie po sześćdziesiątce, niegdyś szkolni koledzy, a przy okazji istne utrapienie dla nauczycieli. Do nauki nie zawsze się garnęli, lecz gdy trzeba było sprytnie zagrać na nosie ciału pedagogicznemu - nie było lepszych. Po szkole każdy poszedł w swoją stronę. Kilku osiadło na prowincji, w miejscowości o wdzięcznej nazwie Nowe Jorki. Trochę niespodziewanie dla siebie z biegiem lat zasmakowali w statecznej, wręcz mieszczańskiej egzystencji. Do czasu. Przyszedł bowiem moment, że wspomnienia z burzliwych "szczenięcych lat" wróciły z wielką siłą. Znów pojawiła się sztubacka chęć brojenia i pokazania wszystkim, że jeszcze do reszty nie "zdziadzieli". A wszystko za sprawą jednego z dawnych kumpli, w przeciwieństwie do reszty nałogowego pokerzysty, który wpadł w tarapaty finansowe. Jak wiadomo, prawdziwego przyjaciela poznaje się w biedzie. Niefortunny gracz zbiera więc szkolnych kolegów i proponuje im ni mniej, ni więcej tylko... napad na bank. Sprawa tylko z pozoru wygląda beznadziejnie. Tak bowiem się składa, że ktoś z dawnej ferajny przepracował w tym banku 40 lat jako kasjer, ktoś inny zaś jest ordynatorem szpitala, którego budynek sąsiaduje z bankiem. A poza wszystkim któż by podejrzewał starszych, siwiejących, łysiejących panów o zamiar prucia kasy? Koniec końców dziarskim sześćdziesięciolatkom udaje się przedostać do skarbca i stają się bogaci. Niestety, nie na długo. 17:45 WOJOWNICY CZASU - RÓŻOWI UŁANI CZYLI, 13 PUŁK W KIELCACH Film dokumentalny, 23 min, Polska, 2018 Reżyseria: Grzegorz Gajewski Scenariusz: Grzegorz Gajewski Zdjęcia: Krzysztof Krzyżanowski, Grzegorz Gajewski Muzyka: Krzysztof Ridan Odcinek poświęcony bitwie, jaka rozegrała się 22 września 1939 w rejonie wsi Łomianki na przedpolach Warszawy. Uczestniczyły w niej resztki rozbitych polskich Armii Pomorze i Poznań, próbujące przebić się przez pierścień niemieckich wojsk otaczających Warszawę. W programie wykorzystano epizody batalistyczne realizowane podczas dorocznej rekonstrukcji bitwy z udziałem piechoty, kawalerii i wojsk zmechanizowanych. Jednym z odtwarzanych epizodów, który szczególnie zapisał się w historii tych zmagań, była szarża kawalerii polskiej pod Wólką Węglową. 18:20 NOCE I DNIE - ODC. 9/12 - OJCOWIE I DZIECI Serial obyczajowy, 52 min, Polska 1977 Scenariusz i reżyseria: Jerzy Antczak Muzyka: Waldemar Kazanecki Zdjęcia: Stanisław Loth Aktorzy: Jadwiga Barańska, Jerzy Binczycki, Stanisława Celińska, Ilona Kuśmierska, Kazimierz Mazur, Jan Englert, Andrzej Kopiczyński, Ewa Dałkowska, Zdzisław Mrożewski Niechcicowie żyją sprawami swoich dzieci. Agnieszka, która przyjechała na wakacje do Serbinowa, otrzymuje list od swego ukochanego wzywający ją do powrotu do Lozanny. Bogumił rozumie, że traci córkę, dla której marzył o innym losie. Agnieszka wychodzi za mąż za Marcina i wraz z nim przenosi się do Brukseli. Wkrótce jednak, ku radości Barbary i Bogumiła, znów odwiedza dom rodzinny. Tomaszek zaś kradnie, pije, nie uczy się, przysparzając rodzicom kłopotów i zmartwień. 19:25 WYŻEJ NIŻ HIMALAJE Reportaż, 47 min, Polska, 1996 Scenariusz: Anna Teresa Pietraszek Zdjęcia: Sławomir Woźniak Wykonawcy: Andrzej Zawada Polacy są jedynymi zdobywcami na świecie najwyższych gór zimą. To Polacy pierwsi zdobyli zimą Mount Everest, a potem kolejne sześć szczytów 8 - tysięcznych w Himalajach. O najtrudniejszych wyprawach i największych sukcesach sportowych Polaków opowiada najwybitniejszy kierownik wypraw wysokogórskich Andrzej Zawada. Pełne anegdot wspomnienia z ekstremalnych, zimowych wspinaczek między innymi: Jerzego Kukuczki, Wandy Rutkiewicz, Krzysztofa Wielickiego i innych. Dramatyczne zdjęcia filmowe z wyprawy w Hinduksz i Himalaje, zimą w skrajnym klimacie. 20:25 OPOWIEŚĆ O CHINACH - PRZODKOWIE. ODC. 1/6 (THE STORY OF CHINA) Film dokumentalny, 54 min, Wielka Brytania, 2016 Reżyseria: Rebecca Dobbs Wykonawcy: Janusz Szydłowski Michael Wood wyrusza w wielką historyczną podróż, analizuje historię, ludzi, przyrodę, które tworzyły szczególny charakter Chin i ich geniusz przez ponad cztery tysiące lat. 21:35 ANIOŁ ŚMIERCI (WAKOLDA) Dramat, 90 min, Argentyna/Francja/Hiszpania, Norwegia 2013 Scenariusz i reżyseria: Lucia Puenzo Aktorzy: Alex Brendemuhl, Florencia Bado, Natalia Oreiro, Diego Peretti, Elena Roger, Guillermo Pfening Scenariusz "Anioła Śmierci" został oparty na faktach. Głośny film był argentyńskim kandydatem do Oscarów 2014. Historia nawiązuje do osławionego Josefa Mengele, zbrodniarza wojennego, nazywanego Aniołem Śmierci, który przeprowadzał pseudomedyczne eksperymenty na więźniach w obozie koncentracyjnym w Auschwitz. Akcja filmu rozpoczyna się w 1960 roku w Argentynie, gdzie oprawca Mengele ukrywa się pod zmienionym nazwiskiem Helmut Gregor. Tu spotyka na swej drodze argentyńską rodzinę z dwójką dzieci, która odziedziczyła po zmarłej krewnej piękny hotel nad jeziorem. Kiedy Eva i Enzo jadą na miejsce, poznają przystojnego, szarmanckiego Niemca, który od razu wkrada się w ich łaski i nawiązuje z nimi bliski kontakt. Helmut zostaje pierwszym gościem ich pensjonatu. Jest wręcz czarujący, nie sprawia właścicielom żadnych kłopotów, a w dodatku płaci za pół roku z góry. Wkrótce zaczyna też interesować się nastoletnią córką małżeństwa, Lilith, która cierpi z powodu bardzo niskiego wzrostu. Jest prześladowana i szykanowana w szkole. Podając się za specjalistę od genetyki, Helmut oferuje swoją pomoc medyczną, a zachwycona Eva zgadza się oddać córkę w jego ręce, nie mając pojęcia z kim ma do czynienia. Bezinteresowna z pozoru przyjaźń zamieni się niebawem w istny horror. Początkowo nikt się nie spodziewa, że ten wyjątkowo miły lekarz jest w rzeczywistości jednym z najbardziej poszukiwanych zbrodniarzy wojennych. Na domiar złego Mangele jest również żywo zainteresowany bliźniaczą ciążą Eve. Kiedy ma nastąpić rozwiązanie, dostaje nawet pozwolenie asystowania przy porodzie. Tymczasem sprawy się komplikują. Helmutowi zaczynają deptać po piętach ludzie, próbujący poznać jego prawdziwą tożsamość. 23:15 WIELKI TEST - WIELKI TEST O GÓRACH Kameralne i studyjne (widowisko), 78 min, Polska, 2019 Scenariusz: Konrad Smuga Wykonawcy: Anna Popek (prowadzący), Przemysław Babiarz (prowadzący) Wypoczynek w górach to pomysł nie tylko na zimowy urlop. Piękne krajobrazy, czyste powietrze, unikatowe gatunki roślin i zwierząt przyciągają pasjonatów górskich wędrówek przez cały rok, a zimą dodatkowo narciarzy, snowboardzistów i amatorów uprawiania różnych sportów na śniegu i lodzie. W teście sprawdzimy, co wszyscy wiemy o historii, przyrodzie, zabytkach i innych turystycznych atrakcjach polskich gór, a także regionalnych zwyczajach, kulturze i kuchni ich mieszkańców. Przypomnimy też, jak bezpiecznie wypoczywać w górach i jak zadbać o bezpieczeństwo innych. W studiu telewizyjnym na pytania odpowiadają w duetach popularni artyści, sportowcy i dziennikarze, a widzowie będą mogli rozwiązywać test online na stronie wielkitest.tvp.pl lub ściągając aplikację na smartfony. Program prowadzą Anna Popek i Przemysław Babiarz. Premierowa emisja programu odbyła się w styczniu 2019 r. 00:50 WYŚCIG W PRZESTWORZACH - CZ. 2/4 (SPACE RACE) Dokument fabularyzowany, 50 min, Wielka Brytania 2005 Scenariusz i reżyseria: Mark Everest Aktorzy: Richard Dillane, Steve Nicolson, Rawił Isjanow, Chris Robson, Tim Woodard, Stuart Bunce, Mark Dexter, Michaił Gorewoj i inni Zakończenie II wojny światowej i podział Europy na dwie części daje początek nowej wojnie zwanej zimną. Dwa wielkie mocarstwa prowadzą teraz walkę polityczną i ideologiczną. Społeczeństwa obawiają się wybuchu kolejnego konfliktu zbrojnego, zwłaszcza że tempa nabiera wyścig zbrojeń, w tym także zbrojeń jądrowych. Radzieckie dowództwo wojskowe stawia przed Siergiejem Koroliowem nowe zadanie: ma zbudować rakietę, która wyniosłaby na odległość 8 tys. km głowicę o wadze 5 ton. Jego najbliższym współpracownikiem jest Walentin Głuszko, główny radziecki specjalista od silników. Tymczasem wywieziony do Stanów Zjednoczonych Werner von Braun musi się pogodzić ze znacznymi ograniczeniami spowodowanymi jego niemieckim pochodzeniem i faszystowską przeszłością. Zamiast realizować marzenia o wystrzeleniu sztucznego satelity, zespół von Brauna może projektować tylko rakiety średniego zasięgu. Amerykańska armia i rząd nie dostrzegają bowiem jeszcze możliwości podboju kosmosu. W takiej sytuacji von Braun postanawia ominąć swych mocodawców i dotrzeć bezpośrednio do opinii publicznej. Swoją wizję przedstawia w telewizji. Zyskuje zainteresowanie i poklask. Dotychczasowe ograniczenia zostają zniesione. Radość von Brauna, teraz już obywatela amerykańskiego, nie trwa jednak długo, bo ostatecznie kontrakt na budowę sztucznego satelity przypada konstruktorom z amerykańskiej marynarki wojennej. Koroliow, którego również podbój kosmosu pasjonuje znacznie bardziej niż eskalacja zbrojeń, nie ma tyle szczęścia. Gdy przedstawia swoją wizję budowy sztucznego satelity w nowym ośrodku badawczym Bajkonur, słyszy, że to, czego ZSRR najbardziej w tym momencie potrzebuje, to rakiety dalekiego zasięgu przenoszące ładunki jądrowe, bo przecież wróg - Ameryka - tylko czeka, by zaatakować. Tym większy niepokój wzbudza w Koroliowie wiadomość o amerykańskich planach wystrzelenia satelity. Korzystając z wizyty w Bajkonurze samego Nikity Chruszczowa, konstruktor ponawia prośbę o zgodę na budowę sztucznego satelity. Zyskuje tyle, że równolegle z pracami nad rakietą dalekiego zasięgu R7 może prowadzić prace nad satelitą, który później zasłynie pod nazwą Sputnik. Zespół von Brauna ma już w tym czasie gotowego satelitę Jupiter, ale wciąż nie może uzyskać zgody na jego wystrzelenie, bo prawo do tego uzyskała marynarka wojenna, której konstruktorzy wciąż nie zakończyli prac. Gdy do Ameryki dociera wiadomość o wystrzeleniu Sputnika, von Braun nie kryje wściekłości. Tymczasem Koroliow miesiąc później wysyła w kosmos żywe stworzenie - psa Łajkę. ZSRR triumfuje. Von Braun, który musiał ustąpić pola wojskowym konstruktorom, wreszcie dostaje zielone światło. Na szczęście, ma już gotowego nowego satelitę - Explorera 1. Cztery miesiące po Sputniku także amerykański satelita zostaje wyniesiony na orbitę. 01:50 AKADEMIA ZBRODNI Film dokumentalny, 60 min, Polska 1994 Scenariusz i reżyseria: Waldemar Karwat Konsultacja: Jurij Brodski Zdjęcia: Mikołaj Nesterowicz Muzyka: Eugeniusz Rudnik Pieśni sołowieckie: Julia i Wasilij Matonin Wykonawcy: Antonina Soszyna, Walenty Woronowicz, Olga Mane, Jurij Brodski, Zofia Rysiówna, Wojciech Gąssowski, Jerzy Zass Na początku XV wieku zakonnicy Sawwatiusz i Zosima dotarli nad brzeg Morza Białego i w niewielkim czółnie przeprawili się na wyspy, nazwane potem Archipelagiem Sołowieckim. Uznali tę ziemię za świętą i rozpoczęli budowę klasztoru. W ślad za nimi przybyli inni zakonnicy. Wespół z miejscowymi chłopami, w ciągu dziesięcioleci, wspaniale zagospodarowali archipelag. Wzniesiono na nim sobory Zaśnięcia Marii Panny i Przemienienia Pańskiego, ponad dwadzieścia cerkwi, młyny, tartaki, małą hutę, introligatornię, garbarnię, a nawet elektrownię. Jeziora połączono dziesiątkami kanałów. Wodę doprowadzano do klasztorów drewnianymi rurami. W 1920 roku do archipelagu dotarła nowa władza. Mnichów wygnano, a to co stworzyli, zamieniono na łagier. Początkowo osadzano tu skazanych z niewielkimi wyrokami. Starano się nawet, by więźniowie nie ulegali dalszej deprawacji. Próbowano ich "naprawiać". Prowadzono działalność kulturalną i edukacyjną. Tworzono teatry, towarzystwa naukowe i muzeum. Szybko jednak placówki te zniknęły. Archipelag Sołowiecki zamienił się w obóz śmierci. W ciągu 15 lat zamienił się w więzienie o niewiarygodnie okrutnym reżimie. W ciągu dwudziestu lat przez łagry na Wyspach Sołowieckich przewinęło się około miliona skazańców 50 narodowości. Wśród więzionych cudzoziemców zawsze najwięcej było Polaków. Trafiali tam polscy oficerowie, księża, potomkowie XIX - wiecznych zesłańców, Polacy zatrzymani w ZSRR i posądzeni o szpiegostwo. Niewielu skazańców przeżyło łagrowe piekło. Pod byle pretekstem przedłużano im pierwotnie niskie wyroki. Byli bezprawnie rozstrzeliwani. Marli z wycieńczenia, głodu i chorób. Piękna ziemia, tak troskliwie zagospodarowana niegdyś przez zakonników, zamieniła się w mogiłę, a świątynie, które wznieśli na chwałę Pana - w miejsca kaźni. Archipelag Sołowiecki stał się szkołą zbrodni, która wychowywała kadry - wartowników i funkcyjnych - dla innych obozów. Opracowywano tam metody wykorzystawania niewolniczej pracy więźniów, rozstrzeliwania ludzi i pozbywania się trupów, a nawet wzory odzieży dla skazańców. Zdobyte tam doświadczenia wykorzystywano we wszystkich łagrach białomorsko - bałtyckich, we wszystkich sowieckich łagrach. Sołowieccy kaci wkrótce zostali zlikwidowani - zamordowani, unicestwieni przez system. Waldemar Karwat w doskonale udokumentowanym filmie pokazuje straszliwą historię wysp sołowieckich i przeprowadza analizę powstawania akademii zbrodni podtrzymującej system, który złamał psychikę narodu, zaszczepiając w ludziach strach tkwiący w nich do dziś. Reżyser wykorzystuje różnorodne archiwalia, przywołuje wstrząsające relacje więźniów, którzy z sołowków uszli z życiem, cytuje wspomnienia, prosi o opinie historyków. Całość dopełnia pieśniami, opowiadającymi o życiu skazańców. Operator Mikołaj Nestrowicz znakomicie wydobywa piękno Archipelagu Sołowieckiego niesamowicie kontrastujące ze zbrodnią, która się pośród niego dokonała. 02:55 ERRATA DO BIOGRAFII - WOJCIECH ALBIŃSKI Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2007 Reżyseria: Robert Kaczmarek Wojciech Albiński (ur. 1935 r. we Włochach pod Warszawą) - polski pisarz zamieszkały w RPA, laureat Nagrody Literackiej im. Józefa Mackiewicza w 2004. Z zawodu jest geodetą. Ukończył studia na Wydziale Geodezji Politechniki Warszawskiej. W czasie studiów, w 1956 r., był jednym z założycieli dwutygodnika literackiego "Współczesność", gdzie publikował pojedyncze wiersze i felietony. W 1963 wyjechał z Polski, najpierw do Francji, a następnie do Afryki. Przez wiele lat mieszkał w Botswanie, a następnie osiadł w Republice Południowej Afryki, gdzie pracował jako geodeta. Kilka jego wierszy ukazało się w paryskiej "Kulturze". Jako pisarz zadebiutował stosunkowo późno, bo w wieku 68 lat. W 2003 r. ukazał się jego pierwszy zbiór opowiadań pt. "Kalahari", za który otrzymał w 2004 r. Nagrodę Literacką im. Józefa Mackiewicza oraz nominację do Nagrody Nike. Później powstają: "Królestwo potrzebuje kata" oraz "Antylopa szuka myśliwego". Film przedstawia dorobek i sylwetkę pisarza. Kamera odwiedza miejsca najistotniejsze dla twórcy, tj. Johannesburg, Botswanę i Kalahari. W filmie wypowiadają się, oprócz pisarza, także jego żona Wanda, przyjaciel z dzieciństwa Marek Nowakowski oraz krytyk literacki Maciej Urbanowski. Film jest bogato ilustrowany zdjęciami archiwalnymi i fragmentami tekstów Wojciecha Albińskiego. 03:55 DWADZIEŚCIA LAT MINĘŁO... - 1993/1 Film dokumentalny, 41 min, Polska, 2008 W kolejnym odcinku cyklu "Dwadzieścia lat minęło" jego autor - Marcin Wolski - zaprasza nas do Polski roku 1993. Dzięki materiałom z "Polskiego zoo" możemy w żartobliwej formie obserwować zdarzenia i ludzi tamtych czasów - kampanie pisma NIE przeciw wizji Polski solidarnej, zaniechania rządu Hanny Suchockiej, wzrost w Belwederze roli szarej eminencji Mieczysława Wachowskiego. Równocześnie jest to czas, w którym dobiega końca monopol TVP na rynku medialnym. Ale zwierzątka z "Polskiego zoo", którym głosów dostarczają m. in. Jolanta Zykun, Jerzy Kryszak, Marian Opania, Piotr Pręgowski, Tadeusz Ross, Wiktor Zborowski i Andrzej Zaorski, wydają się nie obawiać konkurencji.