TVP Historia Piątek, 26.07.2019 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 26 LIPCA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1400 - odnowienie Uniwersytetu Krakowskiego - przywilej Władysława Jagiełły; 1887 - Ludwik Zamenhof opublikował podręcznik esperanta; 1952 - zmarła Evita Peron; 1953 - bunt w łagrach Workuty; 07:40 STARA BAŚŃ. KIEDY SŁOŃCE BYŁO BOGIEM - ODC. 1/3 Serial historyczny, 45 min, Polska 2004 Reżyseria: Jerzy Hoffman Scenariusz na motywach powieści Józefa Ignacego Kraszewskiego: Józef Hen, Jerzy Hoffman Zdjęcia: Paweł Lebieszew, Jerzy Gościk Muzyka: Krzesimir Dębski Występują: Michał Żebrowski, Marina Aleksandrowa, Bogdan Stupka, Daniel Olbrychski, Jerzy Trela, Ewa Wiśniewska, Anna Dymna, Małgorzata Foremniak, Maciej Kozłowski i inni Kiedy pod Kruszwicą pojawił się konny posłaniec i obwieścił zwycięstwo wyprawy wojów na Poznań, książę Popiel triumfował. Ale radość z pokonania dawnego przeciwnika nie trwała długo. Wraz z wyprawą wracali dwaj bratankowie księcia, cali i zdrowi, choć wedle planów władcy mieli zginąć. Otoczeni troskliwą opieką piastuna młodzieńcy dokonali na wojnie wielkich czynów i dowiedli swojej dojrzałości, aby przejąć od Popiela tron, który ten zajmował od czasu śmierci ich ojca. Prócz chwały pełnoletnich bratanków sen z powiekspędzała księciu przepowiednia zagłady, jaką otrzymał od wieszczki w świątyni Światowida. Śmierć Popielowi miały zadać myszy i, choć pomny wróżby władca szybko wygubił podejrzewany o spisek ród Myszków, nadal dręczyła go złowroga świadomość groźby utraty tronu i życia. Tej nocy, kiedy okryci chwałą bratankowie księcia zasiedli wraz z nim i całym książęcym rodem do uczty, pan na Kruszwicy zapowiedział, że następnego dnia odda tron. Ale tak naprawdę Popiel nie zamierzał rezygnować z władzy, chciał natomiast zapewnić sukcesję swojemu synowi. Gdy jego równie ambitna i bezwzględna żona uśpiła biesiadników przygotowaną miksturą, książę wdarł się do sypialni bratanków i zamordował jednego z nich sztyletem drugiego. Rankiem skrwawiony brzeszczot posłużył za dowód bratobójstwa. Nieszczęsny właściciel sztyletu stracił oczy, zaś Popiel umocnił się na tronie. Podejrzewając opór wolnych kmieciów, rozpuścił swoich wojów po kraju, aby przywiedli nad Gopło zakładników. Tymczasem z dala od wielkiej polityki pana na Kruszwicy w borze poluje Ziemowit, syn Piasta. W pewnym momencie do uszu myśliwego dolatują krzyki młodej dziewczyny, którą osaczyli słudzy Popiela. Ziemowit przychodzi z pomocą pięknej Dziwie, córce kmiecia Wisza. Między młodymi rodzi się uczucie, ale dziewczyna ma zostać kapłanką. Ziemowit postanawia starać się o rękę Dziwy i odwiedza dom Wisza, skąd właśnie wojowie Popiela uwożą kmiecego syna, Sambora, jako zakładnika do Kruszwicy... Jerzy Hoffman, reżyser ekranizacji Sienkiewiczowskiej "Trylogii", tym razem podjął się przenieść na ekran powieść Józefa Ignacego Kraszewskiego "Stara baśń". Akcja toczy się w IX w. , na terenach przyszłej Polski, zamieszkiwanych przez liczne plemiona słowiańskie. W serialu pojawia się plejada polskich gwiazd oraz znany z roli Bohdana Chmielnickiego w "Ogniem i mieczem" ukraiński aktor Bohdan Stupka. Zdjęcia kręcono w okolicach Żnina, Rogalina i Biskupina. 08:40 TO JE BOROWICZ. PODRÓŻE ZE SMAKIEM. - ODC (4) Magazyn, 20 min, Polska, 2018 Reżyseria: Grzegorz Jankowski Scenariusz: Adam Borowicz, Tomasz Dziedzic Wykonawcy: Adam Borowicz (prowadzący) Czwarta, ostatnia część szkockiego etapu wyspiarskich podróży Adama Borowicza. Ten odcinek to przede wszystkim gratka dla miłośników owoców morza oraz ryb. Adam odwiedzi bowiem Loch Fyne położone około 45 minut jazdy samochodem od Glasgow, prawdziwe królestwo wybornych małż, ostryg oraz łososi. Historia połowu ostryg w tej okolicy nie jest długa, liczy niespełna 50 lat. Wszystko zaczęło się od małego, przydrożnego stoiska prowadzonego przez dwóch przyjaciół. Teraz John i Andy są właścicielami sieci cenionych restauracji. W jednej z nich Adam Borowicz będzie miał okazję gotować z szefem kuchni. 09:10 HISTORIA POLSKI - PIWKO DLA NIEDŹWIEDZIA! Film dokumentalny, 53 min, Polska, 2008 Reżyseria: Maria Dłużewska Scenariusz: Maria Dłużewska Zdjęcia: Andrzej Adamczak, Michał Bukojemski, Robert Sitek, Łukasz Starek Zabawne i wzruszające anegdoty o Wojtku - niedźwiedziu z Armii Andersa. Po doświadczeniach łagrów, głodu, po utracie najbliższych mały osierocony niedźwiadek, wymagający opieki, i z którym trzeba się bawić, powoduje u żołnierzy 2. Korpusu powrót empatii, choć zdawałoby się, już zapomnieli o takim uczuciu. Polacy byli dumni, że mają Wojtka, którego wszyscy wokół podziwiają. 10:15 SENSACJE XX WIEKU - STALIN - DROGA DO WŁADZY /2/ Kameralne i studyjne (widowisko), 20 min, Polska, 1993 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii XX wieku. Druga część odcinka poświęconego Józefowi Stalinowi - drodze do władzy i rządom. 11:40 DOM - ODC. 3/25 - WARKOCZE NASZYCH DZIEWCZĄT BĘDĄ BIAŁE Serial obyczajowy, 78 min, Polska 1980 Reżyseria: Jan Łomnicki Scenariusz: Jerzy Janicki i Andrzej Mularczyk Zdjęcia: Bogusław Lambach Muzyka: Waldemar Kazanecki Aktorzy: Tomasz Borkowy, Jolanta Żółkowska, Wacław Kowalski, Tadeusz Janczar, Bożena Dykiel, Anna Ciepielewska, Stanisław Zaczyk, Joanna Szczepkowska, Wirgiliusz Gryń, Jan Englert, Henryk Bista, Hanna Lachman, Jerzy Michotek, Józef Nowak, Barbara Sołtysik, Barbara Rachwalska, Ewa Błaszczyk, Mirosław Konarowski i inni Andrzej Talar zostaje studentem politechniki. Jego uczciwość i prostolinijność nie zawsze znajdują uznanie i nastręczają mu wielu kłopotów. Ale Andrzej nie poddaje się. Nie rezygnuje też ze starań o względy Basi Lawinówny. Obserwując narastającą tęsknotę dziewczyny, Andrzej podejmuje desperacką decyzję, aby utwierdzić ją w przekonaniu, że Łukasz nie żyje. Skutki są fatalne - Basia próbuje popełnić samobójstwo. Pan Popiołek, dozorca domu przy Złotej, chroni mieszkańców przed natarczywością komisji lokalowej, nadzoruje też remont kamienicy, co doprowadza do większej konsolidacji mieszkańców. 14:15 WOJNA O MORZA - PANCERNIKI Z BAZY SCAPA FLOW. ODC. 1/2 (ODC. 1/2) Film dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Andy Twaddle Przez wieki brytyjska Royal Navy walczyła z flotami francuską i hiszpańską. W XX wieku wszystko się zmieniło. Brytyjczycy musieli walczyć z Niemcami, którzy stworzyli potężną flotę. Dwuczęściowy film dokumentalny pokazuje walkę o panowanie na morzu w czasie I wojny światowej z obydwu perspektyw: brytyjskiej i niemieckiej. 15:15 UTRACONY ŚWIAT ALEKSANDRA WIELKIEGO - ODC. 1/6 (ALEXANDER'S LOST WORLD) Film dokumentalny, 46 min, Wielka Brytania, 2012 Fotoreporter i reżyser David Adams wyrusza w epicką podróż do jednego z najniebezpieczniejszych miejsc na ziemi, aby odkryć najdalsze zakątki Imperium Aleksandra Wielkiego. Dotychczas niedostępne, spustoszone wojną miejsca nie były odwiedzane przez filmowców aż do tej poty. Usiana małymi górskimi miasteczkami i starożytnymi ruinami wiosek Afganistanu kraina potężnej rzeki Amu - daria (kiedyś Oxus) była granicą ogromnego Imperium Aleksandra. Autorzy programu, przy użyciu grafiki 3D, po raz pierwszy odtwarzają te starożytne zabudowania zniszczone tysiące lat temu. Przywracają do życia dawno zapomniane miasta i twierdze. 16:30 HISTORIA POLSKI - DOMINUM MONTES - GÓRY JANA PAWŁA II Film dokumentalny, 55 min, Polska, 2017 Reżyseria: Adam Kraśnicki Scenariusz: Adam Kraśnicki Film opowiada o obecności gór w życiu Karola Wojtyły, późniejszego Papieża Jana Pawła II. Poznamy najważniejsze miejsca i sytuacje związane z górami, które wpisały się w papieską biografię. Wojtyła nade wszystko pokochał góry, szukał w nich odpoczynku i ukojenia, duchowej inspiracji i spokoju. Podziwiał je. Tutaj wędrował, jeździł na nartach, kontemplował i modlił się. Tatry, Beskidy, Bieszczady i Alpy. Prologiem i częścią pierwszą filmu jest opowieść o początkach jego wędrówki i latach spędzonych w Tatrach, na Podhalu, w Beskidzie Małym i Bieszczadach. Przypomnimy między innymi najciekawsze miejsca w Tatrach (które odwiedził Jan Paweł II w 1983 roku) oraz wybrane miejsca z programu pamiętnej wizyty apostolskiej w Tatrach i w Zakopanem w roku 1997. Część druga to podróż papieskim tropem wiodącym ku umiłowanym górskim szlakom w Alpach Włoskich i Dolomitach (miejsca letnich i zimowych pobytów wakacyjnych papieża), także krótkich wycieczek w góry Abruzji. Film bogato ilustrowany archiwaliami, fragmentami poematu papieża Jana Pawła II "Tryptyk rzymski" oraz muzyką w wykonaniu Trebuni - Tutków. Wysłuchamy anegdot i wspomnień oraz osobistych komentarzy i refleksyjnych wypowiedzi wielu świadków i uczestników tych wydarzeń, wśród nich kard. Stanisława Dziwisza, abp. Mieczysława Mokrzyckiego. Film nie jest turystycznym przewodnikiem po górskich szlakach, ale pogłębioną refleksją nad mistyką i majestatem gór w życiu i posłudze bohatera opowieści. 17:40 TAJEMNICE PAŃSTWA PODZIEMNEGO - PIEKŁO KANAŁÓW Film dokumentalny, 29 min, Polska, 2016 Reżyseria: Rafał Bryl Scenariusz: Witold Głowacki Żołnierze Powstania Warszawskiego w labiryncie podziemnego miasta. Odległość jednego kilometra przebywano tam nawet przez pięć godzin, po pas w fekaliach. Rekonstruujemy koszmarny świat warszawskich kanałów, badamy techniki, których używali powstańcy, by przetrwać pod ziemią. 18:15 KOŁO HISTORII - REF - REN SPOD MONTE CASSINO (REF - REN SPOD MONTE CASSINO) Reportaż, 26 min, USA, 2014 Scenariusz: Jacek Piotr Latałło Reportaż przedstawia historię powstawania pieśni "Czerwone maki na Monte Cassino". Przypomina emocje towarzyszące pisaniu tekstu, tworzeniu muzyki, a także wrażenia towarzyszące pierwszym wykonaniom tego utworu. Czasy te wspomina, w wywiadzie sprzed 25 lat, autor tekstu Feliks Konarski Ref - Ren. Swoimi wrażeniami z tamtych lat dzielą się również żyjący uczestnicy bitwy pod Monte Cassino. W filmie powracają niczym refren przypomnienia dziesiątków wykonań "Czerwonych maków na Monte Cassino". Zabieg ten pokazuje zarówno w warstwie dźwiękowej, obrazowej oraz emocjonalnej, jak ważne miejsce zajmuje ten utwór w polskiej historii i w naszej pamięci. 18:55 STARA BAŚŃ. KIEDY SŁOŃCE BYŁO BOGIEM - ODC. 2/3 Serial historyczny, 45 min, 3 odc. , Polska 2004 Reżyseria: Jerzy Hoffman Scenariusz na motywach powieści Józefa Ignacego Kraszewskiego: Józef Hen, Jerzy Hoffman Zdjęcia: Paweł Lebieszew, Jerzy Gościk Muzyka: Krzesimir Dębski Aktorzy: Michał Żebrowski, Marina Aleksandrowa, Bogdan Stupka, Daniel Olbrychski, Jerzy Trela, Ewa Wiśniewska, Anna Dymna, Małgorzata Foremniak, Maciej Kozłowski i inni Popiel dowiaduje się o planowanym wiecu kmieci. Wysyła swego przybocznego, Smerdę, z wojownikami, aby ukarał przywódcę buntowników, Wisza. Uprzedzeni o ataku kmiecie otaczają wojowników i zmuszają ich do odwrotu. Wycofując się z zagrody, Smerda zabija Wisza. Na uroczystościach pogrzebowych rodzina żegna zmarłego, paląc go, zgodnie z obrzędami, na stosie wraz z żoną Jagą. Po pogrzebie Ziemowit, który nie zdążył uzyskać zgody Wisza na poślubienie Dziwy, prosi o to jej braci. Niestety, dowiaduje się, że Dziwa w dniu urodzin została przeznaczona do służby w świątyni. Wkrótce po tym pod dębami odbywa się wiec zebranych rodów kmiecych. Wszyscy opowiadają się za wojną z Popielem, ale dopiero po żniwach. Gdy Popiel dowiaduje się, że kmiecie planują oblężenie grodu, za namową żony wzywa na pomoc wikingów. W noc Kupały Ziemowit porywa Dziwę. W trakcie ucieczki dziewczyna ciężko go rani. Przekonana, że go zabiła, udaje się do świątyni, aby dopełnić swego przeznaczenia i służyć bogom. Tymczasem ciężko rannego Ziemowita przywraca do zdrowia wiedźma Jarucha. Po żniwach kmiecie atakują gród Popiela. Po pierwszej nieudanej i okupionej ciężkimi stratami próbie rozbijają obóz wokół grodu. 19:55 ZA KRATĄ SĄ ZIELONE DRZEWA Film dokumentalny, 47 min, Polska, 2018 Reżyseria: Magdalena Kołodziejczyk, Rafał Kołodziejczyk Scenariusz: Magdalena Kołodziejczyk Zdjęcia: Paweł Iwaniuk Muzyka: Rafał Rozmus Film dokumentalny "Za kratą są zielone drzewa" to wzruszająca opowieść o wojennej historii Polski ukazana przez pryzmat krótkiego życia Grażyny Chrostowskiej, pochodzącej z Lublina poetki, przedstawicielki pokolenia Kolumbów i działaczki podziemnego ruchu oporu w okresie II wojny światowej. Chrostowska aresztowana w 1941 r. trafia do lubelskiego więzienia na Zamku, a następnie do niemieckiego obozu koncentracyjnego w Ravensbrück. Tam, razem ze współwięźniarkami, przeżywa gehennę nazistowskiej kaźni. Jednocześnie też uciekając w świat sztuki i pisząc wiersze, buduje własną przyspieszoną dojrzałość, zaś współtowarzyszkom na przekór nieludzkim warunkom obozowego życia daje cień nadziei na zmianę losu. Film bogaty w warstwie wizualnej o fabularne ilustracje - przeplatany jest wypowiedziami obozowych współwięźniarek, historyków i członków rodziny bohaterki. O życiu Grażyny Chrostowskiej, o tym, jakim była człowiekiem i jaki wpływ miała jej twórczość na życie w obozie opowiadają: m. in. Barbara Oratowska - starszy kustosz Muzeum Martyrologii pod Zegarem w Lublinie, a także ostatni świadkowie tego, co działo się w Ravensbruck. Są to m. in. Wanda Półtawska, Stanisława Śledziejowska - Osiczko, Kamilla Janowicz - Sycz, Krystyna Zając. 20:55 OPOWIEŚĆ O CHINACH - JEDWABNY SZLAK I CHIŃSKIE STATKI. ODC. 2/6 (THE STORY OF CHINA) Film dokumentalny, 55 min, Wielka Brytania, 2016 Reżyseria: Rebecca Dobbs Wykonawcy: Janusz Szydłowski Przez ostatnich 30 lat w Chinach kształtowało się społeczeństwo konsumpcyjne. Po zerwaniu z rewolucyjnym komunizmem Mao, Chiny rozpoczęły marsz ku przyszłości. Wolni Chińczycy przeobrazili swój świat. Sięgnęli po pradawne wierzenia i ideały, które przez wieki dawały im siłę. Okazuje się, że to, co nowe, jest mało kuszące, a to, co stare - bardzo trwałe. Przeszłość Chin, to parę tysięcy lat. Tak daleko wstecz, że nie istnieją żadne teksty pisane, dokumentujące narodziny cywilizacji. Lecz istnieją mity i legendy, przekazywane od stuleci. Prowadzą nas one do centrum niziny Żółtej Rzeki, od której Chiny wzięły nazwę: Zhongguo, kraj Środka. Tam można odnaleźć ślady początków. A kwestią zasadniczą w dziejach chińskiej państwowości było zapanowanie nad niszczycielską Żółtą Rzeką. Archeolodzy odnaleźli ślady wielkiej powodzi sprzed roku 1 900 p.n.e. Można ją powiązać z mitem o pochodzeniu państwa chińskiego, bo do dziś opowiada się o królu, który jako pierwszy, skanalizował wody rzeki po wielkiej powodzi. 22:40 SZEROKIE TORY - JEDEN DZIEŃ Z ŻYCIA BIZNESMENA W BAKU Reportaż, 25 min, Polska, 2002 Scenariusz: Barbara Włodarczyk Zdjęcia: Wiktor Politow W tym wydaniu reportaż z Azerbejdżanu. Jego bohater, Arif Kazijew, należy do elity finansowej Baku, a w czasach Związku Radzieckiego pracował jako dziennikarz telewizyjny i znajomości z tego okresu ułatwiły mu rozpoczęcie biznesu, podobnie jak liczne znajomości w kręgach prezydenta Azerbejdżanu, Gajdara Alijewa. Arif jest właścicielem ekskluzywnej restauracji, kilku sklepów z ręcznie tkanymi dywanami i prowadzi teatr muzyczny. 00:30 HENRYK WARS - PIEŚNIARZ WARSZAWY Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2007 Reżyseria: Wiesław Dąbrowski Scenariusz: Wiesław Dąbrowski Zdjęcia: Kamil Dąbrowski, Jan Komasa, Zbigniew Mazur, Piotr Rejmer Film dokumentalny o wielkim polskim kompozytorze Henryku Warsie, którego twórczość i piosenki są powszechnie znane i do dziś chętnie wykonywane. Wars był również kompozytorem muzyki filmowej do ponad 50 filmów zrealizowanych w Polsce (przed wojną) i ponad 60 w Hollywood (po wojnie), co zapewniło mu trwałe miejsce w literaturze muzycznej. Film został zrealizowany w 2007 roku. Autorów filmu zainspirowało odkrycie nieznanych dotychczas utworów muzyki poważnej skomponowanych przez Warsa. 01:30 SENSACJE XX WIEKU - STALIN - DROGA DO WŁADZY /2/ Kameralne i studyjne (widowisko), 20 min, Polska, 1993 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii XX wieku. Druga część odcinka poświęconego Józefowi Stalinowi - drodze do władzy i rządom. 02:00 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - DROGA PRZEZ PIEKŁO CZ. 2 Magazyn, 28 min, Polska, 1993 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Zbigniew Maziarz Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Audycja cykliczna popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Wykorzystano w niej materiały archiwalne. Odcinek poświęcony alianckim konwojom morskim dostarczającym zaopatrzenie w sprzęt wojskowy dla ZSRR do portów w Murmańsku i Archangielsku. 02:40 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - RÓŻANYSTOK W AURZE TAJEMNIC Magazyn, 22 min, Polska, 2016 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Wprawdzie powiadają, że wszystko na świecie zostało już zbadane i odkryte, ale najważniejsze dla nas jest to, co niezależnie od wiedzy ogólnej odkryjemy sami dla siebie. Różanystok to mała miejscowość położona 12 km od granicy białoruskiej. To tu, na końcu Polski zlokalizowana jest piękna i monumentalna Bazylika Ofiarowania NMP. Przez dwieście lat pobliski klasztor zamieszkiwali dominikanie, ale znane jest miejsce pochówku tylko jednego z nich. Miejscowy ksiądz poszukuje też grobów fundatorów bazyliki - Eufrozyny i Szczęsnego Tyszkiewiczów. Z zachowanych dokumentów wynika, że zanim powstała bazylika, znajdował się tu drewniany kościół. Nowa budowla objęła zarys poprzedniej, a my przy pomocy nowoczesnego sprzętu sprawdzimy, czy zachowały się ślady fundamentów dawnej świątyni. Z badań poprzedników wiemy, gdzie mniej więcej powinno znajdować się wejście do głównej krypty pod prezbiterium, które zostało zamurowane w latach międzywojennych. Krypta jest znana i dziś dostępna przez wejście w dobudówce na zewnątrz kościoła. Tu zapewne spoczywali do momentu przejęcia świątyni przez Rosjan dobrodzieje sanktuarium i klasztoru. Co więc z ich pochówkami uczynili zaborcy? Jeden ze śladów prowadzi do podziemi w nawach bocznych.