TVP Kultura Piątek, 26.07.2019 08:45 SZLAKIEM MIEJSC NIEZWYKŁYCH - POMNIKI HISTORII - RACŁAWICE Reportaż, 6 min, Polska, 2016 Reżyseria: Tomasz Drozdowicz Scenariusz: Tomasz Drozdowicz Wykonawcy: Katarzyna Sanocka (prowadzący) Wolność, całość, niepodległość. Tymi słowami, 24 marca 1794 roku na rynku w Krakowie, generał Tadeusz Kościuszko wezwał do broni wszystkich mieszkańców miast i wsi. Polsce groził bowiem III rozbiór z rąk Rosji, Austrii i Prus i skreślenie z map Europy. Najważniejsza dla całej insurekcji kościuszkowskiej bitwa rozegrała się pod Racławicami. Pole walki zostało uznane za pomnik historii w 2004 roku. 09:05 BIAŁORUSKI KLIMAT ODC. 6 Film dokumentalny, 27 min, Polska, 2017 Reżyseria: Jakub Kowalczyk Scenariusz: Maria Czykwin 8 - odcinkowy program w formie cyklu reportaży przedstawiający najciekawszych niezależnych artystów tworzących na Białorusi. Maria Czykwin pyta o tożsamość, o korzenie, o inspiracje przedstawicieli wszystkich dziedzin artystycznych. Spotyka się z artystami we wskazanych przez nich miejscach ważnych dla ich tożsamości. Siergiej HUDZILIN jest pasjonatem fotografii. Za swój reportaż dokumentalny z koszar wojskowych otrzymał nagrodę Belarus Press Photo. Zafascynowany utrwalaniem życia ulicy, zmieniającą się tkanką miasta pokazuje Maszy kulisy pracy fotoreportera. Kolejką elektryczną jadą do miasteczka Żodina, gdzie mieści się fabryka Biełaz. Siergiej opowiada o tym, jak z aktywisty protestującego na placu stał się fotografem demonstrującym prawdę poprzez zdjęcia - metaforę uchwyconą w codziennym życiu. 09:40 SZTUCZKI Film obyczajowy, 91 min, Polska 2007 Scenariusz i reżyseria: Andrzej Jakimowski Zdjęcia: Adama Bajerski Muzyka: Tomasz Gąssowski Aktorzy: Damian Ul, Ewelina Walendziak, Tomasz Sapryk, Rafał Guźniczak, Iwona Fornalczyk, Joanna Liszowska, Andrzej Golejewski, Grzegorz Stelmaszewski, Krzysztof Ławniczak, Roman Baranowicz, Katarzyna Kołeczek Ci, których serca Andrzej Jakimowski podbił swoim pierwszym filmem "Zmruż oczy" z 2002 r. , na pewno ulegną również subtelnemu urokowi bezpretensjonalnych i zabarwionych humorem "Sztuczek" uhonorowanych Złotymi Lwami i nagrodą za zdjęcia na FPFF w Gdyni w 2007 r. oraz Nagrodą Europa Cinema dla Najlepszego Filmu Europejskiego i wyróżnieniem UNICEF - u na festiwalu w Wenecji, a także wieloma innymi nagrodami na festiwalach w Mannheim, Heidelbergu, Tokio czy Sao Paulo. Tytułowe "sztuczki" to drobne gry z losem, jakie uprawia para bohaterów, usiłując wpłynąć na bieg wydarzeń. Nie są interesowni: raz owe sztuczki dotyczą ich, kiedy indziej znów obcych ludzi, którym chcieliby nieco pomóc, jak np. pechowemu handlarzowi jabłek, od którego nikt nie kupuje owoców. Oboje wiedzą jednak, że gra z losem wymaga niekiedy długotrwałych zabiegów i starań, różnych poświęceń z ich strony. Los jest bowiem przekupny: jeśli ma nam coś dać, często domaga się czegoś w zamian. 6 - letni Stefek i jego 17 - letnia siostra Elka mieszkają w obskurnej kamienicy w Wałbrzychu. Ich matka jest ekspedientką w sklepie warzywnym, ojca Stefek nie pamięta: przed laty porzucił żonę i dzieci dla innej kobiety. Synowi została po nim tylko mocno zniszczona, pomazana fotografia, dająca dość mgliste wyobrażenie o tym, jak faktycznie wygląda jego rodzic. Pewnego dnia chłopiec widzi na dworcu mężczyznę w garniturze i z teczką, który wydaje mu się podobny do postaci na zdjęciu. Pytana o to Elka oświadcza jednak, że to kto inny. Stefek jej nie wierzy i odtąd regularnie bywa na dworcu, gdzie obserwowany przez niego mężczyzna codziennie przesiada się w drodze do pracy. Czasami chłopcu udaje się zamienić z nim parę słów dzięki zastosowaniu jednej ze swoich sztuczek polegającej na rzucaniu na tory garści drobniaków w celu opóźnienia odjazdu pociągu. Pewnego dnia ta sama sztuczka spowoduje wreszcie, że mężczyzna w ogóle nie zdąży wsiąść na czas do wagonu i zostanie na peronie. Ponieważ matka spędza całe dnie w sklepie, Stefek pozostaje przeważnie pod opieką siostry, która zastępuje mu, jak sama mówi, oboje rodziców. Dziewczyna marzy o pracy we włoskiej firmie działającej w mieście i z tego powodu pilnie uczy się włoskiego. Na razie dorabia w barze zmywając naczynia, ale traktuje to jako tymczasowe zajęcie. Spotyka się z Jerzym, chłopakiem z sąsiedztwa, który zabiera ją na przejażdżki motocyklem lub starym amerykańskim samochodem. Na te wspólne wycieczki załapuje się również Stefek, którego Elka chce mieć stale na oku. Chłopca pochłaniają jednak głównie próby zbliżenia się do domniemanego ojca. Jest przekonany, że wreszcie go odzyska, choćby to wymagało szczególnych wyrzeczeń. Jest jednak gotów wiele poświęcić w tym celu. Trzymając wytrwale kciuki za siostrę podejmującą kolejne próby zdobycia wymarzonej posady, Stefek jednocześnie próbuje sterować losem w tej najważniejszej dla niego sprawie. W swoje starania o odzyskanie ojca wciąga już nie tylko Elkę, ale i zakochanego w niej Jurka. 11:30 NAJDŁUŻSZA WOJNA NOWOCZESNEJ EUROPY - ODC. 5 FILOLOG I GWOŹDZIE Serial historyczno - obyczajowy, 64 min, Polska, 1981 Reżyseria: Jerzy Sztwiertnia Scenariusz: Andrzej Twerdochlib Zdjęcia: Andrzej Ramlau Muzyka: Adam Sławiński Aktorzy: Krzysztof Kolberger, Marek Siudym, Henryk Machalica, Zdzisław Kozień, Mariusz Benoit, Joanna Sobieska, Beata Tyszkiewicz, Grażyna Szapołowska, Marek Bargiełowski, Ewa Lemańska, Jerzy Bończak, Aleksander Gawroński, Andrzej Krasicki, Ryszard Pietruski, Henryk Boukołowski Rok 1848 - Wiosna Ludów. Na fali patriotycznych zrywów powstaje w Poznaniu Polski Komitet Narodowy. Naczelnym wodzem oddziałów powstańczych zostaje mianowany Ludwik Mierosławski. Franke, pruski policjant, ucieka z Poznania i szuka pomocy u swego kuzyna, Janka Frankowskiego. Powstanie jednak upada. Na terenie Poznańskiego coraz większą popularność zyskuje młody naukowiec, Hipolit Cegielski. Widząc, że zrywy zbrojne nie doprowadzą do wyzwolenia kraju, staje się on rzecznikiem idei, że dla Polaków jedyną drogą ratunku jest rzetelna praca. Orędownikiem tego programu był Karol Marcinkowski - za jego namową Cegielski otworzył sklep z materiałami żelaznymi. 12:45 NAJDŁUŻSZA WOJNA NOWOCZESNEJ EUROPY - ODC. 6 JUŻ TYLKO NADZIEJA Serial historyczno - obyczajowy, 67 min, Polska, 1981 Reżyseria: Jerzy Sztwiertnia Scenariusz: Andrzej Twerdochlib Zdjęcia: Andrzej Ramlau Muzyka: Adam Sławiński Aktorzy: Krzysztof Kolberger, Wiesław Rudzki, Andrzej Seweryn, Piotr Garlicki, Gustaw Lutkiewicz, Barbara Grabowska, Jerzy Bińczycki, Henryk Bista, Kazimierz Kaczor, Krzysztof Kowalewski, Wiesława Mazurkiewicz, Tatiana Sosna - Sarno, Janusz Bylczyński, Andrzej Chrzanowski, Józef Duriasz Wzmagają się nastroje niepodległościowe. Szef poznańskiej policji pragnie ostatecznie rozprawić się z ugrupowaniami patriotycznymi. Zadanie rozszyfrowania grup konspiracyjnych otrzymuje Ludwik Franke. Tymczasem w Królestwie Kongresowym wybucha powstanie styczniowe, które odbija się szerokim echem również w Wielkopolsce. Na pomoc powstańcom śpieszą Bentkowski, Jackowski, ks. Smarzewski i Jan Frankowski. Janek ginie w potyczce, inni dostają się do więzienia. Wdowę odwiedza Ludwik Franke pod pretekstem spłacenia długu wdzięczności wobec rodziny świętej pamięci kuzyna. Zataja prawdziwy cel swojej wizyty i rolę, jaką odgrywa w poznańskiej policji. 14:05 STUDIO KULTURA - ROZMOWY - BOŻENA WITOWICZ Dysk./wywiad/debata, 9 min, Polska, 2019 Wykonawcy: Małgorzata Nieciecka - Mac (prowadząca) Najpiękniejsze i najważniejsze dzieła Michaiła Bułhakowa w nowym wydaniu. Nakładem Państwowego Instytutu Wydawniczego ukazały się Utwory Wybrane, czyli czterotomowy zbiór prozy i innych form z całego okresu twórczości rosyjskiego pisarza. W programie rozmawiamy o tym arcyautorze z dr Bożeną Witowicz - tłumaczem i znawcą literatury rosyjskiej. 14:20 PHILIPPE JAROUSSKY ŚPIEWA BACHA I TELEMANNA (PHILIPPE JAROUSSKY SINGS BACH & TELEMANN) Koncert, 81 min, Niemcy, 2016 Reżyseria: Grete Liffers "Philippe Jaroussky sings Bach & Telemann" przedstawia niesamowitego wokalistę i dwóch wyjątkowych kompozytorów. Kiedy swoim nieziemskim głosem Jaroussky śpiewa ich utwory, od razu słychać, że mimo upływu czasu te dzieła nie straciły na swojej wartości. 15:55 NIEDZIELA BARABASZA Nowela filmowa, 25 min, Polska 1971 Reżyseria: Janusz Kondratiuk Scenariusz: Janusz Kondratiuk, Leszek Płażewski Zdjęcia: Mieczysław Lewandowski Aktorzy: Anna Seniuk, Zdzisław Kuźniar, Jan Mateusz Nowakowski "Po paroletniej przerwie udało mi się znów wkroczyć w prześmieszny i przetragiczny świat filmów Milosa Formana" - napisał po premierze "Niedzieli Barabasza" jeden z krytyków. Rzeczywiście, poetyka wielu filmów Janusza Kondratiuka nawiązuje do klimatu wczesnych dzieł czeskiego mistrza. Podobna skłonność do łączenia tragizmu z groteską, podobne wyczulenie na realizm codzienności, podobna niechęć do patosu i predylekcja do brania wszystkiego w nawias ironii. Tak było w Kondratiukowych "Dziewczynach do wzięcia", w "Czy jest tu panna na wydaniu". "Niedziela Barabasza", zrealizowana u progu kariery autora "Głosu", nie odbiega od tej stylistyki. Przeciwnie, ze względu na krótki czas trwania i zwartą formę, jeszcze mocniej ją uwypukla. Kanwą scenariusza "Niedzieli..." jest opowiadanie Leszka Płażewskiego pod tym samym tytułem. Głównym bohaterem - mężczyzna, dla którego jedyną prawdziwą wartością jest gra na bramce. Podczas niedzielnego meczu do bramkarza przychodzi żona i robi mu awanturę. Jej długi monolog, w którym tony płaczliwe przeplatają się z histeryczną furią, ośmiesza bohatera w oczach kolegów z drużyny i kibiców. 16:25 KTÓRĘDY PO SZTUKĘ - MIECZYSŁAW WEJMAN Magazyn, 6 min, Polska, 2018 Reżyseria: Anna Zakrzewska Scenariusz: Tomasz Filiks Wykonawcy: Piotr Rypson O serii "Tańczący" Mieczysława Wejmana opowiada Piotr Rypson. Cykl graficzny jest prawdopodobnie próbą opisania powstania w getcie warszawskim, przez co mógłby być porównywany z innym cyklem, który mierzył się z tematem okrucieństwa - "Okropności Wojny" Goi. W chwili kiedy ilustracje powstały, sprzęt do druku był zabroniony, dlatego i dziś zadziwia precyzja ich wykonania. 18:25 DZIEWCZYNA I CHŁOPAK - POPRAWKA Serial dla młodych widzów, 45 min, Polska, 1977 Reżyseria: Stanisław Loth Scenariusz: Hanna Ożogowska, Anette Olsen Zdjęcia: Jerzy Łukaszewicz Muzyka: Waldemar Kazanecki Aktorzy: Anna Sieniawska, Wojciech Sieniawski, Stanisław Mikulski, Barbara Sołtysik, Andrzej Wasilewicz, Barbara Rachwalska, Piotr Grabowski, Maria Kleydysz, Bogdan Krzywicki, Maciej Rodowicz, Anna Jaeger, Piotr Pogorzelski, Roman Pogorzelski, Izabela Zaręba, Jacek Tomborski O książce Hanny Ożogowskiej "Dziewczyna i chłopak, czyli heca na czternaście fajerek" już w chwili jej wydania w 1961 r. pisano, że stanowi doskonały materiał na scenariusz filmu rozrywkowego dla dzieci, ale dopiero 16 lat później doczekała się filmowej adaptacji najpierw jako serial, później jako fabularny film kinowy. Reżyser Stanisław Loth oraz scenarzystki Hanna Ożogowska i Anette Olsen "oczyścili" materiał literacki ze wszystkiego, co mogłoby trącić staroświecczyzną (od tytułowych fajerek poczynając) i pozostawili jedynie przygodę w stosunkowo czystej formie, jedynie z odrobiną pedagogicznego czy moralizatorskiego przesłania. Akcja serialu zbudowana jest wokół niezawodnego w kinie pomysłu - qui pro quo. Tyle że zamiast dorosłych uwikłanych w rozmaite perypetie spowodowane zamianą osób i miejsc, w takież kłopoty wplątane są dzieci: brat i siostra, bardzo do siebie podobni, jak to często bywa w przypadku bliźniaków. Cała historia zaczyna się w ostatnim dniu roku szkolnego. Tomkowi i Tosi rodzice obiecali w sierpniu rodzinny wyjazd na Mazury. Wcześniej dzieci mają spędzić miesiąc u cioci na wsi. Niestety, wakacyjne plany muszą ulec korekcie, gdy okazuje się, że Tomek ma poprawkę z historii. Zamiast do cioci pojedzie więc do wuja Stefana słynącego z twardej ręki. Gajowy, który przyjeżdża, aby zabrać Tomka, nie zastaje chłopca - mimo zakazu ojca wyszedł on właśnie na basen. By ratować brata, Tosiaw "męskim" przebraniu jedzie zamiast niego. Zostawia w domu list do Tomka, aby on z kolei przebrał się za nią i pojechał do ciotki na wieś. 19:25 KRONOS Dysk./wywiad/debata, 30 min, Polska, 2019 Wykonawcy: Piotr Nowak (prowadzący) Pośpiech przeczy ludzkiej godności - utrzymywali starożytni. Czy przyspieszenie jest sprawą diabelską? A może pośpiech wynika z naturalnej ludzkiej skłonności, żeby ciągle być gdzie indziej? 20:20 KOMEDIOWE LATO - CIOCIA DANIELLE (TATIE DANIELLE) Komedia, 106 min, Francja, 1990 Reżyseria: Étienne Chatiliez Scenariusz: Florence Quentin Zdjęcia: Philippe Welt Muzyka: Grard Kawczynski Aktorzy: Tsilla Chelton, Catherine Jacob, Isabelle Nanty, Neige Dolsky, Eric Prat, Laurence Fvrier Tytułowa cioteczka Danielle to osoba z piekła rodem. Udręczona rodzina zostawia ją pod opieką młodej dziewczyny, a sama wyjeżdża na wakacje do Grecji. Nieznośna cioteczka początkowo wszelkimi siłami uprzykrza życie młodej opiekunce, w końcu jednak obie kobiety odkrywają, że mają ze sobą wiele wspólnego. Rodząca się między nimi przyjaźń wystawiona zostanie na próbę, kiedy dziewczyna postanowi spędzić noc na plaży ze świeżo poznanym Amerykaninem. 22:20 BLOK - MUZYKA Film dokumentalny, 46 min, Polska, 2018 Reżyseria: Tomasz Knitel Zdjęcia: Nicolas Villegas "BLOK muzyka" to filmowa opowieść o punku i hip - hopie, dwóch gatunkach muzycznych, które wyrosły lub rozwinęły się na polskim blokowisku w latach 70. , 80. i 90. Zrealizowany w oryginalnej artystycznej konwencji film przybliża widzowi fenomen, jakim dla polskiej kultury są oba filary polskiej muzyki alternatywnej i ich blokowy rodowód. Bohaterami filmu są sami muzycy: Robert Brylewski, współtwórca m.in. Brygady Kryzys, Muniek Staszczyk (T. LOVE), Jakub Wandachowicz, (Cool Kids of Death), Piotr Górny DonGURALesko, Wojciech Alszer Focus (Paktofonika), Wojciech Sosnowski Sokół, Piotr Więcławski Vienio oraz Konstanty Usenko (Super Girl Romantic Boys). W filmie pojawiają się także ważne postaci dla polskiej sceny alternatywnej: reżyser Cezary Ciszewski i autorka pierwszej hip - hopowej audycji "Kolorszok" Bogna Świątkowska oraz antropolog kultury Waldemar Kuligowski. Twórcy filmu szukają odpowiedzi na pytanie, co łączy te dwa gatunki muzyczne oraz jak bardzo muzyka alternatywna jest zależna od blokowiska. 23:20 POLSKA W AKCJI - FOTOGRAF Film kryminalny, thriller, 107 min, Polska, 2014 Reżyseria: Waldemar Krzystek Scenariusz: Waldemar Krzystek, Krzysztof Kopka Zdjęcia: Arkadiusz Tomiak Muzyka: Maciej Zieliński Aktorzy: Tatiana Arntgolts, Aleksandr Baluev, Agata Buzek, Sonia Bohosiewicz, Tomasz Kot, Adam Woronowicz Tytułowy Fotograf to przydomek psychopatycznego seryjnego mordercy, terroryzującego mieszkańców stolicy Rosji. Za każdym razem zabójca pozostawia przy ofierze tabliczki z numerami, tak jak to robią policyjni technicy, oznaczający i zabezpieczający miejsce zbrodni. Policja jest bezradna wobec działań mordercy, nie mają konkretnych dowodów ani świadków. Wygląda na to, że nikt go nie widział i nikt nie przeżył spotkania z nim. Akcja filmu rozpoczyna się w realiach współczesnej Moskwy, gdzie po raz kolejny uderza nieuchwytny psychopata, a następnie przenosi się do Polski, do Legnicy. Badający moskiewskie zbrodnie śledczy, odkrywają bowiem, że mogą one mieć związek z mrocznymi wydarzeniami z lat 70. , kiedy w tym mieście stacjonował garnizon Armii Radzieckiej. "W filmie pewne postaci są autentyczne, a niektóre wydarzenia sam widziałem, gdy dorastałem w Legnicy" - mówi w jednym z wywiadów reżyser "Fotografa". Pokazaną w filmie scenę śmierci radzieckiego żołnierza Waldemar Krzystek przeżył osobiście jako chłopiec, stojąc na ulicy w tłumie gapiów obserwujących tragedię. Zrealizowany w konwencji thrillera "Fotograf" pokazuje zmagania głównych bohaterów: starego wygi majora Lebiadkina i młodej, ambitnej funkcjonariuszki Nataszy, prowadzących dochodzenie w sprawie moskiewskich zbrodni. Major włączył do swego zespołu Nataszę, która, jak się okazuje, jako jedyna zetknęła się z psychopatą i przeżyła to spotkanie. Podążając tropem Fotografa śledczy, docierają do Legnicy, gdzie blisko pół wieku temu znajdowała się baza wojskowa żołnierzy radzieckich. To tu doszło do aktu, który zapoczątkował cały ciąg makabrycznych wydarzeń, w które jest uwikłany Fotograf. Sekret z przeszłości stanie się kluczem do rozwikłania zagadki współczesnych zbrodni. Tymczasem żmudne dochodzenie tkwi w martwym punkcie, funkcjonariusze na razie bez rezultatów przeszukują archiwa, zbierają dowody, próbują łączyć różne fakty. Nagrody Gdynia 2014: Elena Babenko za drugoplanową rolę kobiecą oraz Nagroda Jury Młodzieżowego. 01:35 KINO NOCNE - DZIEWCZĘTA Z NOWOLIPEK Dramat obyczajowy, 86 min, Polska 1985 Scenariusz i reżyseria: Barbara Sass Zdjęcia: Wiesław Zdort Muzyka: Zbigniew Raj Aktorzy: Maria Ciunelis, Marta Klubowicz, Ewa Kasprzyk, Izabela Drobotowicz-Orkisz, Piotr Bajor, Krzysztof Kolberger, Iga Cembrzyńska, Jan Nowicki, Zdzisław Wardejn, Lidia Korsakówna, Franciszek Pieczka, Anna Chodakowska Powieści "Dziewczęta z Nowolipek" oraz "Rajska jabłoń" Poli Gojawiczyńskiej ukazały się drukiem w połowie lat 30. Autorka, wykorzystując własne doświadczenia i wspomnienia, opisała dzieciństwo i młodość kilku przyjaciółek, mieszkanek warszawskiej dzielnicy Nowolipki. Po raz pierwszy powieść "Dziewczęta z Nowolipek" przeniesiona została na ekran w 1937 roku przez Józefa Lejtesa. Ekranizacja ta została wysoko oceniona. Pojawiły się nawet głosy, że pod względem artystycznym film przewyższa prozę Gojawiczyńskiej. Po raz drugi powieść zaadaptowano dla potrzeb filmu na początku lat siedemdziesiątych. Ta telewizyjna adaptacja objęła także "Rajską jabłoń". Reżyser Stanisław Wohl w rolach głównych obsadził Emilię Krakowską, Elżbietę Kępińską, Zofię Kucównę i Ewę Wiśniewską. Film Barbary Sass jest więc już trzecią ekranizacją powieści Gojawiczyńskiej. Bohaterki filmu poznajemy w ostatnich latach przed wybuchem wojny. Franka, Kwiryna, Bronka i Amelka ukończyły szkołę powszechną. Poza Kwiryną wszystkie są w trudnej sytuacji finansowej, a jednak chciałyby się dalej uczyć. Niełatwo jest wyrwać się z biedy Nowolipek i dziewczęta zdają sobie z tego sprawę. Pierwsze miłosne przeżycia odmiennie kształtują ich charaktery, ale wszystkie cztery zostają ciężko przez życie doświadczone. Pierwsza miłość wrażliwej Bronki kończy się brutalnym gwałtem, później dziewczyna trafia na ulicę. Bronka daremnie oczekuje listów od Ignasia Pędzickiego, którego obdarzyła szczerym uczuciem, popada w apatię i wiąże się z całkowicie obojętnym jej Różyckim. Rodzice Kwiryny zostają zamordowani, to jednak dziewczyny nie załamuje, postanawia zacząć żyć na własny rachunek. Amelka zachodzi w ciążę z urzędnikiem Michałowskim, który skłania ją, by pozbyła się dziecka. Zabieg pozostawia trwałe ślady w jej psychice. 03:05 AMERYKAŃSKI EPOS - SESJE (THE SESSIONS) Film dokumentalny, 108 min, USA, 2017 Reżyseria: Bernard Macmahon "Amerykański epos. Sesje" (American Epic: The Sessions) to rejestracja utworów prezentowanych w trzech pierwszych odcinkach cyklu. Dla zachowania autentyczności wykorzystano oryginalne, wiekowe instrumenty oraz sprzęt studyjny z tamtego okresu. Kompozycje wykonują i opowiadają o nich m. in. Jack White, Elton John, zespół Alabama Shakes.