TVP Historia Wtorek, 30.07.2019 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 30 LIPCA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1894 - wynaleziono płatki śniadaniowe; 1967 - zmarł Aleksander Wat; 1980 - Władysław Kozakiewicz pokazał swój gest; 1988 - powstało radio Ruiny Sztuki; 07:40 STARA BAŚŃ. KIEDY SŁOŃCE BYŁO BOGIEM - ODC. 3/3 Serial historyczny, 45 min, Polska 2004 Reżyseria: Jerzy Hoffman Scenariusz na motywach powieści Józefa Ignacego Kraszewskiego: Józef Hen, Jerzy Hoffman Zdjęcia: Paweł Lebieszew, Jerzy Gościk Muzyka: Krzesimir Dębski Aktorzy: Michał Żebrowski, Marina Aleksandrowa, Bogdan Stupka, Daniel Olbrychski, Jerzy Trela, Ewa Wiśniewska, Anna Dymna, Małgorzata Foremniak, Maciej Kozłowski i inni Wikingowie napadają na obozowisko kmiecych rodów oblegających gród Popiela. Kmiecie, którym udało się przeżyć pogrom, zbierają się w świątyni. Za namową kapłana wybierają Piastuna na swojego dowódcę. Przygotowani do walki wyruszają naprzeciw wikingom. Dzięki przemyślnej strategii Piastuna wikingowie zostają pokonani. Ich dowódca, Jarl Sigvald, ginie w pojedynku z Ziemowitem. Zwycięscy kmiecie ponownie oblegają gród Popiela, który po klęsce wikingów sam musi się bronić. Księżna truje ludzi niezdolnych do walki. Resztkę zatrutej kaszy zjada też jej syn Popiołek i umiera. Na widok jego bezwładnego ciała księżna wpada w obłęd. Myszy zjadają zapasy zboża. Popiel przeklina bogów i ginie rażony piorunem. Kmiecie wybierają Piastuna na księcia, a Ziemowita Piastowica na jego następcę. Przebłagani bogowie oddają Ziemowitowi ukochaną Dziwę. 09:05 HISTORIA POLSKI - TELEWIZJA 81. WERYFIKACJA Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2006 Scenariusz: Barbara Rogalska, Nina Makowiecka Wydarzenia sierpnia 1980 roku spowodowały prawdziwą rewolucję w całkowicie dotychczas podporządkowanym PZPR Komitecie do Spraw Radia i Telewizji. Powstała "Solidarność", do której należało bardzo wielu dziennikarzy, buntowali się członkowie PZPR, odżyło Stowarzyszenie Dziennikarzy Polskich i inne organizacje. Zmieniał się program. Powstało wiele filmów i programów, o których jeszcze kilka miesięcy wcześniej nawet nie można by marzyć. W zespole Fakt realizowano reportaże ukazujące prawdę o sytuacji w kraju i społeczeństwie. W studiach pojawili się nigdy wcześniej niewidziani pisarze, aktorzy, poeci. "Można było być dumnym z tego, że jest się dziennikarzem. Napisy na murach"Telewizja kłamie"nie dotyczyły mnie i mojej ekipy" - mówi w filmie "Telewizja 81" reporterka Łucja Klimas. Za tę wolność przyszło dziennikarzom telewizyjnym drogo zapłacić. Z chwilą ogłoszenia stanu wojennego większość z nich znalazła się na ulicy, bez możliwosci pracy w zawodzie. Wiele osob internowano. Sporą grupę zmuszono do emigracji. Weryfikacja dziennikarzy telewizyjnych miała szczególnie burzliwy przebieg. O tych wszystkich wydarzeniach opowiada film Barbary Rogalskiej i Niny Makowieckiej. Przed kamerami o swoich przeżyciach z tamtego okresu opowiadają znani dziennikarze: Andrzej Bober, Stefan Bratkowski, Marta Piszczatowska, Halina Bińczak, Maciej Wierzyński, Łucja Klimas, Piotr Załuski, Paweł Sosnowski, Jacek Snopkiewicz i inni. 10:10 SENSACJE XX WIEKU - STALIN - DROGA DO WŁADZY /4/ Kameralne i studyjne (widowisko), 20 min, Polska, 1994 Reżyseria: Barbara Gajos Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Czwarta część odcinka poświęconego Józefowi Stalinowi - drodze do władzy i rządom. 10:40 SPÓR O HISTORIĘ - UKŁAD SIKORSKI - MAJSKI Dysk./wywiad/debata, 31 min, Polska, 2014 Scenariusz: Elżbieta Szumiec-Zielińska Wykonawcy: Zbigniew Wawer, Janusz Zuziak, Grzegorz Łukomski, Maciek Zakrocki (prowadzący) Podpisany 30 lipca 1941 roku w Londynie układ polsko - sowiecki, od nazwisk sygnatariuszy znany układem Sikorski - Majski, przywracał stosunki dyplomatyczne pomiędzy Związkiem Radzieckim a Polską. Tym samym kończył stan wojny, de facto istniejący od agresji sowieckiej 17 września 1939. Rozmowy podjęto po napaści Hitlera na Związek Radziecki. Stroną pośredniczącą w nich był rząd brytyjski, któremu zależało na stworzeniu koalicji antyhitlerowskiej. Według Amerykanów, układ wydobył sprawę polską z otchłani, w którą strącił ją sojusz Berlina i Moskwy z sierpnia 1939 roku. Ten jeden z najważniejszych aktów prawnych zawartych przez Rząd RP w latach II wojny światowej stał się powodem poważnego kryzysu politycznego we władzach Rzeczypospoltej na uchodźstwie. Generał Władysław Sikorski przeforsował treść układu i podpisał go, korzystając z pomocy rządu Churchilla. Stało się to jednak wbrew opinii prezydenta Władysława Raczkiewicza i ponad połowy członków rządu. Układ pomijał kluczową dla Polski kwestię granic zagwarantowanych traktatem ryskim. Pozostawiono jedynie formułę o uznaniu układów sowiecko - niemieckich z 1939 roku za niebyłe. Doraźnie układ oznaczał uwolnienie z łagrów i zesłania dziesiątek tysięcy Polaków i utworzenie Armii Polskiej w Związku Radzieckim. Dowództwo nad nią objął zwolniony z sowieckiego więzienia generał Władysław Anders. 11:30 DOM - ODC. 5/25 - PONAD 200 CZWARTKÓW Serial obyczajowy, 97 min, Polska 1980 Reżyseria: Jan Łomnicki Scenariusz: Jerzy Janicki, Andrzej Mularczyk Zdjęcia: Bogusław Lambach Muzyka: Waldemar Kazanecki Aktorzy: Tomasz Borkowy, Jolanta Żółkowska, Wacław Kowalski, Tadeusz Janczar, Bożena Dykiel, Anna Ciepielewska, Stanisław Zaczyk, Joanna Szczepkowska, Wirgiliusz Gryń, Jan Englert, Henryk Bista, Hanna Lachman, Józef Nowak, Barbara Sołtysik, Barbara Rachwalska, Ewa Błaszczyk, Mirosław Konarowski i inni Basia Lawinówna trafia do szpitala w Otwocku. Choroba zbliża ją do Andrzeja, który okazuje dziewczynie wiele czułości, a w końcu odważy się zaproponować jej małżeństwo. Los nie szczędzi mu jednak zmartwień. Będąc potajemnie w rodzinnym Sierpuchowie, Talar jest świadkiem zabójstwa młodego ZWM - owca. Oskarżony o popełnienie zbrodni zostaje Wiktor. Andrzej wie, że jego przyjaciel z dawnych lat jest niewinny, usiłuje mu pomóc, lecz niewiele może zdziałać. W sanatorium w Otwocku przypadkiem spotyka dawnego dowódcę. Za dezercję Andrzeja oficer został zdegradowany, przez całe lata żył myślą o zemście. Następny konflikt wywołuje pojawienie się w Warszawie drugiego z braci Talarów. Bronek zyskał sławę bohatera pracy socjalistycznej. Wyrwany ze środowiska wiejskiego, chce użyć życia w stolicy, nic sobie nie robi z braterskich przestróg. Wszystkie niepowodzenia rekompensuje jednak Andrzejowi ślub z Basią. Państwo Lawinowie cieszą się szczęściem córki. Cios spada nieoczekiwanie. Nazajutrz po ślubie przychodzi list z Kanady od Łukasza. Dawny narzeczony Basi żyje. 13:20 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - RPA - AFRYKAŃSKA TĘCZA (FLAVORS) Film dokumentalny, 51 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Republika Południowej Afryki liczy 51 milionów mieszkańców. To wyjątkowo zróżnicowany kraj o niezwykłych pejzażach i burzliwej historii. Odkryjemy dziś państwo leżące na południowym skraju kontynentu afrykańskiego. 14:30 ŚPIEW SYRENY Film dokumentalny, 68 min, Polska, 2014 Reżyseria: Hanna Etemadi Film o Krystynie Krahelskiej. Była inspiracją Ludwiki Nitschowej przy tworzeniu rzeźby Syrenki Warszawskiej. Od początku wojny, od 1939 roku, w oblężonej stolicy działała w ramach obrony cywilnej, a podczas okupacji przebywała w Warszawie, działając w konspiracji. Od grudnia 1939 w konspiracji w Związku Walki Zbrojnej. Łączniczka i kurierka do specjalnych zadań na teren Nowogródczyzny. Przewoziła broń, przeszkolona w służbie sanitarnej, a w latach 1943 - 44 pracowała jako pielęgniarka w szpitalu powiatowym we Włodawie. Jako sanitariuszka jeździła do oddziałów partyzanckich i szkoliła dziewczęta do służby sanitarnej. Zginęła w Powstaniu podczas akcji na Polach Mokotowskich, ratując życie swoich kolegów. Pośmiertnie awansowana do stopnia plutonowego AK. 15:55 MARZYCIELE - MOŚCICE MOŚCICKIEGO Dysk./wywiad/debata, 24 min, Polska, 2019 Reżyseria: Sylwester Szefer Scenariusz: Sylwester Szefer Zdjęcia: Wojciech Kursa Muzyka: Krzysztof Suchodolski Wykonawcy: Piotr Legutko (prowadzący), Paweł Nowakowski Ignacy Mościcki, chemik, profesor i rektor Politechniki Lwowskiej, profesor Politechniki Warszawskiej, doktor honoris causa siedemnastu uczelni, w tym Sorbony. Prezydent RP w latach 1926 - 39. Zaangażował się przede wszystkim w rozwój gospodarki nowego państwa. Budowniczy przemysłu chemicznego, inicjator budowy Zakładów Azotowych w Mościcach pod Tarnowem. Fabryka była jedną z największych inwestycji dwudziestolecia międzywojennego w Polsce w ramach Centralnego Okręgu Przemysłowego. Mościce zaprojektowano zgodnie z ideą miasta - ogrodu brytyjskiego urbanisty Howarda. Duża ilość terenów zielonych miała minimalizować negatywne skutki oddziaływania zakładów chemicznych na środowisko. 16:25 HISTORIA POLSKI - JONASZ W BRZUCHU LEWIATANA Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2014 Reżyseria: Krzysztof Wierzbicki Scenariusz: Krzysztof Wierzbicki Zdjęcia: Andrzej Wojciechowski Opowieść o życiu Jonasza Kofty w PRL - u. O tym, jak w tym systemie znajdował sobie enklawy wolności i jaką cenę za to płacił. O jego wiecznej wędrówce, o sukcesach i dramatach, o chwilach buntu wobec zniewolenia i momentach godzenia się z losem, o chorobie, którą przewalczył i o śmierci, która przyszła niespodziewanie i za wcześnie. Ale i o radości życia, dowcipie i pogodzie ducha. Film nie jest wyliczanką piosenek autorstwa bohatera. Niektóre utwory Jonasza Kofty stały się wręcz komentarzem do kolejnych epizodów z życia poety. Film wzbogacają materiały archiwalne, które odtworzą atmosferę PRL - u w latach 60. , '70. i 80. Kontrapunkt stanowi piosenka Kofty "Radość o poranku". Z tego okresu pojawi się pięć obszarów działalności Jonasza: Kabaret pod Egidą, Klub Studencki Hybrydy, Polskie Radio, knajpa Estrada. Jonasza Koftę wspominają jego najbliżsi: żona Jaga i syn Piotr oraz aktorzy, kompozytorzy, wykonawcy jego tekstów, koledzy po piórze, m.in.: Jan Pietrzak, Stefan Friedmann, Wojciech Młynarski, Andrzej Dudziński, Ewa Dałkowska, Irena Karel, Hanna Banaszak, a także inni koledzy, towarzysze biesiad i wędrówek Jonasza po mieście. Współcześnie realizowane sceny (wspomnienia) zostały zilustrowane licznymi materiałami archiwalnymi. Na epilog złoży się opowieść przyjaciół o chorobie Jonasza i o jego niespodziewanej śmierci, oraz symboliczna scena w dawnym barze Przechodnim (naprzeciwko starych Hybryd). 17:35 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - WRZEŚNIOWE ECHO Magazyn, 22 min, Polska, 2016 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki "Wrześniowe echo" W podróżach przez narodowe dzieje potrzebne nam są stałe punkty odniesienia. Do ważnych i wyjątkowych należy Kopna Góra koło Supraśla. Miejscowa nekropolia powstała dzięki uporowi lokalnych pasjonatów, którzy zawierzywszy ludowej legendzie, postanowili miejsce spoczynku powstańców listopadowych odszukać. A kiedy znaleźli, każdemu z poległych ofiarowali jako symboliczną mogiłę skrawek tego piaszczystego wzgórza i polny kamień ze znakiem krzyża. I ten właśnie motyw odbudowy lokalnego krajobrazu historycznego będzie w naszych opowieściach powracał. W tym samym miejscu, bo we wsi Poczopek położonej nieopodal Kopnej Góry, we wrześniu 1939 r. nieznany nam bliżej oddział kawalerii postanowił się rozbroić i całe swoje wyposażenie zakopać. Pomagał im mieszkający tu wówczas leśniczy. A my spróbujemy miejsce tego depozytu zlokalizować. "Świat utracony" Kolejną opowieść rozpoczniemy kilkaset kilometrów na zachód od Puszczy Knyszyńskiej, już za Wisłą, w okolicach Ciepielowa. To sytuacja, w której zwykli ludzie proszą o pomoc w odbudowie jakiegoś fragmentu historycznego krajobrazu, zapamiętanego przez nich z dzieciństwa. Uporczywie krążymy śladami powstania styczniowego, ponieważ uważamy, że ta pamięć została przez lata PRL - u zniszczona. Według miejscowych podań w pobliskim lasku znajdowała się mogiła powstańców. Przydrożny leśny krzyż przewrócił się i zniszczał jeszcze w latach 60. ubiegłego wieku. Ale mieszkańcy pamiętają jego położenie i są w stanie wskazać nam to miejsce. Tutaj musimy dopiero rozpocząć działania formalne, co dzieje się zawsze poza zasięgiem kamery. Po załatwieniu niezbędnych formalności wrócimy tu z odpowiednim sprzętem poszukiwawczym. "Były dwie sosny" Podobną historię zrelacjonujemy z położonej koło Lublina gminy Niemce. Tu o formalności zadbała sama gmina, a my zajmiemy się tym, do czego jesteśmy powołani. W tle znowu powstanie styczniowe i poszukiwanie powstańczej mogiły. 18:05 KOŁO HISTORII - TAM GDZIE ROSNĄ POKRZYWY Reportaż, 31 min, Polska, 2014 Scenariusz: Sławomir Koehler Zdjęcia: Grzegorz Tajsner, Adam Kowalczyk To, że mało znana sprawa internowania 13 grudnia 1981 r. Edwarda Gierka, Piotra Jaroszewicza i innych peerelowskich dygnitarzy partyjnych i rządowych, łącznie 37 osób, będąca fenomenem i precedensem w historii PZPR, jak dotąd nie doczekała się szczegółowej historycznej analizy, było jedną z przyczyn powstania filmu Sławomira Koehlera "Tam, gdzie rosną pokrzywy". Do dziś żaden historyk nie natrafił na dokument z podpisami osób, które spreparowały listę internowanych na drawskim poligonie w Głębokiem. Nikt też nie potrafi jednoznacznie odpowiedzieć na pytanie, według jakiego klucza ją sporządzono. Internowanie przywódców PRL i postawienie im zarzutów było próbą zrzucenia politycznej odpowiedzialności za katastrofalny stan gospodarczy kraju na ekipę Edwarda Gierka, a też narzędziem uwiarygodnienia ekipy Jaruzelskiego. Przekaz miał być czytelny: winny nie był system, lecz konkretni ludzie władzy, nie z ekipy generała. W środku nocy do mieszkań byłych dygnitarzy zapukali funkcjonariusze, dając im na spakowanie kilka minut. Film jest próbą przedstawienia niejasnych motywacji internowania osób, które od ponad roku były odsunięte od władzy i pozostawały na dalekim marginesie polityki ówczesnej władzy. Zostaną pokazane miejsca odosobnienia partyjnych prominentów. Internowani, ich rodziny a też świadkowie wydarzeń i nadzorujący opowiedzą, jak wyglądało życie w ośrodku odosobnienia, jak zachowywali się internowani i ich nadzorcy, ujawniając wiele ciekawych i nieznanych szczegółów. Ponadto w materiale przedstawiony został wątek nie do końca wyjaśnionych przyczyn śmierci byłego sekretarza KW PZPR w Katowicach, członka Biura Politycznego Zdzisława Grudnia, który zmarł podczas internowania. Film ujawni cytat z fragmentów listu Wojciecha Jaruzelskiego do syna Edwarda Gierka, którego Adam Gierek nigdy nie przeczytał, uznając, że nie ma takiej potrzeby. 18:55 KOLUMBOWIE - ODC. 1/5 - ŚMIERĆ PO RAZ PIERWSZY Serial wojenny, 54 min, Polska 1970 Reżyseria: Janusz Morgenstern Scenariusz: Roman Bratny Zdjęcia: Tadeusz Wieżan Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Aktorzy: Jan Englert, Władysław Kowalski, Jerzy Matałowski, Krzysztof Machowski, Marek Perepeczko, Antonina Gordon - Górecka, Ryszarda Hanin, Piotr Pawłowski, Ignacy Machowski, Karol Strasburger, Jerzy Trela, Alicja Jachiewicz, Halina Golanko, Janusz Zaorski, Wiktor Grotowicz i inni Filmowa adaptacja najlepszej, zdaniem wielu krytyków, powieści Romana Bratnego - "Kolumbowie - rocznik 20", a właściwie jej dwóch pierwszych tomów. Serial Janusza Morgensterna opowiada o polskim ruchu oporu przeciw hitlerowskim okupantom, o młodzieży lat wojny, jej codziennym życiu i walce. Głównymi bohaterami są dwudziestoletni chłopcy, wplątani nagle w dramatyczną historię narodu i zmuszeni do podejmowania trudnych, nierzadko tragicznych decyzji. Z właściwą ich wiekowi fantazją, poświęceniem, ale i ze świadomością ogromu ryzyka i odpowiedzialności, podejmują nierówną walkę z wrogiem. Początkowo jest ona spontaniczna. Z czasem przeradza się jednak w zorganizowaną i dokładnie planowaną działalność dywersyjną. Wielką zaletą filmu jest to, że reżyser nie ograniczył się do ukazania swoich bohaterów tylko w pracy konspiracyjnej. Sporo miejsca poświęcił też mniej heroicznemu obliczu okupacji. Sugestywnie ukazał osobiste dramaty i rozterki Zygmunta, Jerzego, Kolumba, Niteczki, opowiedział o ich miłościach skażonych mrocznym cieniem wszechobecnej śmierci; o drobnych i większych radościach jakby na przekór nieludzkiej rzeczywistości; o ich mężnej postawie, kiedy przyszło oddać życie na szańcach powstania. Dzięki znakomitym kreacjom Jana Englerta, Władysława Kowalskiego i Jerzego Matałowskiego ich bohaterowie podbili współczesną widownię. Potrafili przemówić do niej językiem lat siedemdziesiątych, w niczym nie zubożając swej historycznej i literackiej wiarygodności. Stanisław Dygat tak charakteryzował ten fenomen na łamach "Ekranu": "Byłem wtedy młodzieżą i spotykałem się z Kolumbami. Z tymi"prawdziwymi"z epopei Bratnego i z filmu Morgensterna też. Nie było wtedy Niemena ani Brigitte Bardot. Ani beatu, ani autostopu, ani podróży międzyplanetarnych. Nie było swobody poruszania ani swobody obyczajów, ani telewizji. Była godzina policyjna, łapanki i huk salw karabinowych. Ale Kolumbowie szli na śmierć dlatego, że tak bardzo kochali życie. Kochali je tak samo, jak kocha je młodzież dzisiejsza i starali się wykorzystać każdy urok, który mogło ofiarować. Pod tym względem nie różnili się od młodzieży dzisiejszej... Morgenstern odkrył w"Kolumbach"nowe i szerokie możliwości, jakie daje polskiemu filmowi tematyka okupacyjna. To nieprawda, że ludzie mają dosyć tej tematyki. Mają jej dosyć w wersji sfałszowanej". Innym odkryciem Morgensterna było ukazanie losów Kolumbów bez pseudopatriotycznego zadęcia i sztucznego patosu. Bez świadomości, że uczestniczą w wielkim dziejowym wydarzeniu i że po latach historia uczyni z nich bohaterów. Ten klimat filmu doskonale oddaje autentyczny, krążący po okupacyjnej Warszawie wierszyk: "Pod Rostowem od krwi ślisko / A my idziem na boisko". Cynizm? Nie, raczej postawa obronna, wisielczy humor jako odtrutka na czyhającą za każdym rogiem możliwość łapanki i nieustanne poczucie zagrożenia. Są wreszcie "Kolumbowie" dalekim echem szkoły polskiej - nurtu naszej kinematografii, który wygasł z górą dziesięć lat przed premierą dzieła Morgensterna. Stało się tak głównie za sprawą powieści Bratnego, która ujrzała światło dzienne w chwili, gdy "szkoła polska" przeżywała swe najlepsze lata. Adaptacja Janusza Morgensterna, zarówno w wersji kinowej, jak i telewizyjnej, odniosła sukces. Reżyserska wizja powieści Bratnego przypadła do gustu widowni i krytyce. Dowodem jest m. in. wielokrotne wznawianie filmu zwłaszcza na małym ekranie. W pierwszym odcinku reżyser zaznajamia widza z głównymi bohaterami. Zygmunt, Kolumb, Jerzy i Siwy tworzą grupkę dywersyjną pod dowództwem pierwszego z nich. Pewnego dnia młodzi konspiratorzy otrzymują rozkaz przerzucenia tajnej drukarni w bezpieczne miejsce. Podczas akcji dochodzi do potyczki z hitlerowcami. W jej wyniku ginie Siwy. 20:00 NASZA HYPATIA Film dokumentalny, 48 min, Polska, 2019 Hypatia z Aleksandrii, filozofka późnego hellenizmu, żyjąca na przełomie IV i V wieku, to bohaterka najsławniejszego dzieła prof. Marii Dzielskiej. Dzieła, które zostało wybrane historyczną książką roku w USA (1995). "Hypatia z Aleksandrii" w połowie lat 90. była obecna w każdej dużej amerykańskiej księgarni. Przyniosła Marii Dzielskiej uznanie międzynarodowych środowisk naukowych, krytyki i czytelników. Film przedstawia sylwetkę zmarłej tragicznie prof. Marii Dzielskiej, zajmującej się historią starożytną. Pani Profesor stosująca w życiu zasady etyki starożytnej przyjaźniła się z wieloma znanymi osobistościami. Film oparty na relacjach osób jej bliskich, znających ją, przyjaciół, sąsiadów. 21:05 NAJDZIWNIEJSZA BROŃ NA ŚWIECIE - INTELIGENTNA BOMBA. ODC. 3/6 (WORLD'S WEIRDEST WEAPONS) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2012 Reżyseria: Kim Hogg, Chris Lethbridge Scenariusz: Ashley Morris Plecak odrzutowy, nadmuchiwany gumowy samolot, przenoszone przez gołębie inteligentne bomby, a nawet kot podsłuchujący wrogów - to tylko nieliczne spośród tajnych urządzeń skonstruowanych po to, żeby dać przewagę Zachodowi w walce z wrogami podczas drugiej wojny światowej i zimnej wojny. Po drugiej stronie barykady konstruktorzy także nie pozostawali bezczynni. Sowieccy naukowcy pracowali nad ogromnym ekranoplanem - rodzajem pojazdu poruszającego się na niewielkiej wysokości nad wodą lub inną gładką powierzchnią, z wykorzystaniem efektu przypowierzchniowego. Wśród niemieckich megabroni Hitlera były: czołg Maus, tak duży i ciężki, że żaden most nie wytrzymałby jego przejazdu, czy broń oblężnicza, tak masywna, że do jej odpalenia potrzebnych było 1000 osób. Twórcy serialu "Najdziwniejsza broń na świecie" zajrzeli za kulisy największych światowych konfliktów i ujawnili tajne nagrania wielu najbardziej niezwykłych sprzętów wojskowych. Filmy zawierają wywiady z ekspertami, wynalazcami i naocznymi świadkami i pokazują, jak strony konfliktów, w celu zdobycia przewagi, przesuwają granice wynalazczości do poziomów ekstremalnych, często chorobliwie ekstremalnych. 22:05 WOŁYŃ Film wojenny, dramat, Polska 2016 Reżyseria: Wojciech Smarzowski Scenariusz: Wojciech Smarzowski Zdjęcia: Piotr Sobociński Muzyka: Mikołaj Trzaska Aktorzy: Michalina Łabacz, Arkadiusz Jakubik, Vasili Vasylyk, Adrian Zaremba, Izabela Kuna, Jacek Braciak, Vasil Vasylyk, Lech Dybik, Oleksandr Zbarazkyi, Maria Sobocińska, Volodymyr Protsiuk, Oleksandr Chesherov, Roman Skorovskiy Scenariusz filmu zainspirowany zbiorem opowiadań "Nienawiść" Stanisława Srokowskiego oraz wspomnieniami świadków rzezi wołyńskiej w latach 1943 - 1944. Miejsce akcji to mała wioska w południowo - zachodniej części Wołynia, zamieszkana przez Ukraińców, Polaków i Żydów. Dokonane tam straszliwe zbrodnie ludobójstwa zostały ukazane poprzez pryzmat osobistych przeżyć i losów głównych bohaterów. Akcja "Wołynia" rozpoczyna się wiosną 1939 roku. 17 - letnia Zosia Głowacka jest zakochana z wzajemnością w ukraińskim chłopaku o imieniu Petro, mieszkającym w tej samej wsi. Ale ojciec Zosi ma inne plany związane z zamążpójściem córki. Wbrew woli dziewczyny wydaje ją za najbogatszego gospodarza, Polaka Macieja Skibę, o wiele od niej starszego wdowca z dwojgiem dzieci. We wrześniu 1939 r. wybucha wojna, na którą wyrusza Maciej Skiba. Młoda mężatka zostaje w domu i opiekuje się dziećmi męża. Życie w wiosce zmienia się zupełnie. Kiedy Maciej wraca do domu, ukrywa się przed ukraińskimi nacjonalistami. A po zajęciu Wołynia przez Armię Czerwoną, uznany za kułaka, zostaje zesłany w głąb Związku Radzieckiego. Zosia znowu zostaje sama z dziećmi. Blisko dwa lata po okupacji sowieckiej, Zachodnią Ukrainę zajmują Niemcy. Przez kolejny rok trwają brutalne mordy na Żydach. Tymczasem ukraińskie aspiracje do stworzenia niepodległego państwa, choć nie zyskały poparcia Niemców, wciąż rosną. Rośnie też napięcie między polskimi i ukraińskimi sąsiadami. Dochodzi do zatargów, znikają ludzie. Do wsi docierają wieści o krwawych zdarzeniach na Wołyniu. Latem 1943 roku dochodzi do dramatycznych wydarzeń przynoszących ogrom okrucieństwa, zniszczeń i cierpień. Oddziały UPA atakują polskie osady, a Polacy - niekiedy z równą bezwzględnością - biorą odwet na Ukraińcach. Pośród tego morza nienawiści, sąsiedzkich porachunków i zabójstw dokonywanych z zemsty, Zosia próbuje walczyć o przetrwanie i ocalenie dzieci, które ma pod swoją opieką. 00:40 SENSACJE XX WIEKU - STALIN - DROGA DO WŁADZY /4/ Kameralne i studyjne (widowisko), 20 min, Polska, 1994 Reżyseria: Barbara Gajos Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Czwarta część odcinka poświęconego Józefowi Stalinowi - drodze do władzy i rządom. 01:40 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - WRZEŚNIOWE ECHO Magazyn, 22 min, Polska, 2016 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki "Wrześniowe echo" W podróżach przez narodowe dzieje potrzebne nam są stałe punkty odniesienia. Do ważnych i wyjątkowych należy Kopna Góra koło Supraśla. Miejscowa nekropolia powstała dzięki uporowi lokalnych pasjonatów, którzy zawierzywszy ludowej legendzie, postanowili miejsce spoczynku powstańców listopadowych odszukać. A kiedy znaleźli, każdemu z poległych ofiarowali jako symboliczną mogiłę skrawek tego piaszczystego wzgórza i polny kamień ze znakiem krzyża. I ten właśnie motyw odbudowy lokalnego krajobrazu historycznego będzie w naszych opowieściach powracał. W tym samym miejscu, bo we wsi Poczopek położonej nieopodal Kopnej Góry, we wrześniu 1939 r. nieznany nam bliżej oddział kawalerii postanowił się rozbroić i całe swoje wyposażenie zakopać. Pomagał im mieszkający tu wówczas leśniczy. A my spróbujemy miejsce tego depozytu zlokalizować. "Świat utracony" Kolejną opowieść rozpoczniemy kilkaset kilometrów na zachód od Puszczy Knyszyńskiej, już za Wisłą, w okolicach Ciepielowa. To sytuacja, w której zwykli ludzie proszą o pomoc w odbudowie jakiegoś fragmentu historycznego krajobrazu, zapamiętanego przez nich z dzieciństwa. Uporczywie krążymy śladami powstania styczniowego, ponieważ uważamy, że ta pamięć została przez lata PRL - u zniszczona. Według miejscowych podań w pobliskim lasku znajdowała się mogiła powstańców. Przydrożny leśny krzyż przewrócił się i zniszczał jeszcze w latach 60. ubiegłego wieku. Ale mieszkańcy pamiętają jego położenie i są w stanie wskazać nam to miejsce. Tutaj musimy dopiero rozpocząć działania formalne, co dzieje się zawsze poza zasięgiem kamery. Po załatwieniu niezbędnych formalności wrócimy tu z odpowiednim sprzętem poszukiwawczym. "Były dwie sosny" Podobną historię zrelacjonujemy z położonej koło Lublina gminy Niemce. Tu o formalności zadbała sama gmina, a my zajmiemy się tym, do czego jesteśmy powołani. W tle znowu powstanie styczniowe i poszukiwanie powstańczej mogiły.