TVP Historia Sobota, 24.08.2019 06:05 BYŁ TAKI DZIEŃ - 24 SIERPNIA Felieton, 2 min, Polska, 2008 Autor: Janusz Weychert 79 r. n. e. - wybuch wulkanu znieszczył rzymskie miasto Pompeje; 1958 - sukces lekkoatletów Polski na Mistrzostwach Europy w Sztokholmie; 1989 - Tadeusz Mazowiecki został premierem; 06:10 DWADZIEŚCIA LAT MINĘŁO... - ROK 1994 CZ. 4 Magazyn, 20 min, Polska, 2008 Ten odcinek programu "20 lat minęło..." mówi o wydarzeniach wiosny i początku lata 1994 roku. Za pomocą fragmentów z "Polskiego zoo" autor audycji, Marcin Wolski, opowiada o ówczesnych akcjach protestacyjnych, dyskusjach politycznych, a także o kontrowersjach związanych z Wałęsą, broniącym swych uprawnień dotyczących tzw. resortów prezydenckich. Dzięki brawurowym kreacjom Jerzego Kryszaka i Andrzeja Zaorskiego, melodyjnym piosenkom Włodzimierza Korcza i kukiełkom według projektów Jacka Frankowskiego i Andrzeja Grygorowicza, możemy przeżyć to jeszcze raz - z dystansem, ironią, żartem. Przy okazji możemy też być świadkami niespodziewanego końca "Polskiego zoo" zdjętego z dnia na dzień przez ekipę Wiesława Walendziaka pod pretekstem wyczerpania się formuły. 06:40 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - LAOS. W RYTMIE FAL MEKONGU. (FLAVORS) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos W tym odcinku podróż do Laosu. Wtulony miedzy meandry Mekongu Laos przez długi czas trzymał się z dala od zgiełku i nowoczesności. Dziś otwiera się na podróżnych, prezentując im wszystko, co najlepsze w wiecznej Azji. Dawna "kraina miliona słoni" zachowała swój niepowtarzalny urok. 07:40 18 STRAJKOWYCH DNI - PERSONALNE ROSZADY NA GÓRZE, A DO STOCZNI PRZYJECHALI EKSPERCI Film dokumentalny, 10 min, Polska, 2005 Reżyseria: Krzysztof Kalukin Scenariusz: Barbara Madajczyk-Krasowska Rokowania zawieszono; w Warszawie odbywa się plenum KC PZPR. Jego uczestnicy są za podjęciem rokowań, a przeciw użyciu siły wobec strajkujących. Dochodzi do zmian w kierownictwie partii i w rządzie. Ustępuje ze stanowiska premier Edward Babiuch, zastępuje go Józef Pińkowski. Odchodzi też trzech członków Biura Politycznego: Jerzy Łukaszewicz, Tadeusz Wrzaszczyk i Jan Szydlak, szef CRZZ. Stoczniowcy słuchają przemówienia Edwarda Gierka na zakończenie IV plenum KC PZPR. Na niektóre sformułowania reagują śmiechem, zwłaszcza na słowa o powołaniu na odpowiedzialne funkcje "towarzyszy, którzy dostrzegli wcześniej narastające nieprawidłowości i usiłowali im przeciwdziałać, a których głosu w porę nie usłuchaliśmy. Zewrzyjmy nasze szeregi. Idźmy śmiało do mas". Przy MKS powstaje komisja ekspertów. O roli ekspertów opowiadają: Tadeusz Mazowiecki, prof. Bronisław Geremek, prof. Jadwiga Staniszkis. 08:15 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 52 SWOŁOWO - EUROPEJSKA WIEŚ DZIEDZICTWA KULTUROWEGO Magazyn, 23 min, Polska, 2017 Reżyseria: Jacek Sołtysiak Scenariusz: Tomasz Malkowski Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Celem kolejnej podróży Tomasza Bednarka będzie Swołowo - stolica urokliwej i magicznej "Krainy w Kratę". Nazwa jest związana z występującą tutaj charakterystyczną zabudową szkieletową; domy mają bielone ściany ujęte w ciemną kratownicę drewnianych belek. Swołowo, niewielka miejscowość, położona 14 km na zachód od Słupska, jest najlepiej zachowaną wsią w Polsce z zabudową szkieletową. Do naszych czasów przetrwało ponad 70 historycznych budynków w kratkę. W 2012 roku otwarto tu nowe Muzeum Kultury Ludowej Pomorze, które powstało w odremontowanych XIX - wiecznych budynkach kilku zagród. Przy okazji zwiedzającym udostępniono odratowane obiekty gospodarcze: dom chlebowy z piecem do pieczenia chleba, lodownię oraz kuźnię. Dziś Swołowo rozsławia Pomorze Środkowe w całej Europie. Świetnie zachowany średniowieczny układ zabudowy miejscowości oraz jej niezwykłe walory architektoniczne przesądziły o tym, że miejscowość otrzymała w 2017 roku prestiżowy tytuł Europejskiej Wsi Dziedzictwa Kulturowego. Było to możliwe dzięki muzeum i skansenowi, które pozwalają przenieść się do świata, jakby wprost wyciętego z malarskiego landszaftu! Warto też odwiedzić okolicę. W pobliskim Starkowie koło Ustki działa Muzeum Śledzia, a w Krzemienicy Pasieka "Wędrowna Barć" - tutejsi pszczelarze mają ciekawy pomysł na pozyskiwanie pysznych miodów odmianowych. 08:45 W PUSTYNI I W PUSZCZY - ODC. 1 - PORWANIE Miniserial przygodowy, 50 min, Polska 1973 Autor: Henryk Sienkiewicz Scenariusz i reżyseria: Władysław Ślesicki Zdjęcia: Bogusław Lambach Muzyka: Andrzej Korzyński Aktorzy: Monika Rosca, Tomasz Mędrzak, Stanisław Jasiukiewicz, Jerzy Kamas, Edmund Fetting, Zygmunt Hobot, Zygmunt Maciejewski, Ahmed Marei, Ahmad Hegazi, Ibrahim Shemi, Emos Bango, Malija Mekki i inni Ekranizacja jednej z najpoczytniejszych powieści Henryka Sienkiewicza, która powstała w roku 1911 i była ostatnim ukończonym dziełem pisarza. Pierwowzorem Nel stała się 10 - letnia adoptowana córka przyjaciela Sienkiewicza, zaś pierwowzorem inżyniera Tarkowskiego był inż. Mieczysław Gieniusz, który pracował przy budowie Kanału Sueskiego. Handlarze niewolnikami porwali mu jedynego syna. Chłopca nigdy nie udało się odnaleźć. Usłyszaną od Gieniusza historię pisarz wykorzystał w powieści. Próby sfilmowania "W pustyni i w puszczy" podejmowali przed wojną Amerykanie, a także Włosi i Niemcy. Jednak przewidując duże trudności, wycofali się przed rozpoczęciem zdjęć. Film Władysława Ślesickiego jest wierną adaptacją powieści. Wprowadzone przez reżysera zmiany są nieliczne i polegają głównie na skondensowaniu akcji. Odtwórców ról Stasia i Nel wybrano spośród blisko 7 tysięcy dziewcząt i chłopców. Nel zagrała Monika Rosca, wówczas ośmioletnia uczennica szkoły muzycznej. W roli Stasia wystąpił urodzony w roku 1955 Tomasz Mędrzak, wtedy uczeń IV klasy liceum. Film realizowano - z przerwami - blisko trzy lata. W Egipcie kręcono plenery kairskie, w Bułgarii powstały kulminacyjne sceny I części filmu - zabicie lwa i Beduinów, sceny ze słoniem, natomiast w Sudanie - II część filmu. Meę i Kalego zagrali amatorzy z Sudanu, a epizodyczną rolę piastunki Nel, panny Oliver - Stefania Mędrzakowa, matka Tomasza. W roli Saby wystąpiły dwa płowe dogi - Łoś i Apacz. Treserem obu psów był płk Franciszek Szydełko, który wcześniej przygotowywał filmowego Szarika z "Czterech pancernych". Poczciwym słoniem Kingiem, zamiast powieściowego słonia afrykańskiego, był łagodny słoń indyjski z bułgarskiego cyrku. Wykorzystano też wiele cennych rekwizytów - m.in. dziewiętnastowieczny sztucer i egzemplarz "Pana Tadeusza" wydany w Paryżu w połowie XIX stulecia. Druga połowa XIX w. , Afryka w okresie powstania Mahdiego, przywódcy plemion mahometańskich. Nel Rawlison i Staś Tarkowski, dzieci inżynierów pracujących przy budowie Kanału Sueskiego, zostają uprowadzone w odwecie za uwięzienie przez Anglików siostry Mahdiego. Mają być zawiezione do jego siedziby. Ojcowie organizują pościg, ale burza piaskowa uniemożliwia im szybkie odnalezienie dzieci. Odnajduje je natomiast wierny pies, Saba, który pozostanie z nimi już do końca wędrówki. Karawana porywaczy może poruszać się tylko nocą, gdyż brzegi Nilu są pilnie strzeżone. Powoli zaczyna brakować żywności i wody. Do porywaczy dociera tymczasem wieść o upadku Chartumu i śmierci generała Gordona, dowódcy angielskiego garnizonu. Od tej chwili droga do obozu stoi przed nimi otworem. Ale na miejscu Mahdi decyduje się odesłać Stasia i Nel do męża swojej siostry, Ismaila. Dzieci nigdy tam nie dotrą. Przeżyją natomiast setki niezwykłych i niebezpiecznych przygód. 09:50 OKRASA ŁAMIE PRZEPISY - BANANY ZAMIAST ZIEMNIAKÓW Magazyn, 25 min, Polska, 2019 Reżyseria: Tomasz Rostworowski Scenariusz: Tomasz Rostworowski, Karol Okrasa Zdjęcia: Józef Szymura, Jarosław Frankowski, Sławomir Orman Wykonawcy: Karol Okrasa (prowadzący) W kolejnym odcinku Karol Okrasa zabawi siebie i widzów opowieścią o alternatywnej historii polskiej kuchni. Co łączy pospolitego polskiego ziemniaka i egzotycznego banana? Obydwa te produkty pochodzą z Ameryki Południowej. Gdybyśmy cofnęli się w czasie o 250 lat, to Karol stojąc z ziemniakiem w ręku pośród mazowieckich chałup, wyglądałby równie egzotycznie jak dziś trzymając banana. Ziemniak przybył do nas z Peru (jeszcze w XIX wieku w Wielkopolsce mówiono perki) z Ameryki Południowej. I choć przywieziono go do Europy w XVI wieku, potrzebował aż 300 lat, aby trafić na europejskie, w tym polskie stoły. Pierwsze przepisy na potrawy z ziemniakami w Europie pojawiają się dopiero na początku XIX wieku. A co by było, gdyby klimat był u nas cieplejszy lub banany nie wymagały aż tak dużo ciepła do wegetacji? Czy wówczas zamiast ziemniaków jedlibyśmy banany? I jak wówczas wyglądałyby klasyczne dania polskiej kuchni, w których dziś występują ziemniaki? Karol przygotuje znane z kuchni polskiej ziemniaczane potrawy, w których zamiast kartofli użyje bananów. Będzie więc gulasz wołowy z ziemniakami, będzie babka bananowa z boczkiem i placki bananowe na wzór placków ziemniaczanych. Jak będą wyglądać takie dania? Zobaczymy w programie. 12:30 WIELKIE WIDOWISKA NATURY. - WIELKA WĘDRÓWKA ŁOSOSI ODC. 2/6 (NATURE’S GREAT EVENTS. THE GREAT SALMON RUN) Cykl dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2009 Narracja: David Attenborough Zdjęcia: Martyn Colbeck Muzyka: Ben Salisbury Większość ludzi zapytana o zwierzęta obdarzone wyjątkowo dobrym węchem nigdy nie pomyślałaby, że mogą się wśród nich znaleźć łososie. A jednak. Ryby te potrafią odróżnić jedną kroplę wody z ich rodzinnej rzeki w ośmiu milionach litrów wody morskiej! Po co im tak czułe powonienie? Na to m. in. pytanie odpowiada druga część Wielkich widowisk natury cyklu dokumentalnego Telewizji BBC. Każdej wiosny u zachodnich wybrzeży Ameryki Północnej ponad pół miliarda łososi rozpoczyna prawdziwą odyseję w wodach Pacyfiku. Mają do przepłynięcia blisko pięć tysięcy kilometrów, by wrócić na tarło do rzek, w których przyszły na świat. Celem wędrówki jest danie życia potomstwu. Przy okazji jednak zapewnienie pożywienia milionom innych zwierząt i roślin. Do dziś nie wiadomo z całą pewnością, w jaki sposób udaje się łososiom odnaleźć drogę powrotną przez otwarty ocean. Najpopularniejsza hipoteza mówi, że to zasługa umiejscowionych w mózgu tych ryb cząsteczek żelaza, które działają jak kompas, umożliwiając kierowanie się liniami ziemskiego pola magnetycznego. Jakkolwiek byłoby, droga łososi do krainy dzieciństwa nie jest usłana różami. Wręcz przeciwnie. Już w oceanie czyhają na nie liczne niebezpieczeństwa. Łososie stanowią przysmak nie tylko dla ludzi, lecz także dla orek, uchatek grzywiastych, niektórych gatunków rekinów i bielika amerykańskiego. Jeśli już uda im się dotrzeć do ujścia rodzinnej rzeki i rozpocząć wędrówkę ku jej źródłom, sytuacja bynajmniej nie ulega poprawie. W tzw. lasach mgielnych strefy umiarkowanej, ciągnących się od południowej Kolumbii Brytyjskiej po Alaskę czekają na nie stada wygłodniałych po zimowym śnie niedźwiedzi grizzly. Co gorsza wiele rzek obfituje w płycizny, gdzie łososie stają się dla tych drapieżników łatwym łupem. Jednak jeszcze gorsze są wodospady. Nie są zbyt wysokie, ale niedźwiedzie kontrolują każdy ich skrawek. Jedyna nadzieja w dużej liczebności ryb. Tylko jedna na kilkaset zostaje schwytana. Największe niebezpieczeństwo czeka wszakże - o paradoksie! - u celu wyprawy. Łososie są już bardzo wycieńczone. Samice składają ikrę do wykopanego wcześniej w dnie gniazda. W tym samym czasie samce uwalniają do wody chmurę mleczu. Po akcie rozrodczym wyczerpanie ryb sięga zenitu. Teraz niedźwiedzie mogą się już objadać aż do przesytu. Zresztą nie tylko one. Na wspólną ucztę zlatują się jeszcze stada mew kanadyjskich (preferują ikrę) i hordy wilków. Łososie pacyficzne, które nie posłużyły za pokarm innym zwierzętom umierają z wycieńczenia. Ich rozkładająca się padlina użyźnia rzekę, zapewniając obfite pożywienie rozwijającym się jajom. Szczątki ryb porzucone w lesie przez niedźwiedzie i wilki uwalniają do gleby azot, węgiel i fosfor, które organizmy łososi przyswoiły podczas zamieszkiwania w słonych wodach oceanu. Uzyskane w ten sposób substancje odżywcze pozwalają osiągać imponujące rozmiary takim drzewom jak świerk sitkajski, żywotnik olbrzymi i choina zachodnia. Wśród naukowców powszechna jest opinia, że łososie pacyficzne prawdopodobnie zapewniają pożywienie największej liczbie organizmów na świecie. 13:25 SZEROKIE TORY - JEDEN DZIEŃ Z ŻYCIA KIEROWCY ŚMIECIARY W KALININGRADZIE Reportaż, 25 min, Polska, 2002 Scenariusz: Barbara Włodarczyk Zdjęcia: Wiktor Politow Cykl reportaży o codziennym życiu w krajach byłego Związku Radzieckiego. Program pokazuje zmiany, jakie tam zaszły w ciągu ostatnich lat. Przybliża nowe zjawiska i problemy ludzie ze wszystkich grup i środowisk społecznych. W tym wydaniu jeden dzień z życia pracownika przedsiębiorstwa oczyszczania miasta w Kaliningradzie. Kola jeździ śmieciarką, a w wolnych chwilach studiuje na wydziale inżynierii. 14:00 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.II - ODC. 16 SMAK TORUNIA Film dokumentalny, 27 min, Polska, 2016 Reżyseria: Radosław Kotarski Scenariusz: Radosław Kotarski Jak wiele miasto może zawdzięczać piernikom? Okazuję się, że naprawdę sporo. To one rozsławiły imię Torunia na całym świecie i co najciekawsze - dzieje się tak do dzisiaj! Radosław Kotarski tym razem bierze sprawy we własne ręce, dosłownie i w przenośni, ponieważ sam wypieka pierniki według tradycyjnej receptury. Poza tym sprawdza, jak wiele słów i stwierdzeń przeniknęło do języka polskiego dzięki toruńskim wyrobom. 15:35 SPÓR O HISTORIĘ - KRYZYS PRZYWÓDZTWA 1935 - 1939 Dysk./wywiad/debata, 30 min, Polska, 2019 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Wykonawcy: Stanisław Królak(prowadzący) Kryzys przywództwa 1935 - 1939. Gdy 12 maja 1935 roku zmarł marszałek Józef Piłsudski otwartym pozostało pytanie o przyszłość Polski. Otwarta pozostała też kwestia: kto będzie sprawował faktyczną władzę w państwie. Dwa dni wcześniej, w rozmowie z ministrem spraw zagranicznych Józefem Beckiem, Piłsudski powiedział: "Po mojej śmierci wszystko zrobią, żeby zmienić naszą politykę i by was przede wszystkim usunąć. Nie wolno do tego dopuścić. Trzeba, jak długo to możliwe, utrzymać obecne stosunki z Niemcami. To się wielu nie podoba. Za wszelką cenę musicie utrzymać przymierze z Francją i, co więcej, starajcie się w to wciągnąć Anglię. To wydaje się dziś niemożliwe, ale trzeba wytrwale do tego dążyć. Nie dajcie się wciągnąć w żadne rozgrywki, bo zechcą was wykończyć". Kto aspirował do przejęcia rządów w Polsce po śmierci Marszałka? 16:10 POWSTANIE WARSZAWSKIE DZIEŃ PO DNIU - ODC. 24 Reportaż, 7 min, Polska, 2017 Scenariusz: Bartłomiej Grudnik Bohaterką odcinka jest Celina Górska. 16:25 CICHA WOJNA - POZNAJ SWOJEGO WROGA - ODC. 1 (KNOW YOUR ENEMY - EP. 1) Film dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2013 Reżyseria: David Belton W drugiej połowie XX wieku toczyła się zimna wojna między USA i ZSRR. Oba kraje dysponowały gigantycznymi arsenałami nuklearnymi. Kilkakrotnie dochodziło do sytuacji grożących globalnym konfliktem. Terenem konfrontacji były też, o czym mało kto wiedział, podmorskie głębiny. Dwuczęściowy film dokumentalny zawiera zupełnie nieznane materiały archiwalne, a także relacje osób bezpośrednio zaangażowanych w supertajne szpiegowskie działania okrętów podwodnych obu mocarstw. Dowiadujemy się, jak wyglądało życie na tych okrętach i jak tropiono się nawzajem, doprowadzając do dramatycznych sytuacji, gdy wydawało się, że wybuch wojny nuklearnej jest nieunikniony. 17:25 MARZYCIELE - KARLIK Z KOCYNDRA Dysk./wywiad/debata, 20 min, Polska, 2019 Reżyseria: Sylwester Szefer Scenariusz: Sylwester Szefer Zdjęcia: Wojciech Kursa Muzyka: Krzysztof Suchodolski Wykonawcy: Piotr Legutko (prowadzący), Paweł Nowakowski Stanisław Ligoń (1879 - 1954), tworzący po pseudonimem Karlik z Kocyndra, był śląskim artystą i działaczem niepodległościowym, a także radiowcem. Pochodził z rodziny polskich działaczy społecznych na Śląsku. Malarstwa uczył się w Berlinie i Krakowie. Od 1921 roku, w okresie plebiscytu, pisał i rysował w polityczno - satyrycznym piśmie Kocynder (propagandowe karykatury, opatrzone dosadnymi podpisami antypruskimi). Był twórcą widowiska "Wesele na Górnym Śląsku", które wystawił w 1930 roku, animatorem teatrów ludowych i chórów, współtwórcą Polskiego Radia w Katowicach (powstało w 1927 roku jako czwarta regionalna placówka w Polsce), gdzie prowadził audycje w gwarze śląskiej: "Bery i bojki", "Przy sobocie po robocie", "Co niedziela u Karlika brzmi pieśniczka, gro kapela". Od 1934 roku, aż do wybuchu wojny, był dyrektorem rozgłośni. W 1935 roku wybrany z listy BBWR do Sejmu, pracował w komisji oświatowej. W 1939 roku zorganizował dużą akcję medialną Zbieramy środki na Fundusz Obrony Narodowej. Najpierw zebrał pieniądze na karabin maszynowy, potem na działo, na czołg, w końcu uzbierał na samolot. Jego imię nosi (od 1974) katowicka rozgłośnia Polskiego Radia. 17:50 NA KŁOPOTY... BEDNARSKI - ODC. 6/7 - OSTATNIE LATO Serial sensacyjny, 49 min, Polska 1986 Reżyseria: Paweł Pitera Scenariusz: Marek Bahdaj, Wojciech Jędrkiewicz Aktorzy: Stefan Friedmann, Jan Peszek, Stanisław Michalski, Stanisław Melski, Wiktor Sadecki, Henryk Talar, Mirosława Marcheluk, Monika Świtaj, Tadeusz Szymków i inni Bednarski śledzi żonę jubilera Gerharda, spodziewając się kolejnego zamachu na jej życie. O próbę zlikwidowania Helgi jej mąż oskarża Henia Matusa, znajomego detektywa. Mimo ochrony kobieta rzeczywiście ginie, a sprawca zabójstwa wymyka się sprawiedliwości. Tymczasem komisarz Hagemann otrzymuje wiadomość, że Gerhard chce uciec z biżuterią klientów do Amsterdamu. Prosi o pomoc Bednarskiego. Detektyw podąża tropem jubilera aż do Holandii. Niestety, przybywa za późno. Gerhard ginie, ale biżuteria jest w bezpiecznych rękach. Nie obywa się jednak bez kłopotów. Powrót do kraju jest utrudniony, bowiem Bednarski wchodzi w kolizję z prawem. 18:50 SZARY Film dokumentalny, 25 min, Polska, 1990 Reżyseria: Zygmunt Adamski Film przedstawia jednego z najwybitniejszych dowódców AK z Gór Świętokrzyskich - Antoniego Hedę, pseudonim Szary. 20:25 WOJNA STULETNIA - ZERWANE WIĘZI 1360 - 1415 ODC. 2/3 (THE HUNDRED YEARS WAR) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2013 Reżyseria: Serena Davies, Graham Johnston Wykonawcy: Elżbieta Groszek Wojna stuletnia to nazwa, nadana przez XIX - wiecznych historyków, serii konfliktów zbrojnych, które z przerwami toczyły się przez 116 lat, w XIV i XV wieku, pomiędzy Anglią i Francją. Podstawową przyczyną konfliktu był spór feudalny wokół statusu króla angielskiego wobec króla francuskiego. Historyk kultury dr Nina Ramirez próbuje przybliżyć widzom skutki działań wojennych, które odbijały się w każdym aspekcie życia obydwu państw: artystycznym, kulturalnym i religijnym. Wojna stuletnia zapoczątkowała ostateczny rozwód między Francją i Anglią, czego skutki można dostrzec do dziś. 21:25 GDAŃSK '39 - ODC. 3 - KOŃ TROJAŃSKI Serial historyczny, 54 min, Polska, 1989 Reżyseria: Zbigniew Kuźmiński Scenariusz: Kazimierz Radowicz Zdjęcia: Tomasz Tarasin Muzyka: Piotr Hertel Aktorzy: Krzysztof Ibisz, Ewa Skibińska, Aleksander Bednarz, Edmund Fetting, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Gordon Na Westerplatte przychodzi wiadomość, że w wypadku wojny tamtejszy oddział będzie się musiał bronić dłużej niż zakładano. Wywołuje to wzburzenie majora Sucharskiego. Helma zaręcza się z Zygmuntem. Ślub ma się odbyć 2 września. Prześladowane ludności polskiej w Gdańsku nasila się. Nawet głośne śpiewaniepo polsku może być niebezpieczne. Gorontzek donosi Maternie o planach ataku na Pocztę Polską, zaś w siedzibie Ligi Narodów gauleiter Forster oświadcza, że Hitler nie pragnie wojny. Tymczasem w Pszczółkach, gdzie pracuje Józef Paterek, dochodzi do kolejnej niemieckiej prowokacji. Hitlerowcy bezprawnie kontrolują pasażerów pociągu, co wywołuje zdecydowaną interwencję miejscowego personelu. Jednak w nazistowskiej prasie winą za zajście obarcza się Polaków. W placówce celnej w Dołach hitlerowcy niespodziewanie zakazują wstępu polskim celnikom. Świadkiem tego wydarzenia jest Zygmunt. Mimo ciągłych niemieckich prowokacji, politycy hitlerowscy zapewniają gdzie mogą, że ich "fuhrer" nie myśli o wojnie. Tymczasem do Zatoki Gdańskiej wpływa pancernik Schleswig - Holstein. 22:35 RUDY, ALEK, ZOŚKA Film dokumentalny, 56 min, Polska, 1996 Reżyseria: Benedykta Gliszczyńska Scenariusz: Barbara Wachowicz Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski, Wojciech Dębski Trzej przyjaciele, bohaterowie "Kamieni na szaniec" Aleksandra Kamińskiego. Jan Bytnar - Rudy. Młodzieniec szalenie inteligentny, o rozległych zainteresowaniach, geniusz matematyczny obdarzony niespotykanym talentem konstruktorskim; wbrew psedonimowi złocistowłosy. Maciej Aleksy Dawidowski - Alek. Chłopak niesłychanie wrażliwy, bardzo dobry, zawsze gotów nieść pomoc; wysoki, wysportowany, na zdjęciach wygląda jak brunet, ale jego piękne włosy były jasne i coś jasnego było w całej jego postaci. Tadeusz Zawadzki - Zośka: prawy, zdecydowany, odważny, urodzony wódz obdarzony charyzmą; bardzo przystojny, zawsze starannie ubrany, z charakterystycznym półuśmiechem na miłej twarzy. Ten pierwszy zmarł w kwietniu 1943 r. w wyniku obrażeń doznanych podczas przesłuchań w al. Szucha. Ten drugi zmarł tego samego dnia wskutek ran odniesionych w słynnej akcji pod Arsenałem, zorganizowanej, by wyrwać Rudego z rąk Niemców. Trzeci z przyjaciół zginął w kilka miesięcy później, ugodzony kulą w serce w czasie zdobywania niemieckiego posterunku granicznego w Sieczychach. Mieli zaledwie po 22 lata. Spoczywają pod brzozowymi krzyżami w kwaterze Szarych Szeregów na warszawskich Powązkach. Film opowiada o ich zbyt krótkim życiu i o tym, co ich ukształtowało. Na początku były to domy rodzinne, potem Liceum im. Batorego i 23. Warszawska Drużyna Harcerska - słynna "Pomarańczarnia", w której aktywnie działali. Dalej przedmiotem filmowej opowieści staje się czas wojny. Ciężka praca, studia na tajnej politechnice, nauka w szkole podchorążych, udział w akcjach Grup Szturmowych Szarych Szeregów, a także pierwsze miłości. I wreszcie chwile ostatecznych pożegnań. Autorki filmu wykorzystały zdjęcia archiwalne, zapiski i listy bohaterów, fotografie z rodzinnych albumów. Przed kamerą wspominają ich przyjaciele i przełożeni z Szarych Szeregów, siostry Rudego i Zośki i nieżyjąca już dziś matka Rudego - matula polskich harcerzy. 23:40 AMERYKANIN W PRL - U Film dokumentalny, 42 min, Polska, 2008 Reżyseria: Piotr Morawski, Ryszard Kaczyński Scenariusz: Piotr Morawski, Ryszard Kaczyński Zdjęcia: Andrzej Adamczak Muzyka: Przemysław Książek Wykonawcy: Adam Tkaczyk 27 czerwca 1964 r. do Polski przybył z pięciodniową wizytą Robert Kennedy, brat zamordowanego siedem miesięcy wcześniej prezydenta Johna Kennedy’ego, ówczesny prokurator generalny i minister sprawiedliwości w amerykańskim rządzie. Towarzyszyła mu żona oraz trójka dzieci, a wizyta miała charakter prywatny: Amerykanie chcieli tu odwiedzić swoich polskich krewnych z rodziny Radziwiłłów, z którymi się spowinowacili poprzez małżeństwo siostry Jacqueline Kennedy, Lee, z księciem Stanisławem Radziwiłłem. Trudno jednak było mówić o prywatności w sytuacji, gdy amerykańscy goście, gdziekolwiek się pojawili, wywoływali euforię Polaków witających ich entuzjastycznie, wiwatujących na ich cześć. Piękni, eleganccy, błyskający nieskazitelnie białymi zębami, swobodni w zachowaniu uosabiali marzenia naszych rodaków o lepszym życiu na Zachodzie. Rodzina Kennedych była mile zaskoczona takim przyjęciem, zwłaszcza że Polska była pierwszym krajem komunistycznym, jaki odwiedzali. Nie kryli podziwu dla Polaków żyjących w trudnych warunkach, dobrze się wśród nich czuli. Dlatego też chętnie wchodzili w tłum, rozdawali uśmiechy, uściski rąk, a nawet zdjęcia prezydenckiego brata, przyjmowali kwiaty i wręczane im karteczki lub listy. Ochrona Roberta Kennedy’ego starała się nie rzucać w oczy, aby nie zakłócać tych bezpośrednich relacji. Wizyta obfitowała też w nieoczekiwane sytuacje. W Warszawie Amerykanie odwiedzili m. in. restaurację "Krokodyl", gdzie akurat odbywało się wesele i stali się, oczywiście, jego główną atrakcją. Byli też w katedrze św. Jana, spotkali się z pracownikami ambasady USA i władzami Uniwersytetu Warszawskiego, złożyli kwiaty pod pomnikiem Bohaterów Getta, odwiedzili małych pacjentów jednego ze szpitali dziecięcych i bawili się w klubie studenckim Stodoła. Kolejne dni spędzili w Krakowie i na Jasnej Górze, gdzie spotkali się z kardynałem Stefanem Wyszyńskim, by na koniec znów powrócić do Warszawy. Każdy ich krok obserwowali etatowi pracownicy służby bezpieczeństwa i zmobilizowani specjalnie na tę okazję bardzo liczni, wmieszani w tłum tajni współpracownicy. Robili zdjęcia, sporządzali notatki i sprawozdania. Nikt, kto uścisnął rękę Robertowi Kennedy’emu, wręczył mu kwiaty czy, co gorsza, jakiś list, nie pozostał niezauważony. Szybko identyfikowano zuchwalca i niebawem odczuwał na własnej skórze przykre skutki swojego tylko z pozoru niewinnego gestu. Uścisk dłoni czy złożona na ręce znakomitego gościa prośba o pomoc finansową, możliwość wyjazdu do Ameryki czy zagraniczne leczenie, mogła kosztować utratę pracy, wyrzucenie z uczelni, odmowę wyjazdu na staż czy odrzucenie podania o mieszkanie. Stawała się też często pretekstem do szantażowania delikwenta, którego zmuszano np. do zostania tajnym współpracownikiem. Szczególnie surowo obchodzono się z osobami mundurowymi, które poważyły się na taki gest. W reportażu znalazły się wypowiedzi ludzi, którzy byli świadkami tamtej pamiętnej wizyty, chwilowymi bohaterami wydarzeń. Do dziś pamiętają tamte wydarzenia, mają zdjęcia z Robertem Kennedym, ale też doświadczyli z tego powodu zainteresowania służb specjalnych. Ich wypowiedzi są bogato ilustrowane archiwalnymi materiałami filmowymi, fragmentami szyfrogramów i notatek urzędników tajnych służb i T. W. 00:40 HISTORIA W POSTACIACH ZAPISANA - TUTANCHAMON. NAJWIĘKSZY Z FARAONÓW (TOUTANKHAMON) Film dokumentalny, 60 min, Francja, 2013 Reżyseria: Laure Delalex Wykonawcy: Marek Ciuniel W 1922 roku, w sercu Doliny Królów, 750 kilometrów od Kairu, dwaj Anglicy dokonali odkrycia nienaruszonego grobowca faraona Tutanchamona. Temu odkryciu zawdzięcza on swoją sławę. W grobowcu znajdowały się tysiące przedmiotów, dziś eksponowanych w Muzeum w Kairze, ale przede wszystkim odkryto świetnie zachowane zwłoki faraona. W filmie pokazane zostaną techniki balsamowania zwłok, dzięki którym ciało faraona zachowało się w doskonałym stanie przez 3000 lat, bo Egipcjanie, chociaż celebrowali życie, mieli obsesję na punkcie śmierci. Rzucając wyzwanie upływowi czasu, wynaleźli mumifikację celową. Film to jednocześnie historia jednej z najpiękniejszych przygód archeologii zakończona, według niektórych, klątwą, jaka spadła na uczestniczących w wykopaliskach archeologów. 01:50 SPORTOWIEC MIMO WOLI Komedia, 75 min, Polska 1939 Reżyseria: Mieczysław Krawicz Scenariusz: Jan Fethke, Napoleon Sądek, Ludwik Starski Zdjęcia: Jakub Joniłowicz, Adam Krzeptowski, Stanisław Wohl Muzyka: Henryk Wars Aktorzy: Adolf Dymsza, Aleksander Żabczyński, Ina Benita, Józef Orwid, Helena Buczyńska, Ludwik Sempoliński, Halina Doree, Wojciech Ruszkowski, Stanisław Woliński, Jerzy Lasocki, Henryk Małkowski, Roman Dereń, Wojciech Trojanowski, Zdzisław Motyka, Kazimierz Opaliński i inni "Sportowiec mimo woli" to jedna z ostatnich komedii zrealizowanych przez kinematografię II Rzeczypospolitej. Mimo że film ukończono jeszcze przed wybuchem wojny na premierę musiał czekać aż do 31 maja 1940 roku, kiedy mało komu było w Polsce do śmiechu. A jak na ironię "Sportowiec mimo woli" zawiera spory ładunek komizmu, któremu nawet upływ lat niewiele zaszkodził. Niewątpliwą zaletą filmu jest też znakomite aktorstwo w wykonaniu plejady międzywojennych gwiazd (Żabczyński, Benita, Orwid, Sempoliński i oczywiście Dymsza). Fabularną miksturę "Sportowca..." przyrządzono ze sprawdzonych składników, gwarantujących powodzenie u widowni. Są więc zabawne nieporozumienia, wątek miłosny i humorystyczne zapętlenia intrygi, które w ostatniej chwili znajdują szczęśliwie rozwiązanie. Akcja rozgrywa się w trójkącie: piękna Lili, Jerzy Piątek (sławny kanadyjski hokeista) i Dodek Czwartek (sprytny i zaradny fryzjer). Trzeba trafu, że Lili ma rasową suczkę, natomiast Piątek psa tej samej rasy, dla którego szuka odpowiedniej partnerki. W dodatku wdzięki Lili są tak zniewalające, że Piątek absolutnie traci głowę dla urodziwej panny. Chcąc być jak najbliżej dziewczyny, proponuje jej fryzjerowi, Czwartkowi, zamianę ról. Dodek, rozumiejąc powagę sytuacji, wyraża zgodę. Jednak wkrótce obu panom przyjdzie ponosić konsekwencje ich ryzykownej decyzji. Piątek będzie musiał w praktyce dowieść renomy mistrza damskich koafiur, zaś Czwartek stanie między słupkami hokejowej bramki. To wszakże zaledwie tylko część zabawnych perypetii, spowodowanych przebraniem bohaterów. Zamieszania będzie sporo, ale koniec końców wynikną z tego same pożytki, nawet dla suczki Lili i pieska Piątka vel Czwartka. 03:15 DWADZIEŚCIA LAT MINĘŁO... - ROK 1994 CZ. 4 Magazyn, 20 min, Polska, 2008 Ten odcinek programu "20 lat minęło..." mówi o wydarzeniach wiosny i początku lata 1994 roku. Przy pomocy fragmentów z ówczesnego "Polskiego zoo" autor audycji, Marcin Wolski, opowiada o ówczesnych akcjach protestacyjnych, dyskusjach politycznych, a także o kontrowersjach związanych z Wałęsą, broniącym swych uprawnień dotyczących tzw. resortów prezydenckich. Dzięki brawurowym kreacjom Jerzego Kryszaka i Andrzeja Zaorskiego, melodyjnym piosenkom Włodzimierza Korcza i kukiełkom według projektów Jacka Frankowskiego i Andrzeja Grygorowicza, możemy przeżyć to jeszcze raz - z dystansem, ironią, żartem. Przy okazji możemy też być świadkami niespodziewanego końca "Polskiego zoo" zdjętego z dnia na dzień przez ekipę Wiesława Walendziaka pod pretekstem wyczerpania się formuły.