TVP Historia Poniedziałek, 26.08.2019 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 26 SIERPNIA Felieton, 2 min, Polska, 2008 Autor: Janusz Weychert 1789 - podpisano Deklarację Praw Człowieka i Obywatela; 1883 - nastapił wybuch wulkanu Krakatoa; 1956 - w 300. rocznicę ślubów lwowskich Jana Kazimierza, na Jasnej Górze nastąpiło odnowienie tych ślubów i zawierzenie Maryi losów Polski - został odczytany nowy akt ślubowania, który ułożył uwięziony wówczas pymas Polski ks. kard. Stefan Wyszyński; 07:45 1920. WOJNA I MIŁOŚĆ - ODC. 13/13 - BIAŁY FORTEPIAN Serial historyczno - wojenny, 43 min, Polska, 2010 Reżyseria: Maciej Migas Scenariusz: Janusz Petelski, Robert Miękus Zdjęcia: Marek Traskowski Muzyka: Zygmunt Konieczny Aktorzy: Jakub Wesołowski, Wojciech Zieliński, Tomasz Borkowski, Karolina Chapko, Monika Kwiatkowska, Katarzyna Maciąg, Lesław Żurek, Karolina Nolbrzak, Michał Żurawski, Danuta Stenka, Marek Bukowski, Eryk Lubos, Mirosław Baka, Piotr Gąsowski, Krzysztof Globisz Szwadron z Władkiem, Bronkiem, Józefem, Teofilem i Zosią wkracza do Dąbrówki. Są przerażeni tym, co zobaczyli po krótkim okresie okupacji sowieckiej. Teofil i Zosia znajdują swoją matkę, ale ona nie rozpoznaje dzieci. Szwadron rusza w drogę w kierunku pobliskiego miasteczka, z którego w panice ewakuują się bolszewicy. W opuszczonej siedzibie Czeka Aleksander znajduje ciało swego ojca. Jest zrozpaczony, musi jednak uciekać, widać już bowiem polskich kawalerzystów. Zosia i Bronek pierwsi dopadają Aleksandra, ale nie rozpoznają go. Zosia jednym cięciem szabli powala go na ziemię. Aleksander ginie. Szwadron od jednego z jeńców dowiaduje się o pozycji oddziału Tkaczenki i przygotowuje plan uderzenia. Podczas ataku Bronek zostaje ranny, a Józef ginie. 08:40 HISTORIA POLSKI - DEFILADA ZWYCIĘZCÓW Film dokumentalny, 48 min, Polska, 2007 Reżyseria: Grzegorz Braun, Robert Kaczmarek Scenariusz: Grzegorz Braun, Robert Kaczmarek Zdjęcia: Andrzej Adamczak, Marek Borzęcki Kto rozpętał drugą wojnę światową? Odpowiedź: Hitler i nazistowskie Niemcy jest, w świetle najnowszych ustaleń, co najmniej niewystarczająca. Zdaniem Wiktora Suworowa, którego publikacje zyskują coraz szersze uznanie wśród historyków, prawidłowa odpowiedź brzmi: Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich. Autorzy filmu prezentują tezy Suworowa i poddają je weryfikacji. Szukając odpowiedzi na stawiane przez niego proste pytania, docierają do prawdy o roli stalinowskiej Rosji w rozpętaniu najkrwawszego konfliktu w dziejach. Konfliktu, którego pierwszą ofiarą była Polska. 22 września 1939 roku, Brześć nad Bugiem. Na ulicy Unii Lubelskiej trwa wspólna parada pancernych oddziałów Wehrmachtu i Armii Czerwonej, a na trybunie honorowej ramię w ramię stoją legendarni dowódcy obu wojsk: generał Heinz Guderian i kombryg Siemion Kriwoszejn. Jaka droga wiodła do tego spotkania? Jakie były szanse Polski w starciu z dwoma zbrodniczymi reżimami? "Zadziwiające jest, że Niemcy napadły na Polskę, więc uznano, że rozpętały wojnę, podczas gdy Związek Radziecki uczynił to samo i w tym samym miesiącu, a mimo to nie uchodzi za najeźdźcę. Co więcej, uważa się, że w latach 1939 - 1941 nie brał udziału w tej wojnie" - mówi Wiktor Suworow. Wraz z nim wydarzenia pamiętnego września komentują polscy historycy - wybitni znawcy przedmiotu, a wspominają je naoczni świadkowie owej "defilady zwycięstwa". Urodzony w 1947 r. Wiktor Suworow, narrator filmu, naprawdę nazywa się Władimir Rezun. Był szpiegiem radzieckiego wywiadu wojskowego GRU. W latach siedemdziesiątych pracował jako "dyplomata" w Szwajcarii, w roku 1978 uciekł do Wielkiej Brytanii. Poświęcił się pracy pisarskiej (najbardziej znana jego książka - m. in. dzięki ekranizacji Antoniego Krauzego - to "Akwarium"). Pasja historyczna Suworowa zaowocowała cyklem książek o roli Związku Radzieckiego w II wojnie światowej - a ściślej: o planach Józefa Wissiaronowicza Stalina dotyczących podboju Europy i prowadzonych konsekwentnie od początku lat 30. przygotowaniach do inwazji kontynentu. Zostały one pokrzyżowane przez niemieckie uderzenie prewencyjne 22 czerwca 1941 r. Nie można bowiem być równocześnie przygotowanym do ataku i do obrony. Wehrmacht rozbił Armię Czerwoną niemal w przeddzień jej planowanego uderzenia na Zachód - w przeddzień "Dnia M". Swoje tezy wyprowadza Suworow bynajmniej nie ze źródeł tajnych i nieznanych światowej historiografii, przeciwnie - opiera się przede wszystkim na źródłach "oficjalnych", dostępnych także w Związku Radzieckim i Rosji, które w konsekwentny, drobiazgowy i niezwykle frapujący sposób reinterpretuje. W języku polskim ukazują się od początku lat 90. kolejne prace Suworowa poświęcone "kłamstwu XX wieku": "Lodołamacz", "Dzień M", "Ostatnia republika", "Samobójstwo", "Oczyszczenie" (o tzw. czystkach w Armii Czerwonej w przededniu II wojny światowej), oraz poświęcone marszałkowi Żukowowi "Cień zwycięstwa" i "Cofam wypowiedziane słowa". 09:35 NIEZWYKŁE HISTORIE BIAŁO - CZERWONYCH - RYSZARD PARULSKI Reportaż, 15 min, Polska, 2019 Scenariusz: Krzysztof Miklas Zdjęcia: Robert Jażdżyk Wykonawcy: Krzysztof Miklas (prowadzący) Celem cyklu jest przybliżenie sylwetek wybitnych polskich sportowców, którzy byli zarazem wielkimi polskimi patriotami, czasem oddając życie za Ojczyznę. Bohaterem odcinka jest Ryszard Parulski (1938 - 2017). Warszawiak z dziada pradziada, urodzony i wychowany na Starym Mieście, przy Zakroczymskiej. Mając 6 lat, przeżył niezwykłą traumę. Na Jego oczach zginęła w Powstaniu Warszawskim pod walącymi się gruzami matka. Ojciec, wywieziony po kampanii wrześniowej na Syberię, szczęśliwie dostał się do Armii gen. Andersa, przechodząc z nią cały szlak bojowy. Ranny pod Monte Cassino, zakończył wojnę w Bolonii, ale do kraju wrócił po tułaczce i politycznych wątpliwościach w 1947 roku. Do tego czasu małego Ryszarda wychowywała ciotka. Po skończeniu szkoły podstawowej wysłano go do zawodowej szkoły optycznej na Grochowie, gdzie zdobył zawód szlifierza szkła. Jego ambicje były jednak o wiele większe. Pracując w PZO, ukończył wieczorowe liceum ogólnokształcące i za pierwszym razem dostał się na prawo na UW. Jednocześnie trenował szermierkę, marzenie swojego dzieciństwa, w klubie Marymont, któremu pozostał wierny do końca sportowej kariery. Był niezwykle utalentowanym i wszechstronnym szermierzem. Jako jedyny szermierz na świecie zdobył tytuły mistrza świata we wszystkich trzech broniach. Dwukrotny medalista olimpijski. Po skończeniu prawa i aplikacji został wybitnym adwokatem. Jednocześnie cały czas działał w sporcie. Niezwykle wrażliwy na ludzką krzywdę i nieszczęścia. powołał do życia Fundację Gloria Victis, której od początku do końca był prezesem. Fundacja pomogła wielu byłym sportowcom, których dotknęło nieszczęście lub zwyczajna bieda. Powołał do życia Towarzystwo Olimpijczyków Polskich, którego od powstania do samej śmierci był prezesem, będąc jednocześnie wiceprezesem Polskiego Komitetu Olimpijskiego. W 1992 roku zrodził mu się pomysł zorganizowania letnich igrzysk olimpijskich 2012 roku w Warszawie. Do tej idei przekonał swojego przyjaciela, niegdyś wybitnego szablistę i znakomitego architekta, prof. Wojciecha Zabłockiego. Wspólnie opracowali szczegółowy projekt igrzysk olimpijskich w Warszawie, którego osią miała być Wisła. Niestety, ta idea nie spotkała się z wyraźną aprobatą władz Warszawy i kraju. Zmarł w wieku 78 lat, jest pochowany na Powązkach. 09:55 18 STRAJKOWYCH DNI - ANDRZEJ GWIAZDA, GŁÓWNY STRATEG NEGOCJACJI. PIERWSZE USTĘPSTWO Film dokumentalny, 10 min, Polska, 2005 Reżyseria: Krzysztof Kalukin Scenariusz: Barbara Madajczyk-Krasowska Wznowiono rozmowy. Ale zwłoka okazała się niekorzystna dla władz. Rozlewała się fala strajkowa. Powstał MKS we Wrocławiu, który poparł 21 żądań gdańskich. Powstał też KS Huty im. Lenina w Krakowie, rozszerzały się strajki w Krakowie, Łodzi. Na dodatek kardynał Stefan Wyszyński w kazaniu na Jasnej Górze nie szczędził władzom krytyki. Tego dnia wicepremier Mieczysław Jagielski zgodził się na zasadnicze ustępstwo. Zaproponował powołanie grupy roboczej, która miała rozważyć postulat utworzenia wolnych związków zawodowych. Rozmowa z Andrzejem Gwiazdą, głównym strategiem negocjacji, który w ich trakcie precyzyjnie wypunktował przyczyny kryzysu. 10:10 SENSACJE XX WIEKU - BERIA - HISTORIA BEZPRAWIA CZ. 1 Kameralne i studyjne (widowisko), 24 min, Polska, 2000 Scenariusz: Wojciech Pacyna, Bogusław Wołoszański, Barbara Kedzierska Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Ławrentij Beria, szef tajnej policji politycznej, przez 15 lat był jednym z najpotężniejszych ludzi w Związku Radzieckim. Jednak w lipcu 1953 roku trafił do więzienia, by zginąć kilka miesiecy później. Jak zaczęła się kariera tego człowieka? Kim był Nikołaj Jeżow i dlaczego tak nagle zniknął? Dlaczego Stalin, przy pomocy takich ludzi jak Jagoda, Jeżow czy Beria, tak okrutnie obchodził się ze swymi najbliższymi współpracownikami? 10:45 WIELKIE WIDOWISKA NATURY. - WIELKA WĘDRÓWKA ŁOSOSI ODC. 2/6 (NATURE’S GREAT EVENTS. THE GREAT SALMON RUN.) Cykl dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2009 Narracja: David Attenborough Muzyka: Ben Salisbury Większość ludzi zapytana o zwierzęta obdarzone wyjątkowo dobrym węchem nigdy nie pomyślałaby, że mogą się wśród nich znaleźć łososie. A jednak. Ryby te potrafią odróżnić jedną kroplę wody z ich rodzinnej rzeki w ośmiu milionach litrów wody morskiej! Po co im tak czułe powonienie? Na to m. in. pytanie odpowiada druga część Wielkich widowisk natury cyklu dokumentalnego Telewizji BBC. Każdej wiosny u zachodnich wybrzeży Ameryki Północnej ponad pół miliarda łososi rozpoczyna prawdziwą odyseję w wodach Pacyfiku. Mają do przepłynięcia blisko pięć tysięcy kilometrów, by wrócić na tarło do rzek, w których przyszły na świat. Celem wędrówki jest danie życia potomstwu. Przy okazji jednak zapewnienie pożywienia milionom innych zwierząt i roślin. Do dziś nie wiadomo z całą pewnością, w jaki sposób udaje się łososiom odnaleźć drogę powrotną przez otwarty ocean. Najpopularniejsza hipoteza mówi, że to zasługa umiejscowionych w mózgu tych ryb cząsteczek żelaza, które działają jak kompas, umożliwiając kierowanie się liniami ziemskiego pola magnetycznego. Jakkolwiek byłoby droga łososi do krainy dzieciństwa nie jest usłana różami. Wręcz przeciwnie. Już w oceanie czyhają na nie liczne niebezpieczeństwa. Łososie stanowią przysmak nie tylko dla ludzi, lecz także dla orek, uchatek grzywiastych, niektórych gatunków rekinów i bielika amerykańskiego. Jeśli już uda im się dotrzeć do ujścia rodzinnej rzeki i rozpocząć wędrówkę ku jej źródłom, sytuacja bynajmniej nie ulega poprawie. W tzw. lasach mgielnych strefy umiarkowanej, ciągnących się od południowej Kolumbii Brytyjskiej po Alaskę czekają na nie stada wygłodniałych po zimowym śnie niedźwiedzi grizzly. Co gorsza wiele rzek obfituje w płycizny, gdzie łososie stają się dla tych drapieżników łatwym łupem. Jednak jeszcze gorsze są wodospady. Nie są zbyt wysokie, ale niedźwiedzie kontrolują każdy ich skrawek. Jedyna nadzieja w dużej liczebności ryb. Tylko jedna na kilkaset zostaje schwytana. Największe niebezpieczeństwo czeka wszakże - o paradoksie! - u celu wyprawy. Łososie są już bardzo wycieńczone. Samice składają ikrę do wykopanego wcześniej w dnie gniazda. W tym samym czasie samce uwalniają do wody chmurę mleczu. Po akcie rozrodczym wyczerpanie ryb sięga zenitu. Teraz niedźwiedzie mogą się już objadać aż do przesytu. Zresztą nie tylko one. Na wspólną ucztę zlatują się jeszcze stada mew kanadyjskich (preferują ikrę) i hordy wilków. Łososie pacyficzne, które nie posłużyły za pokarm innym zwierzętom umierają z wycieńczenia. Ich rozkładająca się padlina użyźnia rzekę, zapewniając obfite pożywienie rozwijającym się jajom. Szczątki ryb porzucone w lesie przez niedźwiedzie i wilki uwalniają do gleby azot, węgiel i fosfor, które organizmy łososi przyswoiły podczas zamieszkiwania w słonych wodach oceanu. Uzyskane w ten sposób substancje odżywcze pozwalają osiągać imponujące rozmiary takim drzewom jak świerk sitkajski, żywotnik olbrzymi i choina zachodnia. Wśród naukowców powszechna jest opinia, że łososie pacyficzne prawdopodobnie zapewniają pożywienie największej liczbie organizmów na świecie. 11:50 DOM - ODC. 23/25 - KOLEJKA DO ŻYCIA Serial obyczajowy, 89 min, Polska 2000 Reżyseria: Jan Łomnicki, Marcin Łomnicki Scenariusz: Jerzy Janicki, Andrzej Mularczyk Aktorzy: Tomasz Borkowy, Halina Rowicka, Waldemar Barwiński, Monika Muzyka: Piotr Hertel Aktorzy: Tomasz Borkowy, Halina Rowicka, Adam Wojtyszko, Bożena Dykiel, Monika Kwiatkowska, Anna Romantowska, Waldemar Barwiński, Jan Englert, Magdalena Stużyńska, Marek Bukowski, Magdalena Stużyńska, Zbigniew Buczkowski, Piotr Fronczewski, Jerzy Bończak W szpitalu Majka czeka na transplantację nerki. Kajtek próbuje dzięki protekcji przyspieszyć operację. Henio Lermaszewski skupuje złoto i ukrywa je w lodówce. Nieświadoma niczego Danusia daje lodówkę Prokopowi do naprawy. Gospodarz domu znajduje szlachetny kruszec i zabiera go. Kiedy odkrywa to Henio, wpada w szał. Dopada Prokopa i torturami wymusza zwrot części złota. Halina zostawia u Wrotka Anusię, sierotę, którą przygarnęła. Po kilku dniach Rajmund na tyle przywiązuje się do dziecka, że postanawia wrócić do żony. Tymczasem dzięki protekcji Majka otrzymuje nową nerkę. Teraz uszczęśliwieni młodzi mogą już wyznaczyć datę ślubu. Do Katowic, z delegacją radzieckich inżynierów przyjeżdża Klara, siostra Martyny. Martyna namawia ją, by została w Polsce. Nadchodzi październik 1978 roku. Lokatorzy kamienicy na Złotej z wielką radością przyjmują wieść o wyborze kardynała Karola Wojtyły na papieża. 13:35 DRESZCZE Dramat obyczajowy, 101 min, Polska 1981 Scenariusz i reżyseria: Wojciech Marczewski Zdjęcia: Jerzy Zieliński Muzyka: Andrzej Trzaskowski Aktorzy: Tomasz Hudziec, Teresa Marczewska, Marek Kondrat, Zdzisław Wardejn, Władysław Kowalski, Teresa Sawicka, Jerzy Bińczycki, Bogdan Koca, Zygmunt Bielawski, Bogusław Linda Srebrny Niedźwiedź na XXXII Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Berlinie Zachodnim, nagrody Międzynarodowego Stowarzyszenia Krytyki Filmowej (FIPRESCI) i Międzynarodowego Stowarzyszenia Kin Artystycznych (CICAE). To tylko część wyróżnień, którymi uhonorowano "Dreszcze" - w opinii wielu krytyków najlepszy film w dorobku Wojciecha Marczewskiego. Ich zdaniem, polski reżyser jako jeden z nielicznych (obok Istvana Szabo) odsłonił tak głęboko i szczerze kulisy świadomości dziecka epoki komunizmu. By pojąć "Dreszcze", trzeba wniknąć w klimat epoki. Nie miał on wiele wspólnego ze zgiełkiem konkurencyjnych ideologii, charakterystycznym dla demokracji zachodnich; superideologia niwelowała różnice poglądów. Nieważne, na jakiej podstawie aresztowano ojca małego bohatera filmu (jest to reminiscencja aresztowania ojca Wojciecha Marczewskiego). Mógł być z przekonań narodowcem, katolikiem, socjalistą. Ustrojowi "robotniczo - chłopskiemu" zagrażał w zasadzie każdy, kto nie był doskonałym konformistą"(Tadeusz Sobolewski)."Doskonały konformizm"to propozycja, którą przedstawia fanatyczna druhna, nękanemu przez światopoglądowe niepokoje, Tomkowi. Owa propozycja, wzmocniona przez erotyczną fascynację chłopca, jest nad wyraz atrakcyjna. Nie tylko tłumaczy niezrozumiały świat i zaspokaja potrzeby religijne, ale w dodatku obiecuje jakąś formę miłosnego spełnienia. Krytyka widziała w"Dreszczach"nie tylko film rozrachunkowy. Dopatrywano się w nim również wpływów surrelizmu i twórczości Roberta Musila ("Niepokoje wychowanka Törlessa","Człowiek bez właściwości"). Z racji daty premiery: 12 grudnia 1981 (dzień przed wprowadzeniem stanu wojennego) dla wielu dzieło Marczewskiego stało się też niepokojącym"memento", że"totalitarna religia"zawsze może się odrodzić - obojętnie pod jaką postacią. Rok 1955. Trzynastoletni Tomek, którego ojciec przebywa w więzieniu, wyjeżdża na obóz harcerski. Początkowo jego postępowanie jest naganne. Jak na dłoni widać, że rodzice nie wychowywali go w duchu marksistowsko - leninowskim. Wkrótce jednak chłopiec zaczyna ulegać coraz większej fascynacji druhną - przewodniczką, pryncypialną komunistką, ślepo wierzącą i posłuszną swoim partyjnym zwierzchnikom. Tymczasem"gdzieś z Polski"docierają wieści o"wypadkach poznańskich". Ojciec Tomka wychodzi z więzienia. Czy odnajdzie wspólny język z synem? Czy odmieniona dusza chłopca odnajdzie swoje miejsce w nowej rzeczywistości? 15:30 LODOWA PLANETA - LATO ODC. 3/6 (FROZEN PLANET 3 SUMMER) Film dokumentalny, 48 min, Wielka Brytania, 2011 Kolejna seria z cyklu przyrodniczych filmów BBC, która na długo pozostają w pamięci widza. Tym razem filmowcy wyruszają w fascynującą podróż do miejsc, w których zawsze panuje temperatura poniżej zera. Zapierające dech w piersiach krajobrazy i wspaniała narracja sir Davida Attenborough to dodatkowe atuty filmu. Sześcioodcinkowa seria pokazuje krainy, które wkrótce zupełnie zmienią swój charakter. Nie ma już odwrotu od tego, by Arktyka i Antarktyda upodobniły się do innych miejsc na ziemi, bo globalne ocieplenie stało się faktem. Filmowcy w swej pracy wykorzystali najnowsze zdobycze technologii. Schodzą pod lód, zbliżają się do polarnych niedźwiedzi, penetrują góry lodowe, podpatrują pingwiny. Obserwują życie, które toczy się tam wbrew wszystkim przeciwnościom. 16:30 SPÓR O HISTORIĘ - WINCENTY WITOS PRAWDA I LEGENDA Dysk./wywiad/debata, 29 min, Polska, 2011 Scenariusz: Borys Hass Wykonawcy: Maciej Zakrocki (prowadzący) Wincenty Witos, legendarny przywódca polskiego ruchu ludowego, trzykrotny premier w Polsce międzywojennej, a potem więzień sanacji, jeszcze później skazany za przygotowanie przewrotu państwowego w procesie brzeskim, po dziś dzień nie został zrehabilitowany. W 2005 r. - za rządów PiS - Ministerstwo Sprawiedliwości odrzuciło wniosek o kasację wyroku. Tłumaczyło to tak: "W stanie faktycznym sprawy, ustalonym przez sąd I instancji i zaakceptowanym przez sąd odwoławczy w 1932 r. zachowanie pana Wincentego Witosa i pozostałych oskarżonych, z formalnego punktu widzenia, wyczerpywało znamiona rosyjskiego kodeksu karnego z 1903 r.". Kodeksu, który wtedy jeszcze w Polsce obowiązywał! Ludowcy ponowili wniosek o rehabilitację w 2008 r. , za rządów PO. Ministerstwo Sprawiedliwości ponownie odrzuciło prośbę, stwierdzając, iż nie zachowały się oryginalne akta procesu brzeskiego i z tego powodu nie jest możliwe wszczęcie procedury kasacyjnej wyroków, jakie w nim zapadły. Stąd na Wincentym Witosie, legendzie polskiego ruchu ludowego, nadal ciąży infamia. Legenda przegrywa z praworządnością czy też praworządność nie świadczy o prawdzie? Dyskutować będą: prof. Antoni Dudek z Uniwersytetu Jagiellońskiego dr Janusz Gmitruk, dyr. Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego dr Janusz Osica z Uniwersytetu Warszawskiego 17:00 POWSTANIE WARSZAWSKIE DZIEŃ PO DNIU - ODC. 26 Reportaż, 7 min, Polska, 2017 Scenariusz: Bartłomiej Grudnik Bohaterka odcinka: Elżbieta Dziębowska. 17:10 HISTORIA POLSKI - PSEUDONIM ANODA Teatr, Polska 2008 Autor: Paweł Mossakowski Reżyseria: Mariusz Malec Zdjęcia: Mariusz Palej Scenografia: Ewa i Andrzej Przybyłowie Kostiumy: Elżbieta Radke Muzyka: India Czajkowska Występują: Łukasz Dziemidok (Jan Rodowicz "Anoda"), Jan Englert (Kazimierz Rodowicz), Grażyna Barszczewska (Zofia Rodowicz z d. Bortnowska), Joanna Sydor (Anna Rodowiczowa), Maciek Mikołajczyk (Staszek), Piotr Bajtlik (Heniek), Karolina Piechota (Ala), Lech Mackiewicz (Wiktor, major Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego), Łukasz Chrzuszcz (Rysiek, porucznik MBP), Adam Młynarczyk (Kazik, podporucznik MBP), Olgierd Łukaszewicz (Doktor Konrad Sokólski), Józef Onyszkiewicz (Oddziałowy aresztu MBP), Krzysztof Wakuliński (Profesor Wiktor Grzywo - Dąbrowski) i inni - "Anoda"? Ten "Anoda"? Ten spod Arsenału? Ten, który odbił pociąg z więźniami pod Celestynowem? Który rozbił posterunek pod Rawiczem?"- Pod Rawiczem nigdy nie byłem. Reszta się zgadza - z lekkim uśmiechem nowy więzień kończy autoprezentację. Ale w celi niemal wszyscy słyszeli o 25 - letnim poruczniku Armii Krajowej, Janie Rodowiczu. Chłopak zwany przez towarzyszy broni"Anodą"uczestniczył w unieśmiertelnionej w książce Aleksandra Kamińskiego "Kamienie na szaniec"akcji pod Arsenałem odbijania"Rudego"z rąk oprawców. Był jednym z dowódców pododdziału batalionu"Zośka", walczył też w powstaniu warszawskim, wielokrotnie odnosząc rany. Za odznaczenie się w walkach "Anoda"otrzymał Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari. Lecz teraz, w Polsce Ludowej, imponujący szlak bojowy Rodowicza tylko zwiększa wrogość stróżów nowego ustroju. W odróżnieniu od współwięźniów"Anody"młody funkcjonariusz Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego nie interesował się bohaterami AK. Batalion"Zośka"? Co to w ogóle za nazwa? Baba wami rządziła? - rechocze przesłuchujący porucznika ubek. Wraz z końcem drugiej wojny światowej Rodowicz próbuje wrócić do normalnego życia. Tak jak wielu jego kolegów podejmuje studia. Uczy się elektroniki na Politechnice. W przyszłości jednak chce pracować jako architekt. Ma nadzieję, że strzaskana przez kule w powstaniu i nie w pełni sprawna ręka w końcu wyzdrowieje. W życiu "Anody" pojawia się też śliczna Ala. Lecz chłopak nie zapomina o towarzyszach broni z AK. Dzięki jego wysiłkom odbywają się ekshumacje poległych powstańców."Anoda"utrzymuje też kontakty z kombatantami. Planuje wspólne wyjazdy, zbiera materiały o historii batalionu"Zośka". Nie zdaje sobie sprawy, że dla nowych komunistycznych władz pozostaje śmiertelnym wrogiem, potencjalnym, choćby wyimaginowanym, wrogiem nowego ustroju. W Wigilię 1948 roku funkcjonariusze Urzędu Bezpieczeństwa aresztują"Anodę"w jego domu. Przerażona matka wciska synowi do ręki opłatek. Nie wie, że widzi swego Janka po raz ostatni... "Pseudonim < Anoda > "to kolejny spektakl przyciągającej przed telewizory rzesze widzów Sceny Faktu. W rolę Jana Rodowicza wcielił się młody aktor Łukasz Dziemidok. Partnerują mu starsi, bardziej utytułowani koledzy, m. in. Jan Englert i Grażyna Barszczewska. 18:20 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - OD JUTRA NA OBCZYŹNIE Magazyn, 22 min, Polska, 2019 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Od jutra na obczyźnie Dziś naszą wyprawę zaczynamy od podkrakowskich Staniątek. 800 lat historii zamkniętej za murami klasztoru sióstr benedyktynek. Sprowadził nas tu jeden z najsmutniejszych momentów w historii Polski: upadek Powstania Listopadowego i gorycz Wielkiej Emigracji. Klasztor, skromna z zewnątrz świątynia z czerwonej cegły, ma dziś wnętrze zapierające dech w piersiach. Ale naszym celem jest dziś klasztorna biblioteka. Znajduje się tu pierwszy tom kroniki staniąteckiej z czasu Powstania Listopadowego, a w niej interesująca nas opowieść o korpusie ułanów Karola Różyckiego i jego szlaku bojowym. 19:30 DZWONY WOJNY - ODC. 1/4 (PASSING BELLS, THE, EP. 1/4) Miniserial wojenny, 42 min, Wielka Brytania/Polska, 2014 Reżyseria: Brendan Maher Scenariusz: Tony Jordan Zdjęcia: Jacek Petrycki, Tomasz Naumiuk Muzyka: John Lunn Aktorzy: Paddy Gibson, Jack Lowden, Sabrina Bartlet, Erika Karkuszewska Serial przedstawia losy dwóch młodych żołnierzy oraz ich rodzin. To obraz pięciu lat I wojny światowej, widzianej oczami zwyczajnych nastolatków, którzy zaciągnęli się do wojska. Tommy Edwards i Michael Lang mogliby być przyjaciółmi, stają jednak po dwóch stronach konfliktu I wojny światowej i walczą przeciwko sobie. Pierwszy jest Brytyjczykiem, drugi Niemcem. Wiele ich łączy. Obaj wchodzą właśnie w dorosłość, mają kochających rodziców. Obaj są zakochani i obaj chcą walczyć o swój kraj. Dwie gorące głowy, jeszcze chłopcy, zaciągają się do armii i po raz pierwszy opuszczają rodzinne domy i swoich bliskich. Jak tysiące im podobnych liczą na to, że wojna potrwa najwyżej kilka miesięcy. Zanim po pięciu długich latach w Europie zakończy się jeden z najstraszliwszych dramatów XX wieku, oni z chłopców zdążą przeistoczyć się w mężczyzn. Podobne losy, podobne doświadczenia. Od pierwszej miłości do ojcostwa, od rwącego się do boju rekruta do zmęczonego walką weterana. Wyznają identyczne wartości, motywy ich działań także są podobne. W tak ukazanej wojnie nie ma dobra i zła, naszych i wrogów. Są tylko dwaj młodzi żołnierze, starający się jak najlepiej spełnić swój obowiązek wobec swego kraju. odc. 1 Rok 1914. Michael i Katie są młodzi i zakochani w sobie bez pamięci. Mieszkają na wsi, dokąd nie dotarły jeszcze pogłoski o wojnie. Podobnie nieświadomy zagrożenia jest Tommy, chłopiec na posyłki z małego angielskiego miasteczka. Gdy w końcu wojenne wieści docierają i do nich, obaj snują marzenia o bohaterskich czynach i odległych krajach. Kiedy wybucha wojna zarówno Michael, jak i Thomas ignorują zakaz rodziców i zgłaszają się do biur werbunkowych wraz z tysiącami innych młodych ludzi. Obu rodzinom równie trudno przychodzi pogodzić się z decyzją synów. Kłótnie matek z ojcami kładą się cieniem na ostatnich dniach, jakie młodzi poborowi spędzają w rodzinnych domach. Niepewni tego, co przyniesie przyszłość, Tommy i Michael wyruszają na ćwiczenia i wśród innych rekrutów szybko znajdują przyjaciół. Wyobrażenia o bohaterstwie i przygodach pryskają, gdy poznają życie w okopach i po raz pierwszy widzą śmierć na własne oczy. 20:30 HISTORIA W POSTACIACH ZAPISANA - TUTANCHAMON. NAJWIĘKSZY Z FARAONÓW (TOUTANKHAMON) Film dokumentalny, 59 min, Francja, 2013 Reżyseria: Laure Delalex Wykonawcy: Marek Ciuniel W 1922 roku, w sercu Doliny Królów, 750 kilometrów od Kairu, dwaj Anglicy dokonali odkrycia nienaruszonego grobowca faraona Tutanchamona. Temu odkryciu zawdzięcza on swoją sławę. W grobowcu znajdowały się tysiące przedmiotów, dziś eksponowanych w Muzeum w Kairze, ale przede wszystkim odkryto świetnie zachowane zwłoki faraona. W filmie pokazane zostaną techniki balsamowania zwłok, dzięki którym ciało faraona zachowało się w doskonałym stanie przez 3000 lat, bo Egipcjanie, chociaż celebrowali życie, mieli obsesję na punkcie śmierci. Rzucając wyzwanie upływowi czasu, wynaleźli mumifikację celową. Film to jednocześnie historia jednej z najpiękniejszych przygód archeologii zakończona, według niektórych, klątwą, jaka spadła na uczestniczących w wykopaliskach archeologów. 21:45 GORYL, CZYLI OSTATNIE ZADANIE Film obyczajowy, 51 min, Polska 1989 Reżyseria: Janusz Zaorski Scenariusz: Andrzej Mularczyk Zdjęcia: Jacek Zygadło Muzyka: Przemysław Gintrowski Aktorzy: Krzysztof Kowalewski, Marian Opania, Jerzy Turek, Bożena Krzyżanowska, Przemysław Gintrowski, Marek Czyżewski, Bolesław Idziak, Wojciech Machnicki Janusz Zaorski debiutował w okresie tzw. trzeciego kina. Tym wspólnym mianem krytycy próbowali połączyć reżyserów, których pierwsze samodzielne filmy powstały na przełomie lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych. Zaorski był w tej grupie najmłodszy. Szybko jednak ujawnił swój niepospolity talent i swobodę poruszania się w różnych tematach i gatunkach, od groteski przez moralitet, kameralny dramat psychologiczny po klasyczne kino akcji. Z sukcesem przenosił na ekran dzieła pisarzy tak różnych, jak Edward Redliński ("Awans", "Szczęśliwego Nowego Jorku"), Stanisław Grochowiak ("Partita na instrument drewniany"), Stanisław Dygat ("Jezioro Bodeńskie"), Kazimierz Brandys ("Matka Królów") czy Maria Nurowska ("Panny i wdowy"). Jest laureatem licznych nagród, zarówno polskich, jak i zagranicznych. Są wśród nich tak prestiżowe jak Srebrny i Złoty Lampart oraz Srebrny Niedźwiedź i gdyńskie Złote Lwy. "Goryl, czyli ostatnie zadanie" to mało znany, telewizyjny film Zaorskiego. Reżyser zawarł w nim część swych przemyśleń i obserwacji, dotyczących przełomu polityczno - społecznego, który dokonał się w Polsce w 1989 roku. Tytułowy "Goryl" to niejaki Boleś, od lat pracujący jako osobista ochrona lokalnego kacyka zwanego w filmie Szefem. Pewnego dnia Boleś otrzymuje telefon wzywający go do natychmiastowego przyjazdu wraz z szefem do stolicy. Miejscowy prominent, który ostatnio nie cieszył się sympatią "centrali", z radością wita wieść o wezwaniu. Traktuje je jako nobilitację i swoiste ukoronowanie kariery. Ale tuż przed wyjazdem bwieszcza Bolesiowi, że w Warszawie nie będzie go już potrzebował. 23:45 ZBUDUJEMY SOCJALIZM Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2005 Reżyseria: Andrzej Trzos - Rastawiecki Scenariusz: Andrzej Trzos - Rastawiecki Zdjęcia: Jacek Mierosławski Wykonawcy: Zbigniew Brzeziński "Nie lubimy partii, już tej byłej partii; chciałoby się chodzić jednak z podniesioną głową" - żegnał się z Polską Zjednoczoną Partią Robotniczą jej ostatni szef, Mieczysław Franciszek Rakowski. Zimą 1990 roku sztandar organizacji uroczyście wyprowadzono podczas spotkania w Sali Kongresowej. PZPR została rozwiązana, rozpoczął się całkiem nowy rozdział w historii powojennej Polski. W tym samym miejscu ponad dekadę wcześniej Edward Gierek rozdawał autografy. Mimo narastającego w państwie kryzysu władze wydawały się utrzymywać pełną kontrolę. Strajki na Wybrzeżu w 1980 roku okazały się zaskoczeniem. Protestujący przeciw podwyżkom żądali między innymi powstania niezależnych związków zawodowych. Pierwszy sekretarz Komitetu Centralnego PZPR musiał szybko wrócić z urlopu. IV Plenum upłynęło pod znakiem dyskusji, jak zareagować na nowe zagrożenie dla władzy ludowej. Niektórzy zastanawiali się nad użyciem siły. Gierek jednak przeciwstawił się wysłaniu czołgów na ulice, nie wierzył w skuteczność takich środków. W ciągu kolejnego miesiąca jego miejsce zajął Stanisław Kania, partia ustąpiła strajkującym. Związki zawodowe powstawały jeden po drugim, narodziła się i powoli krzepła "Solidarność". Ale sytuacja w Polsce daleka była od stabilizacji. Niejasne sygnały docierały ze Wschodu. Groźba sowieckiej interwencji przywoływała wspomnienia krwawych wydarzeń na Węgrzech w 1956 i w Czechosłowacji w 1968 roku. W związku, wedle oficjalnej wersji, z planowanymi wielkimi manewrami na naszych granicach gromadziły się dywizje radzieckie i enerdowskie, pogotowie ogłoszono także w bazach oddziałów czechosłowackich. Ożyła "gorąca linia" łącząca Moskwę z Białym Domem w Waszyngtonie. Na początku grudnia 1980 roku podejrzewający Sowietów o chęć wkroczenia do Polski prezydent Stanów Zjednoczonych, Jimmy Carter, otwarcie ostrzegał ZSRR przed skutkami interwencji. Sytuacja w Polsce groziła światową konfrontacją. W filmie wykorzystano wiele materiałów archiwalnych. Przed kamerą pojawił się także profesor Zbigniew Brzeziński, doradca prezydenta USA w latach 1977 - 1981. Jego komentarz, uzupełniający spisane wspomnienia, oddaje atmosferę panującą za oceanem wówczas, gdy ważyły się losy "Solidarności" w Polsce. Autorem filmu jest Andrzej Trzos - Rastawiecki. Urodzony w 1933 roku we Lwowie reżyser i scenarzysta ma na swoim koncie wiele filmów dokumentalnych i fabularnych, jak "Trąd", "Zapis zbrodni" czy "Gdziekolwiek jesteś, panie prezydencie...". Za swoją twórczość Trzos - Rastawiecki był wielokrotnie nagradzany. 00:50 SENSACJE XX WIEKU - BERIA - HISTORIA BEZPRAWIA CZ. 1 Kameralne i studyjne (widowisko), 24 min, Polska, 2000 Scenariusz: Wojciech Pacyna, Bogusław Wołoszański, Barbara Kedzierska Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Ławrentij Beria, szef tajnej policji politycznej, przez 15 lat był jednym z najpotężniejszych ludzi w Związku Radzieckim. Jednak w lipcu 1953 roku trafił do więzienia, by zginąć kilka miesiecy później. Jak zaczęła się kariera tego człowieka? Kim był Nikołaj Jeżow i dlaczego tak nagle zniknął? Dlaczego Stalin, przy pomocy takich ludzi jak Jagoda, Jeżow czy Beria, tak okrutnie obchodził się ze swymi najbliższymi współpracownikami? 01:25 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - MONTGOMERY Magazyn, 19 min, Polska, 1996 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Odcinek poświęcony Bernardowi Law Montgomery' emu - kontrowersyjnemu dowódcy brytyjskiemu. Obraz tworzą czarno - białe archiwalne materiały filmowe. 01:55 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - OD JUTRA NA OBCZYŹNIE Magazyn, 22 min, Polska, 2019 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Od jutra na obczyźnie Dziś naszą wyprawę zaczynamy od podkrakowskich Staniątek. 800 lat historii zamkniętej za murami klasztoru sióstr benedyktynek. Sprowadził nas tu jeden z najsmutniejszych momentów w historii Polski: upadek Powstania Listopadowego i gorycz Wielkiej Emigracji. Klasztor, skromna z zewnątrz świątynia z czerwonej cegły, ma dziś wnętrze zapierające dech w piersiach. Ale naszym celem jest dziś klasztorna biblioteka. Znajduje się tu pierwszy tom kroniki staniąteckiej z czasu Powstania Listopadowego, a w niej interesująca nas opowieść o korpusie ułanów Karola Różyckiego i jego szlaku bojowym. 02:30 Z HERBEM W NAZWISKU - BRANICKI HERBU KORCZAK Magazyn, 29 min, Polska, 2006 Autor: Grzegorz Kuczyński Reżyseria: Grzegorz Kuczyński Scenariusz: Grzegorz Kuczyński Aktorzy: Adam Ferency Bohaterem kolejnego programu Grzegorza Kuczyńskiego z cyklu "Z herbem w nazwisku" pt. "Tarnowski herbu leliwa" jest Adam hrabia Tarnowski, najstarszy wnuk Hieronima Tarnowskiego, pan na dobrach w Rudniku nad Sanem. Program przybliża dzieje rodu Tarnowskich wywiedzione od Spycimira, który w w 1331 r założył miasto Tarnów i w czasach Władysława Łokietka i Kazimierza Wielkiego doprowadził do jego bardzo szybkiego rozwoju, a także pokazuje heroiczne trudy współczesnego przedstawiciela rodu podejmowane dla odzyskania dóbr rodowych w Rudniku i podniesienia ich z ruiny, w jaką popadły w czasach po II wojnie światowej. Jest to też okazja do obejrzenia wielu innych dóbr Tarnowskich, m. in. z siedzibami w Dzikowie i Krakowie.