TVP Historia Wtorek, 27.08.2019 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 27 SIERPNIA Felieton, 2 min, Polska, 2008 Autor: Janusz Weychert 1953 - odbyła się premiera filmu "Rzymskie wakacje"; 1965 - zmarł Le Corbusier, słynny francuski artchitekt; 1977 - ukazała się pierwsza książka Niezależnej Oficyny Wydawniczej; 1980 - czternasty dzień polskiego Sierpnia; 07:40 DZWONY WOJNY - ODC. 1/4 (PASSING BELLS, THE, EP. 1/4) Miniserial wojenny, 42 min, Wielka Brytania/Polska, 2014 Reżyseria: Brendan Maher Scenariusz: Tony Jordan Zdjęcia: Jacek Petrycki, Tomasz Naumiuk Muzyka: John Lunn Aktorzy: Paddy Gibson, Jack Lowden, Sabrina Bartlet, Erika Karkuszewska Serial przedstawia losy dwóch młodych żołnierzy oraz ich rodzin. To obraz pięciu lat I wojny światowej, widzianej oczami zwyczajnych nastolatków, którzy zaciągnęli się do wojska. Tommy Edwards i Michael Lang mogliby być przyjaciółmi, stają jednak po dwóch stronach konfliktu I wojny światowej i walczą przeciwko sobie. Pierwszy jest Brytyjczykiem, drugi Niemcem. Wiele ich łączy. Obaj wchodzą właśnie w dorosłość, mają kochających rodziców. Obaj są zakochani i obaj chcą walczyć o swój kraj. Dwie gorące głowy, jeszcze chłopcy, zaciągają się do armii i po raz pierwszy opuszczają rodzinne domy i swoich bliskich. Jak tysiące im podobnych liczą na to, że wojna potrwa najwyżej kilka miesięcy. Zanim po pięciu długich latach w Europie zakończy się jeden z najstraszliwszych dramatów XX wieku, oni z chłopców zdążą przeistoczyć się w mężczyzn. Podobne losy, podobne doświadczenia. Od pierwszej miłości do ojcostwa, od rwącego się do boju rekruta do zmęczonego walką weterana. Wyznają identyczne wartości, motywy ich działań także są podobne. W tak ukazanej wojnie nie ma dobra i zła, naszych i wrogów. Są tylko dwaj młodzi żołnierze, starający się jak najlepiej spełnić swój obowiązek wobec swego kraju. odc. 1 Rok 1914. Michael i Katie są młodzi i zakochani w sobie bez pamięci. Mieszkają na wsi, dokąd nie dotarły jeszcze pogłoski o wojnie. Podobnie nieświadomy zagrożenia jest Tommy, chłopiec na posyłki z małego angielskiego miasteczka. Gdy w końcu wojenne wieści docierają i do nich, obaj snują marzenia o bohaterskich czynach i odległych krajach. Kiedy wybucha wojna zarówno Michael, jak i Thomas ignorują zakaz rodziców i zgłaszają się do biur werbunkowych wraz z tysiącami innych młodych ludzi. Obu rodzinom równie trudno przychodzi pogodzić się z decyzją synów. Kłótnie matek z ojcami kładą się cieniem na ostatnich dniach, jakie młodzi poborowi spędzają w rodzinnych domach. Niepewni tego, co przyniesie przyszłość, Tommy i Michael wyruszają na ćwiczenia i wśród innych rekrutów szybko znajdują przyjaciół. Wyobrażenia o bohaterstwie i przygodach pryskają, gdy poznają życie w okopach i po raz pierwszy widzą śmierć na własne oczy. 08:55 HISTORIA POLSKI - PSEUDONIM ANODA Teatr, Polska 2008 Autor: Paweł Mossakowski Reżyseria: Mariusz Malec Zdjęcia: Mariusz Palej Scenografia: Ewa i Andrzej Przybyłowie Kostiumy: Elżbieta Radke Muzyka: India Czajkowska Występują: Łukasz Dziemidok (Jan Rodowicz "Anoda"), Jan Englert (Kazimierz Rodowicz), Grażyna Barszczewska (Zofia Rodowicz z d. Bortnowska), Joanna Sydor (Anna Rodowiczowa), Maciek Mikołajczyk (Staszek), Piotr Bajtlik (Heniek), Karolina Piechota (Ala), Lech Mackiewicz (Wiktor, major Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego), Łukasz Chrzuszcz (Rysiek, porucznik MBP), Adam Młynarczyk (Kazik, podporucznik MBP), Olgierd Łukaszewicz (Doktor Konrad Sokólski), Józef Onyszkiewicz (Oddziałowy aresztu MBP), Krzysztof Wakuliński (Profesor Wiktor Grzywo - Dąbrowski) i inni - "Anoda"? Ten "Anoda"? Ten spod Arsenału? Ten, który odbił pociąg z więźniami pod Celestynowem? Który rozbił posterunek pod Rawiczem?"- Pod Rawiczem nigdy nie byłem. Reszta się zgadza - z lekkim uśmiechem nowy więzień kończy autoprezentację. Ale w celi niemal wszyscy słyszeli o 25 - letnim poruczniku Armii Krajowej, Janie Rodowiczu. Chłopak zwany przez towarzyszy broni"Anodą"uczestniczył w unieśmiertelnionej w książce Aleksandra Kamińskiego "Kamienie na szaniec"akcji pod Arsenałem odbijania"Rudego"z rąk oprawców. Był jednym z dowódców pododdziału batalionu"Zośka", walczył też w powstaniu warszawskim, wielokrotnie odnosząc rany. Za odznaczenie się w walkach "Anoda"otrzymał Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari. Lecz teraz, w Polsce Ludowej, imponujący szlak bojowy Rodowicza tylko zwiększa wrogość stróżów nowego ustroju. W odróżnieniu od współwięźniów"Anody"młody funkcjonariusz Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego nie interesował się bohaterami AK. Batalion"Zośka"? Co to w ogóle za nazwa? Baba wami rządziła? - rechocze przesłuchujący porucznika ubek. Wraz z końcem drugiej wojny światowej Rodowicz próbuje wrócić do normalnego życia. Tak jak wielu jego kolegów podejmuje studia. Uczy się elektroniki na Politechnice. W przyszłości jednak chce pracować jako architekt. Ma nadzieję, że strzaskana przez kule w powstaniu i nie w pełni sprawna ręka w końcu wyzdrowieje. W życiu "Anody" pojawia się też śliczna Ala. Lecz chłopak nie zapomina o towarzyszach broni z AK. Dzięki jego wysiłkom odbywają się ekshumacje poległych powstańców."Anoda"utrzymuje też kontakty z kombatantami. Planuje wspólne wyjazdy, zbiera materiały o historii batalionu"Zośka". Nie zdaje sobie sprawy, że dla nowych komunistycznych władz pozostaje śmiertelnym wrogiem, potencjalnym, choćby wyimaginowanym, wrogiem nowego ustroju. W Wigilię 1948 roku funkcjonariusze Urzędu Bezpieczeństwa aresztują"Anodę"w jego domu. Przerażona matka wciska synowi do ręki opłatek. Nie wie, że widzi swego Janka po raz ostatni... "Pseudonim < Anoda > "to kolejny spektakl przyciągającej przed telewizory rzesze widzów Sceny Faktu. W rolę Jana Rodowicza wcielił się młody aktor Łukasz Dziemidok. Partnerują mu starsi, bardziej utytułowani koledzy, m. in. Jan Englert i Grażyna Barszczewska. 10:05 18 STRAJKOWYCH DNI - DZIENNIKARZE. MEDIA KŁAMIĄ Film dokumentalny, 13 min, Polska, 2005 Reżyseria: Krzysztof Kalukin Scenariusz: Barbara Madajczyk-Krasowska Strajk w stoczni obserwowali dziennikarze, ale blokada informacyjna powodowała, że czuli się niezręcznie, zwłaszcza że ich zagraniczni koledzy przekazywali prawdziwe i wnikliwe informacje. Polacy zaś prawdy dowiadywali się z Radia Wolna Europa i innych radiostacji zagranicznych. W tym dniu grupa (najodważniejszych) dziennikarzy podpisała protest przeciwko wypełnianiu swoich obowiązków. Rozmowa z dziennikarzem zagranicznym Krzysztofem Bobińskim, byłym korespondentem "Financial Times", który równocześnie przekazywał informacje do Radia Wolna Europa. O tamtym oświadczeniu - proteście i atmosferze wśród dziennikarzy mówią m.in. Ryszard Kapuściński, Wojciech Giełżyński, Barbara Szczepuła, Tadeusz Woźniak, Andrzej Drzycimski. Zbieranie podpisów dziennikarzy ilustrują archiwalne zdjęcia. Ponadto w reportażu rozmowa z dziennikarzami "Czasu", tygodnika rozwiązanego w stanie wojennym. Jego likwidacja była karą za rzetelne artykuły o strajku i "Solidarności". Mówią na ten temat: Maciej Łopiński, Jan Jakubowski, Zbigniew Gach, Edmund Szczesiak. 10:25 SENSACJE XX WIEKU - BERIA - HISTORIA BEZPRAWIA CZ. 2 Kameralne i studyjne (widowisko), 23 min, Polska, 2000 Scenariusz: Wojciech Pacyna, Bogusław Wołoszański, Barbara Kedzierska Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Układ z 23 sierpnia 1939 roku zadecydował o rozbiorze ziem polskich. Około 200 tysięcy polskich żołnierzy trafiło do radzieckiej niewoli. 4 grudnia rząd radziecki podjął uchwałę o deportowaniu Polaków z ziem Ukrainy i Białorusi. To oni stali się przedmiotem szczególnego zainteresowania NKWD. Trafili w ręce Berii. 10:50 SPÓR O HISTORIĘ - WALKA O GRANICĘ WSCHODNIĄ Dysk./wywiad/debata, 31 min, Polska, 2018 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Wykonawcy: Maciej Zakrocki (prowadzący) O ile wpływ na kształt granicy zachodniej, północnej i południowej odradzającej się w 1918 roku Rzeczypospolitej miały decyzje podjęte podczas konferencji w Wersalu, to wschodnia granica ukształtowała się w wyniku czynu zbrojnego i polityki faktów dokonanych. 1 listopada 1918 roku rozgorzał polsko - ukraiński konflikt o Lwów. Kilkanaście tygodni później rozpoczęła się formalnie niewypowiedziana wojna polsko - bolszewicka. Jej celem był podbój Polski i alians z rewolucyjnymi siłami w Niemczech. To starcie zakończyło się klęską Rosji, zaś ścigające bolszewików oddziały polskie wkroczyły na tereny, które były przedmiotem sporu z Litwą. W 1922 roku Wilno i okolice znalazły się w granicach Rzeczypospolitej. Wcześniej, 18 marca 1921 roku w Rydze podpisany został traktat między Polską i sowieckimi republikami: Rosyjską, Białoruską i Ukraińską. Na mocy ustaleń przy Polsce pozostała Małopolska Wschodnia, zachodnia część byłej guberni wołyńskiej oraz była gubernia wileńska bez jej zachodniej części, która należała do Litwy i alczyła na wschodzie z Rosją sowiecką. 28 lipca 1920 roku, gdy Armia Czerwona zbliżała się do Warszawy, Rada Ambasadorów powołana przez zwycięskie mocarstwa wydała decyzję niekorzystną dla Polski. Większa część Księstwa Cieszyńskiego została przekazana Czechosłowacji. Etnicznie polskie tereny zamieszkałe przez ponad 100 tysięcy Polaków nie weszły w skład Rzeczpospolitej. 11:30 JAROCIN'93. MUZYKA JEST JAK NARKOTYK, MOŻE ZMIENIAĆ, A NAWET ZNISZCZYĆ REALNOŚĆ Film dokumentalny, 24 min, Polska, 1993 Scenariusz: Grzegorz Siedlecki, Zbigniew Maziarz Zdjęcia: Zbigniew Maziarz, Przemysław Chrząstek, Wojciech Ostapowicz, Jan Nałkowicz Film dokumentalny o pozycji muzyki rockowej w Polsce, która w większości jest dziedzictwem lat osiemdziesiątych. Początkowo twórczość muzyków rockowych była wyrazicielem postaw młodych Polaków, dawała poczucie wspólnoty, indywidualizmu i pewnej wolności w czasie stanu wojennego. Z czasem, w drugiej połowie lat osiemdziesiątych, na skutek coraz częstszej ingerencji władzy, cenzurowania tekstów, przypadków przemocy wobec publiczności - stała się wspólnym pokoleniowym doświadczeniem. Miejscem, gdzie najbardziej widoczny był fenomen tej muzyki i jej wpływ na młodzież, były kolejne festiwale w Jarocinie. O swoich doświadczeniach z tego okresu i przemyśleniach z perspektywy czasu mówią: Walter Chełstowski, Jerzy Wertenstein - Żuławski, Kuba Wojewódzki, Lech Janerka, Muniek Staszczyk, Tomasz Budzyński, Tomasz Lipiński, Mirosław Pęczak, Mirosław Malec, Bogdan Łyszkiewicz i Paweł Kukiz. W filmie wykorzystano materiały archiwalne i fragmenty piosenek: "Łobi Jabi" / Voo - Voo/, "Barrum" /Kult/, "Chcemy być sobą" /Perfect/, "Nigdy" /Moskwa/, "Hej, czy nie wiecie" /Kult/, "Nieme kino"/Perfect/, "Wolność" /Chłopcy z Placu Broni/, "Nadzieja" /IRA/, "Witajcie w ZOO" / Obywatel GC/, "Ich marzenia" /Oddział Zamknięty/, "Hipisówka" /Kobranocka"/. 12:05 DOM - ODC. 24/25 - DROGA NA SKRÓTY Serial obyczajowy, 89 min, Polska, 2000 Reżyseria: Jan Łomnicki, Marcin Łomnicki Scenariusz: Jerzy Janicki, Andrzej Mularczyk Muzyka: Piotr Hertel Aktorzy: Tomasz Borkowy, Halina Rowicka, Adam Wojtyszko, Bożena Dykiel, Monika Kwiatkowska, Jolanta Fraszyńska, Waldemar Barwiński, Jan Englert, Magdalena Stużyńska, Marek Bukowski, Edyta Olszówka, Krzysztof Kołbasiuk, Stefan Szmidt, Jerzy Gudejko, Jerzy Bończak Krzysio Talar bez wiedzy ojca trenuje poślizgi jego "polonezem". Wkrótce kradnie też samochód szefa stajni rajdowej, lecz ścigany przez policję porzuca wóz i ucieka. Mietek i Nina prowadzą w kościele głodówkę protestacyjną w obronie uwięzionych robotników z Radomia. UB zakłada podsłuch w telefonie Jasińskich. W efekcie następują aresztowania działaczy opozycji. Wśród zatrzymanych jest Łukasz Zbożny. Tymczasem przedsiębiorczy Henio znajduje kolejne źródło dochodów. Produkuje koszulki z podobizną Elvisa Presleya, a potem papieża. W dystrybucji pomaga mu Krzysio. Bawolik organizuje turniej piłkarski dla młodzieży. Podpada jednak władzom, gdyż ubiera chłopców w koszulki z wizerunkiem papieża. Zostaje posądzony o prowokację, a niebawem wysłany na wcześniejszą emeryturę. Po kolejnej wpadce u Jasińskich Mietek odkrywa podsłuch. Niesforny Krzysio w dyskotece wdaje się w bójkę w obronie Joli, córki szefa stajni rajdowej. Klara i Adam decydują się na wyjazd do Włoch. 13:50 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - PROWANSJA (FLAVORS) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Prowansja to niezwykle ciekawy region Francji. Liliowe pola lawendy, kobaltowe niebo, podmuch mistralu i upojne zapachy działają na zmysły jej mieszkańców i gości. Podróżni cenią Prowansję za gaje oliwne, wspaniałe zabytki i malownicze winnice, a także - za styl życia. Od Verdon po Mont Ventoux, od Forcalquier po Luberon - Prowansja to miejsce spotkań z niezwykłymi ludźmi, z kulturą i z historią. Wiosną powietrze przesycone jest wonią ziół. Kamienne domy pięknie wtapiają się w skaliste tło. Stoimy u bram Prowansji, krainy, która zapada w serce i cieszy oczy. Wąskie uliczki, stare domy, szum fontanny... w miasteczkach takich, jak to, życie płynie leniwie. Można usiąść na placu w cieniu drzewa oliwnego albo na schodkach kościoła. Każdy zakątek jest piękny i pełen harmonii. 14:55 HISTORIA W POSTACIACH ZAPISANA - ŚWIĘTY LUDWIK (KING SAINT LOUIS (LOUIS IX)) Film dokumentalny, 99 min, Francja, 2013 Reżyseria: Laure Delalex Wykonawcy: Marek Ciuniel 25 kwietnia 1214 roku urodził się jeden z największych władców Francji Ludwik IX. Ludwik był cnotliwy, prawy i charyzmatyczny. Jego nieprzejednana postawa wobec innowierców i krucjaty krzyżowe wyniosły go na ołtarze. Został w ten sposób jedynym kanonizowanym królem Francji. Film z cyklu "Historia w postaciach zapisana", przybliżając życie tego wybitnego i bogobojnego władcy, wprowadzi widzów w złoty wiek średniowiecza. W życiu króla ważną rolę odegrała jego matka Blanka Kastylijska, a polityczny ślub z Małgorzatą Prowansalską okazał się bardzo udanym związkiem. Małgorzata powiła Ludwikowi jedenaścioro dzieci. 40 - letnie rządy króla to lata rozkwitu Francji tak w sferze militarnej, politycznej, terytorialnej, jak i kulturalnej. Wprowadzona przez Ludwika IX reforma sądownictwa była wzorem organizacji wymiaru sprawiedliwości w całej Europie. Ludwik był pierwszym władcą, który świadomie korzystał z zasad komunikacji społecznej, dbając o swój wizerunek wśród ludu. Zmarł podczas ósmej wyprawy krzyżowej w 1270 roku. 16:50 MARZYCIELE - KARLIK Z KOCYNDRA Dysk./wywiad/debata, 22 min, Polska, 2019 Reżyseria: Sylwester Szefer Scenariusz: Sylwester Szefer Zdjęcia: Wojciech Kursa Muzyka: Krzysztof Suchodolski Wykonawcy: Piotr Legutko (prowadzący), Paweł Nowakowski Stanisław Ligoń (1879 - 1954), tworzący po pseudonimem Karlik z Kocyndra, był śląskim artystą i działaczem niepodległościowym, a także radiowcem. Pochodził z rodziny polskich działaczy społecznych na Śląsku. Malarstwa uczył się w Berlinie i Krakowie. Od 1921 roku, w okresie plebiscytu, pisał i rysował w polityczno - satyrycznym piśmie Kocynder (propagandowe karykatury, opatrzone dosadnymi podpisami antypruskimi). Był twórcą widowiska "Wesele na Górnym Śląsku", które wystawił w 1930 roku, animatorem teatrów ludowych i chórów, współtwórcą Polskiego Radia w Katowicach (powstało w 1927 roku jako czwarta regionalna placówka w Polsce), gdzie prowadził audycje w gwarze śląskiej: "Bery i bojki", "Przy sobocie po robocie", "Co niedziela u Karlika brzmi pieśniczka, gro kapela". Od 1934 roku, aż do wybuchu wojny, był dyrektorem rozgłośni. W 1935 roku wybrany z listy BBWR do Sejmu, pracował w komisji oświatowej. W 1939 roku zorganizował dużą akcję medialną Zbieramy środki na Fundusz Obrony Narodowej. Najpierw zebrał pieniądze na karabin maszynowy, potem na działo, na czołg, w końcu uzbierał na samolot. Jego imię nosi (od 1974) katowicka rozgłośnia Polskiego Radia. 17:15 POWSTANIE WARSZAWSKIE DZIEŃ PO DNIU - ODC. 27 Reportaż, 6 min, Polska, 2017 Scenariusz: Bartłomiej Grudnik Bohater odcinka: Józef Wiłkomirski. 17:25 HISTORIA POLSKI - JAN JÓZEF LIPSKI Film dokumentalny, 45 min, Polska, 1993 Reżyseria: Pawłeł Woldan Scenariusz: Paweł Woldan Zdjęcia: Krzysztof Ptak Wykonawcy: Stanisław Manturzewski, Anka Kowalska, Andrzej Celiński, Jacek Kuroń, Janusz Szpotański, Jan Lityński, Ewa Milewicz Jan Józef Lipski (ur. 25 maja 1926 r. w Warszawie, zm. 10 września 1991 r. w Krakowie) - polski krytyk i historyk literatury, publicysta, socjalistyczny działacz polityczny, mason, przez długi czas wielki mistrz pozostającej w podziemiu loży "Kopernik". Żołnierz AK i uczestnik powstania warszawskiego. Wydawca Benedykta Chmielowskiego, Gabrieli Zapolskiej, a przede wszystkim Jana Kasprowicza. W latach 1956 - 1957 członek redakcji proreformatorskiego tygodnika "Po Prostu". 1957 - 1959 - prezes Klubu Krzywego Koła. W 1964 r. organizator Listu 34. W 1976 r. współzałożyciel KOR - u. Jeden z najbardziej aktywnych organizatorów pomocy dla represjonowanych robotników z Radomia i Ursusa. Od 1980 r. działacz NSZZ Solidarność. W 1987 r. jako jedyny spośród znanych opozycjonistów wywodzących się z tradycji lewicy demokratycznej przystał na rzuconą przez działaczy młodszego pokolenia (m.in. Piotra Ikonowicza) ideę odbudowy w kraju PPS, w której od 1987 r. był przewodniczącym Rady Naczelnej. Od 1989 r. senator RP, zmarł w czasie I kadencji Senatu. O życiu, poglądach i wydarzeniach, w których brał udział Jan Józef Lipski, opowiadają przyjaciele i bliscy znajomi - z okresu powstania warszawskiego, "Krzywego Koła", działalności KOR - u, Solidarności, okresu po 1989 r. - działacze, politycy, pisarze i dziennikarze. 18:15 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - CHOĆBY NA SMOKACH WOJSKA LATAJĄCE Magazyn, 22 min, Polska, 2019 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Choćby na smokach wojska latające! Zawsze jak na skrzydłach lecimy w objęcia Beskidu Niskiego. Dawno powiem pochłonęła nas historia konfederatów barskich. Tu bowiem wystarczy tylko lekko przymknąć oczy, by zobaczyć szlachtę konno i zbrojno zmierzającą tłumnie pod sztandary z hasłami Wiara i Wolność. Bardzo polski w naturze, oddolny ruch, wbrew słabemu, omotanemu przez carycę królowi, sprzedajnej części elit, wbrew nieuchronnym wyrokom historii. Pamiątek po konfederacji barskiej jest bardzo mało - dziś kilka z nich pokażemy. 18:45 KOŁO HISTORII - OPERACJA TOTALIZE Reportaż, 25 min, Polska, 2014 Reżyseria: Tomasz Rudomino Scenariusz: Tomasz Rudomino Film będący formą mieszaną reportażu z materiałem stricte dokumentalnym. Opowiada o wydarzeniach, jakie miały miejsce latem 1944 r. w Arromanches - les Bains, w północnej Francji. Ta niewielka, normandzka miejscowość posłużyła w czasie inwazji aliantów jako sztuczny port. To właśnie w Arromanches wylądowała 4 sierpnia 1944 r. dywizja generała Maczka. Dziś plaża w Arromanches to jedno wielkie muzeum lądowania, czyli inaczej mówiąc muzeum "D - day". Choć całe normandzkie wybrzeże usłane jest aktualnie pamiątkami z tamtego czasu, to jednak tylko tu można zobaczyć świadectwo polskiego uczestnictwa w tej gigantycznej operacji. 19:35 DZWONY WOJNY - ODC. 2/4 (PASSING BELLS, THE, EP. 2/4) Miniserial wojenny, 44 min, Wielka Brytania/Polska, 2014 Reżyseria: Brendan Maher Scenariusz: Tony Jordan Zdjęcia: Jacek Petrycki, Tomasz Naumiuk Muzyka: John Lunn Aktorzy: Paddy Gibson, Jack Lowden, Sabrina Bartlet, Erika Karkuszewska odc. 2 Rok 1915. Tommy w samym środku bitwy musi walczyć nie tylko z wrogiem, ale i z trującym gazem niefortunnie użytym przez samych Brytyjczyków. Na froncie wschodnim Michael i jego przyjaciele podczas patrolu wpadają w zasadzkę. Dochodzi do walki wręcz z Rosjanami. Po potyczce Michael dostaje kilka dni urlopu, ale nawet radość ze spotkania z ukochaną Katie nie pozwala mu zapomnieć koszmaru wojny. Tymczasem Tommy zostaje ranny. Cudem unika śmierci i dochodzi do siebie w szpitalu polowym, gdzie poznaje Polkę z Małego Curie, Joannę, pracującą w jednej z mobilnych stacji rentgenowskich pomysłu Marii Curie - Skłodowskiej. Rany Tommy’ego goją się, a on sam jest zakochany. Gdy wraca na linię frontu, ma kolejny powód, by przeżyć wojnę. 20:35 UCZCIE SIĘ POLSKI (LERNT POLNISCH) Film dokumentalny, 42 min, Polska/Niemcy 2014 Scenariusz i reżyseria: Magdalena Gwóźdź, Róża Romaniec Zdjęcia: Grzegorz Bartoszewicz Muzyka: Adrian Konarski Film o Solidarności i opozycji w NRD został zrealizowany w koprodukcji Telewizji Polskiej i Deutsche Welle. Opozycjoniści NRD próbowali na wszelkie sposoby solidaryzować się z Polakami. To niemal zupełnie nieznany dotąd epizod pokojowej rewolucji. W Polsce prawie w ogóle nie słyszano o wsparciu dla idei Solidarności przez obywateli NRD. Między sierpniem 1980 a końcem 1981 roku, kiedy Solidarność w Polsce została zalegalizowana i miała 10 milionów członków, w NRD wielokrotnie starano się importować idee zza wschodniej granicy. Aby nie dopuścić do rozszerzenia się solidarnościowego ruchu w kraju, władze NRD po prostu zamknęły granicę z Polską. Od jesieni 1980 r. obowiązywały wizy, swoją rolę odgrywała też antypolska propaganda w mediach. Bohaterowie filmu "Uczcie się Polski" to byli opozycjoniści z NRD, którzy podziwiali Polaków i solidaryzowali się z nimi w ich walce o wolność: Thomas Kretschmer, Roland Jahn, Lothar Konig, Peter Blase Rosch, Knut Dahlbor, prof. Rainer Eckert, Axel Reitel, Viktor Witt. Tamte lata wspominają także opozycjoniści z Polski, Bogdan Borusewicz i Władysław Frasyniuk. Wszyscy oni walczyli o obalenie znienawidzonego systemu, funkcjonując w podobnych, a jednocześnie bardzo różnych światach. Polska była w oczach mieszkańców NRD wentylem wolności w całym obozie socjalistycznym. 13 grudnia 1981 r. w Polsce wprowadzono stan wojenny: zdelegalizowano Solidarność, opozycjoniści trafili do więzień, wprowadzono godzinę policyjną, kontrole na rogatkach miast, wyłączono telefony, zamknięto szkoły i wyższe uczelnie, teatry i kina. Thomas Kretschmer wspomina swój pomysł na nietypowe noworoczne kartki, które rozsyłał do znajomych. Na kawałkach materiału czerwonym tuszem było wypisane: "1981 Lernt Polnisch", czyli "uczcie się po polsku", co w podtekście miało także oznaczać: spójrzcie jak to u nich się robi, bierzcie przykład z Polski. Kretschmer został aresztowany i skazany na 4 lata i 4 miesiące. Na początku lata 80. w zakładach karnych w NRD przebywało kilka tysięcy więźniów politycznych. Kilkudziesięciu skazanych trafiło do więzienia Stasi w Cottbus. Knut Gahlbor, Axel Reitel, Viktor Witt zorganizowali tu pamiętny strajk głodowy za Solidarność. I to właśnie oni 30 lat później, w październiku 2014 roku, odbyli podróż do Gdańska, gdzie wszystko się zaczęło. W tutejszej siedzibie Europejskiego Centrum Solidarności spotkali się z idolami z lat swojej młodości, m.in. z Lechem Wałęsą. Film "Uczcie się Polski" to podwójne - polskie i niemieckie - spojrzenie na tamtą epokę i próba dokonania bilansu przemian po obu stronach Odry. 21:30 TAJNA BROŃ JAPONII (JAPAN'S SECRET WEAPON) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2009 Reżyseria: Masumi Mizunuma Scenariusz: Jeremy Evans Jednym z najlepiej strzeżonych sekretów II wojny światowej był ogromny okręt podwodny, który miał przetransportować japońskie bombowce, tak by znalazły się w zasięgu amerykańskich miast. Inżynierowie i historycy przeprowadzają serię eksperymentów, żeby odkryć tajemnice tego technologicznego cudu, który mógł zmienić losy wojny. W filmie pokazane zostaną także materiały archiwalne wyjaśniające, dlaczego okręty podwodne typu I - 400 były tak śmiercionośne i dlaczego technologia ta ostatecznie nie została wykorzystana w ataku na USA? 22:30 WESELE Dramat, 101 min, Polska 1972 Reżyseria: Andrzej Wajda Scenariusz: Andrzej Kijowski Zdjęcia: Witold Sobociński Muzyka: Stanisław Radwan Scenografia: Tadeusz Wybult Kostiumy: Krystyna Zachwatowicz Występują: Daniel Olbrychski, Ewa Ziętek, Henryk Borowski, Maja Komorowska, Mieczysław Voit, Marek Walczewski, Wojciech Pszoniak, Izabela Olszewska, Andrzej Szczepkowski, Marek Perepeczko, Anna Dymna, Gabriela Kownacka, Andrzej Łapicki, Franciszek Pieczka, Barbara Wrzesińska, Małgorzata Lorentowicz, Kazimierz Opaliński, Bożena Dykiel, Olgierd Łukaszewicz, Mieczysław Czechowicz, Hanna Skarżanka, Emilia Krakowska, Czesław Wołłejko, Janusz Bukowski, Gabriela Kwasz, Maria Konwicka, Mieczysław Stoor i inni "Gdzie pan znalazł tak doskonałego scenarzystę?" - zapytał Elia Kazan Andrzeja Wajdę po obejrzeniu "Wesela". Niewinne pytanie sławnego reżysera szybko zaczęło żyć własnym życiem jako znana anegdota. Dowodziło przy okazji, że tak "arcypolski" dramat jak "Wesele" Wyspiańskiego może zafascynować ludzi, którzy z pozoru zupełnie "nie czują" naszej narodowej mitologii. Wbrew oczekiwaniom odbiór filmu Wajdy na świecie był bardzo dobry, o czym świadczyły recenzje branżowej prasy, festiwalowe nagrody - "Złote Grona" za reżyserię, scenariusz, scenografię i zdjęcia na LLF w Łagowie w 1973, "Srebrna Muszla" na MFF w San Sebastian w 1973, a przede wszystkim duże zainteresowanie publiczności. Udało się więc artyście zrealizować jeden z dwu głównych celów, które stawiał sobie przed rozpoczęciem prac nad ekranizacją "Wesela" - przełożył dramat na język zrozumiały dla cudzoziemców. Drugim celem była symboliczna spłata długu wdzięczności za ciągłą, inspirującą obecność "ducha Wyspiańskiego" w Wajdowskiej wyobraźni. "Powiedział mi Olbrychski: Po co ty robisz"Wesele", przecież już je zrobiłeś?" - zwierzał się w jednym z wywiadów reżyser. W innym miejscu zaś dodawał: "Jest to utwór, z którego wszyscy wyrośliśmy: cała legenda "szkoły polskiej", ja sam,"Popiół i diament". Trudu adaptacji sztuki na potrzeby ekranu podjął się znany pisarz i publicysta Andrzej Kijowski. Zredukował dialog do niezbędnego minimum, zachowując wpisane na trwałe w kulturalną świadomość Polaków aforyzmy, powiedzenia i kwestie. Dzięki temu oraz znikomej liczbie scen plenerowych adaptacja Wajdy uchodzi za bardzo wierną oryginałowi. Film zrealizowano z wielką dbałością o realia. Dla odtwórców głównych postaci wystarano się o autentyczne, przechowywane z pokolenia na pokolenie chłopskie stroje z okolic Krakowa. Do scen na progu i wokół domu zakupiono i przeniesiono pod Warszawę oryginalną, starą chatę. Wnętrze hali zdjęciowej podobniono zaś całkowicie do wnętrza domu Tetmajerów, w czym wydatnie"pomogły"meble wypożyczone od rodziny artysty. W"Weselu"wystąpiła plejada gwiazd rodzimego ekranu. Wszystkie kluczowe role zostały wysoko ocenione przez krytykę. Dostrzeżono również ponadprzeciętne walory malarskie utworu."Film Wajdy stanowi jakby pomieszanie żywiołowości z płócien Breughla z płomiennością romantyzmu. Piękna praca"- pisał francuski recenzent. Akcja filmu zaczyna się od wyjazdu orszaku weselnego sprzed kościoła Mariackiego. Następnie, mijając okoliczne wsie, kawalkada dociera do domu Gospodarza. Rozpoczyna się wesele Pana Młodego, który jest inteligentem, z Panną Młodą, pochodzącą z chłopskiej rodziny. Goście również wywodzą się z obu stanów. Zabawa szybko się rozkręca. Nocą pod dach Gospodarza przybywa Rachela, młoda Żydówka o wrażliwej, "poetycznej"duszy. To ona, ulegając weselnej euforii,"zaprasza"na zabawę Chochoła, stojącego za oknem. W wesoły gwar weselnej biesiady niepostrzeżenie wsącza się aura niesamowitości. Niektórym gościom ukazują się tajemnicze widma. Z zakamarków dusz odz 00:15 SENSACJE XX WIEKU - BERIA - HISTORIA BEZPRAWIA CZ. 2 Kameralne i studyjne (widowisko), 23 min, Polska, 2000 Scenariusz: Wojciech Pacyna, Bogusław Wołoszański, Barbara Kedzierska Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Układ z 23 sierpnia 1939 roku zadecydował o rozbiorze ziem polskich. Około 200 tysięcy polskich żołnierzy trafiło do radzieckiej niewoli. 4 grudnia rząd radziecki podjął uchwałę o deportowaniu Polaków z ziem Ukrainy i Białorusi. To oni stali się przedmiotem szczególnego zainteresowania NKWD. Trafili w ręce Berii. 00:50 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - DROGA DO WOJNY Magazyn, 24 min, Polska, 1993 Scenariusz: Maciej Zakrocki, Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Ładysław Lipkowski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Kolejny odcinek cyklu poświęcony jest wydarzeniom związanym z prowadzonymi przez Niemców przygotowaniami do wojny. Omówiono między innymi współpracę Hitlera z Mussolinim oraz działania prowadzące do aneksji Austrii. Program bogato ilustrowany archiwalnymi materiałami filmowymi. 01:20 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - CHOĆBY NA SMOKACH WOJSKA LATAJĄCE Magazyn, 22 min, Polska, 2019 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Choćby na smokach wojska latające! Zawsze jak na skrzydłach lecimy w objęcia Beskidu Niskiego. Dawno powiem pochłonęła nas historia konfederatów barskich. Tu bowiem wystarczy tylko lekko przymknąć oczy, by zobaczyć szlachtę konno i zbrojno zmierzającą tłumnie pod sztandary z hasłami Wiara i Wolność. Bardzo polski w naturze, oddolny ruch, wbrew słabemu, omotanemu przez carycę królowi, sprzedajnej części elit, wbrew nieuchronnym wyrokom historii. Pamiątek po konfederacji barskiej jest bardzo mało - dziś kilka z nich pokażemy. 01:50 Z HERBEM W NAZWISKU - SOBAŃSKI HERBU JUNOSZA Magazyn, 29 min, Polska, 2006 Autor: Grzegorz Kuczyński Reżyseria: Grzegorz Kuczyński Scenariusz: Grzegorz Kuczyński Aktorzy: Adam Ferency Bohaterem kolejnego programu Grzegorza Kuczyńskiego z cyklu "Z herbem w nazwisku" pt. "Sobański herbu Junosza" jest Michał Sobański. Adam Ferency ubrany w polski strój szlachecki czyta ze starej księgi legendę herbową klejnotu Junosza.