TVP Historia Wtorek, 03.09.2019 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 3 WRZEŚNIA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1932 - śmierć Pawki Morozowa - symbolu sowieckiego donosicielstwa; 1939 - Anglia i Francja wypowiedziały wojnę Niemcom; 1967 - w Szwecji ruch lewostronny zamieniono na prawostronny; 1980 - pdpisano Porozumienia jastrzębskie; 07:20 STULECIE WINNYCH - ODC. 2 Serial historyczno-obyczajowy, 42 min, Polska, 2018 Reżyseria: Piotr Trzaskalski Scenariusz: Ariadna Lewańska, Ilona Łepkowska Aktorzy: Adam Ferency, Arkadiusz Janiczek, Jan Wieczorkowski, Karolina Bacia, Katarzyna Kwiatkowska, Kinga Preis, Olaf Lubaszenko, Roman Gancarczyk, Barbara Wypych, Witold Dębicki, Iwona Bielska, Katarzyna Wajda, Sebastian Łach, Dariusz Majchrzak, Krzysztof Kwiatkowski Trwa I wojna światowa. W okolicach Brwinowa wciąż słychać wystrzały; w samej wiosce leżą trupy rosyjskich i niemieckich żołnierzy. Rodzina Winnych ukrywa się w trzech różnych miejscach. Bronia, Andzia, Stanisław, bliźniaczki i synowie Władka zostali w domu Batalków, nieopodal Brwinowa. We wsi pozostały rodziny Romana i Władka. Rana Antoniego nie jest groźna, ale Władka wymaga interwencji lekarza. Antoni sprowadza do syna doktora Brzozowskiego. Ten opatruje mu nogę i zostawia zapas morfiny. Roman ukrywa się z rodziną w piwnicy. Stan zagrożenia wzmaga w nim nowe pokłady agresji. Na oczach synów uderza ich matkę. Antoni przenosi Władka do jego domu, potem zagląda do Romana. Widząc, jak niemieccy żołnierze mordują jego sąsiadów, ma świadomość, że śmierć może przyjść w każdej chwili. Czuje potrzebę spowiedzi. Czy jak jest wojna, są winni? Tymczasem Bronia i Stanisław decydują się wrócić z dziewczynkami do swojego gospodarstwa. Na miejscu zastają splądrowany dom, zabite zwierzęta. Wojna nie oszczędziła nawet konfesjonału. Andzia namawia kuzyna, by dokończył jego budowę. Wierzy, że słów obietnicy trzeba dotrzymać. Między nią i Stanisławem zaczyna się tlić uczucie, ale wdowiec nie jest jeszcze na nie gotowy. Bronia szuka Antoniego. Odwiedza dom Władka. Zastaje syna w malignie. Dopytuje synową o Antoniego, jest przekonana, że mąż się upił i dlatego nie wraca do domu. Kazia relacjonuje przebieg ostatnich dni, podkreśla, że teść uratował im życie. Tymczasem wyczerpany Antoni, odziany w niemiecki mundur dociera do domu Batalków. Nie zastaje nikogo. Zasypia i nie słyszy, że do domu zbliża się niemiecki żołnierz. Roman z rodziną opuszczają piwnicę. Szybko dochodzi do kolejnej awantury. Pijany Winny rzuca się z pięściami na żonę. Wydaje się, że tym razem jest gotów ją zamordować. Florian, starszy syn, chcąc chronić matkę, uderza ojca pogrzebaczem w głowę. Ten osuwa się martwy na podłogę. Władzia z synem grzebią Romana w ogródku pod krzakiem róż. Są przekonani, że zbrodnia będzie ich tajemnicą. Nie dostrzegają obserwującego całe zajście Ignacego. Wkrótce ich dom odwiedza Bronia. Władzia informuje ją, że Romana zabrali Niemcy. Andzia dostrzega u małej Ani kolejny niewyjaśniony znak. Tym razem dziewczynka trzyma w zaciśniętej dłoni płatek róży. Jak tu się dostał? Bronia nie hoduje róż w ogrodzie. Stanisław zaniepokojony brakiem wiadomości o ojcu postanawia go poszukać. Wraca do domu Batalków. Zastaje dom spalony. Wśród zgliszczy znajduje zwęglone zwłoki i niemiecki guzik, jaki ostatnio do płaszcza ojca przyszywała Bronia. Nie ma odwagi powiedzieć matce o śmierci ojca. 08:35 HISTORIA POLSKI - ODWAŻYĆ SIĘ BYĆ WOLNYM Film dokumentalny, 49 min, Polska, 2004 Autor: Zofia Kunert, Andrzej Kunert Reżyseria: Zofia Kunert Scenariusz: Andrzej Kunert, Zofia Kunert Zdjęcia: Sławomir Woźniak Zrealizowany z okazji 60. rocznicy wybuchu Powstania Warszawskiego film dokumentalny prezentujący aktualny stan wiedzy historycznej na ten temat, interesujące, mało znane materiały archiwalne ze zbiorów państwowych i prywatnych (m.in. Zygmunta Walkowskiego) komentowane przez uczestników tamtych dramatycznych wydarzeń. Plany powszechnego powstania, największej akcji militarnej polskiego ruchu oporu w II wojnie światowej, były opracowywane już od 1940 r. Ustalenia konferencji teherańskiej pod koniec 1943 r. i ostateczna decyzja o utworzeniu drugiego frontu w Normandii sprawiły, że sprawa zorganizowania powstania stawała się coraz pilniejsza. Informacje o zbliżaniu się oddziałów Armii Czerwonej do Warszawy stały się dla Komendy Głównej Armii Krajowej bezpośrednim impulsem do podjęcia decyzji o powstaniu. O zewnętrznych uwarunkowaniach polityczno - militarnych na przełomie lat 1943 - 44 mówią brytyjski historyk prof. Norman Davies z Oxfordu oraz Andrzej Pomian - podczas powstania kierownik działu krajowego w londyńskim Ministerstwie Informacji i Dokumentacji RP. Z wypowiedzi Stanisława Lakiernika - oficera Kedywu Okręgu Warszawskiego, prototypu postaci "Kolumba" z powieści Romana Bratnego, Czesława Łotarewicza ps. "Sokół", Stanisława Kawzana - żołnierza AK z Wileńszczyzny, Zdzisława Sierpińskiego ps. "Mały Świda", Stanisława Sieradzkiego ps. "Świst", Zbigniewa Ścibora - Rylskiego z batalionu "Czata 49", Zbigniewa Tyszki z Harcerskiej Poczty Polowej, Jerzego Stefana Stawińskiego Danuty Mancewicz z Kolegium A Kedywu Okręgu Warszawskiego, Małgorzaty Lorentowicz - Janczar ps. "Duda", Elżbiety Ostrowskiej ps. "Ela" i wielu innych wyłania się natomiast obraz przebiegu walk w różnych dzielnicach miastach i zbiorowy portret uczestników powstańczego zrywu: zdeterminowanych w oporze wobec okupanta, świadomych konieczności podjęcia takiego wyzwania, przepełnionych wolą walki mimo ogromnej nierówności sił i uzbrojenia. Jan Nowak - Jeziorański przybliża okoliczności rozpoczęcia walk, kreśli też sylwetkę dowódcy powstania - płk Antoniego Chruściela "Montera". O udziale obcych oddziałów kolaborujących z Niemcami w pacyfikacji powstania opowiada z kolei prof. Władysław Bartoszewski. 09:35 "SENSACJE XX WIEKU" - SZABLA POLSKA (BITWA POD KOMAROWEM) Dokument fabularyzowany, 43 min, Polska/Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Robert Wichrowski Scenariusz: Bogusław Wołszański Aktorzy: Krzysztof Czeczot, Grzegorz Małecki, Marcin Czarnik, Piotr Grabowski, Tomasz Sobczak, Artur Dziurman Bitwa stoczona pod Komarowem 31 sierpnia 1920 roku zawsze pozostawała w cieniu bitwy warszawskiej, która przesądziła o biegu wojny polsko - bolszewickiej i polskim zwycięstwie. Pod Warszawą i w wyniku kontrofensywy znad Wieprza armie Tuchaczewskiego zostały pokonane i uciekały w stronę Prus Wschodnich, jednakże z południa nadchodziło nowe niebezpieczeństwo. Armia Konna Budionnego (z opóźnieniem) podjęła marsz na Zamość, aby po zdobyciu miasta, dotrzeć przez Krasnystaw pod Warszawę. Był to związek wystarczająco potężny (31 tysięcy szabel), aby zaznaczyć się w historii tamtej wojny. Jednakże w bitwie pod Komarowem, ostatniej bitwie kawalerii, wielka armia Budionnego została rozbita i przestała liczyć się jako zwarty związek. Rrealizowane w Zamościu i na polach pod Komarowem widowisko z udziałem 150 - 200 kawalerzystów ma odtworzyć tamten czas heroicznego starcia polskich żołnierzy i kunsztu naszych dowódców (gen. Stanisław Haller), którzy w jednodniowej bitwie przed murami Zamościa potrafili zatrzymać potężnego wroga i rozbić go, ostatecznie przesądzając o wielkim polskim zwycięstwie w wojnie 1920 roku. Ta bitwa kryje też tajemnicę, którą były działania naszego radiowywiadu, mającego istotny udział w wielkim zwycięstwie. 10:25 SPÓR O HISTORIĘ - POLSCY GENERAŁOWIE 1939 R. Dysk./wywiad/debata, 29 min, Polska, 2018 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Wykonawcy: Grzegorz Łukomski (prowadzący) 15 stycznia 1934 roku podczas rozmowy z wiceministrem spraw zagranicznych Janem Szembekiem marszałek Piłsudski powiedział: "I komu, jak umrę, mam pozostawić tę armię polską? Wśród moich generałów nie widzę nikogo. Na przykład jeden, którego nawet bardzo cenię, on myśli, że wszystko można wyrachować, że na wszystko są cyfry. On myśli, że jest ścisły. A przecież tak nie można. W matematyce jest rachunek prawdopodobieństwa. To trzeba brać pod uwagę". Pięć lat później Polska została zaatakowana przez Niemcy i Związek Sowiecki. Armia polska nie zdołała obronić kraju przed tym najazdem. Czy wśród przyczyn, które zdecydowały o przegranej wojnie obronnej, można wskazać także na błędne dowodzenie? Jakie decyzje podejmowali dowódcy poszczególnych armii w bezpośredniej konfrontacji z wrogiem? Jak zapisali się w historii? 11:05 ARTYLERZYSTA Z WICHRA Reportaż, 22 min, Polska, 2008 Autor: Tomasz Miegoń Zdjęcia: Krzysztof Iglikowski Reportaż ukazujący sylwetkę komandora Zbigniewa Kowalskiego. Bohater programu wspomina studia w Oficerskiej Szkole Marynarki Wojennej w Toruniu, służbę oficera flagowego dowódcy floty wojennej. Zasadniczą część reportażu wypełniają jego wspomnienia z trzech dni września 1939 roku, gdy był pierwszym oficerem artylerii na niszczycielu ORP Wicher. 11:35 ARCHIWUM ZIMNEJ WOJNY - NIELEGAŁOWIE W MISJACH SPECJALNYCH Magazyn, 30 min, Polska, 2019 Reżyseria: Jan Sosiński Scenariusz: Andrzej Mietkowski, Jan Sosiński Muzyka: Piotr Dziki Chancewicz Wykonawcy: Andrzej Mietkowski (prowadzący) Nielegałowie w misjach specjalnych Tajne komórki wywiadu koordynowały operacje agentów, zakonspirowanych pod przybraną tożsamością, bez osłony dyplomatycznej, namierzanych przez zachodnie kontrwywiady. Nielegałów PRL prowadził Oddział V Zarządu II Sztabu Generalnego. W Archiwum Zimnej Wojny - sekretne materiały szkoleniowe służb komunistycznych i rewelacje ekspertów na temat najbardziej efektownych akcji. Gośćmi Andrzeja Mietkowskiego są: dr Witold Bagieński, koordynator projektu badawczego IPN "Struktury i metody działania aparatur bezpieczeństwa w PRL" oraz dr Patryk Pleskot z IPN. Tematy: skąd wzięła się kwestia wykorzystywania nielegałów? Kto był pomysłodawcą tego projektu? Kim byli nielegałowie? Jakie musieli posiadać umiejętności? Pierwsza i druga fala tzw. nielegałów. Najbardziej spektakularne historie związane z nielegałami (kapitan Władysław Mróz, Adam Bitoński Beatrice, Zbigniew Kwiatkowski, Andrzej Madejczyk Lakar, Tomasz Turowski). Co stało się z siatkami nielegałów po 1990 roku? Czy Marian Zacharski, agent PRL - owskiego wywiadu w Stanach Zjednoczonych był nielegałem? Historia Jerzego Kaczmarka. Sukcesy działań nielegałów: sprawa Andrzeja Czechowicza. Jaką rolę pełni dzisiaj biały wywiad? 12:10 WOJENNE DZIEWCZYNY S.I - ODC. 4 Serial wojenny, 43 min, Polska, 2016 Reżyseria: Michał Rogalski Scenariusz: Marek Kreutz Zdjęcia: Marian Prokop Muzyka: Bartosz Chajdecki Aktorzy: Vanessa Aleksander, Marta Mazurek, Aleksandra Pisula, Michał Czernecki, Danuta Stenka odc. 4 Marysia znów odwiedza Franza. Młody Niemiec budzi jej współczucie i pewną ciekawość. Podczas wizyty dowiaduje się, że jego ludzie pilnują ciężarówek z bronią. Wspólny koncert przerywa wizyta esesmana Kirscha, przyjaciela rodziny Franza, zwyrodnialca i szaleńca, który jednak załatwił Franzowi bezpieczną służbę w Warszawie, więc ten musi się z nim liczyć. Kirsch zabiera Franza i Marysię na "polowanie", co oznacza strzelanie w getcie do Żydów, jak do zwierząt. Marysia przerywa tę rzeź. Swoją odwagę niemal przypłaca życiem. Kiedy Kirsch chce ją zabić, od śmierci ratuje ją nie mniej przerażony Franz. Marysia wraca do Szczęsnych, powoli dochodząc do siebie po przeżytym koszmarze. Opowiada przyjaciółkom o broni strzeżonej przez ludzi Franza. Dostęp do magazynów jest wyjątkowo łatwy, więc szkoda przegapić takiej okazji. Ale dziewczyny znów muszą działać samowolnie, bo Witold akurat wyjechał. Chociaż nie mają komu zameldować o planowanej akcji, decydują się na ten krok. Pod magazyny podjeżdżają wynajętą ciężarówką i zaczynają wynosić skrzynki z bronią. Całą sytuację obserwuje Franz, ale nie interweniuje. Tymczasem w magazynach pojawia się niespodziewanie Kirsch. Mija kilka dni. Ciężko ranny Franz jest bliski śmierci. 13:05 WYGRAĆ Z PRZEZNACZENIEM Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2016 Reżyseria: Marek Lechowicz Scenariusz: Marek Lechowicz Zdjęcia: Michał Chojak Muzyka: Robert Chojnacki Film o ludzkich losach. O cierpieniu, upodleniu, beznadziei i śmierci. Ale też o sile, wierze w lepszą przyszłość i o dobrym losie. Prawdziwa historia grupy 733 polskich dzieci, które po deportacji na daleką północ ZSRR i Syberię znalazły swój dom w Nowej Zelandii, w Pahiatua, leżącym w południowo - wschodniej części Wyspy Północnej. 14:15 HISTORIA W POSTACIACH ZAPISANA - ELŻBIETA II (QUEEN ELISABETH II) Film dokumentalny, 104 min, Francja, 2013 Reżyseria: Laure Delalex Wykonawcy: Marek Ciuniel Film z cyklu "Historia w postaciach zapisana" tym razem przedstawia historię najsłynniejszej kobiety na świecie, brytyjskiej królowej Elżbiety II. Elżbieta podczas swoich rządów poznała Johna Kennedy’ego, Charles ' a de Gaulle 'a, Ronalda Reagana, Mahatmę Gandhiego, Marilyn Monroe, Beatlesów i Lady Gagę. Sama jest ikoną rozpoznawaną na całym świecie, ale czy ktoś naprawdę ją zna? Wiadomo, że lubi żartować, jest odważna i wytrwała w dążeniu do celu, rzadko pokazuje swoje uczucia, ale zawsze jest pełna godności. Dzięki filmowi widzowie mogą poznać prywatne życie królowej, towarzysząc jej w apartamentach w Windsorze, w pałacu Buckingham czy na jachcie Britannia. A poznać ją warto, bo przypuszczalnie już nikt nigdy nie wstąpi na tron w wieku 25 lat i pozostanie na nim ponad 60. 16:05 MARZYCIELE - CHŁOPAK Z SOSNOWCA Dysk./wywiad/debata, 24 min, Polska, 2019 Reżyseria: Sylwester Szefer Scenariusz: Sylwester Szefer Zdjęcia: Wojciech Kursa Muzyka: Krzysztof Suchodolski Wykonawcy: Piotr Legutko (prowadzący), Paweł Nowakowski Jan Kiepura (1902 - 1966) po raz pierwszy zaśpiewał publicznie w swoim rodzinnym Sosnowcu w 1923 roku. Rok później występował już w Operze Warszawskiej. Od 1926 roku śpiewał w Wiedniu, Berlinie, Londynie i innych stolicach europejskich, a także w Metropolitan Opera House i na Broadwayu w Nowym Jorku. Jan Kiepura wspominał, że przełom w jego karierze nastąpił, gdy zaśpiewał na rynku w Krakowie pod pomnikiem Mickiewicza: "Wokół mnie zebrał się tłum. Odczuwałem wtedy potrzebę śpiewania dla nich. Zrozumiałem wówczas, że mój głos nie jest już moją własnością, lecz należy do nich. Tak zaczęła się moja legenda". 16:30 POWSTANIE WARSZAWSKIE DZIEŃ PO DNIU - ODC. 34 Reportaż, 6 min, Polska, 2017 Scenariusz: Bartłomiej Grudnik Bohater odcinka: Jerzy Berłowski. 16:35 HISTORIA POLSKI - RZĄD POLSKI 1939 - 1945 CZ. 1 OSAMOTNIENI Film dokumentalny, 59 min, Polska, 2000 Reżyseria: Marek Drążewski Przegrana wojna obronna 1939 roku nie oznaczała upadku Polski. Mimo trudności ze strony francuskiego sojusznika udało się utworzyć w Paryżu rząd na emigracji, którego premierem zostaje gen. Władysław Sikorski. Już w pół roku później odtworzona 80 - tysięczna Armia Polska była gotowa do walki z Niemcami. Tło polityczne zdarzeń 1939 - 40 ukazuje trudności, z jakimi borykał się rząd polski pragnący zaznaczyć obecność Polski na płaszczyźnie międzynarodowej. Po klęsce Francji w czerwcu 1940 roku Rząd Polski przenosi się do Angli. Wewnętrzne spory o kształt i sposób prowadzenia polityki zagranicznej doprowadzają do kryzysu. Prezydent Raczkiewicz dymisjonuje premiera Sikorskiego. 19:05 STULECIE WINNYCH - ODC. 3 Serial historyczno-obyczajowy, 45 min, Polska, 2019Film fabularny telewizyjny, 44 min, Polska, 2019 Reżyseria: Piotr Trzaskalski Scenariusz: Ilona Łepkowska Aktorzy: Adam Ferency, Arkadiusz Janiczek, Karolina Bacia, Katarzyna Kwiatkowska, Kinga Preis, Olaf Lubaszenko, Jan Wieczorkowski, Roman Gancarczyk, Barbara Wypych, Witold Dębicki, Iwona Bielska, Katarzyna Wajda, Dariusz Majchrzak, Bartek Szczerbiak, Antoni Tyszkiewicz Wiosna 1917 roku. Wojna nadal zbiera krwawe żniwo. Bomby i wybuchy zastąpili szabrujący niemieccy żołnierze. Za jedzenie są w stanie nawet zabić. Bronia angażuje się w pracę w pobliskim szpitalu. Razem z doktorem Brzozowskim mają pełne ręce roboty. Każdego dnia przybywa rannych. Rodzina Winnych stara się powoli przestawiać życie na normalne tory. Andzia pragnie zwrócić na siebie uwagę Stanisława. Zasięga nawet porad zielarki, ale Stanisław nie potrafi się w tę relację zaangażować. Bliźniaczki kończą 3 lata. Na urodzinach dochodzi do rozmowy między Stanisławem i Florianem. Florian oświadcza stryjowi, że jego ojciec już z wojny nie wróci, Stanisław zdradza bratankowi swój sekret o śmierci Antoniego. Stanisław prosi bratanka, by na razie nie zdradzać ich tajemnic Bronisławie. Sam próbuje handlować z niemieckimi dezerterami. Gdy oferuje bimber za jedzenie, zostaje ciężko pobity. Do domu wraca bez butów. Matka oddaje mu buty Antoniego, jednocześnie prosi, by zajrzał do domu Władzi. Synowej trzeba naprawić łóżko. Pierwsze odwiedziny w domu bratowej sprawiają, że tych dwoje, samotnych ludzi odkrywa wzajemną namiętność. Bronia i Andzia znajdują w modlitewniku Antoniego tajemniczą mapkę. Szkic prowadzi do pobliskiego krzyża. Przy nim kobiety znajdują zakopaną w ziemi puszkę, a w niej złote pieniążki ukryte przez Antoniego. Teraz można za nie kupić jedzenie, którego brak stawał się coraz dotkliwszy. Bronia zauważa zmianę w zachowaniu syna. Stanisław po kilku wizytach u bratowej zakochuje się w niej. Uczucie utrzymują w tajemnicy, oficjalnie nikt nie uznał Romana za zmarłego. Jednak Florian odkrywa romans matki ze stryjem. Odkrycie jest dla niego wstrząsem. Przychodzą dobre wieści od Kajetana. Udało mu się uciec z rosyjskiej armii i dostać do Legionów Piłsudskiego. Władzia odkrywa, że jest w ciąży. Nie zaprzestaje kontaktów z bratem męża, ale nie zdradza mu prawdy. Stanisław wyznaje Władzi miłość i obiecuje małżeństwo. Bratowa odrzuca to uczucie, wyrzuca kochanka z domu i zakazuje dalszych spotkań. Stanisław jest zrozpaczony, nadal przychodzi pod dom Władzi, ale nie zostaje do niego wpuszczony. Florian, do tej pory stroniący od wódki coraz częściej chodzi pijany. Między nim a Stanisławem dochodzi do awantury. Władzia bandażami ściska powiększający się brzuch, a przed rodziną udaje chorą. Nadchodzi Wigilia 1917 roku. Bronia zaprasza całą rodzinę na uroczystą wieczerzę. Władzia wymawia się gorączką. Młodszy syn, Ignacy, odkrywa prawdziwy powód choroby matki. Przez lekko uchylone drzwi dostrzega jej wielki, ciążowy brzuch. Kiedy rodzina Winnych biesiaduje przy wigilijnym stole, Władzia w pustym domu rodzi dziecko. Gdy Ignacy wcześniej wraca z Wigilii widzi przed domem ognisko. Z ukrycia dostrzega, że Władka wrzuca do ognia krwawe zawiniątko. Jest pewny, że matka zamordowała niemowlę. 20:00 PIAŚNICA Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2019 Reżyseria: Mariusz Sławiński Film dokumentalny przedstawia zbrodnie niemieckie na Pomorzu w 1939 roku oraz męczeństwo Polaków tam zamieszkałych. Dokument zrealizowany m.in. w oparciu o materiały Muzeum Piaśnickiego w Wejherowie - Oddział Muzeum Stutthof w Sztutowie. 21:05 SŁYNNE JEDNOSTKI SPECJALNE - ŚWIĘTY ZASTĘP Z TEB. ODC. 1/10 (ANCIENT ASSASSINS) Film dokumentalny, 43 min, Wielka Brytania, 2017 Reżyseria: Chris Lethbridge Wykonawcy: Janusz Szydłowski Od wieków historia pełna jest opowieści o odważnych wojownikach i elitarnych jednostkach bojowych, które walczyły, aby chronić władców, pokonywać wrogie armie i ratować imperia. Seria ta opowiada o najbardziej zabójczych formacjach wojskowych w historii, od starożytnej Grecji po Japonię. Przy pomocy rekonstrukcji filmowych i wypowiedzi ekspertów przypomina ich misje i dzieje. Władcy zawsze potrzebowali elitarnych oddziałów bojowych; mężczyzn czy kobiet doskonale wyszkolonych, zręcznych w posługiwaniu się bronią, zdolnych do infiltracji szeregów wroga, a w razie konieczności do ich eliminacji. Każdy z odcinków serii poświęcony jest jednemu wojownikowi albo jednej wyspecjalizowanej grupie. Bada ich szczególne umiejętności, w jaki sposób się szkolili, jaki mieli cel, co dokładnie uczyniło z nich najbardziej przerażających morderców ich czasów i jak ich działania wpłynęły na współczesną taktykę wojenną. W cyklu będzie można znaleźć odpowiedź, między innymi, na pytania: jak buddyjska mniszka stała się wojowniczką Kung Fu, jak saksońskie siły bojowe ostatecznie pokonały wikingów, jak cygańscy najemnicy Vlada Palownika zatrzymali inwazję osmańską i jak holenderskie plemię doprowadziło do przejęcia Brytanii przez cesarza rzymskiego Klaudiusza. Ta oryginalna, pełna akcji i niesamowitych aktów seria, wciągnie wszystkich miłośników historii. 22:00 PO PRLU - STANISŁAW TYMIŃSKI Dysk./wywiad/debata, 25 min, Polska, 2019 Scenariusz: Grzegorz Sieczkowski Zdjęcia: Witold Karaś, Marcin Krynicki, Michał Jarosiński Wykonawcy: Beata Michniewicz (Prowadzący) Temat: Stanisław Tymiński. Goście: prof. Kazimierz Kik - politolog, Eliza Olczyk - publicystka. Rozmowa o przyczynach sukcesu wyborczego Stanisława Tymińskiego, który był postacią w Polsce nieznaną. Był człowiekiem znikąd, ale w listopadzie 1990 roku zdobył prawie cztery miliony głosów. Na wiecach witały go rozhisteryzowane tłumy. Czy Polacy naprawdę uwierzyli, że tylko dzięki Stanowi Tymińskiemu unikną losu białych Murzynów Europy? Stanisław Tymiński (ur. 1948) był bez wątpienia głównym, a zarazem najbardziej niezwykłym bohaterem wyborów prezydenckich w 1990 roku. Już sam fakt jego rejestracji wzbudził spore zaskoczenie. Nie dysponował on bowiem żadnym zapleczem politycznym, a do Polski, po ponad dwudziestoletnim pobycie w Kanadzie i Peru, przyjechał dopiero w drugiej połowie 1990 roku. W momencie startu Tymiński miał jednak pieniądze, a więc to, czym nie dysponował cały szereg innych pretendentów do prezydenckiego fotela. Z własnej kieszeni sfinansował całą kampanię, której oficjalny budżet wyniósł 3, 3 mld starych zł. Przeprowadzony w tym czasie sondaż OBOP - u wskazywał, że poparcie dla Tymińskiego wynosi poniżej 1%. Sytuacja zaczęła się gwałtownie zmieniać po 28 października, kiedy rozpoczęły się telewizyjne audycje wyborcze. Tempo wzrostu poparcia dla Tymińskiego było wydarzeniem bez precedensu w dotychczasowej historii wyborów w Polsce. Skuteczność przybysza z Kanady nie wynikała jednak z zastosowania w audycjach telewizyjnych jakichś niezwykłych środków socjotechnicznych. Swój niezwykły sukces zawdzięczał pojawieniu się na scenie politycznej w momencie, w którym spora część wyborców oczekiwała na kandydata zasadniczo odmiennego od pozostałych. Wysiłki Tymińskiego nie zdały się jednak na wiele wobec wymierzonej przeciw niemu zmasowanej kampanii większości środków masowego przekazu. Koncentrowano się w niej na życiorysie kandydata, zarzucając mu niejasną przeszłość, w tym zwłaszcza tajemnicze pobyty w Libii oraz nielegalne interesy w Peru. Z czasem wyszło na jaw, że spora część informacji na temat Tymińskiego pochodziła właśnie z MSW, które wyraźnie nie zachowało w tej sprawie bezstronności. Był to pierwszy w dziejach III Rzeczpospolitej przypadek wykorzystania tzw. teczek SB do celów walki politycznej. Do drugiej tury wyborów, 9 grudnia 1990 roku do urn udało się 14, 65 mln obywateli (frekwencja wyniosła 53, 39%), a zatem o ponad 2 mln mniej niż przed dwoma tygodniami. Był to wyraz wyraźnej dezaprobaty wielu wyborców wobec obu kandydatów. Lech Wałęsa otrzymał 10 622 696 głosów, na Tymińskiego głosowało 3 683 098. Po przegranych z Lechem Wałęsą wyborach prezydenckich i klęsce założonej przez siebie Partii X Stan Tymiński wyjechał z kraju, rozwiódł się, ożenił ponownie i zapadł w polityczny sen. 22:40 WESTERPLATTE Dramat wojenny, 92 min, Polska 1967 Reżyseria: Stanisław Różewicz Scenariusz: Jan Józef Szczepański Zdjęcia: Jerzy Wójcik Muzyka: Wojciech Kilar Występują: Zygmunt Hbner, Arkadiusz Bazak, Józef Nowak, Tadeusz Pluciński, Tadeusz Schmidt, Andrzej Zaorski, Bohdan Niewinowski, Bogusz Bilewski, Janusz Paluszkiewicz, Józef Nalberczak, Zdzisław Mrożewski, Marian Rułka, Mieczysław Stoor, Bolesław Płotnicki, Józef Łodyński, Zbigniew Józefowicz, Zdzisław Szymański, Roman Wilhelmi, Mieczysław Milecki, Jerzy Kaczmarek i inni "Westerplatte - półwysep u wejścia do portu gdańskiego - polska składnica amunicyjna na terenie Wolnego Miasta Gdańska, zbudowana na mocy postanowienia Rady Ligi Narodów. Jej załogę stanowił oddział wartowniczy w sile jednej kompanii piechoty i grupa pracowników cywilnych - razem 182 ludzi. Jedyna straż polska u ujścia Wisły - 5 wartowni, 1 działo polowe, 2 działka przeciwpancerne, 4 moździerze. Westerplatte stało się pierwszą zaporą na drodze zaborczego pochodu Hitlera przez Europę. Tu padły pierwsze strzały II wojny światowej" - tymi słowami rozpoczyna się "Westerplatte" Stanisława Różewicza, uznane przez polskich krytyków za jeden z najwybitniejszych rodzimych filmów o wojnie. Reżyser, ochrzczony nawet mianem "piewcy Września" dał tu znakomitą próbkę swego stylu, znanego już choćby z "Wolnego miasta" czy "Świadectwa urodzenia". Po raz pierwszy "Westerplatte" pokazano na festiwalu filmowym w Moskwie, z którego film wrócił ze Srebrnym Medalem. Polska premiera miała miejsce w 28 rocznicę wybuchu II wojny światowej. Utwór Różewicza - w opozycji do stylistyki "szkoły polskiej" - pozbawiony jest romantycznej otoczki. Scenariusz powstał na podstawie skrzętnie zgromadzonej i zbadanej dokumentacji, w której niepoślednią rolę odegrały zapiski majora Henryka Sucharskiego - dowódcy westerplatczyków. Aktorów dobierano według podobieństwa do kreowanych bohaterów. Sposób narracji i staranność realizacji zbliża film do stylistyki dokumentalnej. W "Westerplatte" brak wyrazistego, pierwszoplanowego bohatera. Zastępuje go zbiorowość. Osią konstrukcyjną fabuły jest nasilający się spór między majorem Henrykiem Sucharskim i jego zastępcą kapitanem Franciszkiem Dąbrowskim. Pierwszy, widząc bezsens długotrwałego oporu, chciał przede wszystkim ocalić życie swych żołnierzy; drugi - wierząc, że Westerplatte jest dla całego narodu symbolem bohaterstwa i wytrwania, zamierzał bronić się do ostatniej kropli krwi. Film Stanisława Różewicza z drobiazgową dokładnością ukazuje 7 dni i nocy walki z niemieckim najeźdźcą. Mistrzowskie zdjęcia Jerzego Wójcika wiernie oddają stan nieustannego napięcia, psychiczną ewolucję bohaterów od wiary w rychłą pomoc do tłumionej rozpaczy i poczucia osamotnienia. 00:50 "SENSACJE XX WIEKU" - SZABLA POLSKA (BITWA POD KOMAROWEM) Dokument fabularyzowany, 43 min, Polska/Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Robert Wichrowski Scenariusz: Bogusław Wołszański Aktorzy: Krzysztof Czeczot, Grzegorz Małecki, Marcin Czarnik, Piotr Grabowski, Tomasz Sobczak, Artur Dziurman Bitwa stoczona pod Komarowem 31 sierpnia 1920 roku zawsze pozostawała w cieniu bitwy warszawskiej, która przesądziła o biegu wojny polsko - bolszewickiej i polskim zwycięstwie. Pod Warszawą i w wyniku kontrofensywy znad Wieprza armie Tuchaczewskiego zostały pokonane i uciekały w stronę Prus Wschodnich, jednakże z południa nadchodziło nowe niebezpieczeństwo. Armia Konna Budionnego (z opóźnieniem) podjęła marsz na Zamość, aby po zdobyciu miasta, dotrzeć przez Krasnystaw pod Warszawę. Był to związek wystarczająco potężny (31 tysięcy szabel), aby zaznaczyć się w historii tamtej wojny. Jednakże w bitwie pod Komarowem, ostatniej bitwie kawalerii, wielka armia Budionnego została rozbita i przestała liczyć się jako zwarty związek. Rrealizowane w Zamościu i na polach pod Komarowem widowisko z udziałem 150 - 200 kawalerzystów ma odtworzyć tamten czas heroicznego starcia polskich żołnierzy i kunsztu naszych dowódców (gen. Stanisław Haller), którzy w jednodniowej bitwie przed murami Zamościa potrafili zatrzymać potężnego wroga i rozbić go, ostatecznie przesądzając o wielkim polskim zwycięstwie w wojnie 1920 roku. Ta bitwa kryje też tajemnicę, którą były działania naszego radiowywiadu, mającego istotny udział w wielkim zwycięstwie. 01:40 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - BYCHAWY HISTORIA SEKRETNA Magazyn, 23 min, Polska, 2014 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Autorski program Adama Sikorskiego, przypominający postacie i miejsca, które odegrały znaczącą rolę w historii Polski. W tym odcinku autorzy przeniosą się do wieku XVII. Będzie to opowieść z serii "Wielka historia małych"miasteczek. W tym czasie Bychawa rozwijała się szybko i bujnie. Do naszych czasów dotrwały ledwie strzępki wiedzy o przeszłości miasta. Zniknął z pejzażu miejskiego zamek, nie ma wałów obronnych. Niezmiennie jednak trwa świątynia. Intuicja i doświadczenie podpowiadają nam, że w podobnych miasteczkach, tam pod posadzką muszą tkwić ślady wcześniejszej budowli.... Następnie wkroczymy na prastary trakt wiodący przez Puszczę Białowieską i przemierzymy go od Narewki do Masiewa. W dzienniku wypraw zapisujemy poszukiwania depozytu ukrytego podczas powstania listopadowego przez podkomendnych generała Henryka Dembińskiego. Słynne już armaty i 5500 karabinów... Okoliczności, w jakich broń została ukryta, są wpisane w wielkie przedsięwzięcie operacyjne zwane Rajdem Giełguda, mające dać wsparcie powstańcom na Litwie. Pierwsze poszukiwawcze podejście podejmujemy, trzymając się wskazówek rosyjskiego dokumentu, z którego wynika, że broń złożono na głębokości 8 - 10 stóp w jamie u podnóża Babiej Góry, w odległości 8 wiorst od Narewki. 02:10 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - CENA ZWYCIĘSTWA CZ. 2 Magazyn, 24 min, Polska, 1994 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Zbigniew Maziarz Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Druga część odcinka poświęconego ofiarom i stratom Związku Radzieckiego.