TVP Historia Środa, 04.09.2019 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 4 WRZEŚNIA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1907 - zmarł Edward Grieg; 1939 - obrona wieży spadochronowej w Katowicach; 1955 - ukazał się pierwszy numer odnowionego "Po Prostu" - symbol odwilży; 1965 - zmarł Albert Schweitzer; 07:20 STULECIE WINNYCH - ODC. 3 Serial historyczno-obyczajowy, 45 min, Polska, 2019 Reżyseria: Piotr Trzaskalski Scenariusz: Ilona Łepkowska Aktorzy: Adam Ferency, Arkadiusz Janiczek, Karolina Bacia, Katarzyna Kwiatkowska, Kinga Preis, Olaf Lubaszenko, Jan Wieczorkowski, Roman Gancarczyk, Barbara Wypych, Witold Dębicki, Iwona Bielska, Katarzyna Wajda, Dariusz Majchrzak, Bartek Szczerbiak, Antoni Tyszkiewicz Wiosna 1917 roku. Wojna nadal zbiera krwawe żniwo. Bomby i wybuchy zastąpili szabrujący niemieccy żołnierze. Za jedzenie są w stanie nawet zabić. Bronia angażuje się w pracę w pobliskim szpitalu. Razem z doktorem Brzozowskim mają pełne ręce roboty. Każdego dnia przybywa rannych. Rodzina Winnych stara się powoli przestawiać życie na normalne tory. Andzia pragnie zwrócić na siebie uwagę Stanisława. Zasięga nawet porad zielarki, ale Stanisław nie potrafi się w tę relację zaangażować. Bliźniaczki kończą 3 lata. Na urodzinach dochodzi do rozmowy między Stanisławem i Florianem. Florian oświadcza stryjowi, że jego ojciec już z wojny nie wróci, Stanisław zdradza bratankowi swój sekret o śmierci Antoniego. Stanisław prosi bratanka, by na razie nie zdradzać ich tajemnic Bronisławie. Sam próbuje handlować z niemieckimi dezerterami. Gdy oferuje bimber za jedzenie, zostaje ciężko pobity. Do domu wraca bez butów. Matka oddaje mu buty Antoniego, jednocześnie prosi, by zajrzał do domu Władzi. Synowej trzeba naprawić łóżko. Pierwsze odwiedziny w domu bratowej sprawiają, że tych dwoje, samotnych ludzi odkrywa wzajemną namiętność. Bronia i Andzia znajdują w modlitewniku Antoniego tajemniczą mapkę. Szkic prowadzi do pobliskiego krzyża. Przy nim kobiety znajdują zakopaną w ziemi puszkę, a w niej złote pieniążki ukryte przez Antoniego. Teraz można za nie kupić jedzenie, którego brak stawał się coraz dotkliwszy. Bronia zauważa zmianę w zachowaniu syna. Stanisław po kilku wizytach u bratowej zakochuje się w niej. Uczucie utrzymują w tajemnicy, oficjalnie nikt nie uznał Romana za zmarłego. Jednak Florian odkrywa romans matki ze stryjem. Odkrycie jest dla niego wstrząsem. Przychodzą dobre wieści od Kajetana. Udało mu się uciec z rosyjskiej armii i dostać do Legionów Piłsudskiego. Władzia odkrywa, że jest w ciąży. Nie zaprzestaje kontaktów z bratem męża, ale nie zdradza mu prawdy. Stanisław wyznaje Władzi miłość i obiecuje małżeństwo. Bratowa odrzuca to uczucie, wyrzuca kochanka z domu i zakazuje dalszych spotkań. Stanisław jest zrozpaczony, nadal przychodzi pod dom Władzi, ale nie zostaje do niego wpuszczony. Florian, do tej pory stroniący od wódki coraz częściej chodzi pijany. Między nim a Stanisławem dochodzi do awantury. Władzia bandażami ściska powiększający się brzuch, a przed rodziną udaje chorą. Nadchodzi Wigilia 1917 roku. Bronia zaprasza całą rodzinę na uroczystą wieczerzę. Władzia wymawia się gorączką. Młodszy syn, Ignacy, odkrywa prawdziwy powód choroby matki. Przez lekko uchylone drzwi dostrzega jej wielki, ciążowy brzuch. Kiedy rodzina Winnych biesiaduje przy wigilijnym stole, Władzia w pustym domu rodzi dziecko. Gdy Ignacy wcześniej wraca z Wigilii widzi przed domem ognisko. Z ukrycia dostrzega, że Władka wrzuca do ognia krwawe zawiniątko. Jest pewny, że matka zamordowała niemowlę. 08:40 HISTORIA POLSKI - RZĄD POLSKI 1939 - 1945 CZ. 1 OSAMOTNIENI Film dokumentalny, 59 min, Polska, 2000 Reżyseria: Marek Drążewski Przegrana wojna obronna 1939 roku nie oznaczała upadku Polski. Mimo trudności ze strony francuskiego sojusznika udało się utworzyć w Paryżu rząd na emigracji, którego premierem zostaje gen. Władysław Sikorski. Już w pół rokupóźniej odtworzona 80 - tysięczna Armia Polska była gotowa do walki z Niemcami. Tło polityczne zdarzeń 1939 - 40 ukazuje trudności, z jakimi borykał się rząd polski pragnący zaznaczyć obecnośćPolski na płaszczyźnie międzynarodowej. Po klęsce Francji w czerwcu 1940 roku Rząd Polski przenosi się do Angli. Wewnętrzne spory o kształt i sposób prowadzenia polityki zagranicznej doprowadzają do kryzysu. Prezydent Raczkiewicz dymisjonuje premiera Sikorskiego. 09:55 SENSACJE XX WIEKU - KUTRZEBA CZ. 1 Kameralne i studyjne (widowisko), 48 min, Polska, 2002 Reżyseria: Adek Drabiński Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Jan Tarczyński Zdjęcia: Adam Sikora Wykonawcy: Bogusław Wołoszański Czy Polska mogła odwrócić kataklizm, jaki spadł na nią 1 września 1939 roku, uniknąć zagłady 6 milionów obywateli, zniszczenia stolicy, wielu miast, miasteczek i wsi, ogromnych strat w gospodarce? Wydawałoby się, że wobec przygniatającej przewagi wroga - nie. Bogusław Wołoszański, analizując to, co działo się wówczas w naszym kraju - ruchy wojsk i działania dyplomatyczne - próbuje znaleźć odpowiedź na to pytanie. Szuka we wrześniu 1939 roku punktu zwrotnego, w którym był czas, by wydarzenia pobiegły innym torem, a bohaterem swojego kolejnego widowiska historycznego czyni generała Tadeusza Kutrzebę, dowódcę Armii "Poznań". Dla Tadeusza Kutrzeby była to trzecia wojna. W roku 1914 szedł do walki jako 28 - letni porucznik pełen przesadnego optymizmu, w roku 1920 - pełen wiary w jasną przyszłość Polski, w 1939 - z uczuciem przykrego niepokoju. Bardzo dobrze znał stan uzbrojenia i terenowego przygotowania polskiego wojska, zbyt dobrze znał jego braki, głównie w uzbrojeniu przeciwpancernym i przeciwlotniczym, aby sobie nie zdawać sprawy z trudnych warunków prowadzenia tej wojny. Broniąca Wielkopolski armia "Poznań" znalazła się pośrodku wielkich niemieckich kleszczy, które z północy i południa posuwały się w stronę Warszawy. Kutrzebę najbardziej interesował kierunek południowy, gdzie w stronę Łodzi posuwała się niemiecka 8. Armia. Była blisko obszaru jego oddziałów. Gdyby więc armia Kutrzeby, która stała bezczynnie, uderzyła z północy na 8. Armię, przyniosłoby to ogromną ulgę ponoszącej ciężkie straty Armii "Łódź". Polskie uderzenie byłoby tym potężniejsze, że Kutrzeba planował zespolenie sił swojej armii i armii "Pomorze" generała Bortnowskiego, razem 150 tysięcy żołnierzy. Ale na ten manewr Kutrzeba musiał uzyskać zgodę Naczelnego Dowództwa. Szef Sztabu Głównego, generał Stachiewicz, nie wyraził jednak zgody na realizację tego planu i w imieniu naczelnego wodza polecił Kutrzebie zarządzenie odejścia armii na ostateczną linię obrony Żnin - Gopło - Warta, przedmościa Koło - Konin. Sytuacja Armii "Łódź", której tak chciał pomóc generał Kutrzeba, stawała się coraz trudniejsza. Uderzenia niemieckich oddziałów pancernych zmusiły żołnierzy do odwrotu. Odchodzili w stronę Łodzi, ścigani przez oddziały niemieckiej 8. Armii, atakowani z powietrza, co uniemożliwiło sprawne przegrupowanie i obronę. Armia "Łódź" nie miała sił, aby zatrzymać wroga. Marszałek Rydz - Śmigły popełnił błąd. Nie pozwalając Kutrzebie na wsparcie Armii "Łódź", uniemożliwiał stworzenie silnego frontu i zatrzymanie wroga. Działał bardzo schematycznie. Ściągał armię na linię Wisły, gdzie miały okopać się i bronić, czekując na pomoc sojuszników. Co więcej, niemieckie oddziały odsłaniały swoje boki i niespodziewane uderzenie, które proponował Kutrzeba, mogło zdecydowanie zmienić sytuację. Mijał bezcenny czas, a marszałek nie dostrzegał, że brak zgody na propozycję Kutrzeby może mieć zgubny wpływ na przebieg kampanii wrześniowej. Zgodnie z rozkazem Rydza - Śmigłego Armia "Poznań" rozpoczęła odwrót z Wielkopolski w stronę Warszawy, choć generał Kutrzeba ani na chwilę nie porzucił planu uderzenia na niemieckie wojska toczące krwawe boje z Armią "Łódź". Musiał jednak wykonać rozkaz. Generał Kutrzeba zatrzymał się w dworze Mchówek koło Izbicy, gdzie miał przygotowaną bojową kwaterę. Wracał z Torunia, po rozmowie z dowódcą walczącej na północy Armii "Pomorze", generałem Władysławem Bortnowskim. Naczelne Dowództwo zmieniało decyzje. Marszałek Rydz - Śmigły zgodził się, aby armia Kutrzeby wspomogła Armię "Łódź", której sytuacja była już tragiczna. Szybko jednak ten rozkaz odwołał, nakazując odwrót Armii "Poznań" do linii Wisły. 10:55 RÓŻA I JAN Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2012 Reżyseria: Hanna Etemadi Scenariusz: Hanna Etemadi Muzyka: Joanna Fidos Wykonawcy: Danuta Stachyra Druga część filmu dokumentalnego "Dzieci Zamojszczyzny". W tym dokumencie chcemy szczególnie przypomnieć Różę Zamoyską i Jan Zamoyskiego. Film jest kontynuacją zrealizowanego przez tę samą reżyserkę Hannę Zofię Etemadi - filmu dokumentalnego "Dzieci Zamojszczyzny", który powstał w roku 1999 r. Kanwą filmu jest archiwalny, niepublikowany dotąd wywiad z ordynatem Janem Zamoyskim, który uzupełniają wspomnienia dzieci Zamojszczyzny żyjących i pamiętających II etap akcji wysiedleńczej w Zamościu latem 1943 r. Działalność ostatniego ordynata ordynacji Zamoyskiej - Jana Zamoyskiego i jego małżonki Róży w czasie II wojny światowej wymaga przypomnienia i godnego zaprezentowania. Podczas pacyfikacji Zamojszczyzny Jan Zamoyski wraz z żoną Różą, córką Andrzeja i ks. Wandy Czetwertyńskiej, uratowali z hitlerowskiego obozu w Zwierzyńcu 460 zabranych matkom dzieci. W ciągu sześciu tygodni Róża Zamoyska zdołała przekazać do obozu 95 tysięcy porcji zupy, 6 tysięcy litrów mleka dla dzieci, 12 500 kg chleba. To na skutek próśb żony, ordynat zdecydował się na niebezpieczne rozmowy z lubelskim gestapo oraz szefem policji i SS Odilo Globocnikiem, uzyskując to, co było wprost niewiarygodne - zezwolenie na odebranie małych dzieci z obozu. Ordynat załatwiał sprawy, gromadził fundusze na prowadzenie ochronki i szpitala dla dzieci. Róża była duszą wszystkiego na miejscu. Zgromadziła pielęgniarki - ochotniczki, osobiście przyjmowała dzieci z obozu, czuwała nad ich odwiezieniem, opatrzeniem i leczeniem. Film "Róża i Jan" powstał w związku z 70. rocznicą wysiedleń na Zamojszczyźnie. Jego realizacja ma przyczynić się do upowszechnienia wiedzy na temat wydarzeń związanych z wysiedleniami na Zamojszczyźnie oraz przywrócić pamięć o wielkich czynach wielkich Polaków Róży i Jana, ich ofiarności i odwadze. 12:35 WOJENNE DZIEWCZYNY S.I - ODC. 5 Serial wojenny, 44 min, Polska, 2016 Reżyseria: Michał Rogalski Scenariusz: Marek Kreutz Zdjęcia: Marian Prokop Muzyka: Bartosz Chajdecki Aktorzy: Vanessa Aleksander, Marta Mazurek, Aleksandra Pisula, Michał Czernecki, Danuta Stenka odc. 5 Trwa okupacja. Irka z Marysią mieszkają u Szczęsnych, Ewka ukrywa się w wynajętym mieszkaniu, gdzie udaje narzeczoną Witka. Jedną z działalności Irki na rzecz organizacji jest pomoc siostrom zakonnym, które dają schronienie w klasztorze żydowskim dzieciom. Kiedy Irka jest na spacerze z dziećmi, zaczepia ją kapuś, który domaga się pieniędzy. Grozi, że doniesie Niemcom o ukrywaniu Żydów przez siostry. Ewka jest świadkiem rozstrzelania byłego narzeczonego Ażura. Mordercą jest ten sam gestapowiec, który zabił jej matkę. Dietrich, któremu Marysia nosi pranie, proponuje jej, by zajęła się jego domem. Potrzebuje gospodyni, ale jego propozycja jest dwuznaczna i dziewczyna się waha. Z drugiej strony Dietrich jest cenną postacią dla organizacji. Może dostarczyć ważne informacje. Podczas ucieczki przed łapanką Marysia wpada do piwnicy zrujnowanego domu. Okazuje się, że nie jest tam sama. Ukrywają się tu także dwie żydowskie dziewczynki. Marysia zabiera je do Szczęsnych. 13:35 POWRÓT CZARNEJ ŚMIERCI (RETURN OF THE BLACK DEATH) Film dokumentalny, 46 min, Wielka Brytania, 2014 Reżyseria: Kenny Scott Czarna śmierć była największym koszmarem średniowiecznego świata. Czarna śmierć, łac. mors nigra, to pandemia dżumy. Zarazki zostały przyniesione do Europy z Azji Środkowej. Czarna śmierć spowodowała ogromne straty demograficzne. Szacuje się, że na dotkniętych nią obszarach zmarło w skali całej Europy, około 1/3 ludności. Film odkrywa tajemnicę, co tak naprawdę spowodowało Czarną śmierć. Czarna śmierć zabijała biednych i bogatych, starych i młodych; ofiary cierpiały na bolesne czyraki, krwawienie z uszu i czarne plamy. Świat nie widział nic podobnego, ani przedtem, ani potem. W filmie naukowcy ponownie badają szczątki, dochodząc do nowych wniosków dzięki nowoczesnej medycynie. 14:35 ZEJŚĆ NA ZIEMIĘ Film dokumentalny, 44 min, Polska, 2012 Reżyseria: Michał Nekanda-Trepka Scenariusz: Elżbieta Nekanda-Trepka (Janowska), Zygmunt Walkowski To film niezwykły, odpowiadający jednocześnie na pytanie, jak wyglądało Powstanie Warszawskie z perspektywy żołnierzy niemieckich. Autorom dokumentu udało się zarejestrować szokujące chwilami wspomnienia z tych tragicznych 63 dni walk z obu stron barykady. Są to relacje nie tylko powstańców i cywilnych mieszkańców miasta, ale także żołnierzy Wehrmachtu, którzy w 1944 r. jako młodzi chłopcy zostali wysłani do Warszawy. W opowieści o przeżytym koszmarze przez ówczesnych 16 - , 17 - letnich bohaterów wplatane są materiały archiwalne, w tym niemieckie zdjęcia lotnicze okupowanej stolicy, które zostały odnalezione w amerykańskim Archiwum Narodowym w Waszyngtonie. 15:35 PIAŚNICA Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2019 Reżyseria: Mariusz Sławiński Film dokumentalny przedstawia zbrodnie niemieckie na Pomorzu w 1939 roku oraz męczeństwo Polaków tam zamieszkałych. Dokument zrealizowany m.in. w oparciu o materiały Muzeum Piaśnickiego w Wejherowie - Oddział Muzeum Stutthof w Sztutowie. 16:30 POWSTANIE WARSZAWSKIE DZIEŃ PO DNIU - ODC. 35 Reportaż, 7 min, Polska, 2017 Scenariusz: Bartłomiej Grudnik Bohater odcinka: Ryszard Dziewałtowski - Gintowt. 16:35 HISTORIA POLSKI - RZĄD POLSKI 1939 - 1945 CZ. 2 OSACZENI Film dokumentalny, 59 min, Polska, 1998 Reżyseria: Marek A Drążewski Zdjęcia: Roman Dębski Wykonawcy: Józef Garliński, Lidia Ciołkoszowa 18 czerwca 1940 roku prezydent Władysław Raczkiewicz udał się do Londynu. Na dworcu w stolicy Wielkiej Brytanii witali go król Jerzy VI, pracownicy ambasady, politycy. Gen. Władysław Sikorski nie był obecny. Tłumaczył się zmęczeniem, był to jednak wynik trwającego już od dłuższego czasu konfliktu między tymi mężami stanu. Sikorski skupił w swoim ręku zbyt wiele władzy. Był premierem, ministrem spraw wojskowych i naczelnym wodzem. Obciążano go odpowiedzialnością za ogromne straty wojskowe w czasie kampanii we Francji, wytykano zbytnie opóźnienie ewakuacji polskich żołnierzy i utratę polskiego złota, które zamknięte we francuskim banku w Dakarze było dla rządu do końca wojny nieosiągalne. Najistotniejszą jednak przyczyną konfliktu był - przygotowany zgodnie z angielskimi intencjami - memoriał, w którym przewidywano nawiązanie stosunków polsko - radzieckich i utworzenie na terenie ZSRR armii polskiej. 19 czerwca dokument ten został przekazany Brytyjczykom, o czym generał nie poinformował ani prezydenta, ani Rady Ministrów. 26 czerwca na pierwszym posiedzeniu rządu w Londynie gen. Sikorski przedstawił program reorganizacji władzy. Chciał zmniejszyć liczbę ministerstw i zwiększyć swój wpływ na działania rządu. Reorganizacji tej sprzeciwili się i współpracujący z nim socjaliści i niechętni mu przedstawiciele Stronnictwa Narodowego. Zresztą prezydent Raczkiewicz uznał, że przekazując wspomniany memoriał Anglikom, Sikorski naruszył "umowę paryską" i 18 lipca zdymisjonował go, a na stanowisko premiera powołał Augusta Zaleskiego. Grupa oficerów związanych z gen. Sikorskim odmówiła podporządkowania się nowemu premierowi i zmusiła go do niepodejmowania jakichkolwiek czynności państwowych. Dzięki intensywnej mediacji gen. Sosnkowskiego i naciskom Brytyjczyków, prezydent Raczkiewicz po raz kolejny zgodził się na kompromis. Odwołał Zaleskiego i po wycofaniu memoriału ponownie zlecił Sikorskiemu sformowanie rządu. 19:10 STULECIE WINNYCH - ODC. 4 Serial historyczno-obyczajow, 42 min, Polska, 2019 Reżyseria: Piotr Trzaskalski Scenariusz: Katarzyna Terechowicz, Małgorzata Retei, Piotr Trzaskalski Muzyka: Wojciech Lemański Aktorzy: Kinga Preis, Jan Wieczorkowski, Roman Gancarczyk, Barbara Wypych, Katarzyna Kwiatkowska, Arkadiusz Janiczek, Witold Dębicki, Olaf Lubaszenko, Katarzyna Wajda, Krzysztof Kwiatkowski, Bartek Szczerbiak, Antoni Tyszkiewicz, Ignacy Klim, Jakub Zając, Pola Zduńczyk Władka podrzuca noworodka pod drzwi klasztoru. Kiedy wraca, atakuje ją dwóch niemieckich żołnierzy, próbując zgwałcić. Do Brwinowa dociera długo oczekiwana wiadomość o końcu wojny, Polska staje się niepodległa. Stanisław dostaje duże stolarskie zlecenie od sióstr zakonnych. W klasztorze spotyka maleńką podopieczną siostry Alberty, Łucję. Andzia poznaje młodego kolejarza, Radomira. Synowie Władzi z trudem dźwigają rodzinne tajemnice: Florian ucieka od problemów w alkohol, a Ignacy w modlitwę, marzy o nauce w seminarium duchownym. Kajetan Winny, żołnierz polskiego wojska, szykuje się na wojnę z bolszewikami. Podczas Wigilii 1918 roku dochodzi do kłótni pomiędzy Stanisławem i Florianem. Pewnej zimowej nocy Bronię budzi walenie do drzwi. 20:00 WOJNA ŚWIATÓW (WAR OF THE WORLDS) Film dokumentalny, 52 min, USA, 2018 Reżyseria: Josh Seftel Scenariusz: Braian Funck Wieczorem, 30 października 1938 roku, miliony osób w Stanach Zjednoczonych, jak w każdą, spokojną niedzielę, słuchały radia. Ten spokój był jednak pozorny. Przedłużający się Wielki Kryzys i groźba wojny, wisząca nad Europą, wprowadzały uzasadnione napięcie. O 20:15 w radiu podano komunikat o lądowaniu Marsjan w New Jersey, co wpędziło w panikę prawie wszystkich mieszkańców Stanów Zjednoczonych. Ludzie w popłochu uciekali z domów. Kilka osób zmarło na atak serca. Nadanie fikcyjnego słuchowiska radiowego, zrealizowanego według książki Herberta George ' a Wellesa pt. "Wojna światów", spowodowało największą zbiorową histerię w historii USA. Dziennikarze stacji PBS analizują, co było przyczyną tego zamieszania. - Czy była to m. in. fascynacja Amerykanów życiem na Marsie?. Zastanawiają się nad rolą radia jako nowego medium o potężnym wpływie. Przybliżają też osobę Orsona Wellesa, pomysłowego i dowcipnego młodego reżysera tego słuchowiska. 21:05 TAJNE AKTA III RZESZY - ODC. 1/6 NARKOTYKI W ARMII HITLERA (ODC. 1/6) Film dokumentalny, 48 min, Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Sam Taplin, Paul Jenkins, Sid Bennett Jak to było możliwe, że żołnierze niemieccy potrafili bez snu i odpoczynku atakować przez trzy dni z rzędu pozycje aliantów? Doping? Dopalacze? A może narkotyki? Tylko dzięki wspomagającej farmakologii był możliwy nadludzki wysiłek fizyczny żołnierzy wermachtu. Narkotyki zażywane przez niemieckich żołnierzy nie tylko ich pobudzały do działania, ale też wyzwalały niespotykaną agresję. Dopiero teraz historycy zaczynają w pełni rozumieć barbarzyństwo II wojny światowej. Rola metamfetaminy, stosowanego powszechnie w armii Hitlera narkotyku, w czasie tamtego globalnego konfliktu, jest niepodważalna. Wpływała na działania pojedynczych żołnierzy oraz ich przywódców, w wyniku decyzji których życie straciły miliony ludzi. 22:35 MOST NA RENIE (BRIDGE AT REMAGEN) Dramat wojenny, 112 min, USA 1969 Reżyseria: John Guillermin Scenariusz: Richard Yates, William Roberts Aktorzy: George Segal, Robert Vaughn, Ben Gazzara, Bradford Dillman, E. G. Marshall, Peter Van Eyck, Matt Clark, Fritz Ford, Tom Heaton, Bo Hopkins, Robert Logan i inni Luty 1945 roku, ostatnie dni II wojny światowej. Niemiecki generał Von Brock otrzymuje rozkaz wysadzenia w powietrze jedynego ocalałego mostu na Renie, prowadzącego w głąb Niemiec. Generał zwleka jednak z wykonaniem rozkazu, ponieważ oznaczałoby to pozostawienie 50 tysięcy żołnierzy na pastwę nacierających Amerykanów. Powierza to zadanie majorowi Paulowi Kreugerowi, rozkazując jednocześnie, aby ten utrzymał most jak najdłużej. Tymczasem Amerykanie pod dowództwem generała Skinnera próbują schwytać w pułapkę wycofujących się Niemców, nacierając w kierunku linii Renu. Film Johna Guillermina jest jedną z popularnych w latach 60. superprodukcji dotyczących II wojny światowej. Ten epicki obraz przedstawiający jeden z ostatnich jej epizodów jak wiele mu podobnych bierze stronę zwykłych żołnierzy, solidaryzując się z ich losem, przeciwko manipulacjom wysokich dowódców, którzy tasując karty wojny, nie liczą się z losami jednostek. 01:15 SENSACJE XX WIEKU - KUTRZEBA CZ. 1 Kameralne i studyjne (widowisko), 48 min, Polska, 2002 Reżyseria: Adek Drabiński Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Jan Tarczyński Zdjęcia: Adam Sikora Wykonawcy: Bogusław Wołoszański Czy Polska mogła odwrócić kataklizm, jaki spadł na nią 1 września 1939 roku, uniknąć zagłady 6 milionów obywateli, zniszczenia stolicy, wielu miast, miasteczek i wsi, ogromnych strat w gospodarce? Wydawałoby się, że wobec przygniatającej przewagi wroga - nie. Bogusław Wołoszański, analizując to, co działo się wówczas w naszym kraju - ruchy wojsk i działania dyplomatyczne - próbuje znaleźć odpowiedź na to pytanie. Szuka we wrześniu 1939 roku punktu zwrotnego, w którym był czas, by wydarzenia pobiegły innym torem, a bohaterem swojego kolejnego widowiska historycznego czyni generała Tadeusza Kutrzebę, dowódcę Armii "Poznań". Dla Tadeusza Kutrzeby była to trzecia wojna. W roku 1914 szedł do walki jako 28 - letni porucznik pełen przesadnego optymizmu, w roku 1920 - pełen wiary w jasną przyszłość Polski, w 1939 - z uczuciem przykrego niepokoju. Bardzo dobrze znał stan uzbrojenia i terenowego przygotowania polskiego wojska, zbyt dobrze znał jego braki, głównie w uzbrojeniu przeciwpancernym i przeciwlotniczym, aby sobie nie zdawać sprawy z trudnych warunków prowadzenia tej wojny. Broniąca Wielkopolski armia "Poznań" znalazła się pośrodku wielkich niemieckich kleszczy, które z północy i południa posuwały się w stronę Warszawy. Kutrzebę najbardziej interesował kierunek południowy, gdzie w stronę Łodzi posuwała się niemiecka 8. Armia. Była blisko obszaru jego oddziałów. Gdyby więc armia Kutrzeby, która stała bezczynnie, uderzyła z północy na 8. Armię, przyniosłoby to ogromną ulgę ponoszącej ciężkie straty Armii "Łódź". Polskie uderzenie byłoby tym potężniejsze, że Kutrzeba planował zespolenie sił swojej armii i armii "Pomorze" generała Bortnowskiego, razem 150 tysięcy żołnierzy. Ale na ten manewr Kutrzeba musiał uzyskać zgodę Naczelnego Dowództwa. Szef Sztabu Głównego, generał Stachiewicz, nie wyraził jednak zgody na realizację tego planu i w imieniu naczelnego wodza polecił Kutrzebie zarządzenie odejścia armii na ostateczną linię obrony Żnin - Gopło - Warta, przedmościa Koło - Konin. Sytuacja Armii "Łódź", której tak chciał pomóc generał Kutrzeba, stawała się coraz trudniejsza. Uderzenia niemieckich oddziałów pancernych zmusiły żołnierzy do odwrotu. Odchodzili w stronę Łodzi, ścigani przez oddziały niemieckiej 8. Armii, atakowani z powietrza, co uniemożliwiło sprawne przegrupowanie i obronę. Armia "Łódź" nie miała sił, aby zatrzymać wroga. Marszałek Rydz - Śmigły popełnił błąd. Nie pozwalając Kutrzebie na wsparcie Armii "Łódź", uniemożliwiał stworzenie silnego frontu i zatrzymanie wroga. Działał bardzo schematycznie. Ściągał armię na linię Wisły, gdzie miały okopać się i bronić, czekując na pomoc sojuszników. Co więcej, niemieckie oddziały odsłaniały swoje boki i niespodziewane uderzenie, które proponował Kutrzeba, mogło zdecydowanie zmienić sytuację. Mijał bezcenny czas, a marszałek nie dostrzegał, że brak zgody na propozycję Kutrzeby może mieć zgubny wpływ na przebieg kampanii wrześniowej. Zgodnie z rozkazem Rydza - Śmigłego Armia "Poznań" rozpoczęła odwrót z Wielkopolski w stronę Warszawy, choć generał Kutrzeba ani na chwilę nie porzucił planu uderzenia na niemieckie wojska toczące krwawe boje z Armią "Łódź". Musiał jednak wykonać rozkaz. Generał Kutrzeba zatrzymał się w dworze Mchówek koło Izbicy, gdzie miał przygotowaną bojową kwaterę. Wracał z Torunia, po rozmowie z dowódcą walczącej na północy Armii "Pomorze", generałem Władysławem Bortnowskim. Naczelne Dowództwo zmieniało decyzje. Marszałek Rydz - Śmigły zgodził się, aby armia Kutrzeby wspomogła Armię "Łódź", której sytuacja była już tragiczna. Szybko jednak ten rozkaz odwołał, nakazując odwrót Armii "Poznań" do linii Wisły. 02:10 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - NA POBOCZACH FRONTOWYCH DRÓG Magazyn, 22 min, Polska, 2014 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Program historyczny prezentujący wydarzenia z historii Polski. Na poboczach frontowych dróg Historia, którą dziś opowiemy, wpisana jest w dramatyczny klimat wrześniowych, frontowych dróg, w bezsenne noce, w nieustanne marsze. Zaczyna się w momencie, kiedy pada komenda redukować tabory! Likwidować wszystko, co przeszkadza w walce. Przyjmowała wtedy litościwa ziemia, z nadzieją wydobycia w potrzebie albo w lepszych czasach rzeczy, które nie miały prawa trafić w ręce wroga. I od czasu do czasu teraz te depozyty oddaje. Wezwano nas do miejsca, gdzie znaleziono starą kutą skrzynię pełną dokumentów i pieczęci. Niewątpliwie to wrześniowy depozyt. Studzianki znowu pancerne Następnie udamy się na rekonstrukcję bitwy pancernej pod Studziankami. Wydarzenia, które odtwarza ta szarża czołgów, terytorialnie usytuowane są na przyczółku warecko - magnuszewskim w miejscu, gdzie front wschodni krytycznie, niebezpiecznie dla Niemców przerwał się na zachodni brzeg Wisły. Z ich punktu widzenia następną przeszkodą wodną, która mogła zatrzymać Armię Czerwoną, była dopiero Odra. Zmagania te miały charakter rozstrzygający. 02:45 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - STRAŻNICY MORZA Magazyn, 19 min, Polska, 1994 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Odcinek poświęcony roli, jaką odegrały w czasie walk morskich torpedy i okręty niszczyciele.