TVP Historia Czwartek, 05.09.2019 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 5 WRZEŚNIA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1918 - Dekret Rady Komisarzy Ludowych o "czerwonym terrorze"; 1924 - dokonano nagrania głosu Marszałka - jedynego zachowanego do dziś; 1957 - "manifest beatników" - pierwsze wydanie powieści Jacka Kerouaca "W drodze"; 1997 - zmarła Matka Teresa z Kalkuty; 07:20 STULECIE WINNYCH - ODC. 4 Serial historyczno-obyczajowy, 42 min, Polska, 2019 Reżyseria: Piotr Trzaskalski Scenariusz: Katarzyna Terechowicz, Małgorzata Retei, Piotr Trzaskalski Muzyka: Wojciech Lemański Aktorzy: Kinga Preis, Jan Wieczorkowski, Roman Gancarczyk, Barbara Wypych, Katarzyna Kwiatkowska, Arkadiusz Janiczek, Witold Dębicki, Olaf Lubaszenko, Katarzyna Wajda, Krzysztof Kwiatkowski, Bartek Szczerbiak, Antoni Tyszkiewicz, Ignacy Klim, Jakub Zając, Pola Zduńczyk Władka podrzuca noworodka pod drzwi klasztoru. Kiedy wraca, atakuje ją dwóch niemieckich żołnierzy, próbując zgwałcić. Do Brwinowa dociera długo oczekiwana wiadomość o końcu wojny, Polska staje się niepodległa. Stanisław dostaje duże stolarskie zlecenie od sióstr zakonnych. W klasztorze spotyka maleńką podopieczną siostry Alberty, Łucję. Andzia poznaje młodego kolejarza, Radomira. Synowie Władzi z trudem dźwigają rodzinne tajemnice: Florian ucieka od problemów w alkohol, a Ignacy w modlitwę, marzy o nauce w seminarium duchownym. Kajetan Winny, żołnierz polskiego wojska, szykuje się na wojnę z bolszewikami. Podczas Wigilii 1918 roku dochodzi do kłótni pomiędzy Stanisławem i Florianem. Pewnej zimowej nocy Bronię budzi walenie do drzwi. 08:10 PO PRL-U - STANISŁAW TYMIŃSKI Dysk./wywiad/debata, 25 min, Polska, 2019 Scenariusz: Grzegorz Sieczkowski Zdjęcia: Witold Karaś, Marcin Krynicki, Michał Jarosiński Wykonawcy: Beata Michniewicz (prowadzący) Temat: Stanisław Tymiński. Goście: prof. Kazimierz Kik - politolog, Eliza Olczyk - publicystka. Rozmowa o przyczynach sukcesu wyborczego Stanisława Tymińskiego, który był postacią w Polsce nieznaną. Był człowiekiem znikąd, ale w listopadzie 1990 roku zdobył prawie cztery miliony głosów. Na wiecach witały go rozhisteryzowane tłumy. Czy Polacy naprawdę uwierzyli, że tylko dzięki Stanowi Tymińskiemu unikną losu białych Murzynów Europy? Stanisław Tymiński (ur. 1948) był bez wątpienia głównym, a zarazem najbardziej niezwykłym bohaterem wyborów prezydenckich w 1990 roku. Już sam fakt jego rejestracji wzbudził spore zaskoczenie. Nie dysponował on bowiem żadnym zapleczem politycznym, a do Polski, po ponad dwudziestoletnim pobycie w Kanadzie i Peru, przyjechał dopiero w drugiej połowie 1990 roku. W momencie startu Tymiński miał jednak pieniądze, a więc to, czym nie dysponował cały szereg innych pretendentów do prezydenckiego fotela. Z własnej kieszeni sfinansował całą kampanię, której oficjalny budżet wyniósł 3, 3 mld starych zł. Przeprowadzony w tym czasie sondaż OBOP - u wskazywał, że poparcie dla Tymińskiego wynosi poniżej 1%. Sytuacja zaczęła się gwałtownie zmieniać po 28 października, kiedy rozpoczęły się telewizyjne audycje wyborcze. Tempo wzrostu poparcia dla Tymińskiego było wydarzeniem bez precedensu w dotychczasowej historii wyborów w Polsce. Skuteczność przybysza z Kanady nie wynikała jednak z zastosowania w audycjach telewizyjnych jakichś niezwykłych środków socjotechnicznych. Swój niezwykły sukces zawdzięczał pojawieniu się na scenie politycznej w momencie, w którym spora część wyborców oczekiwała na kandydata zasadniczo odmiennego od pozostałych. Wysiłki Tymińskiego nie zdały się jednak na wiele wobec wymierzonej przeciw niemu zmasowanej kampanii większości środków masowego przekazu. Koncentrowano się w niej na życiorysie kandydata, zarzucając mu niejasną przeszłość, w tym zwłaszcza tajemnicze pobyty w Libii oraz nielegalne interesy w Peru. Z czasem wyszło na jaw, że spora część informacji na temat Tymińskiego pochodziła właśnie z MSW, które wyraźnie nie zachowało w tej sprawie bezstronności. Był to pierwszy w dziejach III Rzeczpospolitej przypadek wykorzystania tzw. teczek SB do celów walki politycznej. Do drugiej tury wyborów, 9 grudnia 1990 roku do urn udało się 14, 65 mln obywateli (frekwencja wyniosła 53, 39%), a zatem o ponad 2 mln mniej niż przed dwoma tygodniami. Był to wyraz wyraźnej dezaprobaty wielu wyborców wobec obu kandydatów. Lech Wałęsa otrzymał 10 622 696 głosów, na Tymińskiego głosowało 3 683 098. Po przegranych z Lechem Wałęsą wyborach prezydenckich i klęsce założonej przez siebie Partii X Stan Tymiński wyjechał z kraju, rozwiódł się, ożenił ponownie i zapadł w polityczny sen. 08:45 HISTORIA POLSKI - ZACZĘŁO SIĘ 1 WRZEŚNIA - ODC. 1/2 - CISZA PRZED BURZĄ Film dokumentalny, 27 min, Polska, 2004 Reżyseria: Leszek Wasiuta Scenariusz: Andrzej Baworowski Zdjęcia: Mateusz Sośniak, Adam Jamróz Autor filmu dotarł do unikatowych i nigdy niepublikowanych w Polsce materiałów niemieckiego "Przeglądu miesięcznego" - jednej z najciekawszych form przekazu informacji filmowej przed II wojną światową, znanej także w Wielkiej Brytanii czy Francji. "Przegląd..." był bowiem filmowym magazynem informacyjnym skierowanym do dystrybucji domowej, oryginalną namiastką telewizji. Poszczególne, trwające ok. 3 minut wydania, rozpowszechniane na taśmie czarno - białej szerokości 16 mm i długości ok. 30 m, były kopiowane w zakładach fotograficznych i zamawiane przez prywatnych odbiorców, posiadaczy projektorów filmowych. Zestaw wydań "Przeglądu", który wykorzystali twórcy dokumentu, przetrwał dziesiątki lat w domowej skrytce, w doskonałym stanie technicznym. Taśmy stanowią nie tylko zapis tamtej rzeczywistości i źródło informacji o wydarzeniach sprzed 65 lat, ale pozwalają także przekonać się, na jakich podstawach ówcześni zamożni obywatele Niemiec budowali swoją wiedzę o świecie, pod wpływem jakich informacji kształtowały się ich opinie i poglądy polityczne, co myśleli, gdy przywódcy ich kraju szykowali się do największej wojny w dziejach ludzkości, czym żyli w sierpniu i wrześniu 1939 r. Stąd już tylko krok do problemu współodpowiedzialności obywateli za decyzje władz, do zastanowienia się, jak ta zależność wygląda dzisiaj, gdy znów odżywają wojenne resentymenty. Pierwsza część filmu zawiera kronikę wydarzeń ostatnich miesięcy pokoju - od listopada 1938 r. do czerwca 1939 r.: wydarzenia polityczne, sportowe, gospodarcze, sylwetki ludzi z pierwszych stron gazet tamtej epoki. Po zaprezentowaniu danego wydania "Przeglądu..." autorzy wracają następnie do najważniejszych jego fragmentów, objaśniając i komentując - z pomocą zaproszonych ekspertów - materiały archiwalne, aby współczesny widz jak najlepiej je zrozumiał. 09:20 RZĄD POLSKI 1939 - 1945 CZ. 2 OSACZENI Film dokumentalny, 59 min, Polska, 1998 Reżyseria: Marek A Drążewski Zdjęcia: Roman Dębski Wykonawcy: Józef Garliński, Lidia Ciołkoszowa 18 czerwca 1940 roku prezydent Władysław Raczkiewicz udał się do Londynu. Na dworcu w stolicy Wielkiej Brytanii witali go król Jerzy VI, pracownicy ambasady, politycy. Gen. Władysław Sikorski nie był obecny. Tłumaczył się zmęczeniem, był to jednak wynik trwającego już od dłuższego czasu konfliktu między tymi mężami stanu. Sikorski skupił w swoim ręku zbyt wiele władzy. Był premierem, ministrem spraw wojskowych i naczelnym wodzem. Obciążano go odpowiedzialnością za ogromne straty wojskowe w czasie kampanii we Francji, wytykano zbytnie opóźnienie ewakuacji polskich żołnierzy i utratę polskiego złota, które zamknięte we francuskim banku w Dakarze było dla rządu do końca wojny nieosiągalne. Najistotniejszą jednak przyczyną konfliktu był - przygotowany zgodnie z angielskimi intencjami - memoriał, w którym przewidywano nawiązanie stosunków polsko - radzieckich i utworzenie na terenie ZSRR armii polskiej. 19 czerwca dokument ten został przekazany Brytyjczykom, o czym generał nie poinformował ani prezydenta, ani Rady Ministrów. 26 czerwca na pierwszym posiedzeniu rządu w Londynie gen. Sikorski przedstawił program reorganizacji władzy. Chciał zmniejszyć liczbę ministerstw i zwiększyć swój wpływ na działania rządu. Reorganizacji tej sprzeciwili się i współpracujący z nim socjaliści i niechętni mu przedstawiciele Stronnictwa Narodowego. Zresztą prezydent Raczkiewicz uznał, że przekazując wspomniany memoriał Anglikom, Sikorski naruszył "umowę paryską" i 18 lipca zdymisjonował go, a na stanowisko premiera powołał Augusta Zaleskiego. Grupa oficerów związanych z gen. Sikorskim odmówiła podporządkowania się nowemu premierowi i zmusiła go do niepodejmowania jakichkolwiek czynności państwowych. Dzięki intensywnej mediacji gen. Sosnkowskiego i naciskom Brytyjczyków, prezydent Raczkiewicz po raz kolejny zgodził się na kompromis. Odwołał Zaleskiego i po wycofaniu memoriału ponownie zlecił Sikorskiemu sformowanie rządu. 10:30 SENSACJE XX WIEKU - KUTRZEBA CZ. 2 Kameralne i studyjne (widowisko), 47 min, Polska, 2002 Reżyseria: Adek Drabiński Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Jan Tarczyński Zdjęcia: Adam Sikora Wykonawcy: Bogusław Wołoszański Niemieckie armie od północy i południa szły na Warszawę, spychając pobite i wykrwawione polskie wojska. Armia Poznań była pośrodku tych wielkich kleszczy. Nieatakowana przez Niemców zachowała pełnię sił. Mogła, jak proponował jej dowódca gen. Tadeusz Kutrzeba, uderzyć w bok niemieckiej 8. Armii. Jednakże marszałek Rydz - Śmigły odrzucił tę możliwość. Od 3 września 1939 roku zatem Armia Poznań, zgodnie z jego rozkazem, cofała się z Wielkopolski w stronę Warszawy, aby zająć pozycje obronne za Wisłą. Czas mijał. Marsz na Warszawę nie mógł być szybki. Wszystkie drogi zapełnili uchodźcy i części niezmobilizowanych oddziałów. Posuwanie się wojska utrudniał też nieład panujący na tyłach. Noce nie wystarczały do marszu, trzeba więc było iść dniami, narażając się na ataki niemieckiego lotnictwa. Tysiące ludzi uciekających przed ogniem wojny mieszało się z wojskiem, blokując i tak powolny marsz kolumn żołnierzy i konnych taborów. Niemiecka doktryna wojny błyskawicznej przewidziała wykorzystanie takiej sytuacji. Samoloty wroga bombardowały wsie i miasteczka, które nie miały strategicznego znaczenia, by w ten sposób zmusić ludzi do ucieczki. Potem atakowały bezbronny tłum. Płonące wozy, rozbite samochody hamowały ruch polskich wojsk. Generał Bortnowski stracił jedną trzecią swojej armii. Bardzo to przeżywał, ale chciał się bić. Gotów był przejść pod rozkazy gen. Kutrzeby, którego żołnierze, ciągle w odwrocie, szli już siódmy dzień i jeszcze nie widzieli wroga. Bez rozkazu naczelnego wodza Tadeusz Kutrzeba nic jednak nie mógł zrobić. Gdyby uderzył na skrzydło niemieckiej 8. Armii, napotkałby tylko jedną niespodziewającą się ataku dywizję piechoty, rozciągniętą na przestrzeni 25 kilometrów. W dodatku przewaga liczebna byłaby po polskiej stronie. Tadeusz Kutrzeba niecierpliwie czekał na zgodę marszałka. Wreszcie połączył się ze sztabem. Do telefonu podszedł szef sztabu, gen. Stachiewicz, który właśnie przygotowywał się, by opuścić Warszawę i wyruszyć do Brześcia, śladem marszałka Rydza - Śmigłego. Kutrzeba spytał, czy ma uderzyć w kierunku Ozorkowa i czy może współdziałać z nim armią Pomorze gen. Władysława Bortnowskiego. Szef sztabu nie mógł sam podjąć decyzji w tej sprawie. Czas naglił. W końcu Stachiewicz wyraził wstępną zgodę, miał jednak jeszcze przysłać potwierdzenie, że marszałek propozycję zaaprobował. Kutrzeba poprosił Stachiewicza, by przyjechał osobiście omówić plan wielkiego przedsięwzięcia, które mogło zmienić bieg kampanii wrześniowej. Nie udało się to. Następnego dnia, tj. 9 września, szef sztabu wyjechał z Warszawy do Brześcia. Nie przysłał też nikogo w swoim zastępstwie. 12:35 WOJENNE DZIEWCZYNY S.I - ODC. 6 Serial wojenny, 41 min, Polska, 2016 Reżyseria: Michał Rogalski Scenariusz: Marek Kreutz Zdjęcia: Marian Prokop Muzyka: Bartosz Chajdecki Aktorzy: Vanessa Aleksander, Marta Mazurek, Aleksandra Pisula, Michał Czernecki, Danuta Stenka odc. 6 \ Jurek proponuje Marysi wspólne mieszkanie, dopóki nie uda jej się znaleźć innego bezpiecznego miejsca. Irka w trakcie wykonywania jednego z zadań konspiracyjnych zauważa, że ktoś ją śledzi. Okazuje się, że to Stefan, przyjaciel Kamila z wojska. Uciekł z obozu i szuka pomocy. To spotkanie znów daje Irce nadzieję, że jej narzeczony żyje. Zabiera Stefana do domu, by zamieszkał z jej rodziną. Ewka prosi Irkę o zastępstwo podczas prostej akcji dywersyjnej w kinie, bowiem nie chce opuszczać pierwszego dnia pracy. Irka idzie na spotkanie zamiast Ewy, ma torbę wypełnioną łatwopalną substancją. Folksdojcz nazwiskiem Zommer, do którego miała zapukać, aby sprawdzić, czy jest w domu, wciąga ją do mieszkania. Dziewczyna, broniąc się, uderza go torbą. Folksdojcz staje w płomieniach, a przerażona Irka ucieka. Marysia spotyka się z jednym z dowódców podziemia. Zdaje mu relacje ze spotkania z Dietrichem, który jest ważną figurą. Dowódca sugeruje Marysi, aby zgodziła się na propozycję Dietriecha. To jednak dla niej duży problem. Dietrich dał jej do zrozumienia, że potrzebuje nie tylko gospodyni, ale i kobiety. Stefan mówi Irce, że wraz z Kamilem uciekali przed Niemcami we wrześniu 1939 roku. Był świadkiem, jak bomba uderzyła w samochód, którym jechał. Nikt z pasażerów nie przeżył. 14:20 DAWNE ŚWIATY - ODC. 1/8 EGIPT, KOLEBKA CYWILIZACJI (EGYPT, MOTHER OD THE WORLD) Film dokumentalny, 51 min, Francja, 2007 Jeśli istnieje kraj, który tak wiele zawdzięcza wodzie jest nim niewątpliwie Egipt. Od tysiącleci Nil pozostaje hojny dla ludów, które się nad nim osiedliły. Ta rzeka to prawdziwy żywiciel Podwójnego Kraju, Dolnego i Górnego Egiptu. I jest łącznikiem między Afryką a Morzem Śródziemnym. To tutaj w Starożytności rozkwitła wspaniała cywilizacja. Cywilizacja faraońska w najwyższym stopniu poruszyła wyobraźnię współczesnego człowieka i nadal go fascynuje. Tymczasem to inne kultury i religie istniejące na tych ziemiach ukształtowały obecną tożsamość Egiptu. Zadziwiające, że mimo wielu cezur historię Egiptu cechuje autentyczna ciągłość. Kair, największa metropolia Afryki tętniąca życiem niczym wielki rój, nosi liczne ślady świetlanej przeszłości. Mieszają się tu liczne kultury: faraońska, rzymska, bizantyjska, arabska, turecka i europejska. Egipt to kraj nie tylko różnorodnych zabytków, ale i wielu postaw. Od tradycji przodków, po nieodwracalne dążenie do nowoczesności. Jakże różnorodny jest ten kraj! Stał się miejscem spotkania kultur afrykańskich, arabskiej i zachodniej. Państwo jest niepodległe, a jego społeczeństwo - wielobarwne. Współistnieją tu różne społeczności kulturowe i religijne. Kim są dzisiejsi Egipcjanie? Czy na pewno są potomkami faraonów? Jedno jest pewne. Żaden z licznych najazdów na Egipt nie był na tyle znaczący, by w całości wyrugować tych, którzy żyli tu wcześniej. 15:25 WOJNA ŚWIATÓW (WAR OF THE WORLDS) Film dokumentalny, 52 min, USA, 2018 Reżyseria: Josh Seftel Scenariusz: Braian Funck Wieczorem, 30 października 1938 roku, miliony osób w Stanach Zjednoczonych, jak w każdą, spokojną niedzielę, słuchały radia. Ten spokój był jednak pozorny. Przedłużający się Wielki Kryzys i groźba wojny, wisząca nad Europą, wprowadzały uzasadnione napięcie. O 20:15 w radiu podano komunikat o lądowaniu Marsjan w New Jersey, co wpędziło w panikę prawie wszystkich mieszkańców Stanów Zjednoczonych. Ludzie w popłochu uciekali z domów. Kilka osób zmarło na atak serca. Nadanie fikcyjnego słuchowiska radiowego, zrealizowanego według książki Herberta George ' a Wellesa pt. "Wojna światów", spowodowało największą zbiorową histerię w historii USA. Dziennikarze stacji PBS analizują, co było przyczyną tego zamieszania. - Czy była to m. in. fascynacja Amerykanów życiem na Marsie?. Zastanawiają się nad rolą radia jako nowego medium o potężnym wpływie. Przybliżają też osobę Orsona Wellesa, pomysłowego i dowcipnego młodego reżysera tego słuchowiska. 16:25 POWSTANIE WARSZAWSKIE DZIEŃ PO DNIU - ODC. 36 Reportaż, 6 min, Polska, 2017 Scenariusz: Bartłomiej Grudnik Bohater odcinka: Andrzej Danysz. 16:40 HISTORIA POLSKI - RZĄD POLSKI 1939 - 1945 - RZĄD POLSKI 1939 - 1945 CZ. 3 W MATNI Film dokumentalny, 56 min, Polska, 1998 Reżyseria: Marek Drążewski Zdjęcia: Roman Dębski Konferencja w Jałcie. Postawa Jedności Narodowej wobec ustaleń jałtańskich. Aresztowanie i proces 16 przywódców Polski Podziemnej. Powstanie Organizacji Narodów Zjednoczonych. Kapitulacja Nimiec. Powołanie Rządu Jedności Narodowej. Orędzie prezydenta Władysława Raczkiewicza. Cofnięcie uznania dla rządu na wychodźstwie. 19:05 STULECIE WINNYCH - ODC. 5 Serial historyczno-obyczajowy, 43 min, Polska, 2018 Reżyseria: Piotr Trzaskalski Scenariusz: Katarzyna Terechowicz, Małgorzata Retei, Piotr Trzaskalski Muzyka: Wojciech Lemański Aktorzy: Kinga Preis, Jan Wieczorkowski, Roman Gancarczyk, Barbara Wypych, Adam Ferency, Karolina Tomaszewska, Katarzyna Kwiatkowska, Arkadiusz Janiczek, Witold Dębicki, Olaf Lubaszenko, Iwona Bielska, Katarzyna Wajda, Krzysztof Kwiatkowski, Zuzanna Lit, Klemenryna Karnkowska Rodzina Winnych cieszy się z powrotu Antoniego. Bronia ma nadzieję, że już niebawem do ojca dołączą Roman i Kajetan. W Europie szaleje hiszpanka, śmiertelna grypa nie oszczędza rodziny Winnych. Stanisław dowiaduje się od Ignacego o ciąży Władzi. Bronia zaczyna służbę u Stanisława Lilpopa. Dziedzic Podkowy Leśnej wkrótce poznaje Anię i obdarza dziewczynkę wielką sympatią. Do Brwinowa docierają wieści o Bitwie Warszawskiej i wygranej Wojska Polskiego pod wodzą Piłsudskiego. Pod dom Winnych podjeżdża wojskowy samochód. Bronia jest przekonana, że to jej synowie powrócili z wojny. 20:00 PIERWSI AMERYKANIE: NAIA (FIRST FACE OF AMERICA) Film dokumentalny, 52 min, USA, 2018 Reżyseria: Graham Townsley Scenariusz: Graham Townsley Wykonawcy: Jan Wilkans Pewnego niefortunnego dnia 13 tysięcy lat temu, drobna, niedożywiona nastolatka wpadła do głębokiej na 100 stóp studni w jaskini na półwyspie Jukatan w Meksyku. Kiedy poziom morza podniósł się, jaskinia została zalana i odcięta od świata zewnętrznego. Aż do dziś. Grupa nurków natknęła się na prawie kompletny i doskonale zachowany szkielet dziewczyny. Leżał w pobliżu skamielin bestii epoki lodowcowej gigantycznych leniwców i tygrysów szablozębnych. Producenci filmu zabierają widzów na ciekawą, ale i ryzykowną, podwodną wyprawę. Jej celem jest wydobycie kości dziewczyny i rozwiązanie jednej z najbardziej kontrowersyjnych zagadek nauki pochodzenia pierwszych Amerykanów. Szczegółowe badania ujawniły, że to jeden z najstarszych szkieletów odkrytych w Ameryce. Autorzy filmu odwiedzają olśniewające meksykańskie jaskinie, eksplorują dziewicze tereny Jukatanu oraz przeprowadzają badania w najnowocześniejszych laboratoriach genetycznych i medycyny sadowej, aby odkryć fakty, które mogą rzucić nowe światło na historię zapomnianych pierwszych mieszkańców Ameryki. Spróbują odpowiedzieć na pytania: w jakim celu dziewczyna zeszła do tak głębokiej jaskini, skąd pochodził jej lud i dlaczego jej wygląd różni się tak znacznie od wyglądu dzisiejszych rdzennych Amerykanów. 21:05 HAWR POD BOMBAMI ALIANTÓW (1944 LE HAVRE SOUS LES BOMBES ALLIEES) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2016 Reżyseria: Emmanuel Amara Scenariusz: Emmanuel Amara Rankiem 12 września 1944 roku Hawr obudził się oszołomiony. Centrum miasta zostało zasypane brytyjskimi bombami, a prawie 2000 cywilów straciło życie. Bombardowanie Hawru było najniebezpieczniejsze i najbardziej niszczycielskie, jakiego Francja kiedykolwiek doznała. Jest to również bardzo tajemnicze i niezrozumiałe, ponieważ odnosi się wrażenie, że nie niemieckie wojska były celem bomb. Co więcej, forteca, w której zostali okopani, została ostatecznie podbita "ziemskim" podbojem. Dlaczego więc "alianci" zbombardowali miasto, do którego przybyli, by je wyzwolić? Dlaczego cywile nie zostali ewakuowani? 22:05 SPÓR O HISTORIĘ - WRZESIEŃ 1939 - CZY MOŻNA BYŁO UNIKNĄĆ KLĘSKI? Dysk./wywiad/debata, 30 min, Polska, 2011 Scenariusz: Tomek Dąbrowski Wykonawcy: Maciej Zakrocki (prowadzący) W sierpniu 1939 roku Hitler powiedział: nawet gdyby wojna miała wybuchnąć na zachodzie, zniszczenie Polski jest naszym pierwszorzędnym zadaniem. We wrześniu przeciwko Polsce Niemcy wystawili 1, 6 miliona żołnierzy, prawie 2 000 czołgów i 1 300 samolotów. Polacy zmobilizowali półtora miliona żołnierzy, dysponowali 800 przestarzałymi czołgami i 400 samolotami. Jednak Wojsko Polskie na pewno nie było słabe. W 1939 roku polska armia była szóstą co do wielkości w Europie i ósmą na świecie. Polscy wojskowi zdawali sobie jednak sprawę, że nie są w stanie powstrzymać samotnie Niemców. Dlatego liczyli na swoich sojuszników z Francji i Wielkiej Brytanii. 3 września nasi sojusznicy wypowiedzieli Niemcom wojnę. Jednak już kilka dni później oba kraje zdecydowały, że nie uderzą na Niemcy. 17 września Związek Sowiecki dokonał agresji przeciwko Rzeczpospolitej. Klęska stała się nieunikniona. Czy tak musiało się stać? Czy Polska mogła uniknąć klęski? Czy aby uniknąć losu pierwszej ofiary śmiertelnego uderzenia Niemiec w sytuacji, gdy Polska nie było jeszcze gotowa do wojny, nie należało ustąpić Niemcom i zgodzić się na oddanie Gdańska i autostradę? Sojusz z Francją i Anglią był sojuszem mało skutecznym. Hans von Hervarth, już 24 sierpnia przekazał tekst tajnego protokołu Charlesowi Bohlenowi, pracownikowi ambasady amerykańskiej w Moskwie. Oznacza to, że Amerykanie od razu, a Francuzi i Anglicy w ciągu najwyżej dwóch dni o wszystkim wiedzieli. Ale Polski nie ostrzegli. Czy tak postępują sojusznicy? Czy możliwe były inne sojusze? O tym dyskutować będą: prof. Czesław Grzelak, Uniwersytet Humanistyczno - Przyrodniczy im. Jana Kochanowskiego w Kielcach; dr hab. Leszek Moczulski, Uniwersytet Warszawski; dr Bartłomiej Bydoń, Wojskowe Biuro Badań Historycznych Wojskowego Centrum Edukacji Obywatelskiej 22:45 SZEROKIE TORY - JEDEN DZIEŃ Z ŻYCIA WLAŚCICIELA BIURA PODRÓŻY W UZBEKISTANIE Reportaż, 24 min, Polska, 2001 Scenariusz: Barbara Włodarczyk Zdjęcia: Wiktor Politow W tym wydaniu spotkanie z Gieorgijem - właścicielem biura podróży w Uzbekistanie, który pochodzi z Gruzji, a mieszka w Taszkiencie - stolicy Uzbekistanu. Życie w tym azjatyckim i muzułmańskim kraju nie przystaje do europejskich miar. Od rozpadu Związku Radzieckiego Uzbekistanem rządzi prezydent, który wymaga od obywateli bezwzględnego posłuszeństwa. W Uzbekistanie nie ma opozycji, a o władzach mówi się tylko dobrze lub wcale. 23:20 SŁYNNE JEDNOSTKI SPECJALNE - ŚWIĘTY ZASTĘP Z TEB. ODC. 1/10 (ANCIENT ASSASSINS) Film dokumentalny, 43 min, Wielka Brytania, 2017 Reżyseria: Chris Lethbridge Wykonawcy: Janusz Szydłowski Od wieków historia pełna jest opowieści o odważnych wojownikach i elitarnych jednostkach bojowych, które walczyły, aby chronić władców, pokonywać wrogie armie i ratować imperia. Seria ta opowiada o najbardziej zabójczych formacjach wojskowych w historii, od starożytnej Grecji po Japonię. Przy pomocy rekonstrukcji filmowych i wypowiedzi ekspertów przypomina ich misje i dzieje. Władcy zawsze potrzebowali elitarnych oddziałów bojowych; mężczyzn czy kobiet doskonale wyszkolonych, zręcznych w posługiwaniu się bronią, zdolnych do infiltracji szeregów wroga, a w razie konieczności do ich eliminacji. Każdy z odcinków serii poświęcony jest jednemu wojownikowi albo jednej wyspecjalizowanej grupie. Bada ich szczególne umiejętności, w jaki sposób się szkolili, jaki mieli cel, co dokładnie uczyniło z nich najbardziej przerażających morderców ich czasów i jak ich działania wpłynęły na współczesną taktykę wojenną. W cyklu będzie można znaleźć odpowiedź, między innymi, na pytania: jak buddyjska mniszka stała się wojowniczką Kung Fu, jak saksońskie siły bojowe ostatecznie pokonały wikingów, jak cygańscy najemnicy Vlada Palownika zatrzymali inwazję osmańską i jak holenderskie plemię doprowadziło do przejęcia Brytanii przez cesarza rzymskiego Klaudiusza. Ta oryginalna, pełna akcji i niesamowitych aktów seria, wciągnie wszystkich miłośników historii. 00:15 NARODZINY POLSKICH SKRZYDEŁ Film dokumentalny, 48 min, Polska, 2018 Reżyseria: Grzegorz Styła Scenariusz: Marek Szczepanek Zdjęcia: Maciej Mroziewski Swoistym przewodnikiem będzie album wydany w roku 1933 przez majora Mariana Romeykę pt. Ku czci poległych lotników. Jest to wyjątkowej jakości, także edytorskiej, praca dedykowana początkom wojsk lotnictwa polskiego, a jednocześnie księga pamięci lotników poległych w pierwszych latach niepodległości. Księga ta jest niejako podsumowaniem starań o budowę Pomnika Lotnika w Warszawie, łączy się z konkretnym miejscem i czasem. Film stanowi wędrówkę w czasie i przestrzeni po miejscach, gdzie w pierwszych trzech miesiącach polskiej niepodległości ogromnym wysiłkiem garstki ludzi stworzono podstawy samodzielnego i w miarę nowoczesnego rodzaju broni. Cała opowieść jest oparta na odniesieniach do miejsc i ludzi na szlaku kluczowych zdarzeń tego procesu historycznego. Odwiedzimy lotnisko Rakowice, gdzie są realizowane zdjęcia do wszystkich pozostałych części, opartych na zasobach Muzeum Lotnictwa Polskiego. Realizacja uwzględnia też takie miejsca, jak Hureczko pod Przemyślem, Lewandówka we Lwowie, Pole Mokotowskie w Warszawie, a także Poznań, lotnisko Ławica oraz Muzeum Czynu Powstańczego, 01:40 SENSACJE XX WIEKU - KUTRZEBA CZ. 2 Kameralne i studyjne (widowisko), 47 min, Polska, 2002 Reżyseria: Adek Drabiński Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Jan Tarczyński Zdjęcia: Adam Sikora Wykonawcy: Bogusław Wołoszański Niemieckie armie od północy i południa szły na Warszawę, spychając pobite i wykrwawione polskie wojska. Armia Poznań była pośrodku tych wielkich kleszczy. Nieatakowana przez Niemców zachowała pełnię sił. Mogła, jak proponował jej dowódca gen. Tadeusz Kutrzeba, uderzyć w bok niemieckiej 8. Armii. Jednakże marszałek Rydz - Śmigły odrzucił tę możliwość. Od 3 września 1939 roku zatem Armia Poznań, zgodnie z jego rozkazem, cofała się z Wielkopolski w stronę Warszawy, aby zająć pozycje obronne za Wisłą. Czas mijał. Marsz na Warszawę nie mógł być szybki. Wszystkie drogi zapełnili uchodźcy i części niezmobilizowanych oddziałów. Posuwanie się wojska utrudniał też nieład panujący na tyłach. Noce nie wystarczały do marszu, trzeba więc było iść dniami, narażając się na ataki niemieckiego lotnictwa. Tysiące ludzi uciekających przed ogniem wojny mieszało się z wojskiem, blokując i tak powolny marsz kolumn żołnierzy i konnych taborów. Niemiecka doktryna wojny błyskawicznej przewidziała wykorzystanie takiej sytuacji. Samoloty wroga bombardowały wsie i miasteczka, które nie miały strategicznego znaczenia, by w ten sposób zmusić ludzi do ucieczki. Potem atakowały bezbronny tłum. Płonące wozy, rozbite samochody hamowały ruch polskich wojsk. Generał Bortnowski stracił jedną trzecią swojej armii. Bardzo to przeżywał, ale chciał się bić. Gotów był przejść pod rozkazy gen. Kutrzeby, którego żołnierze, ciągle w odwrocie, szli już siódmy dzień i jeszcze nie widzieli wroga. Bez rozkazu naczelnego wodza Tadeusz Kutrzeba nic jednak nie mógł zrobić. Gdyby uderzył na skrzydło niemieckiej 8. Armii, napotkałby tylko jedną niespodziewającą się ataku dywizję piechoty, rozciągniętą na przestrzeni 25 kilometrów. W dodatku przewaga liczebna byłaby po polskiej stronie. Tadeusz Kutrzeba niecierpliwie czekał na zgodę marszałka. Wreszcie połączył się ze sztabem. Do telefonu podszedł szef sztabu, gen. Stachiewicz, który właśnie przygotowywał się, by opuścić Warszawę i wyruszyć do Brześcia, śladem marszałka Rydza - Śmigłego. Kutrzeba spytał, czy ma uderzyć w kierunku Ozorkowa i czy może współdziałać z nim armią Pomorze gen. Władysława Bortnowskiego. Szef sztabu nie mógł sam podjąć decyzji w tej sprawie. Czas naglił. W końcu Stachiewicz wyraził wstępną zgodę, miał jednak jeszcze przysłać potwierdzenie, że marszałek propozycję zaaprobował. Kutrzeba poprosił Stachiewicza, by przyjechał osobiście omówić plan wielkiego przedsięwzięcia, które mogło zmienić bieg kampanii wrześniowej. Nie udało się to. Następnego dnia, tj. 9 września, szef sztabu wyjechał z Warszawy do Brześcia. Nie przysłał też nikogo w swoim zastępstwie. 02:35 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - NA ROZSTAJNYCH DROGACH Magazyn, 22 min, Polska, 2014 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki 1. Na rozstajnych drogach Ci, którzy próbują wsłuchiwać się w pozornie wymilkłą historyczną głębię, ciągle słyszą żołnierski śpiew, drżenie kawaleryjskich koni i tupot podkutych butów. Ciągle niepokonani, nocnymi drogami polskiego września suną ku ostatniej bitwie z zapomnieniem. Bataliony i pułki, a w kolejnych pokoleniach dołączają do nich młodzi ludzie, świadomi naszego długu wobec bezimiennych bohaterów. Dziś trafiliśmy do miejscowości Maków pod Radomiem. Z pomocą georadaru spróbujemy odnaleźć pochówek żołnierza z 1939 roku. 2. Wielka tajemnica małej rzeczki Nie ma w Polsce bajorka lub rzeczki, w której lokalna opowieść nie topiłaby czołgu, ale któraś wreszcie z tych historii prawdziwa być musi. Stowarzyszenie Przyjaciół Związku Strzeleckiego z Radomia otrzymało sygnał, że w czasie prac budowlanych w pobliżu rzeki w miejscowości Mniszek natrafiono na fragmenty pojazdu pancernego. W poszukiwaniu tego pojazdu dokonamy odpowiednich pomiarów w terenie. 3. Pomysł z nasza rekomendacją Mamy ciekawą propozycję dla rekonstruktorów i pasjonatów broni. Zaprezentujemy bezpieczną i bardziej ekonomiczną alternatywę używania broni bez amunicji. 03:10 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - STALINGRAD CZ 1 Magazyn, 26 min, Polska, 1993 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykl popularyzujący wiedzę o historii II wojny światowej. Pierwsza część odcinka poświęconego klęsce niemieckiej pod Stalingradem. Program bogato ilustrowany archiwalnymi materiałami filmowymi.