TVP Historia Środa, 11.09.2019 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 11 WRZEŚNIA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1822 - Święte Oficjum zezwoliło na publikację dzieł Kopernika, Galileusza i innych uczonych; do tego czasu dzieła te znajdowały się na kościelnej liście ksiąg zakazanych; 1977 - pielgrzymka AK - owców na Jasną Górę; 1978 - w Londynie zamordowano bułgarskiego dysydenta Markowa; 2001 - ataki terrorystyczne na Nowy Jork i Waszyngton; 07:20 STULECIE WINNYCH - ODC. 8 Serial historyczny, 42 min, Polska, 2018 Reżyseria: Piotr Trzaskalski Scenariusz: Ariadna Lewańska, Małgorzata Retei Muzyka: Wojciech Lemański Aktorzy: Kinga Preis, Jan Wieczorkowski, Roman Gancarczyk, Weronika Humaj, Karolina Bacia, Katarzyna Kwiatkowska, Arkadiusz Janiczek, Olaf Lubaszenko, Andrzej Mastalerz, Anna Grycewicz, Sandra Drzymalska, Patryk Szwichtenberg, Tomasz Włosok, Katarzyna Mikiewicz, Jakub Sasak Ania i Mania szykują się do matury. Po egzaminach Mania jest zdecydowana wrócić do Brwinowa, Anię bardziej niż stabilizacja, pociąga dalsza edukacja. Ty zawsze byłaś ta zdolniejsza, więcej chciałaś, mówi jej w szczerej rozmowie Mania. - Zostaniesz w Warszawie, będziesz kimś. Ja chcę zostać tu, mieć dom, rodzinę, dzieci. Paweł po raz kolejny próbuje zawalczyć o Anię i wpłynąć na zmianę jej planów. Odwiedza ją w Warszawie, ale niewiele udaje mu się ugrać. Ania pilnie przygotowuje się do matury. Szybko zyskuje nowych mistrzów, których dorobek życiowy jej imponuje. W szkole poznaje Janusza Korczaka, w Instytucie Pedagogicznym, Marię Grzegorzewską. Nauka pochłania ją do tego stopnia, że mimo próśb Pawła, nie przyjeżdża na świąteczny festyn do Brwinowa. Tymczasem właśnie tam, po raz pierwszy publicznie swoje rysunki prezentuje Łucja. Jej uroda zachwyca Jaśka Winnego, a talent malarski porusza serce Tadeusza Wierusz - Kowalskiego, bogatego dyplomaty, właściciela pałacu w Brwinowie. Damian Winny oświadcza się Zosi, a rodzice młodych czym prędzej planują ślub. O swoim ślubie z Anią ciągle marzy Paweł, a o założeniu rodziny z nim marzy Mania. Ania, staje się ulubioną studentką Korczaka. Po jednym z wykładów dziewczyna zadaje swojemu wykładowcy trudne pytanie: Czy jeśli dwie bliskie sobie osoby kochają tego samego mężczyznę, to czy jedna, wybierając go, ma prawo zniszczyć szczęście tej drugiej? Odpowiedź Korczaka, który nie wie, dlaczego Ania pyta go o to, zaważy na losie całej trójki. 08:50 HISTORIA POLSKI - TOBRUK 1941 Film dokumentalny, 33 min, Polska, 2011 Reżyseria: Zbigniew Wawer Scenariusz: Zbigniew Wawer Zdjęcia: Marek Borzęcki, Tomasz Smyk Film opowiada o udziale polskiej Samodzielnej Brygady Strzelców Karpackich w obronie Tobruku, w Północnej Afryce w dniach 3 października - 26 listopada 1941 roku. Przybliża także dalsze działania SBSK w walkach pod Ghazallą i w Cyrenajce. Hasło "Tobruk" funkcjonuje dość powszechnie w świadomości Polaków, lecz szczegóły walk o Tobruk są raczej mało znane. Film pozwoli więc choć w części wypełnić tę lukę w pamięci historycznej społeczeństwa. Oś opowieści stanowią: komentarz autorski Zbigniewa Wawra, wypowiedzi kombatantów oraz ekspertów - historyków II wojny światowej. W komentarzu lektorskim zacytowane zostaną dokumenty brytyjskie, polskie i niemieckie z lat 1940 - 1941. Na warstwę wizyjną złożą się filmowe materiały archiwalne i fotografie z tamtego czasu ze zbiorów Instytutu Polskiego i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie, Telewizji Polskiej i prywatnego archiwum Zbigniewa Wawra. Użyta zostanie też grafika komputerowa, która ukaże pozycje wojska na kolejnych etapach walk, ruchy oddziałów, kierunki natarcia. Kolejno zostaną przedstawione: zajęcie Tobruku przez Włochy w latach 1911 - 1912, rozbudowa twierdzy w latach międzywojnia, kapitulacja Francji, obrona Tobruku przez Australijczyków, Brytyjczyków i Polaków - aż po jej odblokowanie, wreszcie ofensywa na Cyrenajce. 09:40 "SENSACJE XX WIEKU" - NAJWIĘKSZY WRÓG HITLERA (NAJWIĘKSZY WRÓG HITLERA) Dokument fabularyzowany, 43 min, Polska/Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Robert Wichrowski Scenariusz: Bogusław Wołszański Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Tomasz Lulek, Piotr Głowacki, Przemysław Stippa Czy to możliwe, że jeden z najbardziej zaufanych ludzi Hitlera, Heinrich Himmler, mógłby odważyć się zorganizować zamach na swojego wodza? Czy powszechnie znana historia pierwszego poważnego zamachu dokonanego przez stolarza Georga Elsera w listopadzie 1939 roku mogła wyglądać zupełnie inaczej niż wersja jaką znamy? Georg Elser, sympatyk Niemieckiej Partii Komunistycznej, miał w 1939 roku przeprowadzić zamach na Hitlera. Bomba podłożona przez niego w piwiarni Bürgerbräukeller w Monachium eksplodowała jednak już po wyjściu Hitlera, zabijając osiem osób. Co najdziwniejsze, Elser nie poniósł za to kary. W komfortowych warunkach doczekał końca wojny i został stracony dopiero w kwietniu 1945 roku. Przestaje to jednak dziwić, jeżeli przyjmiemy, że był narzędziem w rękach Heinricha Himmlera, szefa SS, policji i tajnych służb. Wiele na to wskazuje, choć Himmler był zbyt inteligentny, aby pozostawić jakiekolwiek dowody. Na tę wersję wydarzeń wskazują jednak wspomnienia Waltera Schellenberga, szefa hitlerowskich tajnych służb i Heinricha Müllera, szefa gestapo. Taki wniosek potwierdzają też zeznania Sigismunda Payne Besta, brytyjskiego agenta uprowadzonego przez SS w Venlo, osadzonego w obozie w Sachsenhausen, gdzie skontaktował się z Elserem. Tę tezę jeszcze mocniej uwiarygadniają wydarzenia z 1942 roku, gdy w rozmowie z Schellenbergiem Himmler zgodził się obalić Hitlera. W postać Georga Elsera wcieli się Piotr Głowacki. 10:35 PUŁKOWNIK DĄBEK. OBRONA GDYNI 1939 Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2009 Reżyseria: Bartosz Paduch Scenariusz: Bartosz Paduch Zdjęcia: Bartosz Bieniek Aktorzy: Bogdan Smagacki, Grzegorz Wolf, Michał Kowalski, Krzysztof Matuszewski, Dariusz Szymaniak, Jarosław Tyranski, Eugeniusz Kujawski, Cezary Rybiński, Robert Olech, Tomasz Podsiadły, Maciej Brzozka Film dokumentalny o historii bohaterskiej obrony Gdyni i Kępy Oksywskiej, dowodzonej przez pułkownika, który do końca pozostawał niezłomnym żołnierzem, wiernym swoim podkomendnym, który cenił wolną ojczyznę nad własne życie. Film bogaty w sceny fabularyzowane i rekonstrukcje walk przenosi nas w realia ciężkich starć na gdyńskiej Kępie Oksywskiej, pokazuje zmagania polskich żołnierzy z atakującymi w wielkiej przewadze wojskami niemieckimi i z własnymi słabościami. Bogata warstwa faktograficzna upamiętnia najważniejsze wydarzenia tamtych dni, nie pozwalając im popaść w zapomnienie. 12:10 WOJENNE DZIEWCZYNY S.I - ODC. 10 Serial wojenny, 43 min, Polska, 2016 Reżyseria: Michał Rogalski Scenariusz: Marek Kreutz Zdjęcia: Marian Prokop Muzyka: Bartosz Chajdecki Aktorzy: Vanessa Aleksander, Marta Mazurek, Aleksandra Pisula, Michał Czernecki, Danuta Stenka odc. 10 Dziewczyny szantażują Dietriecha i żądają współpracy z podziemiem. A on, nie mając wyjścia, zgadza się. Ewka decyduje, że przez jakiś czas zamieszkają razem w mieszkaniu pani Felicji. Dziewczyny spotykają Malinę, który prosi Ewkę o wyrobienie kenkart dla dwojga Żydów z getta. Nocą do kamienicy wpadają Niemcy. Przerażone Ewka i Marysia w ostatniej chwili uciekają przewodem kanałowym. Stefan wyznaje miłość Irce. Ta jednak zdecydowanie odrzuca jego zaloty. Następnego dnia rano dziewczyny spotykają się u Dietricha, aby uzyskać obiecane kody do zaszyfrowanej wiadomości. Okazuje się jednak, że Dietrich, chcąc uniknąć skandalu, popełnił samobójstwo. Wymykają się z mieszkania, ale Marysia postanawia tam wrócić. Nadal udaje służącą, boi się, że jej nagłe zniknięcie może wzbudzić podejrzenia Niemców. Nie jest jednak bezpieczna. Okazuje się, że Dietrich zatrudnił ją jako gosposię, bo pracowała u Szczęsnych, czyli u narzeczonej Kamila, który jako szpieg od dawna jest poszukiwany przez Niemców. Chciał dowiedzieć się czegoś o Irce i Kamilu. Oficerowie Abwehry chcą ją znaleźć, zanim zrobi to gestapo, które tymczasem bezskutecznie poszukuje zaginionego bez wieści Kleima. Dom w Klarysewie przestał być bezpieczny, wszyscy muszą się wyprowadzić. Jedynie Matka Witka i Irki nie zgadza się na wyprowadzkę. Witek proponuje Ewce, aby zamieszkali razem, lecz spotyka się ze stanowczą odmową. Dziewczyny zamieszkują razem w konspiracyjnym mieszkaniu. 13:10 NIEWIDZIALNE MIASTA STAROŻYTNOŚCI - ODC. 1/3 (ANCIENT INVISIBLE CITIES) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2018 Reżyseria: Chris Granlund Trzyczęściowy film dokumentalny BBC Worldwide o najstarszych miastach świata. Historycy i archeolodzy badają najbardziej ukryte zakamarki i legendy, aby odnaleźć tajne przestrzenie i ukryte skarby. Kair, Ateny i Stambuł - trzy starożytne miasta, które ukształtowały ludzką cywilizację na przestrzeni wieków, każda z własną, unikalną historią. Ten serial oferuje świeże spojrzenie na te miasta. W każdym mieście zespół schodzi pod ulice i starożytne ruiny. Wyposażeni w zaawansowaną technologię, w tym skanery 3D, zdjęcia w wysokiej rozdzielczości i przełomową fotogrametrię lotniczą, ujawniają tajne przestrzenie. Nowy obraz wspaniałej, bizantyjskiej katedry w Hagia Sophia, tunele pod rzymskim hipodromem, labirynty wewnątrz Wielkiej Piramidy w Gizie, unikalny rzymski port na Nilu, Cytadela Saladyna, enigmatyczna struktura Egiptu Sfinks, podziemne akwedukty w Atenach, sekrety Akropolu. To jest starożytny świat, jakiego nigdy wcześniej nikt nie widział. 14:10 HONOR GENERAŁA Film dokumentalny, 53 min, Polska, 2007 Reżyseria: Joanna Pieciukiewicz Scenariusz: Joanna Pieciukiewicz Zdjęcia: Marcin Przylecki Muzyka: Marcin Czyżewski Wykonawcy: Stan Sosabowski, Edward Romancewicz Postać generała Stanisława Sosabowskiego jest bliższa Holendrom niż młodym Polakom. To Holendrzy przywrócili jemu i jego brygadzie honor. Ale wydarzyło się to dopiero u progu XXI wieku. W czasach powojennych był przez 5 dni w tygodniu prostym Stanem, szeregowym pracownikiem w fabryce, a tylko podczas weekendów w czasie spotkań kombatanckich zakładał mundur polskiego generała. Jakich działań było trzeba, by generałowi pośmiertnie przyznać holenderski Order Brązowego Lwa, by królowa Beatrix odznaczyła najwyższym holenderskim odznaczeniem wojennym - Orderem Wojskowym im. Króla Willema I sztandar jego brygady? O tym opowiada ten film. 15:20 HELIKOPTERY W AKCJI - ODC. 1/4 WIETNAM (ODC. 1/4) Film dokumentalny, 60 min, Wielka Brytania, 2008 Ta trzymająca w napięciu seria prezentuje śmiałe akcje ratunkowe przeprowadzone przez helikoptery podczas wojen w Wietnamie, na Falklandach, Afganistanie i Iraku. W jednym z odcinków pokażemy, jak podczas wojny wietnamskiej pilot przy pomocy wirników nośnych swojego helikoptera ściął w dżungli 12 - metrowe bambusy, żeby stworzyć miejsce do lądowania, tak by móc uratować stu ostrzeliwanych żołnierzy. W innym dramatyczną operację ratunkową na Falklandach, dzięki której uratowano członków brytyjskich sił specjalnych, których misja została sparaliżowana z powodu niskiej temperatury. 16:25 POWSTANIE WARSZAWSKIE DZIEŃ PO DNIU - ODC. 42 Reportaż, 6 min, Polska, 2017 Scenariusz: Bartłomiej Grudnik Bohater odcinka: Stanisław Likiernik. 16:40 HISTORIA POLSKI - RZECZPOSPOLITA NIEZŁOMNYCH Film dokumentalny, 22 min, Polska, 2014 Reżyseria: Rafał Geremek Scenariusz: Marek Stremecki, Rafał Geremek Film dokumentalny opowiada o rządzie polskim na emigracji w latach 1945 - 1990. Film traktuje o fenomenie, jakim był ów rząd bez terytorium. Opowiadamy o ambicjach, osiągnięciach, ale i niesnaskach wśród polskich elit, jakie znalazły się na Wyspach Brytyjskich. Głównymi narratorami są prof. Andrzej Friszke i prof. Rafał Habielski, dodatkowo prezentujemy zapisy archiwalne rozmów z dawnymi prezydentami: Kazimierzem Sabatem i Ryszardem Kaczorowskim, a także pracownikami tzw. zamku, czyli budynku, który był siedzibą rządu i prezydenta: adiutantem Bohdanem Wendorffem i ministrem skarbu Jerzym Ostoją - Koźniewskim. W filmie wypowiada się Anna Maria Anders, córka generała. Zobaczymy również filmowe ujęcia polskich emigracyjnych władz z lat 40. , 50. i 60. 17:10 PONARY Film dokumentalny, 30 min, Polska, 2008 Reżyseria: Grzegorz Górny Scenariusz: Grzegorz Górny Zdjęcia: Jarosław Mytych Film dokumentalny poświęcony największej masakrze ludności cywilnej na Kresach Wschodnich II Rzeczpospolitej, czyli ludobójstwu, do którego doszło między lipcem 1941 a lipcem 1944 roku w Ponarach pod Wilnem. O tej zbrodni opowiadają zarówno historycy, jak i świadkowie tamtych wydarzeń oraz potomkowie pomordowanych. Na podstawie zapisków polskiego dziennikarza udało się odtworzyć wiele szczegółów zdarzeń, jakie miały miejsce w Ponarach między lipcem 1941 a lipcem 1944 roku. Oblicza się, że litewscy szaulisi wymordowali tam ponad 100 tysięcy osób. Większość z nich stanowili obywatele polscy pochodzenia żydowskiego, przetransportowani z getta wileńskiego oraz innych miejscowości Wileńszczyzny. Najprawdopodobniej uśmiercono ich ok. 80 tysięcy. W ponarskim lesie znalazła swój kres wielowiekowa historia żydowskiej diaspory miasta zwanego przez wyznawców judaizmu Jerozolimą Lituanii. W Ponarach zgładzono również warstwę przywódczą społeczności polskiej w Wilnie, przedstawicieli elit, profesorów uniwersytetu, naukowców, żołnierzy AK, księży, studentów. Zginęła większość działaczy młodzieżowej organizacji konspiracyjnej Związek Wolnych Polaków. Według różnych szacunków zastrzelonych Polaków mogło być od 12 do 20 tysięcy. Eksterminacja objęła też Cyganów i rosyjskich starowierców. Wśród ofiar znaleźli się również jeńcy sowieccy i litewscy komuniści. 19:10 STULECIE WINNYCH - ODC. 9 Serial historyczny, 43 min, Polska, 2018 Reżyseria: Piotr Trzaskalski Scenariusz: Ariadna Lewańska, Małgorzata Retei Muzyka: Wojciech Lemański Aktorzy: Kinga Preis, Jan Wieczorkowski, Roman Gancarczyk, Weronika Humaj, Karolina Bacia, Katarzyna Kwiatkowska, Arkadiusz Janiczek, Olaf Lubaszenko, Andrzej Mastalerz, Anna Grycewicz, Sandra Drzymalska, Patryk Szwichtenberg, Tomasz Włosok, Jakub Sasak, Maria Sobocińska Jest sierpień 1932 rok. Na weselu Mani i Pawła bawią się wszyscy Winni i przyjaciele rodziny. Jedynie Ania jest smutna. Wiem, że ci jest ciężko - mówi do wnuczki Antoni. Ale, zobaczysz, innego spotkasz - dodaje zdziwionej jego przenikliwością Ani. Po weselu Ania wyjeżdża na studia do Warszawy. Podczas wizyt w domu unika spotkań z siostrą i szwagrem. W pałacu Wieruszów trwa generalny remont. Jasiek sprawdza się tam jako elektryk. Ma nadzieję, że Łucja spojrzy na niego łaskawym okiem. Tymczasem panience marzy się europejski wystrój domu. Na życzenie córki Wierusz sprowadza do pałacu włoskiego stolarza, Guido. Wieruszowa uważa to za fanaberię pasierbicy. W kraju kryzys, a ty nasze pieniądze wydajesz na zbytki. Każe mężowi wybierać między sobą i tą przybłędą. Włoski stolarz cierpi z powodu polskiego jedzenia i nie ma siły pracować. Co wy tam jecie w tych Włoszech - pyta Bronia, która zostaje na ratunek sprowadzona przez Wierusza do pałacowej kuchni. Szybko znajduje z Guido wspólny język. Tymczasem małżeństwo Mani i Pawła nie układa się dobrze. Paweł jest obojętny na uroki żony, unika bliskości. Wczoraj obudziłam się w środku nocy i jego nie było - zwierza się siostrze Mania. Ania czuje się winna za zachowanie Pawła. 22:35 PILECKI Dokument fabularyzowany, 80 min, Polska, 2015 Reżyseria: Mirosław Krzyszkowski Aktorzy: Marcin Kwaśny, Piotr Głowacki, Małgorzata Kowalska, Andrzej Pilecki Film "Pilecki" to polski fabularyzowany dokument w reżyserii Mirosława Krzyszkowskiego przedstawiający historię rotmistrza Witolda Pileckiego od czasów jego młodości, poprzez działania w czasie II wojny światowej, aż do uwięzienia i śmierci w maju 1948 roku. Syn Witolda Pileckiego opowiada o swoim ojcu - polskim bohaterze wojennym, który dobrowolnie trafił do obozu w Auschwitz. 00:35 "SENSACJE XX WIEKU" - NAJWIĘKSZY WRÓG HITLERA (NAJWIĘKSZY WRÓG HITLERA) Dokument fabularyzowany, 43 min, Polska/Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Robert Wichrowski Scenariusz: Bogusław Wołszański Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Tomasz Lulek, Piotr Głowacki, Przemysław Stippa Czy to możliwe, że jeden z najbardziej zaufanych ludzi Hitlera, Heinrich Himmler, mógłby odważyć się zorganizować zamach na swojego wodza? Czy powszechnie znana historia pierwszego poważnego zamachu dokonanego przez stolarza Georga Elsera w listopadzie 1939 roku mogła wyglądać zupełnie inaczej niż wersja jaką znamy? Georg Elser, sympatyk Niemieckiej Partii Komunistycznej, miał w 1939 roku przeprowadzić zamach na Hitlera. Bomba podłożona przez niego w piwiarni Bürgerbräukeller w Monachium eksplodowała jednak już po wyjściu Hitlera, zabijając osiem osób. Co najdziwniejsze, Elser nie poniósł za to kary. W komfortowych warunkach doczekał końca wojny i został stracony dopiero w kwietniu 1945 roku. Przestaje to jednak dziwić, jeżeli przyjmiemy, że był narzędziem w rękach Heinricha Himmlera, szefa SS, policji i tajnych służb. Wiele na to wskazuje, choć Himmler był zbyt inteligentny, aby pozostawić jakiekolwiek dowody. Na tę wersję wydarzeń wskazują jednak wspomnienia Waltera Schellenberga, szefa hitlerowskich tajnych służb i Heinricha Müllera, szefa gestapo. Taki wniosek potwierdzają też zeznania Sigismunda Payne Besta, brytyjskiego agenta uprowadzonego przez SS w Venlo, osadzonego w obozie w Sachsenhausen, gdzie skontaktował się z Elserem. Tę tezę jeszcze mocniej uwiarygadniają wydarzenia z 1942 roku, gdy w rozmowie z Schellenbergiem Himmler zgodził się obalić Hitlera. W postać Georga Elsera wcieli się Piotr Głowacki. 01:25 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - TO WZGÓRZE KRYJE SKARB Magazyn, 22 min, Polska, 2014 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki 1. To wzgórze kryje skarb Bilansując I wojnę światową można używać różnych kategorii. Nikomu jednak w czasie jej trwania nie przyszło do głowy, że późniejsi o wiek potomni będą rozważać wpisanie jednego z jej owoców na listę światowego dziedzictwa kultury. Rzecz idzie o cmentarze wojenne. Każdy z tych cmentarzy ma swój indywidualny charakter. Każdy to osobne dzieło sztuki. Pojawiają się na nich ludzie, pielęgnują groby, a o żołnierzach tamtej odległej wojny wspominają jak o kimś bliskim. Dziś odwiedzimy takie właśnie miejsce w Lichwinie, na ziemi tarnowskiej. To cmentarz wojenny nr 185 dawnej c.i k. armii Austro - Węgier, wzniesienie "Głowa Cukru" /Gródek/. 2. Kryptonim Heidenkraut Przez długi czas zajmowaliśmy się poligonem rakiet V położonym pod Mielcem. Tam do lipca 1944 r. próbowano te rakiety, wcześniej zbudowano cały kompleks baraków i dróg dojazdowych. Kolejny rozdział tej historii, gdy Niemcy musieli się spod Mielca wynieść, rozpoczął się właśnie w miejscu naszej wizyty, w Borach Tucholskich na terenie poligonu Heidenkraut, po polsku wrzos, który funkcjonował do stycznia 1945 r. Stąd wystrzelono prawie 300 rakiet V - 2. 02:00 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - DALEKO NA WSCHODZIE CZ. 1 Magazyn, 24 min, Polska, 1991 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Program publicystyczny poświęcony historii II wojny światowej. Bogusław Wołoszański przedstawia przyczyny przystąpienia Japonii do wojny oraz przybliża kulisy jej ekspansji militarnej.