TVP Historia Piątek, 27.09.2019 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 27 WRZEŚNIA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1605 - bitwa pod Kircholmem; 1939 - powołanie Służby Zwycięstwu Polski; 1959 - wizyta Chruszczowa w USA; 1991 - zmarł Stefan Kisielewski; 07:25 TAJEMNICA ENIGMY - ODC. 7/8 - W SIDŁACH ABWEHRY Serial wojenno - sensacyjny, 42 min, 8 odc. , Polska 1980 Reżyseria: Roman Wionczek Scenariusz: Stanisław Strumph - Wojtkiewicz Zdjęcia: Jacek Zygadło Muzyka: Andrzej Korzyński Aktorzy: Tadeusz Borowski, Piotr Fronczewski, Piotr Garlicki, Janusz Zakrzeński, Arkadiusz Bazak, Henryk Bista, Ewa Borowik, Halina Golanko, Zygmunt Kęstowicz, Andrzej Szczepkowski, Andrzej Lajborek, Tadeusz Pluciński, Ewa Żukowska, Tadeusz Szaniecki, Jerzy Kamas, Emil Karewicz, August Kowalczyk, Józef Para, Jacek Recknitz, Stanisław Zaczyk, Andrzej Mirecki, Grażyna Marzec, Jerzy Nowak, Sweryn Butrym, Andrzej Mrowiec, Jolanta Wołłejko, Marcel Novek, Józef Zacharewicz, Eugeniusz Kamiński, Jan Machulski, Krzysztof Kalczyński, Wojciech Duriasz, Andrzej Mrożewski Rok 1943. Hitlerowcy ponoszą klęskę pod Stalingradem, lecz Europa nadal w znacznej części pozostaje pod okupacją niemiecką. Inwigilowani przez funkcjonariuszy rządu Vichy kryptolodzy ewakuują się z "Cadiksu", mając nadzieję na powrót do Afryki Płn. Jednakże zarządzajacy akcją przerzutu płk Rivet postanawia nie czekać, aż dotrą na lotnisko w Istres. Cała ekipa jest w niebezpieczeństwie. W tej sytuacji Bertrand decyduje, że w małych grupach będą przedzierać się przez Pireneje, z zamiarem przedostania się do neutralnej Hiszpanii. W pobliżu granicy hiszpańskiej wskutek przypadkowej zdrady Langer wraz z częścią ekipy wpada w ręce płk. Hoegera. Rejewski i Zygalski natomiast, którzy przeprawiali się na własną rękę, po przejściu granicy hiszpańskiej zostają internowani w więzieniu w Lorinda. Dopiero po interwencji Anglików wychodzą na wolność. Bertrand unika aresztowania. Wraz z żoną tułają się po południowej Francji, szukając kontaktu z działającym na rzecz de Gaulle'a podziemiem. 08:45 HISTORIA POLSKI - TRZY DNI W PRZEDSIONKU PIEKŁA Film dokumentalny, 41 min, Polska, 2009 Reżyseria: Adam Sikorski Scenariusz: Adam Sikorski Zdjęcia: Tomasz Smyk Gdyby w historii można było stosować klasyfikację sportową, należałoby tę bitwę zaliczyć do pierwszej trójki bitew decydujących o przebiegu kampanii wrześniowej. Gdyby zsumować to, co o niej napisano i powiedziano, okaże się, że w pamięci społecznej jej po prostu nie ma. Epizody niepomiernie mniej znaczące doczekały się pięknej literatury, zdążyli przed Panem Bogiem dokumentaliści, a wokół tej bitwy niezrozumiała pustka. To w skali makro, a w skali lokalnej 1300 poległych nie ma nawet porządnego pomnika. Nie pasowała kompletnie ze swym niezwykłym heroizmem do obrazu września, jaki chciała trwale ukształtować peerelowska polityka historyczna. I niemal się udało. Dopiero w ubiegłym roku najmłodsze pokolenie mieszkańców tych okolic zapytało: Dlaczego? Dlaczego nie spłacamy każdego roku długu pamięci. Nie ma pomników, ba nawet prostych mapek i tablic informacyjnych dla turystów tłumnie odwiedzających Roztocze. Zorganizowano pierwszą tak modną dzisiaj rekonstrukcję, która podziałała jak zapalnik. Z dużą gorliwością i niejakim zawstydzeniem włączyli się do działań starsi, władze i instytucje. Można z ulgą powiedzieć - dokonało się. Doskonałym wsparciem dla tych działań byłby film dokumentalny pokazujący w miarę prosty sposób przebieg, bohaterów i militarne konsekwencje bitwy. Pod Tomaszowem, Ulowem, Zielonym i Rogoźnem dokonał się los dwóch polskich frontów wspartych na dwóch armiach: Kraków i Lublin. 09:45 SENSACJE XX WIEKU - POJEDYNEK W VENLO Kameralne i studyjne (widowisko), 50 min, Polska, 2004 Autor: Bogusław Wołoszański Reżyseria: Adek Drabiński Zdjęcia: Waldemar Szmidt Muzyka: Dariusz Żebrowski Aktorzy: Piotr Garlicki, Tomasz Dedek, Wojciech Wysocki, Marek Kalita, Jerzy Schejbal Opatrzność czuwała nad wodzem. Choć ładunek dynamitu z aż trzema, dla pewności, zapalnikami i dwoma mechanizmami zegarowymi eksplodował w ściśle wyznaczonym czasie, to jest 8 listopada 1939 o godzinie 21:20, zabijając sześciu i raniąc wielu towarzyszy partyjnych, w monachijskiej piwiarni "Buergerbraeukeller" Hitlera już nie było. Wbrew obyczajom, wcześniej niż zwykle opuścił siedzibę corocznego zjazdu nazistów. Szczęście uśmiechnęło się też do organów ścigania. Hans Georg Elser, stolarz z zawodu i komunista z przekonania, został schwytany tego samego dnia, wieczorem, podczas próby ucieczki do Szwajcarii. Podobno zachowywał się podejrzanie na przejściu granicznym. Nie sposób pojąć, dlaczego tak wytrawny i przezorny zamachowiec zamiast spokojnie wrócić do domu, usiłował opuścić Niemcy. Pytań jest więcej. Ktoś musiał pomagać Elserowi w składaniu tajnych wizyt w piwiarni. Ktoś musiał nie słyszeć - przez trzydzieści nocy z rzędu! - hałasu towarzyszącego drążeniu w filarze wnęki na bombę. Kto? Skąd u prostego stolarza imponująca wiedza pirotechniczna? I wreszcie dlaczego pojmany zbrodniarz nie stanął natychmiast pod murem ani nawet przed sądem? Został osadzony w Dachau, w którym przebywał przez kilka lat w dobrych, jak na obóz koncentracyjny, warunkach. Został zamordowany dopiero w kwietniu 1945 roku. Tego samego dnia stracono byłego szefa Abwehry, Wilhelma Canarisa, dzień później - bliskiego współpracownika admirała, Hansa Ostera. Ktoś zadbał o to, aby zwycięscy alianci nie poznali sekretów tajnych służb Trzeciej Rzeszy. W kolejnym odcinku "Sensacji XX wieku" Bogusław Wołoszański przedstawia zagadkowe, do dziś nie w pełni wyjaśnione kulisy zamachu na Hitlera dokonanego w listopadzie 1939 roku. Wojna z Polską już się skończyła, wojna z Zachodem - pomijając farsę "drole de guerre" - jeszcze się nie zaczęła. Trwały za to intensywne gry polityczne i dyplomatyczne, zmagania stronnictw i koterii, a także walki służb wywiadowczych. Nie tylko z przeciwnikami zza linii frontu. Niemiecka generalicja obawiała się przedwczesnego uderzenia na mocarstwa zachodnie. Z niepokojem patrzyła na rosnące wpływy SS. Wywiad wojskowy admirała Canarisa ostro konkurował z kierowanym przez Waltera Schellenberga wywiadem SS. Zamach monachijski i wydarzenia późniejsze, w tym nader łatwe schwytanie sprawcy, oraz porwanie przez Sicherheitsdienst w nadgranicznym holenderskim miasteczku Venlo dwóch wywiadowców brytyjskich, mogły być następstwem rywalizacji niemieckich tajnych służb - Abwehry i SS, jak też pokłosiem znacznie poważniejszego konfliktu w najwyższych kręgach kierowniczych Trzeciej Rzeszy. Czyżby Elser miał zabić nieobliczalnego Adolfa Hitlera, by nowy przywódca, rozsądny Heinrich Himmler, mógł szybko wynegocjować warunki pokoju z zachodnimi aliantami i pomaszerować na Wschód? 10:50 MIŁOŚĆ ŻĄDA OFIARY Film dokumentalny, 44 min, Polska, 1991 Reżyseria: Andrzej Brzozowski Film poświęcony żołnierzom uczestniczącym w bitwie o Anglię 12:15 WOJENNE DZIEWCZYNY S.II - ODC. 22 (SERIA II ODC. 9) Serial wojenny, 44 min, Polska, 2017 Reżyseria: Michał Rogalski Scenariusz: Marek Kreutz, Ewa Popiołek Muzyka: Bartosz Chajdecki Aktorzy: Aleksandra Pisula, Marta Mazurek, Vanessa Aleksander, Michał Czernecki, Józef Pawłowski, Tomasz Włosok, Katrin Buhring, Sebastian Jasnoch, Magdalena Czerwińska, Maria Dębska, Eryk Kulm, Danuta Stenka Doktor Andrzej jest codziennie przewożony na przesłuchania z Pawiaka do gestapo na Szucha. Katowany przez Dreslera nie zdradza Marysi ani podziemia. Aby dodać mu sił, kobieta przebiera się w mundurek Frania, który sprzedaje Niemcom czekoladę. Z kasetką na szyi udaje się na dziedziniec Szucha. Podchodzi do ciężarówki, która przywiozła osadzonych na Pawiaku. Wysiadający Andrzej rozpoznaje ją. Po chwili nadjeżdża Margarethe, która ją także rozpoznaje. Marysia szybko oddala się i ucieka. Niemka próbuje ją bezskutecznie dopaść. W tajnym lokalu Alfa informuje Kamila, iż kontrwywiad znalazł w mieszkaniu Powały teczkę personalną Stefana. Znaleziono też kopię zapytania, które skierował do komórki podziemia w Szczecinie. Major chciał wiedzieć coś więcej na temat ucieczki Stefana z oflagu. Między Ewką a Witkiem dochodzi do nieporozumień. Kobieta jest zazdrosna o Leokadię, po sprzeczce z Witkiem nocuje w mieszkaniu u Lesia. Marysia organizuje kupno broni dla getta. W akcji pomagają Ewka, Klarnet i Sławek. Broń i amunicję sprzedają im Włosi. Po transakcji nie udaje się uruchomić silnika furgonetki Sławka załadowanej bronią. Zauważają to przejeżdżający terenowym wozem niemieccy żołnierze. Oferują pomoc w odholowaniu furgonetki. Po rozmowie z matką, Witek z bukietem kwiatów udaje się do mieszkania Lesia, w którym nocuje Ewka. Podekscytowany myślami o kochanej dziewczynie wpada na niemiecki patrol, zostaje zatrzymany. 13:10 ŚWIAT Z LOTU PTAKA - ODC. 1. AMERYKA PÓŁNOCNA (EARTHFLIGHT) Film dokumentalny, 52 min, Wielka Brytania, 2012 Przez cztery lata filmowaliśmy ponad sto gatunków ptaków w czterdziestu krajach na sześciu kontynentach. Aby uchwycić obraz świata z lotu ptaka, filmowcy zastosowali nowoczesne techniki realizacji i sprzęt. Byli świadkami niezwykłych zachowań. Spojrzeli świeżym okiem na przepiękne spektakle natury. W czasie realizacji najważniejszą rolę odegrała jednak niezwykła więź między ludźmi i ptakami. Z ich pomocą mogliśmy wyruszyć w podróż szlakiem ptasich wędrówek. W opisywaniu wielkich ptasich wędrówek po wszystkich kontynentach świata wzięły udział setki zapaleńców i miłośników ptaków. Wspomagani przez nowoczesną technikę, ukazaliśmy życie ptaków w nowym ujęciu. Razem z ptakami odbyliśmy niezwykłą wędrówkę po całym świecie. Przez cztery lata filmowaliśmy ponad sto gatunków w czterdziestu krajach na sześciu kontynentach. By uchwycić obraz świata z lotu ptaka, filmowcy zastosowali nowoczesne techniki realizacji i najnowszy sprzęt. Byli świadkami niezwykłych zachowań, spojrzeli świeżym okiem na przepiękne spektakle natury. W czasie realizacji najważniejszą rolę odegrała jednak niezwykła więź między ludźmi i ptakami. Wiosna w środkowej Francji. Miłośnik ptaków Christian Moullec zamierza wychować własne stado gęsi. Przez pierwsze dwa lata życia te pisklęta mają uważać go za swoją matkę. Będą mu ufać i trzymać się blisko niego. To tzw. imprinting. Wiele osobników przechodzi ten proces już od chwili narodzin. Christian chce ze swojego mikrolotu sfilmować je, lecące szlakiem migracyjnym dzikich ptaków. Podjął się wielkiego zadania, które będzie trwało jeszcze długo po zakończeniu zdjęć do tego filmu. W opisywaniu wielkich ptasich wędrówek po wszystkich kontynentach świata wzięły udział setki zapaleńców i miłośników ptaków. Wspomagani przez nowoczesną technikę, ukazaliśmy życie ptaków w nowym ujęciu. Ekipy filmowe obserwowały i rejestrowały zachowania dzikich ptaków, o których wciąż wiele można się dowiedzieć. Odtąd na świat ptaków będziemy spoglądać innym okiem. Ta seria spełnia marzenia o umiejętności latania, a odcinek szósty pokaże, w jaki sposób została zrobiona. 14:15 JASKINIOWCY Z HIMALAJÓW (CAVE PEOPLE OF THE HIMALAYA) Film dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2011 Reżyseria: Liesl Clark Wysoko położone płaskowyże i góry to miejsca najpóźniej zasiedlone na ziemi. Rozrzedzone powietrze dokonuje spustoszenia wśród ludzi. Tylko niewielu jest w stanie przetrwać w takich warunkach. A gdyby tak spojrzeć w przeszłość, wówczas okaże, że jednak ludzie osiedlali się w tych miejscach. Potwierdziły to badania archeologiczne prowadzone w Himalajach w jaskiniach skalnych. W filmie towarzyszymy grupie archeologów i alpinistów, którym przewodzi dr Mark Aldenderfer specjalizujący się w poszukiwaniu i badaniu szkieletów dawno zmarłych ludzi. Jego ekipa prowadzi prace wykopaliskowe w Nepalu, w dawnym starożytnym królestwie Mustangu. Rzeka Kali Gandaki wyżłobiła tu szlak migracji przez Himalaje, łączący Chiny i Tybet z Indiami. Mustang leżał kiedyś na rozstajnych drogach, a rzeka była ważną arterią połączoną ze słynnym Jedwabnym Szlakiem, prowadzącym ze Wschodu na Zachód. Dr Aldenderfer ma nadzieję, że zbadanie, jak żyjący tu ludzie chowali zmarłych, pomoże ustalić, kim byli i skąd przybyli? Dotychczasowe badania potwierdziły, że w jaskiniach skalnych żyli przedstawiciele nieznanych kultur. Penetrując jaskinię grobową, badacze natrafili na szczątki zmarłych, umieszczone na drewnianych konstrukcjach, przy czym niektóre ciała przed złożeniem do grobu zostały pozbawione tkanek miękkich. Porównując sposoby pochówku, naukowcy doszli do wniosku, że być może są to początki istniejącej do dziś w Tybecie tradycji tzw. pochówków niebiańskich lub powietrznych, wedle których ciała zostawia się na żer sępom, które tu uważane są posłańców niebios, przenoszących duszę do nieba. 16:20 POWSTANIE WARSZAWSKIE DZIEŃ PO DNIU - ODC. 58 Reportaż, 6 min, Polska, 2017 Scenariusz: Bartłomiej Grudnik Bohaterka odcinka: Dżennet Połtorzycka Stampf’l. 16:30 HISTORIA POLSKI - POLSKIE PAŃSTWO PODZIEMNE 1939 - 1945 Film dokumentalny, 62 min, Polska, 2002 Reżyseria: Andrzej Sapija Scenariusz: Andrzej Sapija Zdjęcia: Henryk Janas Wykonawcy: Zofia Korobińska, Maria Staszewska, Kazimierz Łodziński, Władysław Bartoszewski Film dokumentalny "Polskie Państwo Podziemne" w odróżnieniu od innych produkcji filmowych poświęconych okresowi II wojny światowej skupia się nie tylko na działaniach wojennych, ale ma ambicję objęcia i opisania całości unikatowego w skali europejskiej zjawiska tamtego okresu, jakim w rzeczywistości okupowanej Polski lat 1939 - 45 były struktury cywilne, administracyjne, polityczne tworzące Polskie Państwo Podziemne (PPP). Mowa jest więc w tym filmie m. in. o strukturach administracyjno - politycznych Delegatury Rządu na Kraj, o tajnym nauczaniu, tajnej prasie i wydawnictwach, działaności Rady Pomocy Żydom "Żegota", podziemnym wymiarze sprawiedliwości i programie "działań przyszłościowych". O fenomenie Polskiego Państwa Podziemnego mówią świadkowie, uczestnicy tamtych wydarzeń, m. in. Maria Dmochowska, Maria Staszewska, Krystyna Grostal, Kazimierz Łodziński, Józef Garliński i Władysław Bartoszewski. W dyskusji uczestniczą także historycy, zarówno polscy, jak i zagraniczni: Andrzej Ajnenkiel, Janusz Tazbir, Norman Davies (Wielka Brytania) i Bernd Martin (Niemcy). 19:00 TAJEMNICA ENIGMY - ODC. 8/8 - SMAK ZWYCIĘSTWA Serial wojenno - sensacyjny, 42 min, 8 odc. , Polska 1980 Reżyseria: Roman Wionczek Scenariusz: Stanisław Strumph - Wojtkiewicz Zdjęcia: Jacek Zygadło Muzyka: Andrzej Korzyński Aktorzy: Tadeusz Borowski, Piotr Fronczewski, Piotr Garlicki, Janusz Zakrzeński, Arkadiusz Bazak, Henryk Bista, Ewa Borowik, Halina Golanko, Zygmunt Kęstowicz, Andrzej Szczepkowski, Andrzej Lajborek, Tadeusz Pluciński, Ewa Żukowska, Tadeusz Szaniecki, Jerzy Kamas, Emil Karewicz, August Kowalczyk, Józef Para, Jacek Recknitz, Stanisław Zaczyk, Andrzej Mirecki, Grażyna Marzec, Jerzy Nowak, Sweryn Butrym, Andrzej Mrowiec, Jolanta Wołłejko, Marcel Novek, Józef Zacharewicz, Eugeniusz Kamiński, Jan Machulski, Krzysztof Kalczyński, Wojciech Duriasz, Andrzej Mrożewski Po aresztowaniu jednego z podwładnych Bertrand wpada w ręce gestapo. Hoeger proponuje mu wspólne działanie przeciwko Anglikom. Pułkownik pozornie zgadza się, licząc, że w ten sposób wydostanie się na wolność. W tym czasie alianci przygotowują się już do inwazji w Normandii. Langer wraz ze swym zastępcą trafiają do oflagu, gdzie także otrzymują propozycję współpracy na rzecz Niemiec. Odmowa może mieć poważne konsekwencje, jednak ich postawa jest nieugięta. Pozostali z czołówki polskich kryptologów, Palluth i Fokczyński, dostają się do obozu koncentracyjnego w Sachsenhausen. Giną tam męczeńską śmiercią. Sekret "Enigmy" aż do końca wojny pozostaje Niemcom nieznany. Po kapitulacji Rzeszy dwaj ocalali kryptolodzy wraz z Langerem i Bertrandem znajdują się w Londynie. Stoją przed dylematem: "co dalej?". Bertrand ma najprostszą sytuację - wraca do Francji, gdzie wkrótce zostaje awansowany na generała. Zygalski i Langer postanawiają pozostać w Anglii, natomiast Rejewski, mimo prób Anglików zatrzymania go tam, chce wracać do kraju. 19:55 ASTRONOMIA NIEPODLEGŁA 100 LAT POLSKIEJ ASTRONOMII - ODC. 4/19 - CENTRUM ASTRONOMII UMK Film dokumentalny, 22 min, Polska, 2018 Reżyseria: Bogumił Radajewski Scenariusz: Maciej Mikołajewski, Bogumił Radajewski Zdjęcia: Tomasz Stelmach, Adam Rubaszewski Toruń to miasto, które słynie jako miejsce narodzin Mikołaja Kopernika. Trafimy tu na wiele pamiątek po wielkim astronomie. Najważniejsze świadectwo jego spuścizny znajdziemy jednak kilkanaście kilometrów poza miastem. To tu, w miejscowości Piwnice, znajduje się Centrum Astronomii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika. 20:25 MARZYCIELE - JÓZEF MEHOFFER Dysk./wywiad/debata, 25 min, Polska, 2019 Reżyseria: Sylwester Szefer Scenariusz: Sylwester Szefer Zdjęcia: Wojciech Kursa Muzyka: Krzysztof Suchodolski Wykonawcy: Piotr Legutko (prowadzący), Paweł Nowakowski Drogi Józefa Mehoffera od dzieciństwa krzyżowały się z drogami Stanisława Wyspiańskiego. Byli rówieśnikami, razem chodzili do tych samych szkół, uczyli się malarstwa u Jana Matejki w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych, podróżowali po Europie, w Paryżu mieli wspólną pracownię, razem tworzyli witraże w kościele Mariackim. Mehoffer był wszechstronny, zajmował się grafiką, malarstwem, tworzeniem witraży i polichromii. Uprawiał także grafikę użytkową, projektował książki, plakaty, banknoty. Jednym z ostatnich dzieł Józefa Mehoffera jest droga krzyżowa, która znajduje się w kaplicy Męki Pańskiej w Bazylice Franciszkanów w Krakowie. 22:00 W PÓŁ DO TRZECIEJ RP - ODC. 4 Reportaż, 23 min, Polska, 2019 Reżyseria: Agnieszka Krótka - Żmijewska Scenariusz: Dobrosław Rodziewicz, Andrzej Kaczmarczyk Wykonawcy: Dobrosław Rodziewicz (prowadzący), Andrzej Kaczmarczyk (prowadzący) Program poświęcony okresowi tzw. transformacji, czyli procesowi przekształcania PRL w III RP. W programie omówione zostaną wybrane wydarzenia i zjawiska z okresu między wyborami czerwcowymi roku 1989 a zdobyciem władzy przez obóz postkomunistyczny w demokratycznych wyborach roku 1993. Nie wiadomo dokładnie, kiedy Polska Ludowa przemieniła się w Trzecią Rzeczpospolitą, bo ten historyczny zwrot składał się z wielu przełomowych momentów. Jednym z takich momentów, po którym nie było już powrotu do tego, co było wcześniej, stało się tzw. urynkowienie cen żywności, co nastąpiło 1 sierpnia roku 1989. Trudno się dziwić, że przy takim stanie gospodarki, jak latem 1989 roku i przy takiej inflacji lud pracujący sięgnął po broń, do której legalny dostęp dopiero co odzyskał, czyli po strajk. W czasach, gdy problemu strajkowego nie dało się już rozwiązywać przy pomocy ZOMO, władze PRL w likwidacji, szukały innych rozwiązań. Jednym z nich był system różnych rekompensat za podwyżkicen oraz dodatków drożyźnianych. 22:35 SZEROKIE TORY - JEDEN DZIEŃ Z ŻYCIA PREZENTERÓW TELEWIZYJNYCH W MOSKWIE Reportaż, 25 min, Polska, 2000 Scenariusz: Barbara Włodarczyk Zdjęcia: Wiktor Politow W tym wydaniu reportaż o rosyjskiej telewizji i młodym pokoleniu dziennikarzy. Bohaterem audycji jest Aleksiej Kosulnikow - redaktor naczelny jednego z najbardziej popularnych programów publicystycznych w Rosji "Wzgliad". Cykl ten ukazuje się na antenie publicznej ORT, która obejmuje zasięgiem całą rosyjską federację. Program Aleksieja Kosulnikowa co tydzień ogląda dwadzieścia milionów widzów w jedenastu strefach czasowych. Reportaż ukazuje status dziennikarza i rolę telewizji w Rosji. 00:45 SENSACJE XX WIEKU - POJEDYNEK W VENLO Kameralne i studyjne (widowisko), 50 min, Polska, 2004 Autor: Bogusław Wołoszański Reżyseria: Adek Drabiński Zdjęcia: Waldemar Szmidt Muzyka: Dariusz Żebrowski Aktorzy: Piotr Garlicki, Tomasz Dedek, Wojciech Wysocki, Marek Kalita, Jerzy Schejbal Opatrzność czuwała nad wodzem. Choć ładunek dynamitu z aż trzema, dla pewności, zapalnikami i dwoma mechanizmami zegarowymi eksplodował w ściśle wyznaczonym czasie, to jest 8 listopada 1939 o godzinie 21:20, zabijając sześciu i raniąc wielu towarzyszy partyjnych, w monachijskiej piwiarni "Buergerbraeukeller" Hitlera już nie było. Wbrew obyczajom, wcześniej niż zwykle opuścił siedzibę corocznego zjazdu nazistów. Szczęście uśmiechnęło się też do organów ścigania. Hans Georg Elser, stolarz z zawodu i komunista z przekonania, został schwytany tego samego dnia, wieczorem, podczas próby ucieczki do Szwajcarii. Podobno zachowywał się podejrzanie na przejściu granicznym. Nie sposób pojąć, dlaczego tak wytrawny i przezorny zamachowiec zamiast spokojnie wrócić do domu, usiłował opuścić Niemcy. Pytań jest więcej. Ktoś musiał pomagać Elserowi w składaniu tajnych wizyt w piwiarni. Ktoś musiał nie słyszeć - przez trzydzieści nocy z rzędu! - hałasu towarzyszącego drążeniu w filarze wnęki na bombę. Kto? Skąd u prostego stolarza imponująca wiedza pirotechniczna? I wreszcie dlaczego pojmany zbrodniarz nie stanął natychmiast pod murem ani nawet przed sądem? Został osadzony w Dachau, w którym przebywał przez kilka lat w dobrych, jak na obóz koncentracyjny, warunkach. Został zamordowany dopiero w kwietniu 1945 roku. Tego samego dnia stracono byłego szefa Abwehry, Wilhelma Canarisa, dzień później - bliskiego współpracownika admirała, Hansa Ostera. Ktoś zadbał o to, aby zwycięscy alianci nie poznali sekretów tajnych służb Trzeciej Rzeszy. W kolejnym odcinku "Sensacji XX wieku" Bogusław Wołoszański przedstawia zagadkowe, do dziś nie w pełni wyjaśnione kulisy zamachu na Hitlera dokonanego w listopadzie 1939 roku. Wojna z Polską już się skończyła, wojna z Zachodem - pomijając farsę "drole de guerre" - jeszcze się nie zaczęła. Trwały za to intensywne gry polityczne i dyplomatyczne, zmagania stronnictw i koterii, a także walki służb wywiadowczych. Nie tylko z przeciwnikami zza linii frontu. Niemiecka generalicja obawiała się przedwczesnego uderzenia na mocarstwa zachodnie. Z niepokojem patrzyła na rosnące wpływy SS. Wywiad wojskowy admirała Canarisa ostro konkurował z kierowanym przez Waltera Schellenberga wywiadem SS. Zamach monachijski i wydarzenia późniejsze, w tym nader łatwe schwytanie sprawcy, oraz porwanie przez Sicherheitsdienst w nadgranicznym holenderskim miasteczku Venlo dwóch wywiadowców brytyjskich, mogły być następstwem rywalizacji niemieckich tajnych służb - Abwehry i SS, jak też pokłosiem znacznie poważniejszego konfliktu w najwyższych kręgach kierowniczych Trzeciej Rzeszy. Czyżby Elser miał zabić nieobliczalnego Adolfa Hitlera, by nowy przywódca, rozsądny Heinrich Himmler, mógł szybko wynegocjować warunki pokoju z zachodnimi aliantami i pomaszerować na Wschód? 02:20 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - M - MAGINOTA LINIA Magazyn, 22 min, Polska, 1991 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Program dokumentalny poświęcony kompleksowi podziemnych fortyfikacji o nazwie Four - a - Chaux, wybudowanych na linii Maginota pochodzącej z okresu międzywojennego.