TVP Historia Poniedziałek, 07.10.2019 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 7 PAŹDZIERNIKA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1849 - zmarł amerykański pisarz Edgar Allan Poe; 1912 - Janusz Korczak otworzył Dom Sierot przy ul. Krochmalnej w Warszawie; 1949 - powstała NRD; 07:20 WSZYSTKIE PIENIĄDZE ŚWIATA - ODC. 1/4 Serial obyczajowy, 56 min, Polska 1999 Reżyseria: Andrzej Kotkowski Zdjęcia: Włodzimierz Głodek Muzyka: Michał Lorenc Aktorzy: Maciek Stuhr, Radek Elis, Joanna Benda, Agnieszka Pilaszewska, Ewa Wiśniewska i inni "Wszystkie pieniądze świata" to czteroodcinkowy serial, zrealizowany na podstawie powieści Anatola Potemkowskiego pod tym samym tytułem. Akcja cyklu rozgrywa się w latach 1939 - 44, a jej bohaterami są dwaj chłopcy, stojący na progu dorosłości. Tłem opowieści o ich młodzieńczych fascynacjach są wojenne losy Warszawy. Jesień 1939 roku. Dwóch siedemnastolatków wraca z wakacji do stolicy. Burek i Władek, zmęczeni długotrwałą, pieszą wędrówką, bez grosza przy duszy, zatrzymują ciężarówkę. Jej kierowca, niejaki Bolek, zgadza się zabrać wędrowców. Chłopcy jako zapaleni miłośnicy motoryzacji szybko znajdują wspólny język z Bolkiem, który pracuje w warsztacie samochodowym w pobliskim miasteczku. Mało tego, wkrótce ich niepospolite jak na młody wiek umiejętności sprawiają, że zostają zatrudnieni jako mechanicy samochodowi. Mieszkanie znajdują na poddaszu, u pani Kaweckiej. Nadchodzi zima. Pewnego dnia do sąsiedniego pokoju wprowadza się Rysia - trzydziestodwuletnia nauczycielka biologii. Wspólne troski i trudy wegetowania na wyziębionym poddaszu zbliżają chłopców do kobiety. 08:50 HISTORIA POLSKI - DZIEJE KULTURY POLSKIEJ - SŁOWIAŃSKI ŚWIT Film dokumentalny, 48 min, Polska, 1984 Reżyseria: Jan Jakub Kolski Scenariusz: Jan Jakub Kolski Zdjęcia: Piotr Lenar Dokument fabularyzowany przedstawiający pierwsze ślady obecności człowieka na ziemiach polskich: znaleziska w jaskiniach Ciemnej, Mamutowej i Obłazowej; osiedlanie się ludności pochodzenia celtyckiego na południu Polski; ślady obecności Hunów i Rzymian (Bursztynowy Szlak); kształtowanie się wspólnot plemiennych - ślady kultury łużyckiej i wielkopolskiej; przybliżenie pogańskich wierzeń Słowian; prześledzenie rodowodu Mieszka I na podstawie kronik Galla Anonima. Na temat najdawniejszej historii Polski wypowiadają się historycy: prof. Stanisław Urbańczyk, prof. Bogusław Gediga, Jerzy Szydłowski, Zenon Woźniak i Mirosław Pietrzak. 09:50 SENSACJE XX WIEKU - TAJEMNICA CICERO Kameralne i studyjne (widowisko), 49 min, Polska, 2003 Reżyseria: Adek Drabiński Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Andrzej Glacel Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Był październik 1943 roku. Niemcy przegrały dwie wielkie bitwy na froncie wschodnim. Losy wojny odwróciły się. Wielka Armia Czerwona zaczęła spychać na zachód Wermacht. W Wielkiej Brytanii alianci zachodni przygotowywali się do inwazji na kontynent, która miała nastąpić w połowie 1944 roku. Nie zapadła jednak decyzja, gdzie wyladują wojska alianckie. Dla Niemców poznanie miejsca inwazji miało cenę wygrania wojny. 12:00 BLISKO, CORAZ BLIŻEJ - ODC. 2 PRZYJADĘ NA ŚLUB. ROK 1870 Serial historyczny, 74 min, Polska, 1982 Reżyseria: Zbigniew Chmielewski Scenariusz: Albin Siekierski Zdjęcia: Jan Janczewski Muzyka: Piotr Marczewski Aktorzy: Franciszek Pieczka, Anna Ciepielewska, Tadeusz Madeja, Tadeusz Borowski, Sławomira Łozińska, Ewa Nijaki, Marian Dziędziel, Tomasz Lulek, Andrzej Baranowski, Mieczysław Całka, Leszek Świgoń, Urszula Gierbuszewska, Michał Chamera, Władysław Gluch Nadchodzi rok 1879. Wybucha wojna prusko - francuska. Trzej synowie starego Pasternika zostają zmobilizowani do armii niemieckiej. Są nimi: Jan, Paweł i Antoni. Wkrótce do domu docierają złe wiadomości - Paweł nie żyje, a Antoni zaginął bez wieści. Tymczasem do władzy w Prusach dochodzi Bismarck, który szybko zyskuje sobie opinię "żelaznego kanclerza". Jego twardej polityki doświadczają również śląscy Polacy. Władze pruskie likwidują naukę polskiego w szkołach gminnych. 13:30 TRĘDOWATA Melodramat, 91 min, Polska 1976 Reżyseria: Jerzy Hoffman Scenariusz: Stanisław Dygat Zdjęcia: Stanisław Loth Muzyka: Wojciech Kilar, Piotr Marczewski Aktorzy: Elżbieta Starostecka, Leszek Teleszyński, Jadwiga Barańska, Czesław Wołłejko, Lucyna Brusikiewicz, Irena Malkiewicz, Anna Dymna, Gabriela Kownacka, Mariusz Dmochowski, Piotr Fronczewski, Zbigniew Józefowicz, Janusz Bylczyński, Barbara Drapińska, Aleksander Gąssowski, Wiesława Kwaśniewska Trzecia ekranizacja wydanej w 1908 r. powieści Heleny Mniszkówny (do 1939 r. książka była wznawiana przeszło 20 razy). Tytuł "Trędowata" stał się w powszechnej świadomości symbolem kiczu, hasłem wywołującym charakterystyczne reakcje - miażdżące opinie krytyków i aplauz tzw. szerokiej publiczności. Z takim przyjęciem spotkały się obie przedwojenne adaptacje filmowe - niema z 1920 r. , w reżyserii Edwarda Puchalskiego i Józefa Węgrzyna, z Jadwigą Smosarską i Bolesławem Mierzejewskim, oraz dźwiękowa z 1936 r. , w reżyserii Juliusza Gardana, z Elżbietą Barszczewską i Franciszkiem Brodniewiczem w rolach nieszczęśliwych kochanków. Po wojnie powieść Mniszkówny, długo niewydawana, staje się mitem, na czarnym rynku za odbitki maszynopisowe płacono horrendalne sumy. Gdy wreszcie książkę w 1973 r. wznowiono, zniknęła z księgarni błyskawicznie, a jej adaptacje sceniczne zaczęły ratować budżet teatrów, które zdecydowały się wprowadzić na afisz tytuł niezawodnie przyciągający masową publiczność. Wreszcie z fenomenem "Trędowatej" zmierzył się twórca "Potopu". Już w czasie realizacji Jerzy Hoffman podkreślał, że nie chce robić pastiszu ani parodii, tylko zwyczajny melodramat, film całkiem serio o nieszczęśliwej miłości. Wykreślił z tekstu wiele wątków ubocznych, zredukował do minimum egzotyczną otoczkę "z życia wyższych sfer". Zrealizował kulturalny film w stylu retro, z pięknymi zdjęciami Stanisława Lotha (wnętrza pałacu w Łańcucie, powozy, parki i ogrody, m.in. w Książu) i dobrą muzyką Wojciecha Kilara. W pierwszoplanowych rolach wystąpili Elżbieta Starostecka (piękna, wrażliwa Stefcia Rudecka), Leszek Teleszyński (zabójczo przystojny ordynat Waldemar Michorowski), Czesław Wołłejko (bardzo prawdziwy w roli starego ordynata), Jadwiga Barańska (trochę z przymrużeniem oka zagrana baronowa Elzonowska), Irena Malkiewicz (godna księżna Podhorecka; w "Trędowatej z 1936 r. debiutowała rolą Melanii). Ordynat Michorowski poznaje guwernantkę swej kuzynki Luci. Zakochuje się w pannie Stefanii Rudeckiej, zdobywa jej wzajemność. Ich miłość bulwersuje arystokratyczne środowisko. Szlachetnie urodzone damy i wykwintni panowie podczas balu jednoznacznie dają odczuć ubogiej dziewczynie, że wśród nich zawsze będzie trędowata, a jej małżeństwo z panem na Głębowiczach byłoby niewybaczalnym mezaliansem. Zrozpaczona Stefcia biegnie w strugach ulewnego deszczu przez park. Wkrótce spełni się to, co jej przeznaczone. 16:15 SPÓR O HISTORIĘ - RABUNEK POLSKICH DZIECI PRZEZ NIEMCÓW Dysk./wywiad/debata, 27 min, Polska, 2018 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Wykonawcy: Tomasz Muller (prowadzący) W czasie II wojny światowej ponad 200 tysięcy polskich dzieci zostało odebranych rodzicom i wywiezionych do Niemiec w celu ich zniemczenia. Według kryteriów przygotowanych przez Urząd Rasy zostały one uznane za wartościowe rasowo i godne dostąpienia zaszczytu wzmocnienia niemieckiej rasy panów. Zdecydowana większość dzieci nigdy nie wróciła do swoich rodzin. Niemcy do dzisiaj nie odpowiedziały za tę zbrodnię. 16:45 HISTORIA POLSKI - KLEEBERG ODSZEDŁ... KLEBERCZYCY ZOSTALI Film dokumentalny, 53 min, Polska, 2007 Reżyseria: Mirosław Gronowski Scenariusz: Adam Sikorski Zdjęcia: Jacek Grzelak, Tomasz Smyk Tytuł oddaje pewien fenomen historyczno - społeczny. Oto trzecie już z kolei pokolenie przejmuje swego rodzaju sztafetę pamięci w najróżniejszych formach i z najróżniejszych powodów. Rodzinnych, środowiskowych, sentymentalnych. Żaden fragment kampanii wrześniowej, a być może i polskiej historii ostatniej wojny nie ma tak licznych i tak niezwykłych "strażników pamięci". Film ma dwie zasadnicze warstwy. Pierwszą warstwę "dziś" - cykl różnych działań, które pamięć o czynach SGO "Polesie" napełniają nowymi treściami i warstwę "wrzesień" szkicującą te szczególne epizody niezwykłej "kampanii po kampanii", które być może o tej wyjątkowości zadecydowały. Jest jeszcze trzecia pośrednia warstwa pokazująca, jak w czasach peerelu próbowano historię Kleeberga i jego żołnierzy zatrzeć, zakłamać, zmarginalizować i jak niezwykły i solidarny był opór przeciwko temu zarówno byłych podkomendnych gen. Kleeberga, jak i mieszkańców Podlasia. Film nie opowiada liniowo kampanii SGO, nie jest opowieścią biograficzną. Jest próbą analizy niezwykłego fenomenu zbiorowej pamięci, czasem wspartą pewnym oglądanym z dystansu "teatrem cieni", wszelakoż bez dialogów i nadmiernej teatralności, raczej sprowadzonego do czarno - białego zapisu reporterskiej kamery wojennego korespondenta. 17:55 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - NIGDY NIE SKŁADAMY BRONI Magazyn, 22 min, Polska, 2019 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Nigdy nie składamy broni. We wsi Grabie Nowe pod Wołominem szukaliśmy najpierw śladów katastrofy Karasia z 55. eskadry bombowej lekkiej. Później udało się odnaleźć szczątki jednego z trzech członków załogi. Wreszcie, zupełnie niedawno pojawiła się opowieść, z której wynikało, że w ostatnich minutach przed uderzeniem w ziemię od maszyny, w ogniu walki z Messerschmittami, oderwała się jakaś duża część. To wystarczyło, by od nowa zacząć poszukiwania. Bieszczadzka mapa lotniczych dramatów. Bieszczady w historii kojarzą się głównie z walkami z UPA w latach 1944 - 1947. Wiele wartych upamiętnienia wydarzeń związanych z tymi górami pozostaje w cieniu. Lokalni miłośnicy historii zapragnęli zbadać ten teren pod kątem wydarzeń lotniczych z okresu II wojny. To niełatwe zadanie, właśnie ze względu na warunki terenowe. Poszukiwania w takich warunkach wymagają skomplikowanych technik. Dołączamy do miejscowych poszukiwaczy na szlaku zestrzelonych maszyn II wojny 19:00 WSZYSTKIE PIENIĄDZE ŚWIATA - ODC. 2/4 Serial obyczajowy, 53 min, Polska 1999 Scenariusz i reżyseria: Andrzej Kotkowski Zdjęcia: Włodzimierz Głodek Muzyka: Michał Lorenc Aktorzy: Maciek Stuhr, Radek Elis, Joanna Benda, Agnieszka Pilaszewska, Ewa Wiśniewska i inni Późna jesień 1940 r. Po przyjeździe do Warszawy, Burek, Władek oraz Rysia zamieszkują u ciotki, która robi co może, by całej trójce jak najlepiej zorganizować życie. Po pierwszej lekcji w szkole rezygnują i dzięki znajomości ciotki z prezesem Parcewiczem zatrudniają się jako mechanicy w fabryce "Neptun". Dobrze zarabiają, mają ausweisy. Idylla się jednak kończy. Chłopcy dostają skierowanie do pracy w Monachium. 20:10 HISTORIA W POSTACIACH ZAPISANA - ELŻBIETA II (QUEEN ELISABETH II) Film dokumentalny, 104 min, Francja, 2013 Reżyseria: Laure Delalex Wykonawcy: Marek Ciuniel Film z cyklu "Historia w postaciach zapisana" tym razem przedstawia historię najsłynniejszej kobiety na świecie, brytyjskiej królowej Elżbiety II. Elżbieta podczas swoich rządów poznała Johna Kennedy’ego, Charles ' a de Gaulle 'a, Ronalda Reagana, Mahatmę Gandhiego, Marilyn Monroe, Beatlesów i Lady Gagę. Sama jest ikoną rozpoznawaną na całym świecie, ale czy ktoś naprawdę ją zna? Wiadomo, że lubi żartować, jest odważna i wytrwała w dążeniu do celu, rzadko pokazuje swoje uczucia, ale zawsze jest pełna godności. Dzięki filmowi widzowie mogą poznać prywatne życie królowej, towarzysząc jej w apartamentach w Windsorze, w pałacu Buckingham czy na jachcie Britannia. A poznać ją warto, bo przypuszczalnie już nikt nigdy nie wstąpi na tron w wieku 25 lat i pozostanie na nim ponad 60. 22:00 ARCHIWUM ZIMNEJ WOJNY - REWOLUCJA POWIELACZOWA Magazyn, 30 min, Polska, 2019 Reżyseria: Jan Sosiński Scenariusz: Jan Sosiński, Andrzej Mietkowski Muzyka: Piotr Dziki Chancewicz Wykonawcy: Andrzej Mietkowski (prowadzący) Rewolucja powielaczowa. Rosyjskie początki samizdatu: mrówcza praca, maszyny do pisania, powielanie w kilku egzemplarzach pojedynczych wierszy albo pisemek. Nad Wisłą w latach 70. poszły w ruch powielacze, offsety, sitodruk. Nastąpił technologiczny przełom. W programie przypominamy czas, gdy słowo słychać było jak dynamit, cytując Jana Krzysztofa Kelusa, a nielegalne pisma i książki rozchwiały monolit totalitarny. W studiu - założyciele czołowych oficyn podziemnych wraz z urządzeniami, na których drukowali i szkolenie jak zbudować poligrafię z kilku desek, pasty do prania i gumki do majtek. 22:40 TAJNE AKTA III RZESZY - ODC. 6/6 NAZISTOWSKI MESJASZ (ODC. 6/6) Film dokumentalny, 48 min, Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Sam Taplin, Paul Jenkins, Sid Bennett Odc. 6 Lato 1941 roku. Niemcy przygotowują się do "Operacji Barbarossa" - inwazji na ZSRR. Jeżeli zniszczą potęgę radziecką, Hitler uzyska dominację w Europie. Jak zaczęła się przemiana Adolfa Hitlera w nazistowskiego przywódcę, człowieka odpowiedzialnego za najbardziej wyniszczający konflikt w historii świata? Cofamy się do roku 1923, gdy przebywał w więzieniu. Wtedy napisał swój manifest "Mein Kampf" i rozmyślał o tym, jak przekonać cały kraj do swoich zbrodniczych planów. Pewny tego, że jest zbawcą i wybrańcem narodu. 23:45 MŁYNARSKI - PIOSENKA FINAŁOWA Film dokumentalny, 90 min, Polska, 2017 Reżyseria: Alicja Albrecht Scenariusz: Alicja Albrecht Ostatni bardzo osobisty, szczery wywiad z Wojciechem Młynarskim. Nieznane dotąd archiwalia, fotografie, teledyski, niektóre powstałe specjalnie na potrzeby filmu, przypominają najpiękniejsze jego piosenki. Film dopełnia ponad 30 wypowiedzi najbliższych przyjaciół, między innymi: Janusza Gajosa, Janusza Głowackiego, Jerzego Derfla, Janusza Senta, Włodzimierza Korcza, Ewy Bem, Janusza Stokłosy, Ireny Santor, Michała Bajora, Magdy Zawadzkiej, Krystyny Jandy, Rodziny i tych, którzy z nim tworzyli, i dla których on tworzył: wybitni kompozytorzy, aktorzy, piosenkarze. Te uczciwe opowieści o Wojtku zbudowały portret niezwykłego artysty, ale też człowieka z wyraźnym pęknięciem, zmagającego się z ludzkimi słabościami. 01:20 SENSACJE XX WIEKU - TAJEMNICA CICERO Kameralne i studyjne (widowisko), 49 min, Polska, 2003 Reżyseria: Adek Drabiński Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Andrzej Glacel Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Był październik 1943 roku. Niemcy przegrały dwie wielkie bitwy na froncie wschodnim. Losy wojny odwróciły się. Wielka Armia Czerwona zaczęła spychać na zachód Wermacht. W Wielkiej Brytanii alianci zachodni przygotowywali się do inwazji na kontynent, która miała nastąpić w połowie 1944 roku. Nie zapadła jednak decyzja, gdzie wyladują wojska alianckie. Dla Niemców poznanie miejsca inwazji miało cenę wygrania wojny. 02:20 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - NIGDY NIE SKŁADAMY BRONI Magazyn, 22 min, Polska, 2019 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Nigdy nie składamy broni. We wsi Grabie Nowe pod Wołominem szukaliśmy najpierw śladów katastrofy Karasia z 55. eskadry bombowej lekkiej. Później udało się odnaleźć szczątki jednego z trzech członków załogi. Wreszcie, zupełnie niedawno pojawiła się opowieść, z której wynikało, że w ostatnich minutach przed uderzeniem w ziemię od maszyny, w ogniu walki z Messerschmittami, oderwała się jakaś duża część. To wystarczyło, by od nowa zacząć poszukiwania. Bieszczadzka mapa lotniczych dramatów. Bieszczady w historii kojarzą się głównie z walkami z UPA w latach 1944 - 1947. Wiele wartych upamiętnienia wydarzeń związanych z tymi górami pozostaje w cieniu. Lokalni miłośnicy historii zapragnęli zbadać ten teren pod kątem wydarzeń lotniczych z okresu II wojny. To niełatwe zadanie, właśnie ze względu na warunki terenowe. Poszukiwania w takich warunkach wymagają skomplikowanych technik. Dołączamy do miejscowych poszukiwaczy na szlaku zestrzelonych maszyn II wojny 02:55 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - JAPONIA Kameralne i studyjne (widowisko), 19 min, Polska, 1995 Reżyseria: Bogusław Wołoszański "Jeśli pragniesz zaatakować przeciwnika, uczyń to o trzeciej nad ranem, w oślepiającej zamieci śnieżnej..." Japończycy z pewnością studiowali pilnie idee klasyka strategii chińskiej, Sun - tsu. Jednak wymogi techniki i dwudziestowiecznej sztuki wojennej sprawiły, że dopiero o godzinie szóstej samoloty z lotniskowców grupy uderzeniowej admirała Magumo zaczęły zapuszczać silniki. Mimo zwłoki atak zaskoczył amerykańską Flotę Pacyfiku: po nalocie w Pearl Harbor zostały ruiny, wraki i zgliszcza. Dalsze wydarzenia potoczyły się zgodnie ze scenariuszem opracowanym przez głównodowodzącego Połączonej Floty, admirała Yamamoto. Japońskie lotnictwo rozniosło w strzępy brytyjskie siły morskie pod Kuantanem, padły amerykańskie bazy Guam, Wake i Tarawa, poddał się Singapur, Sprzymierzeni wycofali się z Filipin i Indii Holenderskich. Srogie cięgi przyjęła flota amerykańska w bitwie na Morzu Koralowym. Kolejnym etapem japońskiego blitzkriegu był Midway, atol leżący na zachód od Wysp Hawajskich, zgodnie z nazwą - w połowie drogi ze Stanów Zjednoczonych do Japonii. Do zajęcia wyspy Japończycy wyznaczyli ogromne siły zahartowane w bojach z przeciwnikiem. Amerykanie przeciwstawić im mogli zaledwie trzy lotniskowce, w tym jeden prowizorycznie naprawiony stolarskimi metodami, po ciosach na Morzu Koralowym, i kilka krążowników. Początek bitwy pod Midway, przełomowego etapu zmagań na Zachodniej Półkuli, nie był dla Sprzymierzonych obiecujący. Kolejne eskadry lotnicze atakujące flotę japońską, ginęły w ogniu japońskiej osłony. I nagle zdarzył się cud: kilkanaście powolnych samolotów torpedowych zespołu kapitana McCluskiego zaskoczyło siły przeciwnika podczas przezbrajania maszyn pokładowych z bomb na torpedy lotnicze. W ciągu paru minut dumne lotniskowce cesarskiej floty przemieniły się w płonące wraki. Środek Drogi - Midway - stał się symbolem przełomu w wojnie na Pacyfiku.