TVP Historia Sobota, 12.10.2019 06:55 BYŁ TAKI DZIEŃ - 12 PAŹDZIERNIKA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1492 - Kolumb dotarł do Ameryki; 1810 - pierwszy "Oktoberfest" w Monachium; 1931 - odsłonięcie pomnika Chrystusa górującego nad Rio de Janeiro; 1943 - hekatomba pod Lenino; 07:05 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - WIECZNA JAPONIA (FLAVORS) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos W kolejnym odcinku serii podróż do zachodniej Japonii. Japonia to kraj kontrastów, osobliwe połączenie tradycji i nowoczesności. Wizyta w zachodniej części Wysp Japońskich jest jak podróż do serca cywilizacji, której duchowość i styl życia pozostały autentyczne i oryginalne. Kolejne etapy podróży odsłaniają przed nami kulturowe bogactwo i przyrodniczą różnorodność Japonii. 08:05 ..."SWEGO NIE ZNACIE"... - KATALOG ZABYTKÓW - WROCŁAW. KAPLICA ŚW. ELŻBIETY Felieton, 11 min, Polska, 1994 Scenariusz: Maciej Wojtyński Wykonawcy: Maciej Wojtyński W tym wydaniu filmowa prezentacja jednego z najwspanialszych dzieł architektury barokowej w Polsce, kaplicy Św. Elżbiety we Wrocławiu, dobudowanej w końcu XVII wieku w południowo - wschodnim narożniku katedry wrocławskiej. 08:45 ŻEGNAJ, ROCKEFELLER - ODC. 9/13 Serial przygodowy dla młodzieży, 27 min, 13 odc. , Polska 1992 Scenariusz: Ryszard Nyczka, Jacek Janczarski, Waldemar Szarek Reżyseria: Waldemar Szarek Aktorzy: Piotr Fronczewski, Dominik Łoś, Kamil Gewartowski, Magda Zawadzka, Marek Barbasiewicz, Paulina Heromińska, Bronisław Pawlik i inni Leon Jędrys, wciąż zakochany w Izabeli Jabłuszko, przeżywa chwile udręki. Kiedy dowiaduje się od Misia, że nie jest on już zainteresowany piękną pielęgniarką, postanawia oświadczyć się dziewczynie. Zostaje przyjęty i wkrótce odbywa się ich ślub. Julia daje Misiowi do zrozumienia, że dowiedziała się o nim przykrej prawdy. 09:20 ŻEGNAJ, ROCKEFELLER - ODC. 10/13 Serial przygodowy dla młodzieży, 26 min, Polska 1992 Scenariusz: Ryszard Nyczka, Jacek Janczarski, Waldemar Szarek Reżyseria: Waldemar Szarek Występują: Piotr Fronczewski, Dominik Łoś, Kamil, Gewartowski, Magda Zawadzka, Marek Barbasiewicz, Paulina Heromińska, Bronisław Pawlik i inni Jacek Namolny próbuje wciąż kupić od ojca daczę w Młodych Juchach, co jest powodem nowej kłótni matki z ojcem. Julia ulega wypadkowi, kiedy chciała ratować kota. Przedsiębiorca Namolny namawia młodzież ze szkoły do zbierania opakowań ze znakiem kodowym "4", dzięki któremu w przyszłości będzie można kupić Julii nowoczesny wózek inwalidzki. 09:50 OKRASA ŁAMIE PRZEPISY - CZULENT I CIULIM Magazyn, 24 min, Polska, 2016 Reżyseria: Tomasz Rostworowski Scenariusz: Tomasz Rostworowski, Karol Okrasa Zdjęcia: Wiktor Zdrojewski, Piotr Janczar Muzyka: Tomasz Łuc Wykonawcy: Karol Okrasa (prowadzący), Aleksander Trąbczyński W tym odcinku cyklicznego programu Karol Okrasa wyruszy do miejscowości Biała Wielka, leżącej nieopodal Lelowa. Przez wieki zamieszkiwała tu ludność żydowska, a od połowy XVIII wieku Lelów był silnym ośrodkiem chasydyzmu, czyli odłamu ortodoksyjnego chasydyzmu. Tradycyjną potrawą świąteczną lelowskich Żydów, przygotowywaną na szabat, był czulent - jednogarnkowa potrawa z kaszy, fasoli i koszernego mięsa, na przykład wołowiny, czy gęsiny, pieczona w piecach chlebowych przez całą dobę. Chasydzi ze względu na religijny zakaz wykonywania pracy w czasie święta, przygotowywali potrawę wcześniej, a spożywali ją w szabat. Polscy mieszkańcy Lelowa, obserwując zachowanie ortodoksyjnych Żydów i chcąc dostosować się do kanonów chrześcijańskiego powstrzymania się od pracy w czasie świąt, stworzyli własną potrawę podobną sposobem przygotowania do chasydzkiej, ale na bazie mięsa wieprzowego i ziemniaków. Potrawę tę nazwali ciulim i jadali na śniadanie podczas świąt Bożego Narodzenia i Wielkanocy, wyjmując ją z pieca chlebowego bezpośrednio przed spożyciem, po powrocie z nabożeństwa. W programie Karol pokaże jak wygląda czulent, jak wygląda ciulim, a także stworzy własne potrawy bazujące na tych daniach. Karol przygotuje trzy jednogarnkowe dania. Pierwszą propozycją będzie schab wieprzowy duszony z dynią, pietruszką i kaszą pęczak. Drugą pikantna kaczka pieczona z kaszą gryczaną, a trzecią żeberka wieprzowe duszone z ciecierzycą. 10:30 DAWNE ŚWIATY - ODC. 6/8 SYRIA. ŚPIĄCE SŁOŃCA. (SYRIA, THE MESOPOTAMIAN REVOLUTION) Film dokumentalny, 50 min, Francja, 2007 Ponad 12 tysięcy lat temu w tym zakątku świata rozegrała się wielka rewolucja. W promieniach palącego słońca człowiek po raz pierwszy wykonał ruch siewcy. Zasiał ziarno, zebrał je, a potem zaczął się organizować w większe społeczności. Powstały pra - miasta. W Syrii pojawił się nowy sposób życia, który do dziś jest istotą nowoczesnych społeczeństw. Kraina ta, dzięki swoim wynalazkom, bogactwu kultury i relacjom z sąsiadami, stała się tyglem wielu cywilizacji. Wszystkie odegrały zasadniczą rolę w historii ludzkości; w kształtowaniu jej losów i oblicza. Zachód do dziś korzysta z tego wspaniałego dziedzictwa. Jakim tradycjom hołduje się w obecnej Syrii? Co zostało z odległej, ale wspanialej przeszłości na tej niespokojnej ziemi? Połowa terytorium Syrii to tereny pustynne i stepowe. Żyją na nich plemiona Beduinów. Na tym ogromnym, suchym pustkowiu nieliczne źródła umożliwiły rozwój oaz, takich jak Palmyra, dawniej Tadmor. Na wschodzie znajdują się złoża fosforytów i pola naftowe, czyli dwa główne źródła surowców. Ziemie te nawadniają rzeki Eufrat i Chabor. Wzdłuż nich dawno temu rozkwitła cywilizacja mezopotamska. Jedna z najstarszych i najbardziej nowatorskich w historii ludzkości. Na zachodzie krajobraz jest bardziej zróżnicowany. Kształtują go bazaltowe płaskowyże Hauranu, dolina Orontesa i niziny przybrzeżne. Na ziemiach tych krzyżowało się wiele ważnych szlaków. Przyciągały Egipcjan, Hebrajczyków, Nabatejczyków, Persów, Greków i Rzymian. Po czym podbił je islam. Obecnie Syria jest największym krajem Lewantu. W starożytności używano innych nazw. Regiony te nazywano tym pojęciem dopiero w pierwszym tysiącleciu, szczególnie w czasach rzymskich. Określenia Wielka Syria używano w odniesieniu do obszaru geograficznego od Morza Śródziemnego po basen Eufratu, oraz od gór Taurus na północy po Synaj na południu. 14:00 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.II - ODC. 23 OWCZYM PĘDEM Film dokumentalny, 27 min, Polska, 2016 Reżyseria: Radosław Kotarski Scenariusz: Radosław Kotarski Radosław Kotarski tym razem rusza w polskie Tatry, aby zbadać, czy tamtejsi górale nadal pielęgnują historyczne tradycje wypasania owiec. Czy naprawdę codziennie wyprowadza się je w wysokie góry? Jak dawniej wyrabiano oscypki i czy dzisiaj również używa się pierwotnych metod? Odpowiedzi na te wszystkie pytania znajdą się w programie. 15:35 SPÓR O HISTORIĘ - ZBRODNIE NIEMIECKIE NA POMORZU Dysk./wywiad/debata, 30 min, Polska, 2019 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Wykonawcy: Tomasz Muller (prowadzący) Już w pierwszych tygodniach okupacji, jesienią 1939 roku Niemcy przystąpili do akcji niszczenia polskich warstw przywódczych na obszarze Pomorza Nadwiślańskiego. Ginęli reprezentanci elity politycznej, gospodarczej i intelektualnej narodu polskiego. Grupą szczególnie znienawidzoną byli księża katoliccy. "Kto należy do narodu polskiego, musi zniknąć. Najzaszczyniejszym dla nas zadaniem jest uczynienie wszystkiego, aby każdy przejaw polskości, obojętnie jakiego rodzaju, zginął bez reszty" - mówił do volksdeutschów zwierzchnik Wolnego Miasta Gdańska Albert Forster, człowiek, który miał na sumieniu powstanie obozu koncentracyjnego w Stutthofie i zbrodnię w Piaśnicy. Co dziś wiemy o eksterminacji narodu polskiego na terenach włączonych w 1939 roku do III Rzeszy? 16:15 ŚWIAT Z LOTU PTAKA - ODC. 3. EUROPA (EARTHFLIGHT) Film dokumentalny, 52 min, Wielka Brytania, 2012 W trzeciej części spojrzenie z lotu ptaka na Europę. Wiosną dziesiątki tysięcy bocianów białych opuściły Afrykę i zmierzają ku oddalonym o tysiące kilometrów lęgowiskom w Europie. W czasie wędrówki, podobnie jak miliony innych migrujących ptaków, napotykają liczne trudności. W czasie lotu wykorzystują wznoszące prądy ciepłego powietrza, które jednak nie tworzą się nad wodą. Ciągłe machanie skrzydłami coraz bardziej je męczy. Wysiłek daje o sobie znać. Wystarczy, że musną skrzydłem wodę, a mogą wpaść do morza i zatonąć. Walczą o życie. Skały wyłaniające się z wody to Adalar, czyli Wyspy Książęce, upragniony przystanek. Żurawie pokonują Morze Śródziemne nad Cieśniną Gibraltarską. Camargue, jedna z największych delt rzecznych Europy, to idealne miejsce na ich odpoczynek. Do żurawi dołączają czerwonaki różowe, świeżo przybyłe z zachodniej Afryki. Choć w Europie jest coraz mniej naturalnych terenów, wiele ptaków wciąż przylatuje tu, by akurat tutaj się rozmnażać. Poznamy również szpaki krążące nad Rzymem, sokoła wędrownego, orła przedniego, brzegówki, bernikle obrożne i białolice. W następnym odcinku będziemy towarzyszyć między innymi kondorom wielkim i arom żółtoskrzydłym w wędrówce po Ameryce Południowej. 17:15 MARZYCIELE - KARIERA DOŁĘGI - MOSTOWICZA Dysk./wywiad/debata, 25 min, Polska, 2019 Reżyseria: Sylwester Szefer Scenariusz: Sylwester Szefer Zdjęcia: Wojciech Kursa Muzyka: Krzysztof Suchodolski Wykonawcy: Piotr Legutko (prowadzący), Paweł Nowakowski Tadeusz Dołęga - Mostowicz pochodził z okolic Witebska (obecnie Białoruś), studiował prawo w Kijowie, działał w Polskiej Organizacji Wojskowej, brał udział w wojnie polsko - bolszewickiej. W wolnej Polsce został dziennikarzem i pisarzem. W 1932 roku ukazała się jego powieść "Kariera Nikodema Dyzmy" przedstawiająca mechanizmy kierujące elitami władzy. Krytycznie odniósł się do systemu sanacji, który w jego opinii umożliwiał karierę nieokrzesanym politykierom bez kwalifikacji moralnych i zawodowych. 17:55 JANOSIK - ODC. 3/13 - W OBCEJ SKÓRZE Serial przygodowy, 43 min, Polska 1973 Reżyseria: Jerzy Passendorfer Scenariusz: Tadeusz Kwiatkowski Zdjęcia: Stefan Pindelski Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Aktorzy: Marek Perepeczko, Ewa Lemańska, Czesław Jaroszyński, Marian Kociniak, Mieczysław Czechowicz, Bogusz Bilewski, Witold Pyrkosz, Jerzy Cnota, Janusz Kłosiński, Janusz Bukowski, Lech Ordon, Cezary Julski Hajducy przebrani za górali napadają na karawanę kupiecką, robiąc w ten sposób zasadzkę na zbójników. Janosik, który przejrzał ten zamiar, przebiera zbójników za hajduków - między "przebierańcami" dochodzi do starcia. Towary kupieckie padają łupem Janosika, część zdobyczy zostaje rozdana chłopom. 18:50 CZAS LEŚNYCH KURIERÓW Dokument fabularyzowany, 34 min, Polska, 2016 Reżyseria: Bogdan Miszczak Scenariusz: Jolanta Jarecka, Bogdan Miszczak Film opowiada o kurierach, którzy działali na terenie terenie Bieszczadów i Beskidu Niskiego w latach 1939 - 1945. Z narażeniem życia przerzucali uchodźców do tworzącej się polskiej armii, a do okupowanego kraju pocztę. Pomagali im miejscowi mieszkańcy. Wiedzieli jak omijać zagrożenia na granicy strzeżonej przez niemieckich żołnierzy oraz słowackich i ukraińskich policjantów. 19:50 WOJNA NA PUSTYNI - TOBRUK ODC. 1/2 (ODC. 1/2) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2012 Reżyseria: Robin Barnwell Scenariusz: Jonathan Dimbleby Podczas długiej walki z Afrika Corps Erwina Rommla wojska brytyjskie i australijskie przeżywały kryzys - naziści byli górą, a wynik II wojny światowej był wielką niewiadomą. Film opowiada o jednej z największych legend wojskowych w historii Wielkiej Brytanii i Australii. Zaprezentowany w 70. rocznicę bitwy pod El Alamein, w listopadzie 2012 roku, przedstawia nieznane szczegóły tej największej alianckiej pomyłki wojennej. 20:55 MIASTO SKARBÓW - ODC. 11 PLANTY O ŚWICIE Serial kryminalny, 43 min, Polska, 2017 Reżyseria: Piotr Jaworski Scenariusz: Dawid Rot Zdjęcia: Piotr Śliskowski Muzyka: Mikołaj Trzaska Aktorzy: Helena Ganjalyan, Feliks Szajnert, Edward Linde Lubaszenko, Marcin Bosak, Norbert Kwiatkowski, Iza Kuna, Aleksandra Popławska, Magdalena Różczka, Piotr Głowacki, Adam Ferency, Leszek Zdybał, Piotr Adamczyk, Adam Krawczuk, Norbert Rakowski Dyrektor, członek gangu Aviego, w Ministerstwie zleca Milerowi kradzież obrazu Wyspiańskiego Planty o świcie. Ma dać to zlecenie Ewie i będzie to ostatnia akcja, jaką wykonają. Wysłany przez Milera osiłek zmusza Maksa do podjęcia się zadania namalowania kopii Wyspiańskiego. Miler osobiście nachodzi Ewę, chce ją skłonić do wykonania zamówienia Dyrektora. Nathan odwiedza Aviego, pracodawcę Milera. Prosi go, by zaakceptował fakt, że Ewa i jej team wycofują się ze współpracy. Wychodząc, Nathan widzi Graczy Cezanne’a wiszących na ścianie gabinetu. Alicja i Szatner próbują zwerbować do współpracy profesora Wakara. Chcą mu założyć podsłuch i za jego pomocą podsłuchać Milera. Szatner czyta tajną teczkę Wakara. Dowiaduje się, że ten w młodości współpracował ze służbami. Jego prowadzącym był dyrektor. 21:45 MIASTO SKARBÓW - ODC. 12 COŚ SIĘ KOŃCZY Serial kryminalny, 42 min, Polska, 2017 Reżyseria: Piotr Jaworski Scenariusz: Dawid Rot Zdjęcia: Piotr Śliskowski Muzyka: Mikołaj Trzaska Aktorzy: Helena Ganjalyan, Feliks Szajnert, Edward Linde Lubaszenko, Marcin Bosak, Norbert Kwiatkowski, Iza Kuna, Aleksandra Popławska, Magdalena Różczka, Piotr Głowacki, Adam Ferency, Leszek Zdybał, Piotr Adamczyk, Adam Krawczuk, Norbert Rakowski W Krakowie odbywa się pogrzeb Nathana. Moryc nie może się pogodzić z jego śmiercią, wie, że zabił go Avi, bo ten zobaczył u niego Graczy. Alicja i Szatner postanawiają ukryć Wakara. Obawiają się, że po zabójstwie Nathana, Milera stać na wszystko. Alicja wiezie ojca do swojego mieszkania. Kiedy zamykają się za nią drzwi, Wakar wyłącza podsłuch, dzwoni do Milera i zaprasza go do siebie. Miler nasyła na Ewę i Moryca swoich ludzi. Do Alicji dzwoni Miler z informacją, że porwał Maksa. Zwróci mu wolność, kiedy Ewa podpisze dokument sprzedaży Graczy Cezanne’a. Każe przyjechać jej i Ewie we wskazane miejsce. Dochodzi do strzelaniny. W jej wyniku postrzelona Alicja traci przytomność. Milerowi udaje się zbiec. 22:40 BOHATEROWIE Z JAMESTOWN Film dokumentalny, 49 min, Polska, 2017 Reżyseria: Eugeniusz Starky Muzyka: Ed Winddancer Film analizuje mity, tajemnice i genezę narodzin Stanów Zjednoczonych. Ukazuje niezwykle ważną, a jak dotąd nieznaną rolę Polaków w Narodzinach Nowego Świata. Rok 1607 Jamestown, Wirginia. Pierwsza angielska osada w Ameryce. Po roku istnienia chyliła się ku upadkowi. Wtedy wezwano na pomoc Polaków. To właśnie oni byli bohaterami początków amerykańskiej demokracji. Te wydarzenia i ścieranie się kultur zmieniło świat. Pięciu Polaków wezwanych na pomoc Jamestown - pierwszej osadzie angielskiej w Ameryce, uratowało tę osadę od upadku i dzięki nim osada przetrwała. Kiedy kapitan John Smith dopłynął do wybrzeży Ameryki, ujrzał malownicze miejsce i tam wysadził na ląd swoich stu ośmiu pasażerów. Tym samym założył pierwszą stałą brytyjską osadę w Ameryce. Wybrano dla niej miejsce na wyspie Jamestown. Rankiem 14 maja 1607 roku osadnicy wzięli w posiadanie Ziemię Obiecaną - Amerykę. Polacy nauczyli się zadowalać tym, co mieli, i nie pożądać cudzej własności. Zawsze siedzieli z dala od światowego skarbca. Pierwszego października 1608 roku pięciu Polaków dotarło do Jamestown. Dwóch szlachciców Michał Łowicki i Jan Bogdan, oraz trzech rzemieślników Zbigniew Stefański, Stanisław Sadowski i Jan Mata. Zbigniew Stefański opisał tę historyczną chwilę. Polacy zbudowali w Jamestown piec do wytopu szkła. To była pierwsza amerykańska manufaktura. Dla obrony przed złodziejami i Indianami Polacy zbudowali na wyspie mocniejsze fortyfikacje. W kolejnych latach Polacy nadal przybywali do Jamestown. Byli wśród nich przedstawiciele szlachty, którzy znali metody wytwarzania dóbr niezbędnych w kolonii. Z polskiej walki o równouprawnienie zrodziła się amerykańska idea wieloetniczności, która znalazła wyraz w powstaniu Stanów Zjednoczonych, stworzonych w roku 1776 przez zjednoczonych ludzi. Cały świat zobaczył, że ludzie wszystkich ras, narodowości i wyznań mogą razem pokojowo żyć w jednym kraju. Polacy i Amerykanie polskiego pochodzenia, a także oczywiście Amerykanie, powinni być bardziej świadomi wkładu Polaków w rozwój Stanów Zjednoczonych a nawet całego świata. Owo zderzenie kultur na zawsze odmieniło świat. 23:40 HISTORIA W POSTACIACH ZAPISANA - JULIUSZ CEZAR (JULIUSZ CEZAR) Film dokumentalny, 106 min, Francja, 2013 Reżyseria: Laure Delalex Wykonawcy: Marek Ciuniel Film z cyklu "Historia w postaciach zapisana" zabiera widzów w podróż do starożytnego Rzymu. Mogą tu poznać wyjątkową postać Juliusza Cezara. Wielkiego wodza, polityka i uwodziciela. Człowieka wybitnie uzdolnionego, o ponadprzeciętnych walorach fizycznych i umysłowych, przy tym jednak przekonanego o swoim geniuszu, wręcz boskości. To za jego panowania Rzym z małego, brudnego miasteczka zaczął stawać się centrum administracyjnym, politycznym i kulturalnym imperium. A serca Rzymian podbił, dając im to czego pragnęli: chleba i igrzysk. Film przybliży fascynujący świat gladiatorów i olimpiad, zabawy i rozpusty. Dzięki zręcznym zabiegom politycznym i czterem małżeństwom Cezar stał się pierwszym po bogach w Cesarstwie Rzymskim. Nim do tego doszło, przez 8 lat podbił tereny leżące w granicach dzisiejszej Szwajcarii, Francji, Niemiec, Belgii. Jednak jego celem był Rzym. W 49 roku p.n.e. Cezar przekroczył Rubikon. To otworzyło mu drogę do cesarstwa i do spotkania na swojej drodze Kleopatry. Panował krótko. Zamordowano go podczas id marcowych, 15 marca 44 roku przed Chrystusem. Zamach zorganizowała grupa republikanów obawiających się powrotu monarchii. 01:40 BARBARA RADZIWIŁŁÓWNA Film biograficzny, historyczny, 90 min, Polska, 1936 Reżyseria: Józef Lejtas Scenariusz: Antol Stern Zdjęcia: Seweryn Steinwurzel Muzyka: Jan Maklakiewicz Aktorzy: Jadwiga Smosarska, Witold Zacharewicz, Leokadia Pancweiczowa, Lena Żelichowska, Jan Kurnakowicz, Helena Sulimowa, Gustaw Buszyński, Zygmunt Chmielewski, Franciszek Dominiak, Stefan Hnydziński, Jan Hajduga, Janusz Ziejewski, Helena Buczyńska, Seweryna Broniszówna, Jerzy Chodecki W roku 1544 objął rządy na Litwie, jeszcze za życia ojca swego, Zygmunta Starego, ukoronowany na króla Polskiego i Wielkiego Księcia Litewskiego. Płochy, dwudziestosześcioletni, oddał się całkowicie zabawom i łowom, zostawiając troskę o sprawy państwowe matce swej, królowej Bonie. I nagle, jak burza, wdziera się do beztroskiego życia młodego króla miłość. Wielka, romantyczna miłość do Barbary Radziwiłłówny. Ale wszystko jest przeciwko nim. Matka królewska, Bona, pragnie dla syna żony z dworu królewskiego. Młody król musi zwalczyć niebotyczne przeszkody, zanim uda mu się potajemnie zaślubioną przezeń Barbarę uczynić prawowitą swą małżonką i królową. Zahartowany jednak w walce o swą miłość zwycięża. Los chce przecież inaczej. Barbara zostaje otruta. [opis filmu pochodzi z programu wydanego z okazji premiery "Barbary Radziwiłłówny"]