TVP Historia Niedziela, 13.10.2019 06:55 BYŁ TAKI DZIEŃ - 13 PAŹDZIERNIKA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1914 - opatentowano pierwszą maskę gazową; 1962 - koniec procesu w Warszawie wytoczonego nielegalnie wówczas handlującym towarami sprowadzanymi z Zachodu; 2001 - zmarł Janusz Szpotański; 07:00 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - LIBAN. ULUBIENIEC BLISKIEGO WSCHODU (FLAVORS) Film dokumentalny, 50 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Liban to kraj wielu różnic. Swoje niezwykłe pejzaże zawdzięcza wyjątkowemu położeniu geograficznemu. Zaznał czasów wojny i pokoju, wolności i okupacji, wielkości i upadku. Z tych doświadczeń zrodziła się jego wyjątkowa energia, legendarna gościnność oraz różnorodność kulturowa i religijna, oscylująca między Wschodem a Zachodem. Warto odwiedzić ten kraj, by sprawdzić, czym jest życie w libańskim stylu. 08:10 DOMINUM MONTES - GÓRY JANA PAWŁA II Film dokumentalny, 55 min, Polska, 2017 Reżyseria: Adam Kraśnicki Scenariusz: Adam Kraśnicki Film opowiada o obecności gór w życiu Karola Wojtyły, późniejszego Papieża Jana Pawła II. Poznamy najważniejsze miejsca i sytuacje związane z górami, które wpisały się w papieską biografię. Wojtyła nade wszystko pokochał góry, szukał w nich odpoczynku i ukojenia, duchowej inspiracji i spokoju. Podziwiał je. Tutaj wędrował, jeździł na nartach, kontemplował i modlił się. Tatry, Beskidy, Bieszczady i Alpy. Prologiem i częścią pierwszą filmu jest opowieść o początkach jego wędrówki i latach spędzonych w Tatrach, na Podhalu, w Beskidzie Małym i Bieszczadach. Przypomnimy między innymi najciekawsze miejsca w Tatrach (które odwiedził Jan Paweł II w 1983 roku) oraz wybrane miejsca z programu pamiętnej wizyty apostolskiej w Tatrach i w Zakopanem w roku 1997. Część druga to podróż papieskim tropem wiodącym ku umiłowanym górskim szlakom w Alpach Włoskich i Dolomitach (miejsca letnich i zimowych pobytów wakacyjnych papieża), także krótkich wycieczek w góry Abruzji. Film bogato ilustrowany archiwaliami, fragmentami poematu papieża Jana Pawła II "Tryptyk rzymski" oraz muzyką w wykonaniu Trebuni - Tutków. Wysłuchamy anegdot i wspomnień oraz osobistych komentarzy i refleksyjnych wypowiedzi wielu świadków i uczestników tych wydarzeń, wśród nich kard. Stanisława Dziwisza, abp. Mieczysława Mokrzyckiego. Film nie jest turystycznym przewodnikiem po górskich szlakach, ale pogłębioną refleksją nad mistyką i majestatem gór w życiu i posłudze bohatera opowieści. 09:20 ŻEGNAJ, ROCKEFELLER - ODC. 11/13 Serial przygodowy dla młodych widzów, 28 min, Polska 1992 Scenariusz: Ryszard Nyczka, Jacek Janczarski, Waldemar Szarek Reżyseria: Waldemar Szarek Aktorzy: Piotr Fronczewski, Dominik Łoś, Kamil Gewartowski, Magda Zawadzka, Marek Barbasiewicz, Paulina Heromińska, Bronisław Pawlik, Jolanta Fraszyńska, Krystyna Tkacz i inni Jacek Namolny pokazuje ekipie telewizyjnej posiadłość w okolicach bunkrów. Matka Beaty wraca z zagranicy. Młodzież zbierająca opakowania przekazuje je Namolnemu. W zamian - zamiast obiecanego wózka - młodzi ludzie otrzymują organy elektryczne. Misio, Bączek i Janusz odkrywają w sali gimnastycznej beczki z trującą substancją. Natychmiast powiadamiają o znalezisku nauczyciela Jeleńskiego. Wzywają policję i straż, ale zanim zdążą one przybyć, ktoś przezornie uprząta niebezpieczny ładunek. 09:45 ŻEGNAJ, ROCKEFELLER - ODC. 12/13 Serial przygodowy dla młodych widzów, 26 min, Polska 1992 Scenariusz: Ryszard Nyczka, Jacek Janczarski, Waldemar Szarek Reżyseria: Waldemar Szarek Występują: Piotr Fronczewski, Dominik Łoś, Kamil Gewartowski, Magdalena Zawadzka, Marek Barbasiewicz, Paulina Heromińska, Bronisław Pawlik i inni Dzięki akcji przeprowadzonej przez chłopców i ich rodziców, przy znacznym udziale detektywa Jędrysa, udaje się zdemaskować Jacka Namolnego i odkryć jego ciemne interesy. Niestety, Namolny zdąża zbiec do RPA ze znaczną sumą pieniędzy. Dyrekcja szkoły zostaje zmieniona, życie wraca do normy. Jedynie Julia ciągle jest przykuta do wózka inwalidzkiego. 10:20 OKRASA ŁAMIE PRZEPISY - POLSKIE RYBY W POLSKIM WINIE Magazyn, 24 min, Polska, 2016 Reżyseria: Tomasz Rostworowski Scenariusz: Tomasz Rostworowski, Karol Okrasa Zdjęcia: Michał Góral, Piotr Janczar Muzyka: Tomasz Łuc Wykonawcy: Karol Okrasa (prowadzący), Aleksander Trąbczyński W tym odcinku Karol Okrasa wyruszy do miejscowości Topolno położonej w dolinie dolnej Wisły nieopodal Chełmna. Tu znajduje się niewielka winnica położona na skarpie wiślanej z przepięknym widokiem na okolicę. I choć to jedna z najbardziej wysuniętych na północ winnic w Polsce, to są dokumenty historyczne świadczące o tym, iż winnice znajdowały się w tym miejscu już w XIII wieku. A ponieważ Karol w tym odcinku sięgnie po polskie ryby słodkowodne, to gotowanie ich w towarzystwie wina wydaje się najbardziej właściwe. Dlaczego? Otóż jeśli sięgniemy do najstarszych polskich książek kulinarnych, to zobaczymy, że bardzo często są tam przepisy na przygotowanie ryb w winie. Takie przepisy występują zarówno w "Compendium ferculorum" Stanisława Czernieckiego z końca XVII wieku oraz w "Kucharzu doskonałym" Wojciecha Wielądki wydanym sto lat później. Wspomina o tym również ksiądz Jędrzej Kitowicz w swym XVIII - wiecznym "Opisie obyczajów". Zatem w tym odcinku Karol zaprosi widzów na polskie ryby w polskim winie. Karol przygotuje trzy potrawy. Pierwszą propozycją będzie sandacz duszony w białym winie z salsą z kiszonego ogórka i buraczkową kaszą. Drugą - karp smażony na słoninie podany na cebuli duszonej w winie czerwonym, a trzecią lin pieczony na ogniu. Jak będą wyglądać takie dania? Zobaczymy w programie. 11:55 ASTRONOMIA NIEPODLEGŁA 100 LAT POLSKIEJ ASTRONOMII - ODC. 6/19 - CENTRUM BADAŃ KOSMICZNYCH PAN Film dokumentalny, 23 min, Polska, 2019 Reżyseria: Bogumił Radajewski Scenariusz: Maciej Mikołajewski, Bogumił Radajewski Zdjęcia: Tomasz Stelmach, Adam Rubaszewski Nieopodal centrum Warszawy znajdziemy miejsce, w którym od ponad czterdziestu lat powstaje niezwykła aparatura badawcza. Instrumenty, jakie tu skonstruowano, trafiły na pokłady satelitów i sond kosmicznych, badały powierzchnię komet, planet oraz księżyców w Układzie Słonecznym. Miejsce, o którym mowa, to Centrum Badań Kosmicznych Polskiej Akademii Nauk. 12:20 SZALOM LEJBUSZEWO Reportaż, 27 min, Polska, 2007 Autor: Grzegorz Fedorowski Jedna z bardziej szarych dzielnic Szczecina - Niebuszewo. Do dziś pamięta się jej powszechnie używaną nazwę - Lejbuszewo. Chodząc ulicami tego rejonu miasta, można jeszcze dziś napotkać ślady przelotnej, ale bardzo intensywnej po wojnie obecności Żydów. Ostatnie ślady i ostatnich ludzi identyfikujących się z tą społecznością. Niebuszewo tętniło kiedyś żydowskim życiem - kulturalnym, duchowym, gospodarczym. Zarysy żydowskiej historii Lejbuszewa mogą dziś przywołać opowieści tych, którzy opuszczali to miejsce po traumatycznym "sześćdziesiatym ósmym", nieco później, nieco wcześniej. Na kilka dni lipca 2007 r. zjechali się z całego świata, przywożąc bagaż kilkudziesięcioletnich doświadczeń, finansowych czy naukowych karier, albo po prostu zwykłego życia. Czasem przyjeżdżają na zapyziałe szczecińskie Lejbuszewo z naprawdę wielkiego świata i establishmentu. Na czym polega fenomen tego przelotnego żydowskiego gniazda w biednym zakątku Szczecina? Co jest istotą tego przyciągania, które sprawia, że na jedno wezwanie przewodniczącej wymierającego oddziału TSKŻ, jak ćmy przylatują ludzie z całego świata? 14:05 ARCHIWUM ZIMNEJ WOJNY - REWOLUCJA POWIELACZOWA Magazyn, 30 min, Polska, 2019 Reżyseria: Jan Sosiński Scenariusz: Jan Sosiński, Andrzej Mietkowski Muzyka: Piotr Dziki Chancewicz Wykonawcy: Andrzej Mietkowski (prowadzący) Rewolucja powielaczowa. Rosyjskie początki samizdatu: mrówcza praca, maszyny do pisania, powielanie w kilku egzemplarzach pojedynczych wierszy albo pisemek. Nad Wisłą w latach 70. poszły w ruch powielacze, offsety, sitodruk. Nastąpił technologiczny przełom. W programie przypominamy czas, gdy słowo słychać było jak dynamit, cytując Jana Krzysztofa Kelusa, a nielegalne pisma i książki rozchwiały monolit totalitarny. W studiu - założyciele czołowych oficyn podziemnych wraz z urządzeniami, na których drukowali i szkolenie jak zbudować poligrafię z kilku desek, pasty do prania i gumki do majtek. 14:40 BARBARA RADZIWIŁŁÓWNA Film bigraficzny, historyczny, 90 min, Polska, 1936 Reżyseria: Józef Lejtas Scenariusz: Antol Stern Zdjęcia: Seweryn Steinwurzel Muzyka: Jan Maklakiewicz Aktorzy: Jadwiga Smosarska, Witold Zacharewicz, Leokadia Pancweiczowa, Lena Żelichowska, Jan Kurnakowicz, Helena Sulimowa, Gustaw Buszyński, Zygmunt Chmielewski, Franciszek Dominiak, Stefan Hnydziński, Jan Hajduga, Janusz Ziejewski, Helena Buczyńska, Seweryna Broniszówna, Jerzy Chodecki W roku 1544 objął rządy na Litwie, jeszcze za życia ojca swego, Zygmunta Starego, ukoronowany na króla Polskiego i Wielkiego Księcia Litewskiego. Płochy, dwudziestosześcioletni, oddał się całkowicie zabawom i łowom, zostawiając troskę o sprawy państwowe matce swej, królowej Bonie. I nagle, jak burza, wdziera się do beztroskiego życia młodego króla miłość. Wielka, romantyczna miłość do Barbary Radziwiłłówny. Ale wszystko jest przeciwko nim. Matka królewska, Bona, pragnie dla syna żony z dworu królewskiego. Młody król musi zwalczyć niebotyczne przeszkody, zanim uda mu się potajemnie zaślubioną przezeń Barbarę uczynić prawowitą swą małżonką i królową. Zahartowany jednak w walce o swą miłość zwycięża. Los chce przecież inaczej. Barbara zostaje otruta. [opis filmu pochodzi z programu wydanego z okazji premiery "Barbary Radziwiłłówny"] 17:25 WOJOWNICY CZASU - BRAMA DO WIEDNIA, CZYLI BITWA O KRAKÓW 1914 Film dokumentalny, 25 min, Polska, 2019 Reżyseria: Grzegorz Gajewski Scenariusz: Grzegorz Gajewski Zdjęcia: Krzysztof Krzyżanowski, Grzegorz Gajewski Muzyka: Krzysztof Ridan Wielka wojna europejskich mocarstw, nazwana później pierwszą wojną światową, rozgorzała latem 1914 roku. Już w drugiej połowie sierpnia Austro - Węgry będące jedną ze stron konfliktu zaczęły mieć poważne kłopoty, kiedy ich przeciwnik, carska Rosja rozpoczęła ofensywę. Na zachód ruszył wtedy carski walec parowy, aby przetoczywszy się przez całą Galicję sięgnąć Wiednia i tym samym zakończyć wojnę. Jedna z bram do austriackiej stolicy prowadziła przez Kraków, gdzie wroga należało zatrzymać za wszelką cenę. 18:00 JANOSIK - ODC. 4/13 - PORWANIE Serial przygodowy, 43 min, Polska 1973 Reżyseria: Jerzy Passendorfer Scenariusz: Tadeusz Kwiatkowski Zdjęcia: Stefan Pindelski Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Aktorzy: Marek Perepeczko, Ewa Lemańska, Czesław Jaroszyński, Marian Kociniak, Mieczysław Czechowicz, Bogusz Bilewski, Witold Pyrkosz, Jerzy Cnota, Janusz Kłosiński, Janusz Bukowski, Lech Ordon, Cezary Julski Hrabiemu podoba się piękna góralka Maryna. Każe porwać dziewczynę Janosika i siłą sprowadzić na zamek. Zbójnicy przebrani za pasterzy owiec przedostają się do siedziby rozpustnego dziedzica. Janosik uwalnia swoją ukochaną. 20:00 TAJEMNICE WŁOSKICH MIAST - FLORENCJA ODC. 1/3 (ITALY’S INVISIBLE CITIES) Film dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2017 Reżyseria: Harvey Lilley Wykonawcy: Alexander Armstrong, Michael Scott Historyk dr Michael Scott odkrywa skarby trzech słynnych włoskich miast - Neapolu, Wenecji i Florencji. Dzięki zastosowaniu najnowocześniejszych technologii, w tym skanowania 3D o ultrawysokiej rozdzielczości, a także dzięki zdjęciom lotniczym i grafice komputerowej zobaczymy nieznane i ukryte przestrzenie tych niezwykłych miast. Innowacyjne podwodne skanowanie Zatoki Neapolitańskiej ujawnia zatopiony świat dawnego kurortu, który zatonął podczas starożytnego trzęsienia ziemi. W Wenecji zespół bada, co kryje się pod jej wspaniałymi pałacami. We Florencji nowoczesne skanowanie 3D wielkiej katedry Il Duomo, jak ją nazywają Włosi, ukazuje piękno i wyrafinowanie pionierskiej inżynierii stojącej za największą na świecie ceglaną kopułą - śmiały wyczyn kreatywnego umysłu, który zdefiniował Renesans. 21:05 WIZJA LOKALNA 1901 Film fabularny telewizyjny, 86 min, Polska, 1980 Reżyseria: Roman Wróbel Dramat historyczny, polityczny, 96 min, Polska 1980 Scenariusz i reżyseria: Filip Bajon Zdjęcia: Jerzy Zieliński Muzyka: Zdzisław Szostak Wykonawcy: Tadeusz Łomnicki, Daniel Olbrychski, Jerzy Stuhr, Elżbieta Borysiak, Krzysztof Kozłowski, Grzegorz Dobrzycki, Zygmunt Bielawski, Henryk Bista, Wiesław Drzewicz, Zdzisław Wardejn, Andrzej Wasilewicz, Stanisław Igar i inni Rekonstrukcja wydarzeń, które miały miejsce w roku 1901 we Wrześni, a do polskiej historii przeszły pod nazwą "strajku szkolnego". Kiedy w dwóch najwyższych klasach zakazano posługiwania się językiem polskim, dzieci solidarnie odmówiły odpowiadania i modlenia się po niemiecku. Zostały za to ukarane chłostą, gwałtownie protestujących rodziców aresztowano, kilkunastu z nich skazano na kary do 2 lat więzienia. Sprawa ta odbiła się głośnym echem w całej Polsce. Pisała o niej także prasa europejska. Prawie osiemdziesiąt lat po wydarzeniach wrześnieńskich powrócił do nich Filip Bajon. Ale skupił się bardziej na odtworzeniu nastroju tamtych wypadków. Sięgnął po niezwykle surowe środki wyrazu. Autor zdjęć Jerzy Zieliński podkreślał, że zamierzeniem było, "aby film angażował widza właśnie prostotą środków". Surowe wnętrza, czerwone mury domów, opustoszałe uliczki, dają wrażenie wszechobecnego chłodu. Natomiast postacie bohaterów, zarówno dzieci jak i dorosłych, pełne są wewnętrznego żaru, bije z nich niezłomność i głębokie zaangażowanie w sprawę, której podjęli się bronić. Wszystko to sprawia, że film przybrał bardziej poetycką niż paradokumentalną formułę. Zdjęcia plenerowe wykonano w Gniewie - niewielkim miasteczku w województwie gdańskim. Zachował się tam cały XIX-wieczny zespół architektoniczny. Dzisiejsza Września bowiem jest już zupełnie inna od tej z początku wieku. Natomiast w łódzkiej Wytwórni Filmów Fabularnych wykonano zdjęcia atelierowe, zbudowano tam klasę szkolną na wzór tej, która znajduje się dziś w Muzeum Regionalnym we Wrześni. Krytycy podkreślali, że Filip Bajon zrealizował film niezwykły i bardzo dojrzały. Uhonorowany został za to - Srebrnymi Lwami na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdańsku w roku 1980 oraz Nagrodą Dziennikarzy akredytowanych na tym festiwalu. Brązowe Lwy otrzymał także autor scenografii - Andrzej Kowalczyk. Wiosna 1901 roku. Dzieci maszerują po dziedzińcu szkoły we Wrześni. Brakuje jednej z klas. Okazuje się, że jej uczniowie odmówili zmówienia modlitwy w języku niemieckim, za karę zostali zamknięci w sali. Klasa Bronki, Antka i Kacpra postanawia przyłączyć się do protestu kolegów. Rektor szkoły Fedtke, inspektor Winter i inni nauczyciele zmuszają do odpowiedzi po niemiecku kilkoro dzieci, pozostali dalej milczą. W samo południe uczniowie zostają przyprowadzeni na szkolny korytarz, gdzie mają otrzymać chłostę. Wtedy do szkoły wdzierają się rodzice oburzeni znęcaniem się nad dziećmi. Żandarmi spisują ich nazwiska. Mijają dni, dzieci dalej odmawiają nauki w języku niemieckim. Kierownictwo szkoły naciska na rodziców, w wyniku tego kilkoro uczniów wraca do nauki. Inni udają się do starego wiatraka, wierząc, że ujrzą tam znak od Boga, który widzi ich cierpienia. 22:45 WIELKI TEST - WIELKI TEST Z HISTORII - KAROL WOJTYŁA - JAN PAWEŁ II Kameralne i studyjne (widowisko), 90 min, Polska, 2009 Reżyseria: Konrad Smuga Scenariusz: Anita Gargas "Wielki test z historii. Karol Wojtyła - Jan Paweł II", widowisko publicystyczne, w którym zaproszeni do warszawskiego studia znani goście oraz osoby chętne, które przyjadą do Opery Krakowskiej, będą rozwiązywać test z wiedzy o Wielkim Polaku. Na zwycięzcę w Krakowie czeka nagroda 50 tys. zł. Do wspólnej zabawy zapraszamy również widzów przed telewizorami. 00:30 TU STOJĘ... (TU STOJĘ...) Dokument fabularyzowany, 70 min, Polska/Francja 1993 Reżyseria: Michał Dudziewicz, Grażyna Szymańska Scenariusz: Michał Dudziewicz Zdjęcia: Tomasz Wert Muzyka: Piotr Hertel Występują: Lech Łotocki, Marzena Trybała, Barbara Dziekan, Ireneusz Czop, Marta Dudziewicz, Andrzej Precigs, Ryszard Kotys, Aleksander Bednarz, Maciej Kozłowski, Bogusław Sochnacki, Leon Niemczyk, Bogumił Antczak, Janusz Kubicki, Piotr Krukowski, Jan Pyjor, Włodzimierz Stępiński, Stanisław Brudny i inni Film zrealizowany w konwencji dokumentu fabularyzowanego, przedstawiający autentyczne losy Jerzego Jachowicza, dziennikarza "Gazety Wyborczej". W latach osiemdziesiątych Jachowicz dążył m. in. do wyjaśnienia niejasnych okoliczności morderstw dokonanych na księdzu Zychu i Grzegorzu Przemyku. W zbrodnie te zamieszani byli funkcjonariusze komunistycznych służb specjalnych i Milicji Obywatelskiej. Upór reportera doprowadził wreszcie do tragedii, której śmiertelną ofiarą stała się jego żona. Nieznani sprawcy spalili też mieszkanie rodziny Jachowicza w Pruszkowie. Pomimo to dziennikarz nie zrezygnował ze swojej walki o prawdę. "Tu stoję" to swoisty hołd, złożony Jachowiczowi przez reżysera. W filmie Dudziewicza dziennikarz wspomina swoje kolejne "reportaże śledcze" i związane z nimi perypetie. Z jego opowieści wyłania się portret człowieka, dla którego praca przerodziła się z czasem w prywatną wojnę z mafią milicyjno - esbecką. 01:50 POWRÓT DO HEIMKHER Film dokumentalny, 46 min, Polska, 2010 Reżyseria: Marcin Kołodziejczyk, Maria Dłużewska Bohaterami filmu są Chorzele - małe, senne miasteczko na Mazowszu, przecięte ruchliwą drogą Warszawa - Olsztyn i niemiecki film propagandowy "Heimkehr", dla którego Chorzele były w 1940 r. planem filmowym. 02:50 W CIENIU ŚLĄSKA Film dokumentalny, 95 min, Polska, 1990 Scenariusz: Dariusz Król Zdjęcia: Jerzy Sobociński Wykonawcy: Anastazja Kuc, Henryk Boukołowski, Jan Englert, Janusz Gajos, Kalina Jędrusik, Jan Lewandowski, Olgierd Łukasiewicz, Wojciech Sarnowicz, Andrzej Wajda Film przedstawia sylwetkę reżysera Kazimierza Kutza.