TVP Kultura Czwartek, 10.10.2019 08:45 CASTING Film dokumentalny, 13 min, Polska, 2011 Reżyseria: Kacper Zamarło Scenariusz: Kacper Zamarło Zdjęcia: Kacper Zamarło Syrenka Warszawska, robot, krasnal, Czerwony Kapturek, miłośnik Japonii, zielony kosmita - oto uczestnicy nietypowego castingu. Trwają zdjęcia próbne do filmu animowanego, które prowadzi animowany reżyser i jego animowany asystent. Bohaterowie stają na białym tle i kolejno odpowiadają na zadawane przez twórców pytania, np. o własną wizję aktorstwa, w jakim filmie chcieliby zagrać, co zrobiliby, gdyby wygrali w totka. Opowiadają o swoich pasjach i marzeniach. Filmowcy chcą poznać aktorskie umiejętności kandydatów, ich preferencje i temperament. Pytania w formie napisów pojawiają się na planszach. Postaci obdarzone zostały bogatą mimiką, która koresponduje z charakterem ich wypowiedzi, niekiedy podkreślając ich absurdalny, komiczny charakter. Tymczasem głosy, które słyszymy, należą do przyjaciół i znajomych twórców. Napisy końcowe każą widzowi połączyć postać z konkretnym, autentycznym nazwiskiem: Czerwony Kapturek to ówczesna studentka animacji Natalia Brożyńska, autorka "Drżących trąb" (2010). Miłośnikiem kultury japońskiej okazuje się inna adeptka tej sztuki Izumi Yoshida. W rolę krasnala wciela się jeden z wykładowców Szkoły Filmowej, Janusz Tylman. Syrence głosu udziela aktorka Malwina Turek, kosmicie - Jacek Rokosz, a robotowi Piotr Loc Hoang Ngoc. Zza kadru słyszymy głos reżysera Kacpra Zamarły. Choć "Casting" trudno uznać za dokument animowany, wiele elementów łączy go z kinem niefikcjonalnym, mimo że jest to film w całości animowany. Bez wątpienia nawiązuje do stylistyki dokumentalnych zapisów ze zdjęć próbnych. Składa się z serii portretów, przerywanych, niekiedy gwałtownie, ujęć, kręconych wyłącznie na potrzeby przyszłej produkcji. W kadrze prócz postaci widoczna jest ramka, sygnał nagrywania, wskaźnik baterii i czasu. Charakter pytań oraz rejestracji nawiązuje do typowej dla kina niefikcjonalnego formy sondy, "gadających głów". Komizm w filmie Zamarły nie opiera się wyłącznie na żarcie słownym, lecz zdaje się również rodzić ze zderzenia quasidokumentalnych wypowiedzi z animowanym światem, do którego wprowadzono postaci rodem z bajek, legend i baśni. Dzięki temu zabiegowi rzekomym zapisem zdjęć próbnych zaczyna rządzić absurd. Etiuda Zamarły wpisuje się w najnowsze trendy łączenia animacji z konwencjami kina niefikcjonalnego. Staje się ona również przejawem charakterystycznej dla współczesnego filmu tendencji autorefleksywnej. "Casting" jest bowiem filmem o filmie. Autotematyczny wątek zdjęć próbnych pojawiał się w historii kina wielokrotnie. Zwykle dokumentalnie lub paradokumentalnie zarejestrowany casting stanowił komentarz do rozbudowanych części fabularnych, jak przed laty w "Zdjęciach próbnych" (1976) Agnieszki Holland, czy ostatnio w Śpiewającym obrusiku (2015) Mariusza Grzegorzka. Zamarło koncentruje się wyłącznie na sytuacji castingu, a autotematyzm etiudy ma wydźwięk wyraźnie parodystyczny. Autor kpi z dążenia do sukcesu i poklasku za wszelką cenę, z ludzkich przywar, które ujawniają się, gdy kamera zostaje włączona. (filmpolski) 09:15 GEBO I CIEŃ (GEBO ET L'OMBRE / GEBO AND THE SHADOW) Dramat, 91 min, Portugalia/Francja, 2012 Reżyseria: Manoel De Oliveira Scenariusz: Raul Brando, Manoel De Oliveira Zdjęcia: Renato Berta Aktorzy: Michael Lonsdale, Claudia Cardinale, Jeanne Moreau, Leonor Silveira, Lus Miguel Cintra Akcja filmu rozgrywa się w XIX wieku i dotyczy honorowego, choć biednego patriarchy, który poświęca samego siebie w imię ochrony własnego syna - uciekiniera. [www.sfp.org.pl] 11:00 DOM - ODC. 25/25 - DZIŚ KAŻDY MA DWADZIEŚCIA LAT Serial obyczajowy, 88 min, Polska 2000 Reżyseria: Jan Łomnicki, Marcin Łomnicki Scenariusz: Jerzy Janicki, Andrzej Mularczyk Aktorzy: Tomasz Borkowy, Halina Rowicka, Waldemar Barwiński, Monika Kwiatkowska, Igor Śmiałowski, Anna Romantowska, Jerzy Bończak, Piotr Fronczewski, Hanna Lachman, Marek Bukowski, Bożena Dykiel, Jan Englert, Zbigniew Buczkowski i inni Krzysio zostawia rodzinę, by poświęcić się opiece nad Jolą, która dopiero co dokonała aborcji. Prokop oświadcza się Lodzi. Klara wraca do Polski z zamiarem pozostania tu na stałe, lecz nie uzyskuje wymaganej zgody i zostaje deportowana do ZSRR. Ojciec Joli proponuje Krzysiowi pracę w ekipie rajdowej FSO pod warunkiem, że chłopak zostawi w spokoju jego córkę. Majka rodzi syna, a Prokop i Lodzia stają na ślubnym kobiercu. Rozpoczynają się strajki na Wybrzeżu. Wrotek niemal natychmiast jedzie z kamerą, by filmować zajścia. Samopoczucie Ewy systematycznie się pogarsza. Krzyś zawozi ją do uzdrowiciela Harrisa skradzionym samochodem. Zatrzymuje go milicja, lecz dzięki interwencji ojca Joli chłopak wychodzi z aresztu. Lermaszewscy wyprowadzają się z domu przy Złotej. Śmierć Ewy zbiega się w czasie z podpisaniem porozumień sierpniowych. Nad trumną zmarłej spotykają się wszyscy mieszkańcy kamienicy. 13:20 KRĘĆ! JAK KOCHASZ TO KRĘĆ! (EDWARD KŁOSIŃSKI) Film dokumentalny, 45 min, Polska, 2010 Reżyseria: Andrzej Wajda Scenariusz: Rafał Marszałek, Andrzej Wajda Zdjęcia: Paweł Edelman, Jacek Petrycki Wykonawcy: Krystyna Janda, Kurt Weber "Operator filmowy, współtwórca wielu filmów, z których większość to wspaniałe dzieła polskiej kinematografii" - tyle - niejako tytułem wstępu - zostaje przedstawiony wyjątkowy bohater dokumentu, Edward Kłosiński (zmarł w 2008 roku, wieku 65 lat). W zrealizowanym przez Andrzeja Wajdę dokumencie o wybitnym operatorze wykorzystano materiały archiwalne ze zbiorów TVP S. A. , a także fragmenty filmów, przy których Edward Kłosiński pracował, takich jak: "Iluminacja" (1973), "Matka Królów" (1982), "Życie jako śmiertelna choroba przenoszona drogą płciową" (2000), "Człowiek z marmuru" (1976), "Noc listopadowa" (1978), "Kuchnia polska" (1991), "Wodzirej" (1977), "Pestka" (1995), "Panny z Wilka" (1979). Edwarda Kłosińskiego bardzo ciepło wspominają: Krystyna Janda oraz Kurt Weber - student, wykładowca i wreszcie dziekan Wydziału Operatorskiego Państwowej Szkoły Filmowej w Łodzi w latach 1948 - 1968. Bohater dokumentu przez pewien czas był asystentem Webera, który mówi o jego pracy nad filmami, wyjątkowym wyczuciu operatorskiego fachu, o ścisłej współpracy z reżyserami, co niewątpliwie miało znaczący wpływ na jakość filmów. Dokument zawiera także materiał z Edwardem Kłosińskim z planu filmu "Chopin. Pragnienie miłości". Tytuł "Kręć! Jak kochasz to kręć!" został zaczerpnięty z humorystycznej opowieści Krystyny Jandy na temat pewnego wydarzenia z pracy z mężem Edwardem Kłosińskim. 14:20 CZARNO - CZARNY FILM. PIOSENKI TADEUSZA NALEPY CZ. 1 Artystyczne/estradowe (widowisko), 47 min, Polska, 2001 Wykonawcy: Tadeusz Nalepa, Stanisław Sojka, Kasia Kowalska, Kinga Preis, Edyta Jungowska, Martyna Jakubowicz, Justyna Steczkowska, Mariusz Lubomski, Maciej Maleńczuk Koncert, 48 min, 2 części, OTV Wrocław 2001 Scenariusz: Jerzy Bielunas, Roman Kołakowski Reżyseria: Jerzy Bielunas Kierownictwo muzyczne: Mateusz Pospieszalski Koncert piosenek Tadeusza Nalepy, legendy polskiego bluesa, przygotowany w ramach 22. Przeglądu Piosenki Aktorskiej we Wrocławiu. Jest to swoisty hołd złożony artyście w trzydziestą rocznicę wydania płyty "Blues" (1971), która stała się przełomem w rodzimej muzyce rozrywkowej. "Czarno-czarny film" jest próbą przedstawienia najpopularniejszych piosenek Nalepy w formie widowiska teatralnego, innym spojrzeniem na poetycki sens zawarty w wierszach Loebla i nowym ich odczytaniem. Na scenie, która raz jest onirycznym lasem - stalowym bądź miękkim pluszowym, potem zamkniętym pokojem lub ulicą wielkiego miasta, pojawiają się kolejno bohaterowie przebojów Breakoutów kreowani przez gwiazdy sceny i estrady. W gronie wykonawców znaleźli się m.in. Martyna Jakubowicz, Kasia Kowalska, Kinga Preis, Justyna Steczkowska, Mariusz Lubomski, Grzegorz Markowski, Stanisław Sojka i Muniek Staszczyk. Artystom towarzyszyła Wrocławska Orkiestra Kameralna Leopoldinum, zespół muzyczny pod kierunkiem Mateusza Pospieszalskiego oraz grupa baletowa Jarosława Stańka. W finale wystąpił także sam Tadeusz Nalepa z własnym zespołem. Koncert zarejestrowano 13 marca 2001 roku we wrocławskim Teatrze Polskim. 15:15 CZY MOŻNA SIĘ PRZYSIĄŚĆ Film fabularny telewizyjny, 36 min, Polska, 1999 Reżyseria: Tomasz Tryzna Scenariusz: Tomasz Tryzna Zdjęcia: Wojciech Todorow Aktorzy: Stanisław Tym "Jest to opowieść o spotkaniu nieba filantropii z piekłem statystyki" - tak o swoim debiucie fabularnym mówi reżyser i scenarzysta, Tomek Tryzna. Autor sfilmowanej przez Andrzeja Wajdę, przetłumaczonej na kilkanaście języków powieści "Panna Nikt", kinem interesował się od wczesnej młodości. W wieku szesnastu lat zaczął realizować amatorskie filmy, za które zdobywał nagrody na różnych przeglądach. Był niepokornym indywidualistą, co nie ułatwiało mu życia w liceum. Z trudem ukończył szkołę średnią. Choć zawsze marzył o robieniu filmów, przez długie lata utrzymywał się głównie z pisania scenariuszy. Jest autorem m.in. "Murmuranda" w reżyserii Andrzeja Barszczyńskiego, "Sześciu milionów sekund" Leszka Staronia, "Opowieści Harleya" Wiesława Helaka. W latach 90. zrealizował według własnych scenariuszy m.in. "Kaskaderskie ABC" i eksperymentalny cykl telewizyjny "Trrr - obrazki do nakręcenia". Jednak popularność zyskał dzięki książce "Panna Nikt". Pomimo sukcesu literackiego wyznaje: "reżyseria jest dla mnie najważniejsza. Uważam, że kino jest najpiękniejszą ze sztuk. Książkę napisałem tylko dlatego, że nie mogłem zrobić filmu". Po 35 latach spełniło się marzenie Tomka Tryzny, pod koniec 1998 roku rozpoczął pracę nad krótkometrażowym filmem fabularnym "Czy można się przysiąść?". Do stworzenia tego obrazu zainspirował go sen. Pomyślał, że głód może być pretekstem do powiedzenia wielu istotnych rzeczy o świecie i człowieku. Fabuła filmu opowiada o Gościu (w tej roli Stanisław Tym) posilającym się w restauracji. W pewnym momencie przysiada się do niego Staruszek. Gość częstuje go golonką. Po chwili do stołu podchodzą jeszcze dwie głodne osoby - Chuda i Malutki. Staruszek wylizuje talerz. Chuda kradnie chleb, a Malutki rzuca się na kość i chowa ją za pazuchą. Kelner (gra go Ryszard Kotys) chce przepędzić hołotę, ale Gość go powstrzymuje. Prosi nawet o kartę dań i brakujące nakrycia. Pytany o sens zaczynającej się w ten sposób przypowieści reżyser unika jednoznacznych odpowiedzi. Interpretację pozostawia widzom. Mówi jedynie, że to historia o cierpieniu, fałszywej nadziei... Obsadzonemu w głównej roli Stanisławowi Tymowi towarzyszy 40 tzw. naturszczyków w rolach epizodycznych i 300 statystów. 16:00 CWAŁ Komediodramat, 103 min, Polska 1995 Scenariusz i reżyseria: Krzysztof Zanussi Zdjęcia: Jarosław Żamojda Muzyka: Wojciech Kilar Aktorzy: Bartosz Obuchowicz, Maja Komorowska, Andrzej Szenajch, Karolina Wajda - Nowakowska, Piotr Szwedes, Piotr Adamczyk, Sławomira Łozińska "Kiedy doszedłem do opisywania stalinowskiej szkoły, zorientowałem się, że dotarłem do granicy nieprzekraczalnej ze względów cenzuralnych. Później też nie mógłbym tego filmu zrobić, chyba że w roku 1980, ale wtedy Ryszard Bugajski realizował"Przesłuchanie", które o wiele poważniej traktowało tamte czasy. Teraz wszystko się oddaliło, a ja postarzałem się o tyle, że nie chce mi się już rozliczać z tamtą epoką, ale ją wspominać. To było moje dzieciństwo" - mówił o motywach powstania "Cwału" Krzysztof Zanussi. Film ów miał być drugim po "Strukturze kryształu" (1969) w dorobku reżysera. Zmaterializował się dopiero ćwierć wieku później. Przez licznych krytyków został jednak nazwany jednym z ważniejszych, a na pewno najbardziej niezwykłym w dotychczasowym dorobku autora "Iluminacji". "Cwał" to bowiem... komedia, w dodatku dotycząca okresu stalinowskiego, a więc czasów życia w ciągłym strachu, ubeckich prześladowań, złowrogich polowań na prawdziwych i urojonych odstępców od "linii partii" i aksjomatów stalinowskiej wykładni marksizmu - leninizmu. Pogodny ton opowieści nie ma wszakże nic wspólnego z cynizmem. Przeciwnie - niesie trudne do określenia ciepło, którego trudno szukać we wcześniejszych dokonaniach Zanussiego. Reżyser nie zapomina też bynajmniej o okrucieństwie epoki, lecz na główny plan wysuwa się problem sposobu przetrwania w świecie pełnym kłamstwa i przemocy. Główna bohaterka filmu - pani Idalia - znakomicie zagrana przez Maję Komorowską - to stara panna z dobrego ziemiańskiego domu, która pod maską "szaleństwa" kryje determinację, by nie dać się "zdeklasować" i ocalić ostatni z azyli człowieka zniewolonego - azyl intymności. Jego namiastką jest hippika - prywatna pasja "zwariowanej ciotki". Pasja tym groźniejsza, że pachnie "pańskością" i sanacyjną fanaberią. Wszak w nowym, lepszym świecie konie służą głównie do pracy i defiladowych parad. Pani Idalia, mimo licznych grożących jej niebezpieczeństw, nie rezygnuje. Walcząc na swój sposób przeciw "bolszewickiej zarazie", balansuje na granicy moralności. Kłamie, kręci, wyrabia papiery na swoją nieistniejącą siostrę bliźniaczkę, by mieć kiedyś podwójną emeryturę. Zapisuje ją nawet do partii, a czerwoną legitymację chowa między karty Biblii. W postępowaniu Idalii nieustannie heroizm miesza się z otwartym podlizywaniem się znienawidzonej władzy. Nie może tego zrozumieć mały Hubert, wysłany przez matkę pod opiekę Idalii. Ojciec chłopca został po wojnie w Anglii, więc przed malcem zamknęła się droga do edukacji. Tylko zmieniając miejsce zamieszkania i udając sierotę oraz dzięki przebiegłości przyszywanej ciotki udaje mu się dostać do szkoły. Półlegalne zabiegi Idalii ratują go też przed relegowaniem, gdy zostaje rozpoznany jako element reakcyjny, upowszechniający wśród kolegów imperialistyczną literaturę ("Lenin" Ferdynanda Ossendowskiego). Chłopiec wychowany w kulcie wiary, prawdy i honoru nie może zrozumieć postawy ciotki. Na jego ciągłe pytania Idalia odpowiada wreszcie cytatem z Szekspira: "Są rzeczy na niebie i na ziemi, o których nie śniło się waszym filozofom". "To najbardziej autobiograficzny z moich filmów, jak karta wyjęta z rodzinnego albumu" - mówił po premierze Krzysztof Zanussi. Postać Huberta to niemal wierny portret reżysera z czasów dzieciństwa. Podobnie jest z innymi bohaterami. Ich odpowiedniki istniały naprawdę, wymogi scenariusza tylko nieznacznie zmodyfikowały właściwy im sposób bycia. Nie inaczej było z ciotką Idalią - centralną postacią filmu. To właśnie jej niezwykła osobowość sprawiła, że po latach pewien reżyser zrealizował równie niezwykły film o radości życia, której nie stłumią ani mury więzienia, ani szykany i prześladowania. Nagroda Specjalna na XXI Festiwalu w Gdyni w 1996 roku. Złota Kaczka '96 dla Mai Komorowskiej - w kategorii najlepsza polska aktorka. 18:00 DOKUMENT TYGODNIA - ARTYŚCI ANTAGONIŚCI: TURNER I CONSTABLE - ODC. 5 (THE ANTAGONISTS: RIVALRY IN ART: TURNER VS CONSTABLE - EP. 5) Film dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2018 Reżyseria: Sylvie Kürsten,, Andreas Gräfenstein, Henrike Sandner Londyn, rok 1832. Na dorocznej wystawie Akademii Królewskiej malarz William Turner jednym gestem usuwa w cień obraz swojego rywala Johna Constable'a. Obaj byli najsłynniejszymi artystami swojej epoki. Jako pierwsi sprawili, że rodzimy angielski pejzaż stał się uznanym tematem malarskim. Rywalizowali w sferze sztuki, nie przekraczając granic dobrego smaku. Constable długo walczył o uznanie. Dziś uważany za konserwatystę, dla swoich współczesnych był zbyt śmiały. Zapobiegliwy i rozchwytywany za życia Turner uchodzi za śmiałego nowatora. 22:10 KOŁO PIÓRA Magazyn, 25 min, Polska, 2019 Reżyseria: Joanna Makowska Scenariusz: Marcin Kube Wykonawcy: Mariusz Cieślik (prowadzący) Aktorzy: Mariusz Drężek "Koło pióra" to autorski program literacki Mariusza Cieślika, który opowiada o najważniejszych wydarzeniach ze świata literatury. Tym razem na scenie współczesnej pisarz i reportażysta, Witold Szabłowski opowie o swojej najnowszej książce "Jak nakarmić dyktatora". Gościem na scenie klasycznej jest aktywista miejski, Cezary Polak, związany z warszawskim Grochowem, który przypomni postać pisarza Stanisława Swena Czachorowskiego, z okazji wznowienia jego książki "Pejzaż Gnojnej Góry". 22:40 SCENA KLASYCZNA - (55) ATOM STRING QUARTET Koncert, 39 min, Polska, 2019 Wykonawcy: Dawid Lubowicz, Mateusz Smoczyński, Michał Zaborski, Krzysztof Lenczowski Scena klasyczna to cykl, który prezentuje najciekawszych artystów związanych z muzyką klasyczną. W swojej twórczości nawiązują oni do klasycznych form - pieśni, preludiów, chorału, odczytując je współcześnie i na swój własny sposób. Gośćmi kolejnego odcinka Sceny Klasycznej są artyści z Atom String Quartet. To jeden z najbardziej intrygujących kwartetów smyczkowych na świecie, należący do grona najlepszych wykonawców jazzowych w Polsce. Zespół łączy możliwości kwartetu smyczkowego (czyli dwojga skrzypiec, altówki i wiolonczeli) z szeroko rozumianą improwizacją. Ten najbardziej klasyczny i utrwalony w tradycji muzycznej skład zespołu kameralnego to dla artystów punkt wyjścia do poszukiwań nowych rozwiązań brzmieniowych i formalnych. Trudno w sposób jednoznaczny określić styl muzyczny grupy. W jej twórczości oprócz jazzu słychać inspiracje polskim folklorem, muzyką z różnych regionów świata, a także muzyką współczesną i klasyczną. Tym razem artyści zaprezentują utwory z płyty "Seifert" poświęconej kompozycjom wybitnego skrzypka jazzowego Zbigniewa Seiferta. W rozmowie z Barbarą Schabowską muzycy opowiadają o swojej niezwykłej przyjaźni, o tym, jaki jest podział ról w ich zespole, czy kogoś z nich można na koncercie zastąpić, o tym czy możemy już mówić o modzie na Seiferta - na czym polega fenomen jego muzyki i co ich w niej urzekło. Zdradzą też, jak powstają ich aranżacje i dlaczego mogą się zmieścić raptem na jednej stronie. 23:30 PORTRETY - TATI EKSPRES (TATI EXPRESS) Film dokumentalny, 57 min, Francja, 2015 Reżyseria: Emmanuel Leconte, Simon Wallon Dokumentalny portret Jacques ' a Tati, nazywanego francuskim Charliem Chaplinem. Aktor, reżyser, komik, kontynuator komedii slapstickowej, który wykreował słynną postać Pana Hulot, bohatera większości swoich filmów. Twórca obrazów takich jak m.in. "Dzień świąteczny" (1947), "Mój wujaszek" (1958), "Play Time" (1967), "Wakacje pana Hulot" (1953), "Pan Hulot wśród samochodów" (1971). 00:40 NA WSCHÓD OD HOLLYWOOD - W SYBERYJSKICH LASACH (DANS LES FORTS DE SIBRIE) Film przygodowy, 95 min, Francja, 2016 Reżyseria: Safy Nebbou Scenariusz: Safy Nebbou, David Oelhoffen Zdjęcia: Gilles Porte Muzyka: Ibrahim Maalouf Aktorzy: Raphal Personnaz, Evgeniy Sidikhin Pewnego dnia Teddy postanawia rzucić wszystko: pracę, życie w hałaśliwym mieście, przyjaciół. Wyjeżdża na daleką Syberię, nad jezioro Bajkał, mając nadzieję, że tam właśnie odzyska spokój duszy. Kontakt z dziką naturą, w iście spartańskich warunkach sprawia, że bohater odnajduje w sobie to, czego zawsze szukał. Ekstremalne zimno, samotność, wszechobecna gęsta mgła doprowadzają Teddy'ego prawie do śmierci. Nieoczekiwanie nadchodzi pomoc ze strony Aleksjeja, Rosjanina, który od wielu lat mieszka w syberyjskich lasach. To początek ich wielkiej przyjaźni.