TVP Historia Poniedziałek, 14.10.2019 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 14 PAŹDZIERNIKA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1773 - powstała Komisja Edukacji Narodowej; 1926 - pierwsze wydanie książki "Kubuś Puchatek"; 1944 - samobójcza śmierć feldmarszałka Rommla; 1964 - usunięcie Chruszczowa z zajmowanych stanowisk; 07:20 ZNAK ORŁA - ODC. 3 PIERŚCIEŃ 1309 - 1312 Serial historyczno - przygodowy, 29 min, Polska 1977 Reżyseria: Hubert Drapella Scenariusz: Alina Korta, Bohdan Poręba, Hubert Drapella Aktorzy: Jarosław Makowski, Krzysztof Kołbasiuk, Ryszard Filipski, Eliasz Kuziemski, Tadeusz Borowski, Bernard Michalski, Adam Bauman, Bożena Adamek, Aleksander Fogiel, Lech Ordon, August Kowalczyk, Ryszard Ronczewski, Zygmunt Maciejewski, Leon Niemczyk, Wojciech Alaborski, Henryk Bista Sulisław wychowuje Gniewka na swoim dworze. Na wieść o buncie niemieckiego mieszczaństwa w Krakowie rycerz spieszy z pomocą Łokietkowi, zostawiając swego podopiecznego w siedzibie starosty wielkopolskiego. Chłopak jednak ucieka i samotnie wędruje do Krakowa. Dochodzi do pierwszego spotkania Gniewka z Hanyszem. Zdrajca w przebraniu mnicha zamordował wysłannika dworu - archidiakona, by zdobyć pierścień ze znakiem najwyższej władzy kościelnej. Gniewko odstrasza Hanysza i znajduje przy płaszczu zamordowanego zapinkę z takim samym znakiem. 07:50 ZNAK ORŁA - ODC. 4 NIEZAŁATWIONE RACHUNKI 1318 Serial historyczno - przygodowy, 26 min, Polska 1977 Reżyseria: Hubert Drapella Scenariusz: Alina Korta, Bohdan Poręba, Hubert Drapella Aktorzy: Jarosław Makowski, Krzysztof Kołbasiuk, Ryszard Filipski, Eliasz Kuziemski, Tadeusz Borowski, Bernard Michalski, Adam Bauman, Bożena Adamek, Aleksander Fogiel, Lech Ordon, August Kowalczyk, Ryszard Ronczewski, Zygmunt Maciejewski, Leon Niemczyk, Wojciech Alaborski, Henryk Bista W Krakowie Hanysz uprowadza Gniewka i odbiera mu zapinkę. Tylko przypadek ratuje chłopca od śmierci. Wtrącony do lochu, szczęśliwie wydostaje się na wolność kanałem wodnym. 08:50 HISTORIA POLSKI - DZIEJE KULTURY POLSKIEJ - KORONA PIERWSZYCH PIASTÓW Film dokumentalny, 56 min, Polska, 1988 Reżyseria: Leszek Skrzydło Scenariusz: Leszek Skrzydło Zdjęcia: Jacek Duszyński Fabularyzowany film dokumentalny pokazujący powstawanie państwa pierwszych Piastów, w tym wszystkie ważniejsze wydarzenia z lat 966 - 1076: chrzest Polski, bitwę pod Cedynią oraz Zjazd Gnieźnieński w roku 1000. 09:55 SENSACJE XX WIEKU - TAJEMNICA HEINRICHA HIMMLERA Kameralne i studyjne (widowisko), 49 min, Polska, 2001 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Dlaczego w grudniu 1945 roku, 7 miesięcy po pogrzebaniu zwłok Heinricha Himmlera, który 23 maja tego roku miał popełnić samobójstwo, władze brytyjskie zdecydowały się dokonać ekshumacji? Siedem miesięcy wcześniej Himmler, schwytany przez brytyjskich żołnierzy popełnił samobójstwo. Zwłoki poddano sekcji i pogrzebano w lesie pod Luneburgiem. Czyżby pojawiły się wątpliwości? Czy człowiek, który popełnił samobójstwo, rzeczywiście był Himmlerem? 12:15 BLISKO, CORAZ BLIŻEJ - ODC. 7 OJCOWSKI DOM. ROK 1919 Serial historyczny, 66 min, 19 odc. , Polska 1982 Reżyseria: Zbigniew Chmielewski Scenariusz: Albin Siekierski Zdjęcia: Jan Janczewski Muzyka: Piotr Marczewski Występują: Jan Frycz, Izabela Trojanowska, Ferdynand Matysik, Janusz Sykutera, Tadeusz Szaniecki, Tomasz Zaliwski, Eugeniusz Kujawski, Grażyna Barszczewska, Lidia Bienias, Zbigniew Buczkowski, Jerzy Cnota, Dagmara Foniok, Marek Frąckowiak, Jan Goluch, Andrzej Holaj, Halina Kazimierowska, Stanisław Kierasiński, Adam Kwiatkowski, Grażyna Laszczyk, Teresa Lipowska, Gabriel Nehrebecki, Henryk Stanek, Stanisław Staniek, Czesław Stopka, Zdzisław Szymborski, Henryk Tarczykowski, Bogusław Weil, Fryderyk Widuch, Wiesław Zanowicz, Ewa Ziętek, Antoni Żukowski i inni Nadchodzi koniec I wojny światowej. Nowy porządek w Europie ustala Traktat Wersalski. Po ponad 120 latach niewoli Polska odzyskuje niepodległość. Na Śląsku jednak sytuacja wciąż jest niepewna. Rok później wybucha pierwsze Powstanie Śląskie, którego celem jest przyłączenie Górnego Śląska do państwa polskiego. Rodzina Stanika Pasternika także chwyta za broń. 13:30 WIZJA LOKALNA 1901 Film historyczny, polityczny, 96 min, Polska 1980 Scenariusz i reżyseria: Filip Bajon Zdjęcia: Jerzy Zieliński Muzyka: Zdzisław Szostak Wyk. Tadeusz Łomnicki, Daniel Olbrychski, Jerzy Stuhr, Elżbieta Borysiak, Krzysztof Kozłowski, Grzegorz Dobrzycki, Zygmunt Bielawski, Henryk Bista, Wiesław Drzewicz, Zdzisław Wardejn, Andrzej Wasilewicz, Stanisław Igar i inni Rekonstrukcja wydarzeń, które miały miejsce w roku 1901 we Wrześni, a do polskiej historii przeszły pod nazwą "strajku szkolnego". Kiedy w dwóch najwyższych klasach zakazano posługiwania się językiem polskim, dzieci solidarnie odmówiły odpowiadania i modlenia się po niemiecku. Zostały za to ukarane chłostą, gwałtownie protestujących rodziców aresztowano, kilkunastu z nich skazano na kary do 2 lat więzienia. Sprawa ta odbiła się głośnym echem w całej Polsce. Pisała o niej także prasa europejska. Prawie osiemdziesiąt lat po wydarzeniach wrześnieńskich powrócił do nich Filip Bajon. Ale skupił się bardziej na odtworzeniu nastroju tamtych wypadków. Sięgnął po niezwykle surowe środki wyrazu. Autor zdjęć Jerzy Zieliński podkreślał, że zamierzeniem było, "aby film angażował widza właśnie prostotą środków". Surowe wnętrza, czerwone mury domów, opustoszałe uliczki, dają wrażenie wszechobecnego chłodu. Natomiast postacie bohaterów, zarówno dzieci jak i dorosłych, pełne są wewnętrznego żaru, bije z nich niezłomność i głębokie zaangażowanie w sprawę, której podjęli się bronić. Wszystko to sprawia, że film przybrał bardziej poetycką niż paradokumentalną formułę. Zdjęcia plenerowe wykonano w Gniewie - niewielkim miasteczku w województwie gdańskim. Zachował się tam cały XIX - wieczny zespół architektoniczny. Dzisiejsza Września bowiem jest już zupełnie inna od tej z początku wieku. Z kolei zdjęcia atelierowe wykonano w łódzkiej Wytwórni Filmów Fabularnych, zbudowano tam klasę szkolną na wzór tej, która znajduje się dziś w Muzeum Regionalnym we Wrześni. Krytycy podkreślali, że Filip Bajon zrealizował film niezwykły i bardzo dojrzały. Uhonorowany został za to - Srebrnymi Lwami na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdańsku w roku 1980 oraz Nagrodą Dziennikarzy akredytowanych na tym festiwalu. Brązowe Lwy otrzymał także autor scenografii - Andrzej Kowalczyk. Wiosna 1901 roku. Dzieci maszerują po dziedzińcu szkoły we Wrześni. Brakuje jednej z klas. Okazuje się, że jej uczniowie odmówili zmówienia modlitwy w języku niemieckim, za karę zostali zamknięci w sali. Klasa Bronki, Antka i Kacpra postanawia przyłączyć się do protestu kolegów. Rektor szkoły Fedtke, inspektor Winter i inni nauczyciele zmuszają do odpowiedzi po niemiecku kilkoro dzieci, pozostali dalej milczą. W samo południe uczniowie zostają przyprowadzeni na szkolny korytarz, gdzie mają otrzymać chłostę. Wtedy do szkoły wdzierają się rodzice oburzeni znęcaniem się nad dziećmi. Żandarmi spisują ich nazwiska. Mijają dni, dzieci dalej odmawiają nauki w języku niemieckim. Kierownictwo szkoły naciska na rodziców, w wyniku tego kilkoro uczniów wraca do nauki. Inni udają się do starego wiatraka, wierząc, że ujrzą tam znak od Boga, który widzi ich cierpienia. 16:10 SPÓR O HISTORIĘ - LENINO MIĘDZY SYBIREM A ZDRADĄ Dysk./wywiad/debata, 30 min, Polska, 2011 Scenariusz: Borys Hass Bitwa pod Lenino była pierwszym bojem zorganizowanych w ZSRR przez Stalina i polskich komunistów polskich wojskach i dlatego jej rocznica była aż do lat 90. minionego wieku obchodzona jako Dzień Wojska Polskiego i święto braterstwa polsko - radzieckiego. Utrwalił się też taki sam propagandowy obraz żołnierzy walczących pod Lenino, jako tych, którzy razem z towarzyszami radzieckimi walczyli o Polskę ludową. Prawda o bitwie i żołnierzach była inna. Do dziś nieliczni wiedzą, że na kilka dni przed bitwą przeszło na stronę Wehrmachtu kilkudziesięciu polskich żołnierzy. Poinformowali oni Niemców o planowanym natarciu. Według niemieckich protokołów przesłuchań uciekli oni do "cywilizowanej niewoli niemieckiej" w obawie przed powrotem na zsyłkę. Dziś wiemy, że krwawa ofiara polskich żołnierzy z militarnego punktu widzenia nie miała sensu, a polskie oddziały poniosły tak wielkie straty, że projekt przekształcenia pierwszej polskiej dywizji w armię musiał być przesunięty w czasie. Po przekroczeniu Bugu okazało się, że do tej ludowej armii nie chcą wstępować ochotnicy i siłą zorganizowano przymusowy pobór, ale dezercje nadal były poważnym problemem. Po blisko 70 latach spróbujemy zastanowić się, kim byli żołnierze I Dywizji im. Tadeusza Kościuszki i jakie motywy nimi kierowały, gdy zgłaszali się do wojska i później przelewali swą krew. Jakie cele przyświecały Stalinowi, gdy tworzył polskie wojsko i wysyłał je na rzeź pod Lenino. Gośćmi programu są: prof. Wojciech Materski, Instytut Studiów Politycznych PAN prof. Czesław Grzelak, Uniwersytet Humanistyczno - Przyrodniczy im. Jana Kochanowskiego w Kielcach dr Maciej Korkuć, Instytut Pamięci Narodowej 16:45 HISTORIA POLSKI - ERRATA DO ŻYCIORYSU - ZDZISŁAW MAKLAKIEWICZ Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2015 Reżyseria: Krzysztof Tchórzewski Scenariusz: Krzysztof Tchórzerwski Zdjęcia: Andrzej Adamczk, Piotr Augustynek Wykonawcy: Adam Ferency Zdzisław Maklakiewicz zagrał role epizodyczne w ponad 100 filmach. Pochodził z rodziny muzycznej. Jego trzech stryjów było kompozytorami i dyrygentami. Był żołnierzem AK i uczestnikiem powstania warszawskiego 1944. Grał w teatrach Warszawy, Gdańska, Wrocławia i Krakowa. Już za życia stał się legendą i w parze z Janem Himilsbachem był jedną z najbarwniejszych postaci lat 1960/70. O jego pracy aktorskiej i życiu mówią: Barbara Krafftówna, jego żona Wiesława Kosmalska, Janusz Głowacki, Olgierd Łukaszewicz, Janusz Kondratiuk, Janusz Majewski, Jerzy Hoffman, Daniel Olbrychski i Jerzy Sztwiertnia. Ich wypowiedzi składają się na portret nietuzinkowego człowieka. Jak zapisał się w pamięci najbliższych kolegów? Zginął śmiercią tragiczną 9 października 1977 roku. 17:50 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - BEZ PRZEDAWNIENIA, BEZ PRZEBACZENIA Magazyn, 22 min, Polska, 2019 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Badanie sprawy zabójstwa Antoniego Żubryda, żołnierza NSZ. 18:55 ZNAK ORŁA - ODC. 5 WICI 1318 Serial historyczno - przygodowy, 28 min, Polska 1977 Reżyseria: Hubert Drapella Scenariusz: Alina Korta, Bohdan Poręba, Hubert Drapella Aktorzy: Krzysztof Kołbasiuk, Ryszard Filipski, Eliasz Kuziemski, Tadeusz Borowski, Bernard Michalski, Adam Bauman, Bożena Adamek, Aleksander Fogiel, Lech Ordon, August Kowalczyk, Zygmunt Maciejewski, Leon Niemczyk, Wojciech Alaborski, Henryk Bista Mija parę lat. Gniewko jest już młodzieńcem. Idąc śladami Brandenburczyków, znajduje w puszczy zniszczony wóz, zabitych ludzi i małą Agnieszkę - córkę kaszatelana łęczyckiego. W nocy przybywa posłaniec z wiciami. Gniewko z Sulisławem ruszają do obozu książęcego. Zjawia się tam również Hanysz wysłany przez Krzyżaków na przeszpiegi. Gniewko otrzymuje od Łokietka "Znak orła" - dowód zaufania księcia. Na jego polecenie udaje się do chłopów szykujących partyzanckie zasadzki na wroga. 19:30 ZNAK ORŁA - ODC. 6 SPRZYMIERZEŃCY 1318 Serial historyczno - przygodowy, 28 min, Polska 1977 Reżyseria: Hubert Drapella Scenariusz: Alina Korta, Bohdan Poręba, Hubert Drapella Aktorzy: Jarosław Makowski, Krzysztof Kołbasiuk, Ryszard Filipski, Eliasz Kuziemski, Tadeusz Borowski, Bernard Michalski, Adam Bauman, Bożena Adamek, Aleksander Fogiel, Lech Ordon, August Kowalczyk, Ryszard Ronczewski, Zygmunt Maciejewski, Leon Niemczyk, Wojciech Alaborski, Henryk Bista Hanysz czyha na życie Gniewka, na szczęście jego skrytobójcze plany są bezskuteczne. Zdrajca wraca do Krzyżaków, opowiada swoim mocodawcom o zadaniach Gniewka i roli "Znaku orła". Chłopak wypełnia swą misję, jednak w drodze powrotnej napadają go zaczajeni Krzyżacy. Gniewko pokonuje ich w nierównej walce. Ranny, ostatkiem sił dociera do obozu. 20:10 HISTORIA W POSTACIACH ZAPISANA - JULIUSZ CEZAR (JULIUSZ CEZAR) Film dokumentalny, 106 min, Francja, 2013 Reżyseria: Laure Delalex Wykonawcy: Marek Ciuniel Film z cyklu "Historia w postaciach zapisana" zabiera widzów w podróż do starożytnego Rzymu. Mogą tu poznać wyjątkową postać Juliusza Cezara. Wielkiego wodza, polityka i uwodziciela. Człowieka wybitnie uzdolnionego, o ponadprzeciętnych walorach fizycznych i umysłowych, przy tym jednak przekonanego o swoim geniuszu, wręcz boskości. To za jego panowania Rzym z małego, brudnego miasteczka zaczął stawać się centrum administracyjnym, politycznym i kulturalnym imperium. A serca Rzymian podbił, dając im to czego pragnęli: chleba i igrzysk. Film przybliży fascynujący świat gladiatorów i olimpiad, zabawy i rozpusty. Dzięki zręcznym zabiegom politycznym i czterem małżeństwom Cezar stał się pierwszym po bogach w Cesarstwie Rzymskim. Nim do tego doszło, przez 8 lat podbił tereny leżące w granicach dzisiejszej Szwajcarii, Francji, Niemiec, Belgii. Jednak jego celem był Rzym. W 49 roku p.n.e. Cezar przekroczył Rubikon. To otworzyło mu drogę do cesarstwa i do spotkania na swojej drodze Kleopatry. Panował krótko. Zamordowano go podczas id marcowych, 15 marca 44 roku przed Chrystusem. Zamach zorganizowała grupa republikanów obawiających się powrotu monarchii. 22:00 ARCHIWUM ZIMNEJ WOJNY - PIELGRZYM WOLNOŚCI Magazyn, 30 min, Polska, 2019 Reżyseria: Jan Sosiński Scenariusz: Andrzej Mietkowski, Jan Sosiński Muzyka: Piotr Dziki Chancewicz Wykonawcy: Andrzej Mietkowski (prowadzący) Pielgrzym wolności Ronald Reagan powtarzał: Ten papież pomoże zmienić świat. Prezydent USA pamiętał, jak pierwsza pielgrzymka Jana Pawła II do ojczyzny zelektryzowała naród i dała początek Solidarności. A ileż zdarzeń miało dopiero nastąpić! Kogóż bardziej potrzebowali Polacy w czarnej nocy stanu wojennego? Pielgrzym wolności w czasach beznadziejnych pomaga uwierzyć, że wolność nadejdzie. W czasach Solidarności wierzyć w siebie. W stanie wojennym wytrwać. Komunizm nie runąłby w 1989 roku bez Jana Pawła II. Mówią o tym dr Andrzej Gralewski, prof. Antoni Dudek i niezwykłe archiwalia. TVP Historia prezentuje cykl autorstwa Andrzeja Mietkowskiego i Jana Sosińskiego, oparty m.in. na unikatowych nagraniach z weteranami tej wojny, która zdaniem wielu ekspertów wciąż trwa. Zobaczymy mało znane nagrania i archiwa z tamtego okresu, przypomnimy wydarzenia, które w dużym stopniu kształtowały późniejszy układ sił. Cykl powstaje we współpracy z Instytutem Pamięci Narodowej. 22:40 DZIEŃ OSTATNI, DZIEŃ PIERWSZY Film dokumentalny, 45 min, Polska, 2019 Reżyseria: Driusz Fedorowicz Scenariusz: Dariusz Fedorowicz, Przemysław Filipowicz Film przedstawia w możliwych do odtworzenia szczegółach przebieg przygotowań do wojny i walki w pierwszych dniu konfliktu na przykładzie 2. Pułku Lotniczego w Krakowie. Osią będzie (opowiadana linearnie i chronologicznie), historia dwóch pilotów kapitana Medweckiego i porucznika Gnysia. 23:40 BOHATEROWIE Z JAMESTOWN Film dokumentalny, 49 min, Polska, 2017 Reżyseria: Eugeniusz Starky Muzyka: Ed Winddancer Film analizuje mity, tajemnice i genezę narodzin Stanów Zjednoczonych. Ukazuje niezwykle ważną, a jak dotąd nieznaną rolę Polaków w Narodzinach Nowego Świata. Rok 1607 Jamestown, Wirginia. Pierwsza angielska osada w Ameryce. Po roku istnienia chyliła się ku upadkowi. Wtedy wezwano na pomoc Polaków. To właśnie oni byli bohaterami początków amerykańskiej demokracji. Te wydarzenia i ścieranie się kultur zmieniło świat. Pięciu Polaków wezwanych na pomoc Jamestown - pierwszej osadzie angielskiej w Ameryce, uratowało tę osadę od upadku i dzięki nim osada przetrwała. Kiedy kapitan John Smith dopłynął do wybrzeży Ameryki, ujrzał malownicze miejsce i tam wysadził na ląd swoich stu ośmiu pasażerów. Tym samym założył pierwszą stałą brytyjską osadę w Ameryce. Wybrano dla niej miejsce na wyspie Jamestown. Rankiem 14 maja 1607 roku osadnicy wzięli w posiadanie Ziemię Obiecaną Amerykę. Polacy nauczyli się zadowalać tym, co mieli, i nie pożądać cudzej własności. Zawsze siedzieli z dala od światowego skarbca. Pierwszego października 1608 roku pięciu Polaków dotarło do Jamestown. Dwóch szlachciców Michał Łowicki i Jan Bogdan, oraz trzech rzemieślników Zbigniew Stefański, Stanisław Sadowski i Jan Mata. Zbigniew Stefański opisał tę historyczną chwilę. Polacy zbudowali w Jamestown piec do wytopu szkła. To była pierwsza amerykańska manufaktura. Dla obrony przed złodziejami i Indianami Polacy zbudowali na wyspie mocniejsze fortyfikacje. W kolejnych latach Polacy nadal przybywali do Jamestown. Byli wśród nich przedstawiciele szlachty, którzy znali metody wytwarzania dóbr niezbędnych w kolonii. Z polskiej walki o równouprawnienie zrodziła się amerykańska idea wieloetniczności, która znalazła wyraz w powstaniu Stanów Zjednoczonych, stworzonych w roku 1776 przez zjednoczonych ludzi. Cały świat zobaczył, że ludzie wszystkich ras, narodowości i wyznań mogą razem pokojowo żyć w jednym kraju. Polacy i Amerykanie polskiego pochodzenia, a także oczywiście Amerykanie, powinni być bardziej świadomi wkładu Polaków w rozwój Stanów Zjednoczonych a nawet całego świata. Owo zderzenie kultur na zawsze odmieniło świat. 00:45 SENSACJE XX WIEKU - TAJEMNICA HEINRICHA HIMMLERA Kameralne i studyjne (widowisko), 49 min, Polska, 2001 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Dlaczego w grudniu 1945 roku, 7 miesięcy po pogrzebaniu zwłok Heinricha Himmlera, który 23 maja tego roku miał popełnić samobójstwo, władze brytyjskie zdecydowały się dokonać ekshumacji? Siedem miesięcy wcześniej Himmler, schwytany przez brytyjskich żołnierzy popełnił samobójstwo. Zwłoki poddano sekcji i pogrzebano w lesie pod Luneburgiem. Czyżby pojawiły się wątpliwości? Czy człowiek, który popełnił samobójstwo, rzeczywiście był Himmlerem? 01:45 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - BEZ PRZEDAWNIENIA, BEZ PRZEBACZENIA Magazyn, 22 min, Polska, 2019 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Badanie sprawy zabójstwa Antoniego Żubryda, żołnierza NSZ. 02:20 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - MUSSOLINI Magazyn, 19 min, Polska, 1996 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Odcinek poświęcony Benito Mussoliniemu. Obraz tworzą czarno - białe archiwalne materiały filmowe.