TVP Historia Poniedziałek, 21.10.2019 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 21 PAŹDZIERNIKA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1805 - rozegrała się bitwa pod Trafalgarem 1959 - otwarto Muzeum Guggenheima w Nowym Jorku; 1963 - w walce z bezpieką zginął ostatni partyzant sierż. Józef Franczak ps. "Lalek"; 07:20 ZNAK ORŁA - ODC. 13 DWA PODARUNKI 1331 Serial historyczno - przygodowy, 28 min, Polska, 1977 Reżyseria: Hubert Drapella Scenariusz: Alina Korta, Bohdan Poręba, Hubert Drapella Aktorzy: Krzysztof Kołbasiuk, Adam Bauman, Tadeusz Borowski, Ryszard Filipski, Lech Ordon, Leon Niemczyk, Henryk Bista, Wojciech Alaborski Krzyżacy przywożą Gniewka do obozu. Tu widzi starostę Wincentego, który nie może zdradzić swej sympatii dla więźnia. Wincenty w drodze do Wielkopolski zabija towarzyszących mu Krzyżaków i ucieka, Gniewka zaś porywają z obozu chłopi i oddają pod opiekę czarownicy - lekarki. Po wyleczeniu Gniewko wraca do obozu krzyżackiego i dowiaduje się o planach Krzyżaków. 07:50 ZNAK ORŁA - ODC. 14 NAJWYŻSZA GODNOŚĆ 1331 Serial historyczno - przygodowy, 28 min, Polska, 1977 Reżyseria: Hubert Drapella Scenariusz: Alina Korta, Bohdan Poręba, Hubert Drapella Aktorzy: Krzysztof Kołbasiuk, Adam Bauman, Tadeusz Borowski, Ryszard Filipski, Lech Ordon, Leon Niemczyk, Henryk Bista, Wojciech Alaborski Gniewko przekazuje Łokietkowi zdobyte informacje. Król układa plan zasadzki pod Płowcami. Wysyła Gniewka do Wincentego i jego rycerzy. Za Gniewkiem podąża Hanysz. Wincenty demaskuje Hanysza i poleca Gniewkowi go pilnować. Hanysz prowokuje do walki Gniewka i ponosi śmierć. Gniewko na polu bitwy wśród zabitych znajduje swego przybranego ojca - Sulisława. Nadjeżdża król, który pasuje Gniewka na rycerza, wręczając mu miecz Sulisława. 08:50 HISTORIA POLSKI - DZIEJE KULTURY POLSKIEJ - KRZYWOUSTY I JEGO SYNOWIE Film dokumentalny, 61 min, Polska, 1989 Reżyseria: Leszek Skrzydło Scenariusz: Leszek Skrzydło Zdjęcia: Jacek Duszyński Film obejmuje okres od objęcia rządów przez Władysława Hermana do śmierci Mieszka Starego. Wydarzenia polityczne układają się w jeden logiczny ciąg, dając wnikliwy komentarz do zjawisk kulturalnych. Są także często źródłem anegdoty dla konkretnych zabytków sztuki romańskiej we wszystkich jej dziedzinach. Film ma cechy syntezy historycznej przedstawiającej zjawisko kultury polskiej w różnych kontekstach: społecznym, światopoglądowym, politycznym, przypominając przy tym, że w XII wieku Polska była państwem bardzo silnie związanym z kulturą europejską. 10:00 SENSACJE XX WIEKU - OPERACJA ODESSA CZ. I Kameralne i studyjne (widowisko), 46 min, Polska, 2004 Autor: Bogusław Wołoszański Reżyseria: Adek Drabiński Zdjęcia: Waldemar Szmidt Muzyka: Dariusz Żebrowski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański W końcu 1944 roku wojna miała się ku końcowi, Hitler liczył na ostatnie uderzenie swoich wojsk. Ofensywa w Ardenach miała rozdzielić wojska amerykańskie od brytyjskich i doprowadzić do zajęcia przez Niemcy portu w Antwerpii. Istotnym elementem operacji była akcja Otto Skorzennego, którego żołnierze przebrani w amerykańskie mundury siali zamęt wśród aliantów. Ofensywa niemiecka załamała się, co wzmorzyło bombardowanie niemieckich miast. Żołnierze SS rozpoczęli masową grabież bogactw zgromadzonych przez Rzeszę. Bogactwa te miały być kluczem w ucieczce. 11:55 BLISKO, CORAZ BLIŻEJ - ODC. 12 ZŁOTA LILIJKA. ROK 1932 Serial historyczno-obyczajowy, 76 min, Polska, 1986 Reżyseria: Zbigniew Chmielewski Scenariusz: Albin Siekierski Zdjęcia: Jan Janczewski Muzyka: Piotr Marczewski Aktorzy: Tomasz Zaliwski, Ewa Ziętek, Jan Frycz, Teresa Lipowska, Czesław Stopka, Tadeusz Szaniecki, Krzysztof Stroiński, Dorota Pomykała, Piotr Skiba, Lidia Bienias Rok 1932. Śląska gospodarka boryka się z poważnymi problemami. Z miesiąca na miesiąc powiększa się obszar nędzy. Bieda i problemy z pracą nie omijają Pasterników. Robert po awanturze z majstrem ląduje na bruku. Ratując się przed biedą, dołącza do górników nielegalnie wydobywających węgiel z biedaszybów. W jego ślady idzie Tomasz. By zarobić na chleb, gotów jest ryzykować nawet kłopoty z policją regularnie niszczącą biedaszyby. Brak pracy popycha Gustka, syna Roberta, do szukania zarobku w przemycie i hazardzie. Na tym tle dochodzi do rodzinnego konfliktu. Nie wiedzie się też Bolkowi, synowi Tomasza. Brak pieniędzy uniemożliwia mu naukę w gimnazjum. Wspólnie z kuzynem Ryśkiem zaczyna sprzedawać węgiel z biedaszybów na placu targowym. 13:25 SZWADRON (SZWADRON) Dramat historyczny, 97 min, Polska/Ukraina/Francja/Belgia, 1992 Reżyseria: Juliusz Machulski Scenariusz: Juliusz Machulski Zdjęcia: Witold Adamek Muzyka: Krzesimir Dębski Wykonawcy: Maciej Gudowski Aktorzy: Radosław Pazura, Janusz Gajos, Siergiej Szakurow, Jan Machulski, Franciszek Pieczka, Katarzyna Łochowska, Bernard-Pierre Donnadieu, Tomasz Stockinger, Wojtek Klata, Grzegorz Warchoł, Artur Barciś, Anna Majcher, Agnieszka Kruk, Henryk Machalica, Eugeniusz Kamiński Juliusz Machulski znany jest przede wszystkim jako twórca dowcipnych scenariuszy i kasowych filmów z wartką akcją - "Seksmisja", "Vabank", "Vabank II", "Kingsajz", "Deja vu". W roku 1992 po raz pierwszy w swej reżyserskiej karierze zrealizował - w dodatku z wielkim rozmachem - film historyczny. Tysiące statystów, koni, imponujące sceny batalistyczne, producenci z czterech krajów. Strona rosyjska dostarczyła nawet autentyczną broń z XIX wieku, a ta zrobiona specjalnie dla potrzeb filmu działała na tych samych zasadach co przed stuleciem. Za militaria, kostiumy, uprząż i układ jazd konnych odpowiedzialny był Tomasz Biernacki - etnograf, historyk i doskonały jeździec. Zadanie ułatwiły mu materiały zebrane podczas pracy nad poprzednimi filmami związanymi z okresem powstania styczniowego, m.in "Wierną rzeką". Akcja filmu rozgrywa się w roku 1863 na ziemiach zaboru rosyjskiego. Bohaterem "Szwadronu" jest pochodzący ze szlacheckiej rosyjskiej rodziny młody baron Fiodor Jeremin. Wstępuje on na ochotnika do szwadronu dragonów - chce zaimponować dziewczynie, w której zakochał się bez wzajemności. W Polsce wybucha powstanie, Jeremin zgłasza się do oddziału wysłanego do jego stłumienia. Wydaje mu się, że Polacy pokonani zostaną z łatwością, a on bez większego wysiłku zdobędzie stopień oficerski, ordery, łupy i sławę bohatera. W szwadronie służy również rotmistrz Dobrowolski, Polak. Właśnie on wyróżnia się największym okrucieństwem wobec miejscowej ludności. Patrol rosyjski chwyta młodego Żyda Symchę. Dobrowolski, przekonany, że Symcha jest powstańczym łącznikiem, każe go powiesić mimo protestów innych oficerów. Jeremin głęboko przeżywa egzekucję. Widzi brutalność Kozaków pacyfikujących wsie i zaczyna współczuć walczącym Polakom. Ze szwadronu dezerterują dwaj szeregowcy: Jemieljanow i Niczyporczuk. Jeremin martwi się losem Niczyporczuka, który w jednej z potyczek uratował mu życie. Spostrzega w wiejskiej karczmie polską szlachciankę i urzeczony jej urodą pragnie ją poznać. Tymczasem Rosjanom udaje się aresztować pułkownika Markowskiego. Ten legendarny żołnierz powstania jest dla nich bezcenny. Współpracujący z Rosjanami rządca Petersigle zaprasza oficerów szwadronu na obiad. Emilia Petersigle, jego córka, jest dziewczyną, którą Jeremin zachwycił się w karczmie, lecz ona traktuje go jak wroga, gdyż całym sercem opowiada się po stronie powstańców. Nocą aresztowany pułkownik popełnia samobójstwo. Niczyporczuk wpada w ręce Rosjan. Za dezercję zostaje skazany na karę dwóch tysięcy pałek. W czasie egzekucji umiera. Szwadron Jeremina oddala się z wioski w ulewnym deszczu 16:15 SPÓR O HISTORIĘ - KOŚCIÓŁ KRESOWY W SZPONACH SOWIECKICH Dysk./wywiad/debata, 29 min, Polska, 2019 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Wykonawcy: Tomasz Muller (prowadzący) Jesienią 1939 roku, niemal natychmiast po wkroczeniu w granice Polski, Sowieci przystąpili do akcji niszczenia Kościoła katolickiego. Księży, zakonników i zakonnice poddano represjom. Wielu duchownych wysłano do łagrów w głąb Związku Sowieckiego. Zamknięto instytucje kościelne, a ich majątek został rozgrabiony. Zajęcie wschodnich terenów Rzeczypospolitej przez Niemcy w 1941 roku nie oznaczało, że Kościół katolicki odzyskał wolność. Zmieniły się sposoby prześladowań. Po powrocie wojsk sowieckich do wschodniej Polski w 1944 roku natychmiast przystąpiono do walki z katolikami. Dlaczego sowieccy komuniści uważali Kościół katolicki za swojego największego wroga? 16:50 HISTORIA POLSKI - POLSKI PAŹDZIERNIK '56. CZY MOŻNA WIERZYĆ GOMUŁCE? Film dokumentalny, 53 min, Polska, 1990 Scenariusz: Janusz Sijka Zdjęcia: Janusz Sijka Wykonawcy: Marek Gajewski W programie ukazane zostały wydarzenia historyczne lat 1944 - 1956, będące genezą polskiego października 1956. Wykorzystano wypowiedzi historyków: prof. dr hab. Mariana Marka Drozdowskiego i prof. dr hab. Krystyny Kersten, oraz archiwalne materiały filmowe. 17:55 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - PAMIĘĆ PUSZCZY JEST WIECZNA Magazyn, 22 min, Polska, 2019 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Pamięć puszczy jest wieczna. Poszukiwanie śladów bitwy z 1831 roku. Wał piachu porośniętego Puszczą Knyszyńską, wypiętrzający się z bagnistej doliny rzeki Sokołdy, nazywany jest Kopną Górą. Tutaj grupka lokalnych miłośników historii przywróciła pamięć bohaterom zapomnianej bitwy Powstania Listopadowego, odkrywając ich zbiorową mogiłę. Czterdziestu sześciu podkomendnych płk. Józefa Zaliwskiego otrzymało godne kwatery. To jednak było 10 lat temu, a nas interesuje, ile z pobudzonego wówczas nagłego zainteresowania historią lokalną w okolicy zostało. 19:05 ARCHIWISTA - ODC. 1/4 Fabularyzowany dokument, 53 min, 4 odc., TVP 1995 Scenariusz i reżyseria: Andrzej Trzos-Rastawiecki Konsultacja: prof. Wojciech Roszkowski, prof. Andrzej Paczkowski Zdjęcia: Krzysztof Tusiewicz Muzyka: Henryk Kuźniak Wystepują: Sławomir Orzechowski, Edward Skarga, Izabela Kuna, Andrzej Balcerzak, Włodzimierz Bednarski, Ewa Borowik, Tomasz Dutkiewicz, Bohdan Ejmont, Miecztław Hryniewicz i inni Umiera Jan Wagner, były pracownik archiwum PZPR. Przyczyną zgonu jest uderzenie tępym narzędziem w tył głowy. Cios zadano w czasie napadu na jego mieszkanie, który - zdaniem prokuratury - miał charakter rabunkowy. Po pogrzebie Zbigniew Wagner, syn zamordowanego, w ściennej szafie ukrytej za wieszakiem w przedpokoju domu ojca, odnajduje siedem kaset wideo. Zaczyna je oglądać. Szybko orientuje się, że ojciec pozostawił po sobie dokumentalny film o historii PZPR - film bardzo osobisty. W jego wstępie były archiwista wyjaśnia przed kamerą, zwracając się do syna, dlaczego nakręcił film: skłoniła go do tego śmierć Krzysztofa, uznana za wypadek. Zbigniew jest dziennikarzem telewizyjnym. Był działaczem "Solidarności", co sprawiło, że jego kontakty z ojcem - członkiem PZPR i jej archiwistą - były bardzo chłodne. Nie wiedział, że ten przygotowuje film. Nie wiedział też, że miesiąc przed śmiercią dzwonił do jego przełożonego z propozycją nadania dokumentu na antenie Telewizji Polskiej. Teraz dowiaduje się o tym wszystkim zaskoczony. Co więcej, przełożony informuje go, że zgodnie z tym co mówił mu Jan Wagner, kaset było dziewięć i historia PZPR była w nich doprowadzona do 1989 roku. Zbigniew stwierdza, że nie ma ani kaset, ani dokumentów, a film jego zdaniem nie nadaje się do emisji. W tej sytuacji otrzymuje propozycję, by sam nakręcił film o ojcu. Początkowo ma wątpliwości, lecz ostatecznie przyjmuje propozycję. Ważniejsze niż film wydaje się jednak Zbigniewowi wyjaśnienie przyczyny śmierci śmierci ojca. Zwłaszcza że obrońca podejrzanego o dokonanie napadu informuje go, że chce dowieść, iż jego klient tego nie zrobił, a napad nie miał charakteru rabunkowego. 20:10 HISTORIA W POSTACIACH ZAPISANA - ARCYKSIĄŻĘ FRANCISZEK FERDYNAND (ARCHDUKE FRANZ FERDINAND OF AUSTRIA) Film dokumentalny, 105 min, Francja, 2013 Reżyseria: Laure Delalex Wykonawcy: Marek Ciuniel W tym odcinku: życie i działalność arcyksięcia Franciszka Ferdynanda, bratanka cesarza Franciszka Józefa, następcy cesarskiego tronu. Franciszek Ferdynand był światowcem, podróżnikiem, oddanym rodzinie mężem i ojcem. Zginął 24 czerwca 1914 roku z rąk serbskiego zamachowca, który nie tylko śmiertelnie go zranił, ale także zabił w tym samym czasie, żonę arcyksięcia, Zofię. To wydarzenie stało się zaczynem wybuchu I wojny światowej, co w konsekwencji spowodowało rozpad dotychczasowego porządku politycznego Europy. Film nie tylko podejmuje temat jego śmierci, ale cofa nas do czasów miedzy innymi jego dzieciństwa, ukazując relacje panujące na dworze cesarskim. Podejmuje też temat ożenku z Zofią, która nie pochodziła z książęcego rodu, a to do końca życia rzucało cień na relacje Ferdynanda ze stryjem, cesarzem Austro - Węgier. Dzięki realizatorom filmu zaglądamy do wnętrz najpiękniejszych pałaców Wiednia, Pragi oraz zamku w Konopiszte, w którym znajduje się imponująca kolekcja broni. 22:05 ARCHIWUM ZIMNEJ WOJNY - RADIO "SOLIDARNOŚĆ" Magazyn, 30 min, Polska, 2019 Reżyseria: Jan Sosiński Scenariusz: Andrzej Mietkowski, Jan Sosiński Muzyka: Piotr Dziki Chancewicz Wykonawcy: Andrzej Mietkowski (prowadzący) Pielgrzym wolności Ronald Reagan powtarzał: Ten papież pomoże zmienić świat. Prezydent USA pamiętał, jak pierwsza pielgrzymka Jana Pawła II do ojczyzny zelektryzowała naród i dała początek Solidarności. A ileż zdarzeń miało dopiero nastąpić! Kogóż bardziej potrzebowali Polacy w czarnej nocy stanu wojennego? Pielgrzym wolności w czasach beznadziejnych pomaga uwierzyć, że wolność nadejdzie. W czasach Solidarności wierzyć w siebie. W stanie wojennym wytrwać. Komunizm nie runąłby w 1989 roku bez Jana Pawła II. Mówią o tym dr Andrzej Gralewski, prof. Antoni Dudek i niezwykłe archiwalia. TVP Historia prezentuje cykl autorstwa Andrzeja Mietkowskiego i Jana Sosińskiego, oparty m.in. na unikatowych nagraniach z weteranami tej wojny, która zdaniem wielu ekspertów wciąż trwa. Zobaczymy mało znane nagrania i archiwa z tamtego okresu, przypomnimy wydarzenia, które w dużym stopniu kształtowały późniejszy układ sił. Cykl powstaje we współpracy z Instytutem Pamięci Narodowej. 22:40 WOJNA WIETNAMSKA - DEJA VU. LATA 1858 - 1961 ODC. 1/10 (THE VIETNAM WAR) Film dokumentalny, 56 min, USA, 2017 Reżyseria: Ken Burns, Lynn Novick Scenariusz: Geoffrey Ward Wykonawcy: Maciej Gudowski "Wojna wietnamska" to wciągająca, kompleksowa opowieść o wojnie w Wietnamie. Jej autorzy, Ken Burns i Lynn Novick, w nowatorski sposób przedstawili tę epicką historię. W serialu znalazły się relacje ponad sześćdziesięciu świadków: Amerykanów walczących na wojnie, przeciwników udziału Stanów Zjednoczonych w tym konflikcie oraz wietnamskich kombatantów i cywili z obu stron barykady. Tworzony przez 10 lat serial doskonale ukazuje samą wojnę, ale i chaotyczną epokę, w której się toczyła. Scenariusze serii to dzieło Geoffreya C. Warda. Produkcją zajęli się: Sarah Botstein, Ken Burns i Lynn Novick. W filmach znalazły się rzadko pokazywane, zrekonstruowane cyfrowo, materiały archiwalne z całego świata, zdjęcia najbardziej znanych fotografów XX wieku, historyczne relacje telewizyjne, najbardziej poruszające materiały z prywatnych kolekcji, dotychczas niepublikowane nagrania dźwiękowe z rozmowami osób z administracji prezydentów Kennedy’ego, Johnsona i Nixona oraz ponad osiemdziesiąt legendarnych przebojów najpopularniejszych artystów tamtych czasów. Muzykę do filmu skomponowali Trent Reznor i Atticus Ross, zdobywcy Oskara za ścieżkę dźwiękową do filmu "Social Networks" oraz muzycy z organizacji Silk Road, przy udziale wiolonczelisty Yo - Yo Ma. 23:40 BEZPIECZNE REZERWY. HISTORIA POLSKIEGO ZŁOTA. Film dokumentalny, 42 min, Polska, 2014 Reżyseria: Joanna Kaczmarek Scenariusz: Radosław Wróblewski Zdjęcia: Sławomir Romaniuk, Vladimir Panduru Tudor, Jan Paweł Pełech Film dokumentalny o dziejach i roli polskich rezerw złota. Opowiada o polskich rezerwach złota od momentu ich utworzenia w okresie reformy walutowej z 1924 roku, poprzez czasy II wojny światowej czasy PRL - u, aż do współczesności. Przedstawia historię sensacyjnej ewakuacji złota, które wędruje przez trzy kontynenty, aby w okupowanym kraju nie paść łupem hitlerowców. Narratorem filmu jest Marek Tejchman - dziennikarz zajmujący się tematyką ekonomiczną. 00:40 SENSACJE XX WIEKU - OPERACJA ODESSA CZ. I Kameralne i studyjne (widowisko), 46 min, Polska, 2004 Autor: Bogusław Wołoszański Reżyseria: Adek Drabiński Zdjęcia: Waldemar Szmidt Muzyka: Dariusz Żebrowski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański Aktorzy: Piotr Grabowski, Marek Barbasiewicz, Z Pędziwiatr, A Wesołowska, P Warszawski, Z Paterak W końcu 1944 roku wojna miała się ku końcowi, Hitler liczył na ostatnie uderzenie swoich wojsk. Ofensywa w Ardenach miała rozdzielić wojska amerykańskie od brytyjskich i doprowadzić do zajęcia przez Niemcy portu w Antwerpii. Istotnym elementem operacji była akcja Otto Skorzennego, którego żołnierze przebrani w amerykańskie mundury siali zamęt wśród aliantów. Ofensywa niemiecka załamała się, co wzmorzyło bombardowanie niemieckich miast. Żołnierze SS rozpoczęli masową grabież bogactw zgromadzonych przez Rzeszę. Bogactwa te miały być kluczem w ucieczce. 01:40 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - PAMIĘĆ PUSZCZY JEST WIECZNA Magazyn, 22 min, Polska, 2019 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Pamięć puszczy jest wieczna. Poszukiwanie śladów bitwy z 1831 roku. Wał piachu porośniętego Puszczą Knyszyńską, wypiętrzający się z bagnistej doliny rzeki Sokołdy, nazywany jest Kopną Górą. Tutaj grupka lokalnych miłośników historii przywróciła pamięć bohaterom zapomnianej bitwy Powstania Listopadowego, odkrywając ich zbiorową mogiłę. Czterdziestu sześciu podkomendnych płk. Józefa Zaliwskiego otrzymało godne kwatery. To jednak było 10 lat temu, a nas interesuje, ile z pobudzonego wówczas nagłego zainteresowania historią lokalną w okolicy zostało. 02:10 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - B - BARBAROSSA Magazyn, 23 min, Polska, 1993 Scenariusz: Maciej Zakrocki, Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę na temat II wojny światowej. W tym wydaniu okoliczności planu Barbarossa - ataku Niemiec na Związek Radziecki 22 czerwca 1941 roku.