TVP Historia Środa, 23.10.2019 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 23 PAŹDZIERNIKA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1902 - Franz Kafka i Max Brod na Uniwersytecie Karola w Pradze; 1942 - bitwa pod El Alamein; 1956 - początek powstania na Węgrzech; 07:20 ARCHIWISTA - ODC. 2/4 Fabularyzowany dokument, 53 min, 4 odc., TVP 1995 Scenariusz i reżyseria: Andrzej Trzos-Rastawiecki Konsultacja: prof. Wojciech Roszkowski, prof. Andrzej Paczkowski Zdjęcia: Krzysztof Tusiewicz Muzyka: Henryk Kuźniak Wystepują: Sławomir Orzechowski, Edward Skarga, Izabela Kuna, Andrzej Balcerzak, Włodzimierz Bednarski, Ewa Borowik, Tomasz Dutkiewicz, Bohdan Ejmont, Mieczysław Hryniewicz i inni Zbigniew Wagner zaczyna pracować nad filmem o ojcu. Nadal też ogląda pozostawiony przez niego film w nadziei, że znajdzie w nim odpowiedź na pytanie, dlaczego archiwista PZPR został zamordowany. W przesuwających się przed oczami obrazach uroczystości, zjazdów, narad, które w przeszłości wyznaczały rytm najnowszej historii Polski, nie odnajduje niczego nadzwyczajnego. Kolejne włamanie do domu ojca zdaje się wskazywać, że włamywacze za pierwszym razem nie znaleźli tego, czego szukali. Zbigniew stara się zainteresować władze śledcze. Przekonuje, że należałoby wyjaśnić, co stało się z dwiema z dziewięciu kaset nagranych przez ojca, lecz nie budzi to zainteresowania policji i prokuratury. Zatrzymanie domniemanego sprawcy wydaje się wystarczającym powodem zamknięcia śledztwa. 08:30 RODZINY WYKLĘTYCH MAJĄ GŁOS - LEON SUSZYŃSKI, PSEUDONIM PEOŚ Dysk./wywiad/debata, 23 min, Polska, 2019 Scenariusz: Tadeusz Płużański Cykl rozmów z rodzinami, przede wszystkim dziećmi wyklętych przez komunistów Żołnierzy Niezłomnych. To świadectwo bliskich tych polskich żołnierzy, którzy nie złożyli broni po zakończeniu II wojny światowej i walczyli dalej o wolność i niepodległość Ojczyzny z drugim, sowieckim okupantem. W tym odcinku Małgorzata i Kazimierz Suszyński opowiadają o losach podchorążego Leona Suszyńskiego, ps. P - 8, Peoś, żołnierza Armii Krajowej i Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość na Białostocczyźnie, represjonowanego przez reżim komunistyczny, oraz jego żony Heleny Suszyńskiej z domu Drozdowicz, ps. Orlica, także żołnierza niepodległościowego podziemia zbrojnego, zmarłej w tym roku we Wrocławiu. 09:05 HISTORIA POLSKI - TREN NA ŚMIERĆ CENZORA - ODC. 2 Film dokumentalny, 66 min, Polska, 1992 Reżyseria: Krzysztof Magowski Scenariusz: Krzysztof Magowski Zdjęcia: Włodzimierz Głodek Film ukazuje mechanizmy funkcjonowania PRL - owskiej instytucji cenzury. Znani twórcy filmowi: Kazimierz Kutz, Andrzej Wajda, Krzysztof Kieślowski, Filip Bajon i Marcel Łoziński opowiadają o swoich kontaktach i doświadczeniach z cenzorami, o tym w jaki sposób cenzurowane były ich filmy, jakie fragmenty uznawano za sprzeczne z ideologią socjalistycznego państwa. Ingerencje te miały często charakter absurdalny. Jednocześnie twórcy wspominają, ile z zamierzonych treści udało się im przemycić. Film jest także próbą analizy i podsumowania roli cenury w totalitarnym państwie i jej wpływu na kulturę i sztukę. 10:15 SENSACJE XX WIEKU - BITWA O ANGLIĘ Kameralne i studyjne (widowisko), 25 min, Polska, 1989 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Wojciech Nalazek Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Audycja cykliczna o charakterze sensacyjnym, popularyzująca wiedzę o historii XX wieku. W tym wydaniu historia Bitwy o Anglię. Wykorzystano archiwalne nagrania z II wojny światowej. Program zaczyna się od informacji o ucieczce angielskich żołnierzy z Dunkierki przed Niemcami. Następnie oglądamy archiwalny film propagandowy nawołujący Anglików do wstąpienia do oddziałów obrony lokalnej, tzw. "homeguard". Dowiadujemy się, jak wyglądało standardowe uzbrojenie oddziałów "homeguard", dlaczego Hitler podjął decyzję o zaangażowaniu Luftwaffe do oczyszczenia drogi do Anglii dla piechoty, jaka była różnica w zasobach lotnictwa niemieckiego i angielskiego, jakie było uzbrojenie samolotów niemieckich, jakie czynniki świadczyły na niekorzyść Niemców. Omawiane są zalety i wady niemieckiego Junkersa, oglądamy fragmenty archiwalnego filmu o tych samolotach, Poznajemy zalety Messerschmitta. Dowiadujemy się również, jak ogromną przewagę uzyskali Anglicy, odkrywając radar. Poznajemy ówczesną koncepcję obrony Wielkiej Brytanii. Mamy okazję zobaczyć pierwsze stanowiska obserwacyjne wraz z ich przyrządami mierniczymi. Omawiane są rewolucyjne zmiany, jakie nastąpiły w 1940 roku w angielskim lotnictwie, zwłaszcza system prowadzenia wojny powietrznej przez Brytyjczyków. Mowa jest także o roli Polaków w Bitwie o Anglię. Prezentowany jest jeden z typów samolotów, na jakich latali Polacy. Omawiana jest pierwsza faza bitwy, która okazała się destrukcyjna dla niemieckiego lotnictwa. Dowiadujemy się, jaki był stosunek Niemców do angielskich radarów. Na tle archiwalnych filmów bitwy autor opowiada o jej drugiej fazie. Po ataku na jedno z miast angielskich Churchill zdecydował się na rozpoczęcie nalotów na Niemcy. Szczegółowo objaśniane są niemieckie plany inwazji na Anglię, które powstały już w 1938 roku. 10:50 POLSKIE LATO, WĘGIERSKA JESIEŃ Film dokumentalny, 49 min, Polska, 2006 Reżyseria: Zofia Kunert Scenariusz: Zofia Kunert Jesień 1956 roku to okres, w którym pragnienie wolności znalazło swój zewnętrzny wyraz jednocześnie w Polsce i na Węgrzech, czyli w krajach, gdzie już wcześniej rozwijał się najsilniej opór przeciw komunistycznej dyktaturze. 23 października 1956 roku w Budapeszcie, pod pomnikiem Józefa Bema, odbyła się ogromna manifestacja, której uczestnicy poparli zmiany zachodzące po Czerwcu '56 w Polsce i zaczęli żądać "węgierskiej drogi do socjalizmu". Był to początek rewolucji węgierskiej. Film Zofii Kunert przypomina dramatyczne losy powstania na Węgrzech w 1956 roku, krwawo stłumionego przez wojska radzieckie. Prezentuje także postawę polskiego społeczeństwa, które spontanicznie udzielało Węgrom wszechstronnej pomocy. 27 października 1956 roku poleciał do Budapesztu pierwszy samolot z darami, przede wszystkim z krwią dla rannych. Transportowi temu towarzyszyła grupa literatów i dziennikarzy. Autorka dotarła do jednego z nich, Zygmunta Rzeżuchowskiego, którego barwne wspomnienia są niewątpliwie dużym walorem filmu. O swym udziale w walkach na ulicach Budapesztu opowiadaja m.in. Maria Wittner, Tibor Pakh, Akos Engelmayer, Peter Palloi, zaś stosunek Polaków do powstania węgierskiego omawiają m.in.: Maksymilian Respondek z PCK, Franciszek Starowieyski, Urszula Kozioł, Anna Retmaniak, Jerzy Bajszczak, Jerzy Jaworski i inni. 12:15 BLISKO, CORAZ BLIŻEJ - ODC. 14 WAŻNE ZADANIE. ROK 1939 Serial historyczno-obyczajowy, 70 min, Polska, 1986 Reżyseria: Zbigniew Chmielewski Scenariusz: Albin Siekierski Zdjęcia: Jan Janczewski Muzyka: Piotr Marczewski Aktorzy: Lidia Bienias, Tadeusz Szaniecki, Tomasz Zaliwski, Czesław Stopka, Jan Frycz, Eugeniusz Kujawski, Adrianna Biedrzyńska, Piotr Skiba Sierpień 1939 roku. Umiera Wojciech Korfanty. Niemcy planują zakłócić jego pochówek, podkładając bombę na trasie konduktu pogrzebowego. Sabotażem ma kierować Kulewik. Jednak dzięki interwencji Gustka i Bolka ich knowania spełzają na niczym. Gustek wchodzi w posiadanie listy osób, które mają być aresztowane w momencie wejścia na Śląsk Wehrmachtu. Próbuje mu przekazać polskiej organizacji niepodległościowej, lecz bez skutku. Tomasz zostaje komendantem osiedlowej samoobrony. Jego najmłodszy syn Zbyszek próbuje na własną rękę ostrzec ludzi figurujących na liście Gustka. Wybuch wojny sprawia jednak, że nie może dokończyć swojej misji. 14:40 PAMIĘĆ Reportaż, 40 min, Polska, 1994 Scenariusz: Marek Stacharski Zdjęcia: Ładek Lipkowski, Jerzy Żukowski Wykonawcy: Mira Morawska, Wojciech Okołowicz, Dorota Osman Dokument poświęcony życiu i działalności Sue Ryder, Lady of Warsaw, która w czasie II wojny światowej służyła w polskiej sekcji brytyjskiego Zarządu Operacji Specjalnych (S. O. E.), zajmującej się dywersją w okupowanej Europie. Po wojnie zajmowała się pomocą humanitarną dla Polski i ofiar hitleryzmu. W roku 1956 założyła Fundację, która do dziś wspiera chorych, cierpiących i niepełnosprawnych w 13 krajach Europy. Królowa Wielkiej Brytanii nadała Sue Ryder tytuł baronowej, który na prośbę obdarowanej związany został z Warszawą stolicą kraju, który uważała za swoją druga ojczyznę. 16:35 HISTORIA POLSKI - POLSKIE LATO, WĘGIERSKA JESIEŃ Film dokumentalny, 49 min, Polska, 2006 Reżyseria: Zofia Kunert Scenariusz: Zofia Kunert Jesień 1956 roku to okres, w którym pragnienie wolności znalazło swój zewnętrzny wyraz jednocześnie w Polsce i na Węgrzech, czyli w krajach, gdzie już wcześniej rozwijał się najsilniej opór przeciw komunistycznej dyktaturze. 23 października 1956 roku w Budapeszcie, pod pomnikiem Józefa Bema, odbyła się ogromna manifestacja, której uczestnicy poparli zmiany zachodzące po Czerwcu '56 w Polsce i zaczęli żądać "węgierskiej drogi do socjalizmu". Był to początek rewolucji węgierskiej. Film Zofii Kunert przypomina dramatyczne losy powstania na Węgrzech w 1956 roku, krwawo stłumionego przez wojska radzieckie. Prezentuje także postawę polskiego społeczeństwa, które spontanicznie udzielało Węgrom wszechstronnej pomocy. 27 października 1956 roku poleciał do Budapesztu pierwszy samolot z darami, przede wszystkim z krwią dla rannych. Transportowi temu towarzyszyła grupa literatów i dziennikarzy. Autorka dotarła do jednego z nich, Zygmunta Rzeżuchowskiego, którego barwne wspomnienia są niewątpliwie dużym walorem filmu. O swym udziale w walkach na ulicach Budapesztu opowiadaja m.in. Maria Wittner, Tibor Pakh, Akos Engelmayer, Peter Palloi, zaś stosunek Polaków do powstania węgierskiego omawiają m.in.: Maksymilian Respondek z PCK, Franciszek Starowieyski, Urszula Kozioł, Anna Retmaniak, Jerzy Bajszczak, Jerzy Jaworski i inni. 17:40 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - SOCHY Magazyn, 22 min, Polska, 2015 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Na loterii zwanej pogodą trafił nam się kiepski los. Zamiast obiecywanej wiosny, po nocnej zadymce Roztocze stanęło w bieli. A dzisiejsza historia oprawiona jest również w biel, ale biel kwitnących sadów czwartej już okupacyjnej wiosny. Położona na Zamojszczyźnie wieś Sochy 1 czerwca 1943 r. została spacyfikowana przez Niemców. Wszystkie domy spalono. Ofiary to osiemdziesięciu ośmiu mężczyzn, pięćdziesiąt dwie kobiety i czterdzieścioro pięcioro dzieci. Po przejściu tyraliery śmierci dowodzący akcją cofnęli podkomendnych na wzgórza i pojawiły się samoloty - eskadra wyspecjalizowana w czymś, co piloci nazywali operacjami przeciwbandyckimi, a co sprowadzało się na ogół do atakowania mieszkańców leśnych przysiółków trudno osiągalnych dla żandarmerii. Użycie ich w Sochach nie da się w racjonalnych kategoriach wyjaśnić. 18:50 ARCHIWISTA - ODC. 3/4 Fabularyzowany dokument, 53 min, 4 odc., TVP 1995 Scenariusz i reżyseria: Andrzej Trzos-Rastawiecki Konsultacja: prof. Wojciech Roszkowski, prof. Andrzej Paczkowski Zdjęcia: Krzysztof Tusiewicz Muzyka: Henryk Kuźniak Występują: Sławomir Orzechowski, Edward Skarga, Izabela Kuna, Krzysztof Gosztyła, Mieczysław Hryniewicz, Elżbieta Kijowska, Aleksander Mikołajczak, Dariusz Sikorski i inni Zbigniew Wagner nadal ogląda pozostawiony przez ojca film o historii partii. Coraz bardziej wątpi, że znajdzie w nim odpowiedź na pytanie, dlaczego archiwista PZPR został zamordowany. Co najwyżej dowie się, dlaczego został jej członkiem i kiedy przeżył z tego powodu największe rozczarowania i gorycz. Zbigniew zaczyna też watpić, że kasety z filmem stały się przyczyną śmierci ojca, choć dwie z nich zginęły, zabrane prawdopodobnie przez sprawców napadu. Z drugiej jednak strony, adwokat mężczyzny podejrzanego o zabójstwo jest przekonany o niewinności swojego klienta, a nawet twierdzi, że jego zdaniem napad wcale nie miał charakteru rabunkowego. Wydaje się to potwierdzać tajemnicza propozycja odkupienia filmu za niebagatelną cenę, którą Wagner niebawem dostaje. Przewożony z aresztu domniemany zabójca ginie w wypadku samochodowym. Prokuratura ma zamiar umorzyć śledztwo. Zbigniew nabiera przekonania, że tajemnica tragicznej śmierci ojca nigdy nie zostanie wyjaśniona. 20:00 SZTUKA FRANCJI - 3/3 ŚWIAT NOWOCZESNY (THE ART OF FRANCE EP. 3 - THIS IS THE MODERN WORLD) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2017 Reżyseria: Tim Kirby, Basil Comely, Tim Dunn Trzyodcinkowy miniserial dokumentalny poświęcony sztuce Francji. Andrew Graham Dixon przybliża nam historię i dziedzictwo francuskiej kultury. W trzecim odcinku poznajemy dzieła impresjonistów - Claude'a Moneta, Edgara Degasa, Auguste'a Renoira, historię malarstwa Henriego de Toulouse - Lautreca. Przyglądamy się pracom postimpresjonisty Georges ' a Seurata, kubisty Pabla Picassa, fowisty Henriego Matisse ' a czy dadaisty Marcela Duchampa, autora koncepcji "ready made" i słynnego pisuaru z 1917 roku. 21:00 WOJNA WIETNAMSKA - DEJA VU. LATA 1858 - 1961 ODC. 1/10 (THE VIETNAM WAR) Film dokumentalny, 56 min, USA, 2017 Reżyseria: Ken Burns, Lynn Novick Scenariusz: Geoffrey Ward Wykonawcy: Maciej Gudowski "Wojna wietnamska" to wciągająca, kompleksowa opowieść o wojnie w Wietnamie. Jej autorzy, Ken Burns i Lynn Novick, w nowatorski sposób przedstawili tę epicką historię. W serialu znalazły się relacje ponad sześćdziesięciu świadków: Amerykanów walczących na wojnie, przeciwników udziału Stanów Zjednoczonych w tym konflikcie oraz wietnamskich kombatantów i cywili z obu stron barykady. Tworzony przez 10 lat serial doskonale ukazuje samą wojnę, ale i chaotyczną epokę, w której się toczyła. Scenariusze serii to dzieło Geoffreya C. Warda. Produkcją zajęli się: Sarah Botstein, Ken Burns i Lynn Novick. W filmach znalazły się rzadko pokazywane, zrekonstruowane cyfrowo, materiały archiwalne z całego świata, zdjęcia najbardziej znanych fotografów XX wieku, historyczne relacje telewizyjne, najbardziej poruszające materiały z prywatnych kolekcji, dotychczas niepublikowane nagrania dźwiękowe z rozmowami osób z administracji prezydentów Kennedy’ego, Johnsona i Nixona oraz ponad osiemdziesiąt legendarnych przebojów najpopularniejszych artystów tamtych czasów. Muzykę do filmu skomponowali Trent Reznor i Atticus Ross, zdobywcy Oskara za ścieżkę dźwiękową do filmu "Social Networks" oraz muzycy z organizacji Silk Road, przy udziale wiolonczelisty Yo - Yo Ma. 22:05 Z WIDOKIEM NA WAWEL - ANATOMIA ZDRADY ODC. 8 Magazyn, 25 min, Polska, 2019 Reżyseria: Wojciech Kursa Scenariusz: Paweł F. Nowakowski Zdjęcia: Bartek Cichoński, Wojciech Kursa Muzyka: Marcin Gałażyn Wykonawcy: Paweł F. Nowakowski (prowadzący) Anatomia zdrady. Słowo targowica stało się synonimem zdrady narodowej. Czy jednak motywacje członków konfederacji były wyłącznie negatywne? Co wiedzie do zdrady w polityce i jakie są jej rodzaje, czy raz podjęta decyzja może zrodzić trwałą postawę u następnych pokoleń? Goście: prof. Andrzej Nowak historyk z Uniwersytetu Jagiellońskiego, autor syntezy dziejów Polski i badacz historii XIX i XX wieku, dr hab. Henryk Głębocki historyk z Uniwersytetu Jagiellońskiego, znawca dawnych i współczesnych nurtów polskiej i rosyjskiej myśli politycznej. Nakreślona w rozmowie z gośćmi panorama będzie uwzględniała punkt wyjścia podróży - widok na Wawel, uświadamiający zakorzenienie rozmówców i ich perspektywę poznawczą. 22:35 NIEPOCHOWANY (A TEMETETLEN HALOTT (THE UNBURIED MAN)) Dramat, 123 min, Węgry/Polska/Słowacja 2004 Reżyseria: Marta Meszaros, Eva Pataki Zdjęcia: Nyika Jancso Muzyka: Zygmunt Konieczny Aktorzy: Zsuzsa Czinkoczi, Sandor Csanyi, Lili Horvath, Ewa Telega, Teri Tordai, Jan Nowicki, Jan Nowicki, Jan Frycz, Olaf Lubaszenko, Halina Łabonarska, Maria Ciunelis, Marek Frąckowiak, Jerzy Rogowski, Jarosław Domin, Zbigniew Suszyński Przez trzy dekady czekał na godny pochówek. Tuż po zdjęciu z szubienicznej pętli ciało skazańca zamknięte zostało w skrzyni i przysypane piaskiem pod więziennym murem, w miejscu gdzie wyrzucano zwykle kuchenne odpadki. Później zwłoki wroga ludu trafiły do nieoznakowanej mogiły na cmentarzu komunalnym. Kolejne, tym razem symboliczne pogrzeby odbyły się we Francji, na cmentarzu Pere - Lachaise, oraz trzykrotnie w ojczyźnie. Ale dopiero w czerwcu 1989 roku, trzydzieści jeden lat po egzekucji, tłumy rodaków zgromadziły się w Budapeszcie na uroczystej ceremonii oddania ziemi ekshumowanych szczątków bohatera filmu. Los zrządził, że tego samego dnia zmarł jego oprawca... Film Marty Meszaros ukazuje losy Imre Nagya, przywódcy krwawo zdławionego przez wojska sowieckie, z czynnym udziałem miejscowych kolaborantów, powstania węgierskiego w 1956 roku. Stalin już dawno nie żył, mieszkańcy europejskich krajów satelickich radzieckiego imperium, w tym "październikowej" Polski, podnosili wyżej głowy. Wkrótce przyszło im znów je opuścić. Nadzieje na zmiany umarły skute mrozem napływającym ze Wschodu. Nadszedł czas brutalnej rozprawy z "wrogami ludu". Szczególnie dramatyczne wydarzenia rozegrały się na Węgrzech. Bo tylko premier tego kraju, Imre Nagy, miał odwagę proklamować powstanie systemu wielopartyjnego, zapowiedzieć wolne wybory, domagać się wycofania z kraju wojsk sowieckich, wreszcie ogłosić wystąpienie ojczyzny z Układu Warszawskiego i jej neutralność. Odpowiedź Kremla była szybka i zdecydowana. Do Budapesztu wjechały czołgi, na ulicach miasta polała się krew. Opór powstańców nie trwał długo. Władzę przejęli posłuszni Moskwie figuranci z Kadarem na czele. Rozpoczęły się represje, rozprawy, egzekucje. Także Nagy trafił do więziennej celi. Jego proces był kpiną ze sprawiedliwości, wyrok - formalnością. Jan Nowicki w sposób przekonujący i przejmujący wcielił się w postać głównego bohatera filmu. A ściślej, jak powiedział o swej roli - antybohatera. Niskiego, krótkowzrocznego, lekko zezującego grubaska, który choć udręczony, szykanowany, wynędzniały, opuszczony i zdradzony przez przyjaciół, do ostatnich chwil zachowywał godność i aż po swój kres miał odwagę mówić prawdę swoim katom prosto w oczy. Nie wyrzekł się swoich czynów i ideałów, nie bał się śmierci. "Jedno tylko napawa mnie wstrętem - powiedział oprawcom - że kiedyś rehabilitować mnie będą ci, którzy mnie dzisiaj zabiją". 00:50 SENSACJE XX WIEKU - NAJWYŻSZA STAWKA Kameralne i studyjne (widowisko), 47 min, Polska, 2002 Reżyseria: Wojciech Pacyna Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański Widowisko historyczne przybliżające postać Otto Skorzenego, Austriaka, którego rodzina pochodziła spod Kwidzynia. Dlaczego to on stał się ulubionym oficerem Hitlera? W jaki sposób udało mu się dostąpić takiego zaszczytu? Był on założycielem i dowódcą pierwszej niemieckiej jednostki specjalnej SS. W 1943 roku wraz z oddziałem wziął udział w akcji uwolnienia Benito Mussoliniego, uwięzionego w hotelu Campo Imperatore. Skorzeny przypisał sobie zasługę powodzenia całej operacji i został awansowany do stopnia SS - Sturmbannfuhrera. Jego najważniejszym zadaniem było wylądowanie wraz z komandosami w górach pod Teheranem i zlikwidowanie Roosvelta - prezydenta Stanów Zjednoczonych, który przybył na koferencję do Teheranu. Kulisy spotkanie Stalina, Churchila i Roosevelta w Teheranie. 01:45 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - SOCHY Magazyn, 22 min, Polska, 2015 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Na loterii zwanej pogodą trafił nam się kiepski los. Zamiast obiecywanej wiosny, po nocnej zadymce Roztocze stanęło w bieli. A dzisiejsza historia oprawiona jest również w biel, ale biel kwitnących sadów czwartej już okupacyjnej wiosny. Położona na Zamojszczyźnie wieś Sochy 1 czerwca 1943 r. została spacyfikowana przez Niemców. Wszystkie domy spalono. Ofiary to osiemdziesięciu ośmiu mężczyzn, pięćdziesiąt dwie kobiety i czterdzieścioro pięcioro dzieci. Po przejściu tyraliery śmierci dowodzący akcją cofnęli podkomendnych na wzgórza i pojawiły się samoloty - eskadra wyspecjalizowana w czymś, co piloci nazywali operacjami przeciwbandyckimi, a co sprowadzało się na ogół do atakowania mieszkańców leśnych przysiółków trudno osiągalnych dla żandarmerii. Użycie ich w Sochach nie da się w racjonalnych kategoriach wyjaśnić. 02:20 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - ARMIA CZERWONA CZ. 1 Magazyn, 21 min, Polska, 1991 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Galiński Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) W tym odcinku historia Armii Czerwonej (w okresie od 1939 do końca 1941 roku).