TVP Historia Piątek, 25.10.2019 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 25 PAŹDZIERNIKA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1936 - Niemcy i Włochy zawarły sojusz zwany później "Osią"; 1952 - pierwszy po wojnie eksperymentalny program telewizyjny w Polsce; 1955 - pierwsza seria kuchenek mikrofalowych w sprzedaży; 1962 - Nobel dla Johna Steinbecka; 07:20 ARCHIWISTA - ODC. 4/4 Fabularyzowany dokument, 53 min, 4 odc. TVP 1995 Scenariusz i reżyseria: Andrzej Trzos-Rastawiecki Konsultacja: prof. Wojciech Roszkowski, prof. Andrzej Paczkowski Zdjęcia: Krzysztof Tusiewicz Muzyka: Henryk Kuźniak Występują: Sławomir Orzechowski, Edward Skarga, Izabela Kuna, Krzysztof Gosztyła, Mieczysław Hryniewicz, Elżbieta Kijowska, Aleksander Mikołajczak, Dariusz Sikorski i inni Zbigniew Wagner wie, że wobec tragicznej śmierci jedynego podejrzanego o napad na jego ojca sprawa zabójstwa byłego pracownika archiwum PZPR dla prokuratury już nie istnieje. Teraz więc koncentruje się na pracy nad swoim filmem o ojcu. Przegląda ostatnią z taśm znalezionych w jego ściennej szafie ukrytej za wieszakiem w przedpokoju. W tej części filmu Jan Wagner przedstawia wydarzenia z lat 1980 i 1981, cytując protokoły z burzliwych wówczas plenów KC PZPR i narad, ukazujące rozdarcie w partii prowadzące do podziału na tych, którzy do walki z opozycją chcieli użyć siły, i tych, którzy chcieli "Solidarność" zneutralizować. Przytacza też zapisy z prac tzw. Komisji Grabskiego. Zbigniewa najbardziej intryguje brak teczek z dokumentami wyraźnie widocznych na taśmach ojca w sekwencjach, w których bezpośrednio zwraca się do kamery. Próbuje dowiedzieć się czegoś o nich od właściciela zakładu fotograficznego, wpółpracującego z ojcem przy tworzeniu filmu - jak to wynika z relacji sąsiada archiwisty. Wystraszony młodzieniec nic jednak nie chce powiedzieć. Za to na wywiad o Janie Wagnerze zgadza się były pracownik MSW. Zbigniew dowiaduje się od niego, że ojciec był informatorem służb bezpieczeństwa. Wkrótce dom archiwisty staje w płomieniach, z powodu, jak to oficjalnie stwierdzono, zwarcia w instalacji elektrycznej. Z tą chwilą dziennikarz traci już wszelką nadzieję na rozwikłanie tajemnicy śmierci ojca, a żona radzi mu, by nie tylko zostawił tę sprawę, ale też w ogóle zrezygnował z realizacji filmu o nim. 08:20 TAŚMY BEZPIEKI - POLACY WOBEC ZAGŁADY ŻYDÓW CZ. 1 Film dokumentalny, 24 min, Polska, 2019 Reżyseria: Cezary Gmyz Scenariusz: Cezary Gmyz Zdjęcia: Mariusz Knopik, Rafał Gabzydyl, Maciej Figurski, Michał Gmyz Muzyka: Michal Rawicz "Polacy wobec zagłady Żydów" cz. 1 Cezary Gmyz rozmawia z dr. hab. Grzegorzem Berendtem o postępowaniu Polaków w czasie okupacji niemieckiej i ich zachowaniu wobec zagłady Żydów. Rozmowa ilustrowana jest archiwalnymi materiałami. 08:55 HISTORIA POLSKI - PIONIERZY Film dokumentalny, 59 min, Polska, 2017 Reżyseria: Krzysztof Kunert Scenariusz: Krzysztof Kunert Struktura filmu została skonstruowana na podstawie istotnych momentów związanych z historią Wrocławia w powojennym okresie, w latach 1945 - 1948, widzianą oczami pierwszych mieszkańców miasta. Film składa z kilku części. Pierwsza część ukazuje losy osób, które reprezentują kierunki napływu ludności do powojennego Wrocławia. Ich osobiste historie odsłaniają nie tylko indywidualne motywy przyjazdu, ale są także egzemplifikacją szerszego społecznego zjawiska - masowego napływu ludności do Wrocławia. Towarzyszyły mu różnorakie intencje, od zwykłej ciekawości, poprzez państwowe nakazy, po próbę ucieczki i ukrycia wojennej przeszłości. Opowieściom towarzyszą symbole: historycznego, towarowego pociągu oraz Dworca Nadodrze, a także historyczne przestrzenie ulic Śródmieścia. W tej części ukazane są również ludzkie losy splecione z codzienną rzeczywistością, także tą materialną. Przedstawione historie ukazują ambiwalentne wobec niej postawy: z jednej strony dość powszechny szaber, a z drugiej okupioną wyrzeczeniami troskę o dobra kultury. Przykładem tej ostatniej postawy jest ocalenie i transport Panoramy Racławickiej. Kolejna część to opowieść o codzienności powojennego Wrocławia, nazywanego wówczas podobnie jak całość Ziem Zachodnich - polskim "dzikim zachodem". To opowieść o walce o względną normalność i stabilizację, której wyrazem było m.in. zdobycie dachu nad głową i pracy. W tej części zaprezentowano widzowi skalę wojennych zniszczeń oraz akcje mające na celu względne przywrócenie miastu jego podstawowych funkcji. Podjęty zostanie również problem tzw. zinstytucjonalizowanego szabru. W trzeciej części są przedstawione problemy związane z koegzystencją napływających do Wrocławia Polaków i jego dotychczasowych mieszkańców Niemców. Spotkania te obfitowały w różne postawy od nienawiści i dominującej wówczas niechęci po tzw. ludzkie traktowanie, pomoc, a niekiedy i sympatię. W tej części omówione zostaną także nastroje społeczne, które towarzyszyły pierwszym mieszkańcom powojennego Wrocławia - strach, niepewność, poczucie tymczasowości, tęsknota za utraconą na wschodzie kraju małą ojczyzną, a z drugiej strony ogromny entuzjazm towarzyszący wielu, zwłaszcza młodym przybyszom. Część czwarta to opowieść o zmaganiu z trudną codziennością. Jej wyrazem były szaber place - symbole ówczesnego dzikiego zachodu, na których zdobywało się środki do życia. Powojenna codzienność to także przemoc, rozboje i walka z podziemiem niepodległościowym, dla którego członków Wrocław był dogodnym miejscem ucieczki. W ostatniej części zaprezentowano historie osób, w których opowieściach można uchwycić owego niezwykłego ducha towarzyszącego pierwszym powojennym wrocławianom. Poprzez różnorodne zabiegi związane z odtworzeniem klimatu kultowej, mieszczącej się u zbiegu ulic Szewskiej i Wita Stwosza jadłodajni U Fonsia, ukazana zostanie niezwykła energia wrocławian. Wyłonione są tu te elementy, które uzasadniają ów fenomen budowy nowej tożsamości Wrocławia i szerzej Dolnego Śląska - rolę elity intelektualnej, ludzi kultury, kapłanów, a przede wszystkim rodzących się na gruzach miasta silnych więzi, wspólnych doświadczeń, przeżyć i działań. 10:05 SENSACJE XX WIEKU - ZABÓJCY Kameralne i studyjne (widowisko), 46 min, Polska, 2003 Reżyseria: Adek Drabiński Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Prawdopodobnie w grudniu 1926 roku w Moskwie powstała tzw. Grupa Jaszy, której zadaniem było likwidowanie ludzi poza granicami Związku Radzieckiego Nie ma wątpliwości, że zamach na gen. Kutiepowa, przywódcę emigracyjnej organizacji byłych carskich oficerów przeprowadzony w Paryżu 26 stycznia 1930 roku, był ich dziełem. Grupa Jaszy liczyła tylko 20 osób w centrali w Moskwie i 212 agentów w 16 państwach. 10:55 ARKADY FIEDLER - CZŁOWIEK BEZ PASZPORTU Film dokumentalny, 24 min, Polska, 2013 Reżyseria: Jerzy Jernas Scenariusz: Jerzy Jernas Zdjęcia: Janusz Piwowarski Wiosną 1939 roku Arkady Fiedler wyruszył na kolejną wyprawę, nie wiedział, że powróci z niej dopiero po dziewięciu trudnych latach. Wybuch II wojny światowej zastał go na wyspie Thaiti położonej w Gujanie Francuskiej. Jako powstaniec wielkopolski i porucznik rezerwy natychmiast popłynął do Francji, gdzie formowało się Wojsko Polskie. Film opowiada o nieznanych zdarzeniach z życia pisarza i podróżnika, które miały miejsce podczas wojny oraz po powrocie do odmienionej już Ojczyzny. Pół roku po przyjeździe pisarza do Polski wraz żoną Włoszką i synami urodzonymi w Londynie Jerzy Putrament, prezes Związku Literatów Polskich, ogłosił socrealizm jedynym obowiązującym kierunkiem w sztuce. Twórczość Arkadego Fiedlera nie mieściła się w tej estetyce. "Dywizjon 303" trafił na PRL - owski indeks i wycofano go z bibliotek. Pisarz nie mógł wydawać książek. Zakazano mu również kolejnych podróży. Pisarz i podróżnik nie miał z czego żyć. Film "Arkady Fiedler - człowiek bez paszportu" opowiada o nieznanych faktach z życia pisarza w tych mrocznych czasach. Opowiada również o genezie powstania jedynych trzech powieści fabularnych dla młodzieży "Mały Bizon", "Orinoko" i "Wyspa Robinsona" Arkady Fiedler odbył w swoim życiu około trzydziestu wypraw i podróży. Napisał trzydzieści dwie książki, które ukazały się w dwudziestu trzech językach w przeszło dziesięciomilionowym nakładzie. Za swoją twórczość literacką wielokrotnie był nagradzany. Być może najważniejszym wyróżnieniem był "Order Uśmiechu" przyznany przez dzieci. 12:00 BLISKO, CORAZ BLIŻEJ - ODC. 16 NASI SĄ DALEKO. ROK 1943 Serial historyczno-obyczajowy, 73 min, Polska, 1986 Reżyseria: Zbigniew Chmielewski Scenariusz: Albin Siekierski Zdjęcia: Jan Janczewski Muzyka: Piotr Marczewski Aktorzy: Tomasz Zaliwski, Zbigniew Zaniewski, Czesław Stopka, Krzysztof Stroiński, Ewa Ziętek, Teresa Lipowska, Tadeusz Szaniecki, Eugeniusz Kujawski, Lidia Bienias, Maria Mielnikow-Krawczyk, Adrianna Biedrzyńska Paulina za radą Tomasza podpisuje niemiecką listę narodowościową. Gestapo prowadzi śledztwo w sprawie dziwnej choroby, na którą zapadają Ślązacy służący w Wehrmachcie. Efektem jest aresztowanie i w końcu śmierć doktora Kulickiego. Zygmunt w obawie przed służbą w wojsku szuka ratunku u ojca ukrywającego się na terenie GG. 13:25 ŚWIAT Z LOTU PTAKA - ODC. 5. AZJA I AUSTRALIA (EARTHFLIGHT) Film dokumentalny, 52 min, Wielka Brytania, 2012 W piątej części przenosimy się do Azji i Australii. Na północnych stepach Azji jest już jesień. Żurawie stepowe lecą na południe, by tam spędzić zimę. To wyścig z czasem. Przed nadejściem zimy powinny dotrzeć do Indii. Po drodze muszą jednak pokonać Himalaje - najwyższe góry świata. Ta naturalna przeszkoda ma dwa i pół tysiąca kilometrów długości, a w niektórych miejscach ponad osiem tysięcy metrów wysokości. Żurawie nie przefruną nad górskimi szczytami. Muszą pokonać zdradliwy labirynt dolin i wąwozów. Co roku tysiące żurawi pokonuje trzystukilometrowy szlak, prowadzący na drugą stronę gór. To wielkie wyzwanie. Nie wszystkie ptaki zdołają mu sprostać. Wysoko w górze można dostrzec wyjątkowych specjalistów od wysokogórskich lotów. Gęsi tybetańskie pokonują Himalaje na wysokości ponad ośmiu tysięcy metrów nad poziomem morza. Pokonanie tego rozległego łańcucha górskiego zabiera im zaledwie kilka godzin. Zmierzają ku ciepłym równinom subkontynentu indyjskiego. Oprócz nielicznych gołębi Australię zamieszkują niezwykle barwne gatunki ptaków, które również nauczyły się żyć w mieście. W Australii występuje ponad 50 gatunków papug, więcej niż na jakimkolwiek innym kontynencie. W następnym odcinku przyjrzymy się relacjom między ludźmi i ptakami, dzięki którym mogliśmy podziwiać Ziemię z lotu ptaka. 14:35 HISTORIA NA SPRZEDAŻ - 1/6 (TRADING HISTORY) Film dokumentalny, 48 min, USA, 2016 Reżyseria: Nick Deninng Skarby, wyjątkowo cenne i pożądane przedmioty, mają swoje niezwykłe historie, ale i miejsce w dziejach świata. Są one reliktami przeszłości, które można dotknąć, ale można też kupić. Seria "Historia na sprzedaż" pokazuje to z perspektywy tych cennych przedmiotów, trafiających do domów aukcyjnych i badających je naukowców. To oni potwierdzają autentyczność skarbów, przybliżają biografie ich znalazców, właścicieli i twórców. W każdej opowieści prezentowane są ciekawe materiały archiwalne, interesujące wątki i często zadziwiające fakty. Dzięki pomocy domów aukcyjnych, te niezwykłe przedmioty mogą nawet po dziesiątkach lat ponownie ujrzeć światło dzienne i przybliżyć znane postaci historyczne, np. Abrahama Lincolna, Winstona Churchilla, Adolfa Hitlera, księżną Dianę czy Królową Wiktorię. W wielu przypadkach to ostatnia szansa, żeby zobaczyć te niezwykłe skarby, zanim zostaną zamknięte w prywatnych kolekcjach. 15:35 NIEZWYKŁE MIASTA - BAKU ODC. 3/3 (SECRET CITIES SERIA 2) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2018 Wykonawcy: Janina Ramirez (prowadząca), Alastair Sooke (prowadzący) Eksperci sztuki Janina Ramirez i Alastair Sooke przybliżają tajemnice sztuki trzech pięknych miast - Baku, Bejrutu i Lizbony. Razem odkrywają fundamenty kultur, które ukształtowały te miasta w przeszłości. Robią to, dzięki spotkaniom z lokalnymi artystami i mieszkańcami, którzy pomagają im odnaleźć artystyczne atrakcje i mało znane skarby. W Lizbonie odkrywają starożytne nadmorskie miasto ukształtowane przez kultury: rzymską, arabską i krzyżowców. W Bejrucie zobaczą, jak Paryż Bliskiego Wschodu wznosi się z ruin wojny domowej. A w Baku, w Azerbejdżanie, podczas poszukiwania skarbów sztuki dostrzegają, że miasto znajduje się na skrzyżowaniu kultur. Seria maluje zaskakujące portrety najbardziej fascynujących metropolii świata. 16:35 HISTORIA POLSKI - DZIEJE KULTURY POLSKIEJ - KRÓLESTWO BEZ KORONY Film dokumentalny, 55 min, Polska, 1990 Reżyseria: Leszek Skrzydło Scenariusz: Leszek Skrzydło Zdjęcia: Janusz Czecz Kolejny film z cyklu "Dzieje kultury polskiej". Wszechstronny obraz kultury Polski wieku XIII w okresie rozbicia dzielnicowego. Na podstawie najbardziej znaczących obiektów architektury sakralnej, między innymi w Sulejowie, Wąchocku, Trzebnicy, Krakowie i Sandomierzu, przedstawiono proces kształtowania nowego stylu w architekturze, gotyku. Przemiany kulturowe i osiągnięcia artystyczne ukazano na tle politycznych wydarzeń, wśród których naczelne miejsce zajmowały zmagania władców dzielnicowych o zjednoczenie Polski i przywrócenie utraconej korony. 19:00 ŚWIĘTY AUGUSTYN - ODC. 1/5 - ADWOKAT DIABŁA (SANT'AGOSTINO EP. 1) Serial biograficzny, 44 min, Włochy/Polska 2010 Reżyseria: Christian Duguay Scenariusz: Francesco Arlanch Zdjęcia: Fabrizio Lucci Muzyka: Andrea Guerra Aktorzy: Aleksandro Preziosi, Monica Guerritore, Gerald Alexander Held, Johannes Brandrup, Wenanty Nosul, Katy Louise Saunders, Franco Nero, Matteo Urzia, Krzysztof Pieczyński, Jerzy Zelnik i inni "Stworzyłeś nas Panie dla siebie i niespokojne jest serce nasze, dopóki nie spocznie w Tobie" - to chyba najsłynniejsze zdanie, jakie wyszło spod pióra św. Augustyna. Pochodzi ono z nie mniej słynnych "Wyznań" - perły literatury światowej, nie tylko ze względu na głębię i rozległość zawartych tam refleksji, niezwykłe koleje losu bohatera książki, lecz także z uwagi na kunsztowny, a zarazem lekki styl autora, cieszącego się u swych współczesnych sławą jednego z największych mówców cywilizowanego świata. Owa, wydawana do dziś i niejednokrotnie publicznie cytowana nawet przez obecnego papieża, duchowa i intelektualna biografia posłużyła za kanwę scenariusza pięcioodcinkowego serialu poświęconego Aureliuszowi Augustynowi, uznanemu za świętego zarówno przez Kościół katolicki jak i Cerkiew prawosławną. Twórcy cyklu z konieczności musieli tu i ówdzie "uzupełnić"zapiski autora "Państwa Bożego" o własne pomysły. Niektóre postacie są bowiem w "Wyznaniach" wspominane anonimowo. Tak dzieje się np. z matką jedynego dziecka późniejszego świętego. O kobiecie tej wiadomo bardzo niewiele, można się jedynie domyślać jej wielkiej i skorej do poświęceń miłości do Augustyna. Reszta jest milczeniem. Tymczasem w serialu Christiana Duguaya owa tajemnicza nieznajoma ma konkretne imię i rodowód. Trudno czynić z tego powodu filmowcom zarzuty, tym bardziej, że sposób, w jaki zapełniają zarówno tę, jak i inne "białe plamy" Augustyńskich "Wyznań" nie zdradza chęci pogoni za tanią sensacją, ani zamiarów "korygowania" historycznego przekazu w duchu współczesnych prądów obyczajowych i mód intelektualnych. Najwyraźniej twórcy cyklu uznali, że życie św. Augustyna, a zwłaszcza jego wieloletnia, skomplikowana i pełna duchowych niepokojów droga do nawrócenia stanowią wystarczająco bogaty i zrozumiały dla współczesnego odbiorcy materiał na pięcioodcinkowy serial. Akcja cyklu rozpoczyna się u schyłku życia świętego, podczas oblężenia Hippony - północnoafrykańskiego miasta, którego jest biskupem. Papież, chcąc ratować sędziwego Augustyna i jego nieocenione dla Kościoła pisma teologiczne, nakazuje mu przez posłańca opuścić miasto na okręcie, który przypłynie za kilka dni. Wandalowie, którzy właśnie oblegają Hipponę cieszą się bowiem ponurą sławą barbarzyńców, nie mających względu nie tylko na ludność podbijanych krain, lecz także na ich dorobek kulturalny. Dla Augustyna wieści z Rzymu stają się powodem poważnej duchowej rozterki. Trudno mu pogodzić się z faktem, że będzie musiał opuścić swoich wiernych w chwili, gdy najbardziej go potrzebują. Wbrew opinii swego ucznia, sądzi, że wsparcie wojskowe, które otrzymało miasto, jest niewystarczające i w ostatecznym rozrachunku może przyczynić się jedynie do powiększenia cierpień Hippończyków. Rozmowa biskupa Augustyna ze swoim uczniem staje się dla tego pierwszego pretekstem do wspomnień, zawartych w dopiero co skończonych "Wyznaniach". Akcja filmu przenosi się zatem prawie osiemdziesiąt lat wstecz, do również leżącej w północnej Afryce Tagasty. Przychodzi tu - nie bez trudności - na świat mały chłopiec. Jego matka Monika jest chrześcijanką. Ojciec Patrycjusz poganinem, w dodatku chętnie zaglądającym do kieliszka i niezbyt gorliwie ukrywającym swoje pozamałżeńskie bliskie znajomości z innymi kobietami.Niestety, młody Augustyn (bo takie imię otrzymuje chłopiec), choć zdradza wielkie zdolności, charakterem zdaje się bardziej przypominać ojca niż matkę. Wiarę tej ostatniej uznaje za zlepek fantazji, rozpiera go ambicja, jego autorytetem jest sławny retor Makrobiusz, który - zdaniem chłopca - potrafi przekonać ludzi do czego tylko zechce. Mimo kłopotów finansowych Monice i Patrycjuszowi udaje się wysłać syna na studia prawnicze do Kartaginy. Tu zamieszkuje u bogatego znajomego Waleriusza. Otrzymuje od niego piękną służącą Khalidę, która niebawem zostaje jego kochanką. Lata studiów służą Augustynowi. Makrobiusz jest pod wrażeniem jego postępów. Młody przybysz z Tagasty wyrasta na renomowanego kartagińskiego prawnika, który potrafi wybronić przed sądem nawet ewidentnego przestępcę. Pasmo sukcesów Augustyna przerywa wiadomość o ciężkiej chorobie jego ojca. Młodzieniec wspólnie z Khalidą wyrusza do rodzinnego domu. 19:55 ASTRONOMIA NIEPODLEGŁA 100 LAT POLSKIEJ ASTRONOMII - ODC. 8/19 - PLANETARIA POLSKIE Film dokumentalny, 23 min, Polska, 2019 Reżyseria: Bogumił Radajewski Scenariusz: Maciej Mikołajewski, Bogumił Radajewski Zdjęcia: Tomasz Stelmach, Adam Rubaszewski Planetaria zawsze dawały szczególną okazję do kontaktu z kosmosem. Odegrały także szczególną rolę w historii polskiej astronomii. Przez kilkadziesiąt lat kreowały kolejne pokolenia badaczy kosmosu. 20:25 MARZYCIELE - SEN O POLSKIM MORZU Dysk./wywiad/debata, 24 min, Polska, 2019 Reżyseria: Sylwester Szefer Scenariusz: Sylwester Szefer Zdjęcia: Wojciech Kursa Muzyka: Krzysztof Suchodolski Wykonawcy: Piotr Legutko (prowadzący), Paweł Nowakowski Sen o polskim morzu. Polska nigdy nie była morską potęgą, ale marzenie o dostępie do morza i jego wykorzystaniu tliło się nawet w czasach zaborów. W chwili odzyskania niepodległości, nim jeszcze udało się uzyskać dostęp do Bałtyku, utworzono Szkołę Morską w Tczewie, by kształcić pływające kadry. Od podstaw zbudowano flotę wojenną, którą zasilali Polacy służący wcześniej w marynarkach trzech zaborców, a także marynarkę handlową i pasażerską. Na oceany wypłynęły polskie transatlantyki, takie jak Piłsudski i Batory. 20:55 TAJEMNICE WŁOSKICH MIAST - NEAPOL (ITALY’S INVISIBLE CITIES) Film dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2017 Reżyseria: Harvey Lilley Wykonawcy: Alexander Armstrong, Michael Scott Historyk dr Michael Scott odkrywa skarby trzech słynnych włoskich miast - Neapolu, Wenecji i Florencji. Dzięki zastosowaniu najnowocześniejszych technologii, w tym skanowania 3D o ultrawysokiej rozdzielczości, a także dzięki zdjęciom lotniczym i grafice komputerowej zobaczymy nieznane i ukryte przestrzenie tych niezwykłych miast. Innowacyjne podwodne skanowanie Zatoki Neapolitańskiej ujawnia zatopiony świat dawnego kurortu, który zatonął podczas starożytnego trzęsienia ziemi. W Wenecji zespół bada, co kryje się pod jej wspaniałymi pałacami. We Florencji nowoczesne skanowanie 3D wielkiej katedry Il Duomo, jak ją nazywają Włosi, ukazuje piękno i wyrafinowanie pionierskiej inżynierii stojącej za największą na świecie ceglaną kopułą - śmiały wyczyn kreatywnego umysłu, który zdefiniował Renesans. 22:00 W PÓŁ DO TRZECIEJ RP - ODC. 8 Reportaż, 25 min, Polska, 2019 Reżyseria: Agnieszka Krótka - Żmijewska Scenariusz: Dobrosław Rodziewicz, Andrzej Kaczmarczyk Wykonawcy: Dobrosław Rodziewicz (prowadzący), Andrzej Kaczmarczyk (prowadzący) Program poświęcony okresowi tzw. transformacji, czyli procesowi przekształcania PRL w III RP. Dziś o zmianach, które po wyborach w czerwcu 1989 roku nastąpiły w szeroko rozumianej kulturze oraz w szeroko rozumianych mediach, ze szczególnym uwzględnieniem zmian w Radiokomitecie. Na początek o słowie drukowanym i księgarniach wydawnictw niezależnych. Główny Urząd Kontroli Publikacji i Widowisk zwany potocznie cenzurą nie został w roku 1989 bynajmniej zlikwidowany i nadal miał wszystkie swoje biura, etaty, długopisy i pieczątki. Zdarzało mu się nawet coś komuś urzędowo wygumkować z tekstu. Tym niemniej blokowane latami przez cenzurę książki zaczęły trafiać do księgarń, a filmy zwane "półkownikami" trafiły wreszcie z półek na ekrany kin. Spóźniona premiera "Przesłuchania". Zjazd ZASPu. Pod koniec lat 80. z niezależnymi wydawnictwami Polacy, przynajmniej ci z większych miast i większych zakładów pracy, byli już nieźle oswojeni. Tak zwany drugi obieg wydawniczy, drukujący książki, broszury i prasę, działał w PRL od drugiej połowy lat 70. a niezwykle rozkwitł w czasie karnawału Solidarności. W latach 80. pojawił się też nieoficjalny ruch teatralny. Najdłużej komuna utrzymała monopol medialny w eterze, nie licząc zagłuszanej Wolnej Europy i sporadycznie słyszalnych audycji podziemnego Radia Solidarność. Nic dziwnego, że chyba żadna dymisja nie była po powstaniu rządu Mazowieckiego tak oczekiwana, jak odejście znienawidzonego przez sympatyków Solidarności Urbana ze stanowiska prezesa Komitetu ds. Radia i Telewizji. Nastąpiło to pod koniec września. Wymiana Urbana na Drawicza nie pociągnęła za sobą wymiany twarzy prezenterów głównego programu informacyjnego TVP, jakim był wówczas Dziennik Telewizyjny. A były wśród tych twarzy i takie, które podczas stanu wojennego wystawały z kołnierzy wojskowych mundurków. Odwlekanie tej wymiany prędzej czy później musiało doprowadzić do powstania w studiu Dziennika Telewizyjnego sytuacji niezbyt przyjemnej. 28 października 1989 w studiu DTV pojawiła się Joanna Szczepkowska. Dla gospodarzy była bardziej uprzejma niż Andrzej ajda, ale to właśnie ona wygłosiła słowa, które przeszły do historii i bywają cytowane nawet przez ludzi, którzy nie mają pojęcia, kiedy te słowa zostały wypowiedziane. Gdyby Joanna Szczepkowska miała wtedy rację, a komunizm w Polsce skończył się definitywnie 4 czerwca 1989 roku, to oczywiście nasz cykl "Wpół do Trzeciej" nie miałby sensu. Jednak Joanna Szczepkowska była w błędzie, więc z czystym sumieniem możemy zaprosić na kolejne odcinki programu o przewlekłym procesie kończenia się komunizmu i długich narodzinach III RP. 22:35 SZEROKIE TORY - JEDEN DZIEŃ Z ŻYCIA NAJBOGATSZEGO GRUZINA NA ŚWIECIE Reportaż, 25 min, Polska, 2003 Autor: Barbara Włodarczyk Reportaż o nowym obliczu Moskwy i nowym stylu życia jej elit. Bohaterem jest Zurab Cereteli - główny rzeźbiarz rosyjski, autor kilku dyskusyjnych monumentów i jeden z najbogatszych ludzi w metropolii. 00:15 SENSACJE XX WIEKU - ZABÓJCY Kameralne i studyjne (widowisko), 46 min, Polska, 2003 Reżyseria: Adek Drabiński Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Prawdopodobnie w grudniu 1926 roku w Moskwie powstała tzw. Grupa Jaszy, której zadaniem było likwidowanie ludzi poza granicami Związku Radzieckiego Nie ma wątpliwości, że zamach na gen. Kutiepowa, przywódcę emigracyjnej organizacji byłych carskich oficerów przeprowadzony w Paryżu 26 stycznia 1930 roku, był ich dziełem. Grupa Jaszy liczyła tylko 20 osób w centrali w Moskwie i 212 agentów w 16 państwach. 01:10 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - ZAGINĘLI BEZ WIEŚCI. Magazyn, 22 min, Polska, 2015 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Regularnie kilka razy do roku przez mosty na Bugu ruszają naprzeciw wschodzącemu słońcu ekspedycje badawcze organizowane przez Stowarzyszenie Weteranów Polskich Formacji Granicznych. Jadą szukać wiedzy o tych, którzy 17 września 1939 r. stawili opór Armii Czerwonej. , która ze znaną nam od wieków rosyjską argumentacją o konieczności ochrony swoich współziomków na terytorium sąsiadów, wdarła się jako niemiecki sojusznik w granicę Rzeczpospolitej. Historia losy sporej grupy żołnierzy naszego Korpusu Ochrony Pogranicza skwitowała cynicznym "zaginiony bez wieści". My zaś, mimo upływu ponad siedmiu dziesięcioleci nie mamy zamiaru zgodzić się na takie postawienie sprawy. Dziś będziemy 4 km od miejscowości Tynne w lesie pod Znosiczami, gdzie znajdowały się leśne koszary 4. kompani fortecznej Batalionu KOP Sarny. To właśnie z tego miejsca wyjeżdżał do Osowca, a potem pod Wiznę kapitan Raginis. Odwiedzimy też tzw. gajówkę Niemowica, gdzie według relacji mieszkańców mieli być rozstrzelani i pochowani żołnierze KOP. Ten teren przebadamy przy pomocy wykrywaczy metali pod kątem obecności łusek i ewentualnie przy użyciu georadaru sprawdzimy, czy są tam zbiorowe mogiły. 01:40 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - TAJEMNICE BELGIJSKICH TWIERDZ Magazyn, 19 min, Polska, 1995 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Odcinek poświęcony atakowi Niemiec na Europę Zachodnią i twierdzy Eben Emal, która broniła granic Belgii.