TVP Kultura Czwartek, 31.10.2019 08:25 STUDIO KULTURA - ROZMOWY - WIESŁAW HELAK Dysk./wywiad/debata, 10 min, Polska, 2019 Wykonawcy: Piotr Gociek (prowadzący) Gościem programu jest scenarzysta i reżyser, ale przede wszystkim pisarz Wiesław Helak, autor książki "Nad Zbruczem. Publikacja otrzymała w tym roku Nagrodę Literacką i Historyczną Identitas. 08:40 DIAMENT RADŻY Komedia, 28 min, Polska 1971 Reżyseria: Sylwester Chęciński Scenariusz: Andrzej Jarecki Zdjęcia: Jerzy Stawicki Muzyka: Adam Walaciński Aktorzy: Władysław Hańcza, Jerzy Karaszkiewicz, Janusz Kłosiński, Krzysztof Wakuliński, Czesław Wołłejko, Anna Dymna, Ewa Wiśniewska Adaptacja opowiadania klasyka brytyjskiej prozy - Roberta Louisa Stevensona, autora opowiadania "Dr Jekyll i Mr Hyde", klasycznych przygodowych powieści: "Wyspa skarbów", "Porwany za młodu" czy "Katriona". Pewien brytyjski generał przywozi z Indii cenny klejnot. Diament wykrada żona generała, spiskująca przeciwko mężowi. Zaczyna się pełne niezwykłych perypetii poszukiwanie drogocennego kamienia. 09:20 RYSA Dramat psychologiczny, 84 min, Polska 2008 Scenariusz i reżyseria: Michał Rosa Zdjęcia: Marcin Koszałka Muzyka: Stanisław Radwan Występują: Jadwiga Jankowska - Cieślak, Krzysztof Stroiński, Ewa Telega, Mirosława Marcheluk, Teresa Marczewska, Ryszard Filipski, Stanisław Radwan, Jerzy Schejbal i inni "Obawiam się, że zanika u nas poczucie odpowiedzialności za własne czyny, nasze większe i drobniejsze zdrady, nielojalności. Mówimy: wszystko jest ludzkie, wszystko jest normalne, mylimy przestępcę z ofiarą. A przecież, wydawałoby się, jeszcze niedawno ludzie mieli poczucie grzechu albo przynajmniej dyskomfortu moralno - psychicznego. Dziś wartościowanie czynów uważa się za coś nieprzyzwoitego. Mówi się, że człowiek nie ma prawa oceniać postępowania drugiego człowieka. W tej sytuacji nie widzę innego wyjścia, jak zostać twórcą mieszczańskim. Wiem, że to strasznie brzmi, ale spokojnie - to, co nazywam kinem mieszczańskim, odwołuje się do wartości i zasad etycznych, uznaje je za coś rzeczywistego" - mówił po premierze "Rysy" reżyser Michał Rosa. W tym wielokrotnie nagradzanym filmie zasadą etyczną, wokół której osnuto fabułę jest lojalność. Podczas rodzinnej uroczystości w mieszkaniu krakowskich intelektualistów Joanny i Jana jeden z gości podrzuca kasetę wideo. Na kasecie nagrany jest fragment programu lokalnej stacji telewizyjnej z udziałem mało znanego historyka, który jednoznacznie sugeruje, że mąż Joanny był przed laty współpracownikiem UB. Miał on rzekomo za zadanie ożenić się z Joanną, by inwigilować poczynania jej ojca, emerytowanego polityka - opozycjonisty z dawnego mikołajczykowskiego PSL - u. Jan bagatelizuje całą sprawę, widząc w niej jedynie niską chęć zyskania rozgłosu przez niemającego większych sukcesów badacza. Joanna, żyjąc z mężem pod jednym dachem od czterdziestu lat, również nie daje wiary kasetowym rewelacjom, ale jest o wiele bardziej zbulwersowana. Postanawia odnaleźć historyka z telewizji i zażądać dowodów na jego tezy. Kiedy jej się to wreszcie udaje, okazuje się, że Marczak nie dość, że nie ma wykształcenia historycznego, to jeszcze jest byłym ubekiem z procesem o bicie na koncie. Pomimo to uparcie broni swej wersji o kolaboracji Jana, powołując się na jego własnoręczne deklaracje współpracy, podpisane, kiedy był nastolatkiem. Zdenerwowana Joanna nie rozpoznaje na nich charakteru pisma swego męża. Grozi więc Marczakowi wytoczeniem procesu i wychodzi. Jednak myśl o tym, że fundamentem jej czterdziestoletniego małżeństwa mogłoby być kłamstwo, nie daje jej spokoju. Rozpoczyna prywatne śledztwo, mające rozwiać wątpliwości. Stopniowo też chcąc nie chcąc odsuwa się od męża. Na domiar złego zauważa, że jej zmysły smaku i powonienia zostają wytłumione. Zaniepokojona odwiedza znajomą lekarkę psychiatrę, lecz na pytanie o swoje problemy nie udziela odpowiedzi. Jej próby dotarcia do prawdy o Janie również okazują się bezowocne. Pomimo to nie potrafi zapanować nad rosnącą nieufnością, a nawet fizyczną odrazą do męża. Zaczyna spać w osobnym pokoju, myje spirytusem dotykane przez niego klamki, nawet naczynia po wspólnych posiłkach zmywa w gumowych rękawiczkach. Nie mogąc poradzić sobie w nowej sytuacji, bierze urlop na uczelni, gdzie wykłada biologię. Odrzuca chęć pomocy oferowaną przez zaniepokojonego i rozgoryczonego męża, nie reaguje na perswazje znajomych. Wreszcie pewnego dnia nic nikomu nie mówiąc, wybiera wszystkie pieniądze z rodzinnego konta i wyprowadza się z domu. Wśród artystycznych inspiracji, mających wpływ na taki a nie inny kształt swego filmu Michał Rosa wskazywał na "Ukryte" Michaela Hanekego. Część krytyki dopatrzyła się też podobieństwa "Rysy" do kinowych psychodram Ingmara Bergmana. Powoływano się na kameralną inscenizację, niemal paradokumentalne zdjęcia, dramat o uniwersalnym znaczeniu rozgrywający się w małżeńskim mikrokosmosie. I wstrzemięźliwość w ferowaniu kategorycznych moralnych wyroków, tak jak często niełatwo ferować je w codziennym życiu, nie powodując niczyjej krzywdy. Jak pisał branżowy Film: W "Rysie" nie znajdziemy prostych odpowiedzi. Reżyser pokazuje, że każda historia ma indywidualny charakter, w każdej trzeba szukać prawdy na nowo. I każdy musi się z własną historią zmagać sam. I ten, kto wyparł z pamięci swoją przeszłość, i ten, kto po latach konfrontuje się ze świadomością czynów najbliższych mu ludzi. 11:00 RODZINA KANDERÓW - ODC. 9 - POCIĄG Z FRANKFURTU. ROK 1966 Serial obyczajowy, 60 min, 12 odc. , Polska 1988 Reżyseria: Zbigniew Chmielewski Scenariusz: Albin Siekierski Zdjęcia: Jan Janczewski Wykonawcy: Zdzisław Szostak, WOSPRiTV w Katowicach pod dyrekcją Zdzisława Szostaka Aktorzy: Marta Klubowicz-Różycka, Marek Kalita, Michał Anioł, Mirosław Siedler, Jerzy Grałek, Zbigniew Bielski, Elżbieta Czaplińska-Mrozek, Eugeniusz Kujawski, Tadeusz Madeja, Krystyna Kołodziejczyk - Szyszko, Anna Kaźmierczak, Teresa Kałuda, Tomasz Kozłowicz, Bernard Krawczyk, Joanna Kreft Rok 1966. Wojtek jest już głównym mechanikiem w kopalni. Władek również znajduje się wśród zatrudnionych, lecz zajęty karierą piłkarską, wcale nie pojawia się w pracy. Milka z Ninką nie wracają z wycieczki do RFN. Wojtek nie dostaje zgody na służbowy wyjazd do Austrii. Jest załamany. Z pomocą przychodzi mu Botor. Za namową kolegi Kander przyjmuje awans na stanowisko dyrektora kopalni. 12:05 SCENA KLASYCZNA - (15) MARCIN ZDUNIK, ALEKSANDER DĘBICZ Koncert, 39 min, Polska, 2017 Wykonawcy: Barbara Schabowska (prowadząca) W tym odcinku Bach Stories, wykonawcy: Marcin Zdunik - wiolonczela, Aleksabder Dębicz - fortepian. W kolejnym odcinku sceny klasycznej wystapią dwaj utytułowani muzycy młodego pokolenia: Marcin Zdunik wiolonczelista oraz Aleksander Dębicz pianista. "Bach Stories" to autorskie improwizacje na temat muzyki Jana Sebastiana Bacha. To przedstawienie nowego sposobu myślenia o wykonawstwie muzyki i powrót do dawnej praktyki muzycznej w jej współczesnym wydaniu. Klasyczne improwizacje stanowią pomost pomiędzy epokami, uwspółcześniają muzykę Bacha, wykorzystując nowe środki wyrazu. 13:00 STUDIO KULTURA - ROZMOWY - WIESŁAW HELAK Dysk./wywiad/debata, 10 min, Polska, 2019 Wykonawcy: Piotr Gociek (prowadzący) Gościem programu jest scenarzysta i reżyser, ale przede wszystkim pisarz Wiesław Helak, autor książki "Nad Zbruczem. Publikacja otrzymała w tym roku Nagrodę Literacką i Historyczną Identitas. 13:20 PENDERECKI. DROGA PRZEZ LABIRYNT. (PENDERECKI. DROGA PRZEZ LABIRYNT.) Film dokumentalny, 52 min, Niemcy/Polska, 2013 Reżyseria: Anna Schmidt Scenariusz: Anna Schmidt Zdjęcia: Adam Bajerski, Bogumił Godfrejow, Stephan Boerger, Sebastian Hattop, Carsten Waldbauer Wykonawcy: Krzysztof Penderecki, Anne-Sophie Mutter, Julian Rachlin, Janine Jansen, Andrzej Wajda, Johnny Greenwood, Elżbieta Penderecka Autorka, która zna Krzysztofa Pendereckiego od kilku lat, towarzyszyła kompozytorowi przez rok poprzedzający 80. rocznicę jego urodzin. Kamera Anny Schmidt podąża za Pendereckim w drodze z Krakowa do Monachium, z Wiednia do Lipska, z miejskich salonów do jego wiejskiej posiadłości w Lusławicach. Obserwuje każdy aspekt twórczego procesu Pendereckiego: podczas komponowania, planowania parku czy sadzenia nowych drzew, ale też z rodziną - spacerującego po plaży lub komponującego muzykę z wnuczką. Widz staje się świadkiem tworzenia nowych dzieł. W filmie pokazano prawykonanie "Podwójnego koncertu" przez solistów Janine Jansen i Juliana Rachlina 22 października 2012 roku w wiedeńskim Musikverein z towarzyszeniem Sinfonieorchester des Bayerischen Rundfunks pod batutą Mariss Jansons. Kamery Anny Schmidt nie zabrakło też podczas premierowego wykonania Epiphany cantata napisanej dla Chóru Chłopięcego św. Tomasza z kościoła św. Tomasza w Lipsku w styczniu 2013 roku. Premiera zamknęła rok uroczystości z okazji 800 - lecia chóru. W filmie wzięły udział postaci odgrywające kluczowe role w artystycznym i prywatnym życiu Krzysztofa Pendereckiego, między innymi Anne - Sophie Mutter, Lorin Maazel, Valery Gergiev, Mariss Jansons, Jonny Greenwood, Andrzej Wajda, Elżbieta Penderecka. Trudno powiedzieć, że "Penderecki. Droga przez labirynt" jest standardowym dokumentem biograficznym. To osobisty, intymny i zabawny portret wybitnego kompozytora, którego muzyczne i towarzyskie powiązania łączą Wschód z Zachodem, tradycję z nowoczesnością. 14:25 TRZYMAJ SIĘ SWOICH CHMUR - PIOSENKI SEWERYNA KRAJEWSKIEGO CZ. 2 Artystyczne/estradowe (widowisko), 52 min, Polska, 2004 Reżyseria: Magda Umer Wykonawcy: Maryla Rodowicz, Anna Maria Jopek, Edyta Geppert, Edyta Jungowska, Katarzyna Groniec, Stanisław Sojka, Wiktor Zborowski, Marian Opania, Grzegorz Turnau, Piotr Machalica, Kinga Preis, Dorota Osińska, Mariusz Lubomski, Janusz Radek, Magda Umer Koncert na który składają się piosenki Seweryna Krajewskiego takie jak "Nie spoczniemy", "Niech żyje bal", "Nie zadzieraj nosa", "Anna Maria", "Ludzkie gadanie". 15:35 TRAMPKARZE Film dokumentalny, 26 min, Polska, 2015 Reżyseria: Marcin Filipowicz Scenariusz: Marcin Filipowicz Zdjęcia: Marcin Filipowicz, Weronika Bliska, Marcin Łaskawiec Film dokumentalny pokazujący początkowy, a zarazem najtrudniejszy etap w życiu młodych bohaterów, prowadzący do spełniania ich życiowego marzenia. Głównymi bohaterami filmu są dwaj bracia: 14 - letni Mateusz i 3 - letni Łukasz, mieszkający w niewielkiej górskiej wiosce na południu Polski. Ich marzeniem jest zostać profesjonalnymi piłkarzami grającymi przynajmniej w polskiej ekstraklasie. 16:15 SZTUCZKI Film obyczajowy, 91 min, Polska 2007 Scenariusz i reżyseria: Andrzej Jakimowski Zdjęcia: Adama Bajerski Muzyka: Tomasz Gąssowski Aktorzy: Damian Ul, Ewelina Walendziak, Tomasz Sapryk, Rafał Guźniczak, Iwona Fornalczyk, Joanna Liszowska, Andrzej Golejewski, Grzegorz Stelmaszewski, Krzysztof Ławniczak, Roman Baranowicz, Katarzyna Kołeczek Ci, których serca Andrzej Jakimowski podbił swoim pierwszym filmem "Zmruż oczy" z 2002 r. , na pewno ulegną również subtelnemu urokowi bezpretensjonalnych i zabarwionych humorem "Sztuczek" uhonorowanych Złotymi Lwami i nagrodą za zdjęcia na FPFF w Gdyni w 2007 r. oraz Nagrodą Europa Cinema dla Najlepszego Filmu Europejskiego i wyróżnieniem UNICEF - u na festiwalu w Wenecji, a także wieloma innymi nagrodami na festiwalach w Mannheim, Heidelbergu, Tokio czy Sao Paulo. Tytułowe "sztuczki" to drobne gry z losem, jakie uprawia para bohaterów, usiłując wpłynąć na bieg wydarzeń. Nie są interesowni: raz owe sztuczki dotyczą ich, kiedy indziej znów obcych ludzi, którym chcieliby nieco pomóc, jak np. pechowemu handlarzowi jabłek, od którego nikt nie kupuje owoców. Oboje wiedzą jednak, że gra z losem wymaga niekiedy długotrwałych zabiegów i starań, różnych poświęceń z ich strony. Los jest bowiem przekupny: jeśli ma nam coś dać, często domaga się czegoś w zamian. 6 - letni Stefek i jego 17 - letnia siostra Elka mieszkają w obskurnej kamienicy w Wałbrzychu. Ich matka jest ekspedientką w sklepie warzywnym, ojca Stefek nie pamięta: przed laty porzucił żonę i dzieci dla innej kobiety. Synowi została po nim tylko mocno zniszczona, pomazana fotografia, dająca dość mgliste wyobrażenie o tym, jak faktycznie wygląda jego rodzic. Pewnego dnia chłopiec widzi na dworcu mężczyznę w garniturze i z teczką, który wydaje mu się podobny do postaci na zdjęciu. Pytana o to Elka oświadcza jednak, że to kto inny. Stefek jej nie wierzy i odtąd regularnie bywa na dworcu, gdzie obserwowany przez niego mężczyzna codziennie przesiada się w drodze do pracy. Czasami chłopcu udaje się zamienić z nim parę słów dzięki zastosowaniu jednej ze swoich sztuczek polegającej na rzucaniu na tory garści drobniaków w celu opóźnienia odjazdu pociągu. Pewnego dnia ta sama sztuczka spowoduje wreszcie, że mężczyzna w ogóle nie zdąży wsiąść na czas do wagonu i zostanie na peronie. Ponieważ matka spędza całe dnie w sklepie, Stefek pozostaje przeważnie pod opieką siostry, która zastępuje mu, jak sama mówi, oboje rodziców. Dziewczyna marzy o pracy we włoskiej firmie działającej w mieście i z tego powodu pilnie uczy się włoskiego. Na razie dorabia w barze zmywając naczynia, ale traktuje to jako tymczasowe zajęcie. Spotyka się z Jerzym, chłopakiem z sąsiedztwa, który zabiera ją na przejażdżki motocyklem lub starym amerykańskim samochodem. Na te wspólne wycieczki załapuje się również Stefek, którego Elka chce mieć stale na oku. Chłopca pochłaniają jednak głównie próby zbliżenia się do domniemanego ojca. Jest przekonany, że wreszcie go odzyska, choćby to wymagało szczególnych wyrzeczeń. Jest jednak gotów wiele poświęcić w tym celu. Trzymając wytrwale kciuki za siostrę podejmującą kolejne próby zdobycia wymarzonej posady, Stefek jednocześnie próbuje sterować losem w tej najważniejszej dla niego sprawie. W swoje starania o odzyskanie ojca wciąga już nie tylko Elkę, ale i zakochanego w niej Jurka. 18:00 DOKUMENT TYGODNIA - ZWYKŁE ZABURZENIE (NATURAL DISORDER) Film dokumentalny, 56 min, Dania, 2015 Reżyseria: Christian Sonderby Jepsen Scenariusz: Christian Sonderby Jepsen Zdjęcia: Christian Sonderby Jepsen Muzyka: Maja Romm, Jonas Colstrup Wykonawcy: Pilou Asbaek Jacob Nossell to 27 - letni student dziennikarstwa i satyryk cierpiący na porażenie mózgowe. Ma trudności z koordynacją mowy i ruchów ciała, cierpi na sztywność i skurcze mięśni, ale pod względem umysłowym jest na równi z kolegami. I na tym polega problem. Jest zbyt inny od reszty, aby ta zaakceptowała go jako normalnego, a zbyt normalny, aby móc zaakceptować proponowany mu w społeczeństwie los. Jak zatem można zdefiniować pojęcia normalności i inności? Film dokumentuje postać uwięzionego w nie do końca sprawnym ciele zdrowego psychicznie człowieka, który chce zrozumieć swoje przeznaczenie, pokazać, że jego życie jest coś warte. Kwestionuje utarte pojęcia normalności i ludzkich ułomności, dowodząc jak cienka granica dzieli obie koncepcje. Dlatego w Duńskim Teatrze Królewskim reżyseruje spektakl, w którym odkrywa sens tożsamości i normalności, rozważając przy okazji, czym tak naprawdę jest życie. Wychodzi na ulice z kamerą i mikrofonem, pytając zatrzymanych przypadkowo ludzi, co ich zdaniem jest w życiu normalne. Rozmawia z doktorem filozofii i neurologii o pojęciu normalności i pozwala na zeskanowanie własnego mózgu oraz DNA. Musi jednak zmierzyć się z własnymi ograniczeniami, z którymi ma do czynienia od dzieciństwa. Największym z nich jest strach przed uznaniem za niepełnosprawnego, czego za wszelką cenę stara się uniknąć. Film jest pogodnym portretem człowieka, którego odważna, autoironiczna postawa wobec świata zmusza do konfrontacji z problemem dotyczącym nas wszystkich. Czym jest dziś pojęcie normalności i czy uległo ono konstruktywnej zmianie w czasach, w których nauka wyprzedziła ewolucję? 23:05 KOŁO PIÓRA Magazyn, 22 min, Polska, 2019 Reżyseria: Joanna Makowska Scenariusz: Marcin Kube Wykonawcy: Mariusz Cieślik (prowadzący) Aktorzy: Wiktoria Gorodeckaja "Koło pióra" to autorski program literacki Mariusza Cieślika, w którym omawiane są najważniejsze wydarzenia ze świata literatury. Tym razem na scenie współczesnej Dominika Słowik opowie o swojej najnowszej książce "Zimowla". Na scenie klasycznej Maciej Urbanowski przypomni emigracyjną twórczość Czesława Straszewicza, zapomnianego dziś pisarza, którego Jerzy Giedroyć uważał za talent na miarę Witolda Gombrowicza. 23:35 SCENA KLASYCZNA - MARCIN MURAWSKI I NINO JVANIA Koncert, 38 min, Polska, 2019 W kolejnym odcinku Sceny klasycznej wystąpią: altowiolista Marcin Murawski i gruzińska pianistka Nino Jvania. Wykonają dziesięć Miniatur na altówkę i fortepian (selekcja z cyklu "18 Miniatur") Gii Kanczelego. Giya Kancheli to najbardziej znany kompozytor gruziński i jedna z najważniejszych postaci muzyki współczesnej. Marcin Murawski ma na swoim koncie 33 płyty i film koncertowy "Graupner. For viola d'amore & more". W repertuarze Murawskiego znajdują się różni kompozytorzy różnych epok. To, co wyróżnia go jako muzyka, to sięganie przede wszystkim po utwory rzadko wykonywane. Nino Jvania uważana za jedną z najlepszych interpretatorek muzyki współczesnej. To ta muzyka dała podwaliny jej przyjaźni z Kanchelim. W efekcie kompozytor podarował jej "18 Miniatur" teatralnych i filmowych. 02:10 NA WSCHÓD OD HOLLYWOOD - MUSTANG (MUSTANG) Dramat, 93 min, Francja/Niemcy/Turcja/Katar, 2015 Reżyseria: Deniz Gamze Ergüven Scenariusz: Deniz Gamze Ergüven, Alice Winocour Zdjęcia: David Chizallet, Ersin Gök Muzyka: Warren Ellis Aktorzy: Erol Afsin, Doğa Zeynep Doğuşlu, Elit İşcan, Güneş Nezihe Şensoy, Tuğba Sunguroğlu Nominacja do Oscara i Złotego Globu w kategorii Najlepszy Film Nieanglojęzyczny oraz nagroda FIPRESCI przyznawana przez stowarzyszenie krytyków filmowych. Film stał się pretekstem do dyskusji na temat wolności i praw współczesnych kobiet. Bohaterkami są siostry, młode i pełne życia, pragnące swobody i wolności, ale tym samym ściągają na siebie nieszczęście. Niewątpliwie na uwagę zasługuje gra pięciu młodych aktorek odtwarzających główne role. Akcja filmu rozgrywa się na tureckiej prowincji, w nadmorskim miasteczku oddalonym kilkaset kilometrów od Stambułu. To właśnie tu mieszkają bohaterki: Lale i jej cztery siostry: Sonay, Ece, Selma i Nur. Wraz z nastaniem lata i czasu beztroskich zabaw, już pierwszego dnia wakacji, upojone perspektywą długo wyczekiwanej kanikuły, dziewczyny świętują koniec roku szkolnego, oddając się na plaży niewinnym flirtom z kolegami z klasy. Mieszkańcy miasteczka są jednak zbulwersowani takim zachowaniem. Wybucha skandal, a Bogu ducha winne uczennice za swoje rzekomo gorszące zachowanie muszą słono zapłacić. Rozgniewana rodzina zamyka je w domowym areszcie. Aby zatuszować kompromitujące zdarzenie, jedynym rozwiązaniem wydaje się jak najszybsze zamążpójście córek. Bez wiedzy sióstr wybierają dla nich narzeczonych. Czy dziewczyny muszą poddawać się surowym zasadom moralnym, czy mają prawo swobody wyboru, możliwości wolnego zaspokojenia swoich najskrytszych potrzeb? Czy będą walczyć o swoje prawa? Każda z sióstr, kochających wolność i dotychczasowe pozbawione nakazów życie, inaczej podejdzie do obowiązków narzucanych im przez krewnych i tradycję. Inaczej też potoczą się ich losy. 04:25 KINO NOCNE - LUNA Etiuda filmowa, 35 min, Polska, 2015 Reżyseria: Filip Gieldon Scenariusz: Filip Gieldon Zdjęcia: Michał Łuka Muzyka: Paweł Jabłoński Aktorzy: Anna Próchniak, Magdalena Malina, Wojciech Zieliński, Jacek Beler, Marek Ślosarski Luna bierze udział w nielegalnych walkach. Jej przeciwnikami są mężczyźni. Czy w ten sposób chce uciec od swojej przeszłości? (mlodziifilm.pl)