TVP Historia Czwartek, 14.11.2019 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 14 LISTOPADA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1925 - pierwsza wystawa surrealistów w Paryżu; 1926 - odsłonięto pomnik Chopina w Łazienkach; 1978 - pierwsze zebranie grupy dyskusyjnej DiP utworzonej przez Stefana Bratkowskiego, kontestującej sytuację gospodarczą i społeczną PRL; 1990 - zmarł Adolf Rudnicki; 07:10 DUMA I UPRZEDZENIE - ODC. 3/6 (PRIDE AND PREJUDICE, EP. 3) Serial kostiumowy, 53 min, Wielka Brytania 1995 Reżyseria: Simon Langton Scenariusz na podstawie powieści Jane Austen: Andrew Davies Aktorzy: Colin Firth, Jennifer Ehle, Alison Steadman, Benjamin Whitrow, Susannah Harker, Crispin Bonham - Carter, Anna Chancellor i inni Odrzucony przez Elizabeth kuzyn William Collins poślubia Charlottę Lucas, zaś bogaty sąsiad Bennettów, Charles Bingley, zniechęcony przez swego przyjaciela Darcy'ego do ożenku z Jane, powraca z liczną świtą do Londynu. Kilka miesięcy później Elizabeth odwiedza Charlottę w jej nowym domu w Rosing Park, gdzie poznaje możną protektorkę Collinsa, lady Catherine de Bourgh. Dziewczyna spotyka tam także Darcy'ego, który niespodziewanie wyznaje jej miłość i proponuje małżeństwo, nie kryjąc jednak słów pogardy dla jej pośledniego pochodzenia. 08:05 PO PRLU - RZĄD HANNY SUCHOCKIEJ Dysk./wywiad/debata, 25 min, Polska, 2019 Scenariusz: Grzegorz Sieczkowski Zdjęcia: Marcin Krynicki, Michał Jarosiński, Witold Karaś Wykonawcy: Beata Michniewicz (prowadzący) Rząd Hanny Suchockiej Beata Michniewicz ze swoim gościem, prof. Rafałem Chwedorukiem, politologiem z Uniwersytetu Warszawskiego, rozmawia o rządzie Hanny Suchockiej. Premier Suchocka stworzyła gabinet oparty o bardzo słabą koalicję, co wynikało z uwarunkowań Sejmu w latach 1991 - 1993. Jako premier rozpoczęła negocjacje konkordatowe zakończone podpisaniem umowy ze Stolicą Apostolską. Hanna Suchocka była pierwszą kobietą w Polsce sprawującą urząd prezesa Rady Ministrów. 08:35 HISTORIA POLSKI - WINA IKARA. WARSZAWA 1939 - 1944... INTELIGENCJA POLSKA W LATACH OKUPACJI CZ. 1 Film dokumentalny, 55 min, Polska, 1998 Reżyseria: Marek Drążewski, Jerzy Diatłowicki Scenariusz: Marek Drążewski, Jerzy Diatłowicki Zdjęcia: Sławomir Wrzosiński, Andrzej Adamczak Opracowanie muzyczne: Zbigniew Zborowski Wykonawcy: Janina Hera, Wieńczysław Gliński, Zofia Jamry, Aleksander Gieysztor, Jan Ekier, Władysław Bartoszewski 27 września 1939 roku Warszawa padła. Niemiecki okupant dość szybko podjął działania zmierzające do propagandowego oddziaływania na polską ludność, obniżenia jej poziomu intelektualnego, wyjałowienia życia kulturalnego. Schiller, Jaracz i Adwentowicz, próbując temu przeciwdziałać, wystąpili do Niemców o koncesję na Teatr Polski. Nie otrzymali jej. W jego gmachu otwarto Teatr Miasta Warszawy. Dyrektorem został Igo Sym, syn wiedenki, przyznający się do niemieckiego pochodzenia. W maju 1940 roku zaś na ul. Kredytowej 14 zaczął działalność teatr Komedia. Otwierano również kina: po pierwszym roku okupacji było ich w Warszawie 17, w tym tylko 3 wyłącznie dla Niemców. Z czasem jak grzyby po deszczu wyrastały też przeróżne teatry, teatrzyki i kabarety, otwierane przez Niemców w celach komercyjnych, oferujące dużo szmiry i pornografii, choć nie tylko. Już w styczniu 1940 roku w prasie podziemnej pojawiły się wezwania do bojkotu oficjalnych imprez. Wydrukowano wtedy "dekalog moralności obywatelskiej", który zabraniał bywania w kinach i teatrach oraz czytania wydawanej przez Niemców polskojęzycznej prasy, nazywanej gadzinową. W środowiskach artystycznych obowiązywał zakaz angażowania się do oficjalnych teatrów, grania w filmach i w ogóle współpracy z Niemcami w jakiejkolwiek formie. Ten zakaz nie dotyczył jedynie kawiarni, które dały możliwość występowania i tworzenia całej plejadzie aktorów, piosenkarzy i muzyków. Wielu jednak zrezygnowało z działalności twórczej. Aktorki bywały kelnerkami. Malarze czy architekci zaczęli trudnić się handlem. A przecież akcja bojkotu się nie powiodła, zarówno w odniesieniu do odbiorców, jak i wielu artystów, zwłaszcza aktorów. Kiedy w kinach pojawiły się filmy nakręcone przez polskich twórców jeszcze przed wojną, lecz nieukończone, a zmontowane przez Niemców, przed kasami ustawiały się długie kolejki. Powodzenie miały też dobre filmy niemieckie. Nie pomagało hasło "tylko świnie siedzą w kinie". Wielu aktorów, i to wyśmienitych, złamało zakaz. W Teatrze "Komedia" grali: Maria Maliszewska, Kazimierz Junosza - Stępowski, Andrzej Szalawski. Reżyserował Roman Niewiarowicz. Znaleźli się też tacy, którzy zagrali w ewidentnie antypolskim filmie "Heimkehr". Pomniejsze teatrzyki prosperowały jedynie dzięki polskiej obsadzie, grały zresztą głównie dla polskiej publiczności. Kupowano również prasę, także gadzinówkę "Nowy Kurier Warszawski" i pornograficzną "Falę". Dlaczego? Jeśli przyjmie się, że nie wszyscy znali "dekalog moralności obywatelskiej", jako że konspiracyjne zakazy kolportowano konspiracyjnymi drogami, to jednak nawet ci, którzy go znali, przyznawali się do odstępstw. Nie zawsze mogli sobie odmówić przyjemności zobaczenia dobrego spektaklu czy filmu, wychodząc z założenia, że raz to nie grzech. Nie bez znaczenia było i to, że w biedującej stolicy, wymęczonej latami okupacji, przyjemnie było oderwać się od spraw wojny, zabiegania o byt, i posiedzieć w ciepłym pomieszczeniu bez lęku przed łapanką. Czy tylko dlatego? Ten interesujący dwuczęściowy film o duchowym życiu inteligencji stolicy w latach okupacji niemieckiej, koncentruje się zwłaszcza na środowiskach związanych z teatrem i filmem. Choć wspomina się w nim także o artystach z innych dziedzin, naukowcach i młodzieży z tajnych kompletów, autorzy najwięcej miejsca poświęcają przedstawieniu sytuacji i zachowań aktorów. O ofercie kulturalnej w Warszawie, o postawach, bojkotach i zakazach oraz ich przyczynach i konsekwencjach mówią przed kamerą: historycy - Janina Hera, Aleksander Gieysztor, Tadeusz Pacewicz, Andrzej Kunert, Jan Gozdawa - Gołębiowski, Zdzisław Sierpiński, Władysław Bartoszewski i Andrzej Ryszkiewicz, aktorzy i aktorki - Wieńczysław Gliński, Andrzej Łapicki, Zofia Jamry, Rudolf Gołębiowski, Xenia Grey, Krystyna Marynowska, a także pianista Jan Ekier, literat Lesław Bartelski, artysta malarz Jerzy Mierzejewski, satyryk Antoni Marianowicz oraz prof. medycyny Zofia Dąbrowska. 09:45 "SENSACJE XX WIEKU" - ENIGMA CZ. 3 (ENIGMA CZ. 3) Dokument fabularyzowany, 44 min, Polska/Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Robert Wichrowski Scenariusz: Bogusław Wołszański Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Jakub Wesołowski, Modest Ruciński, Lesław Żurek, Maciej Mikołajczyk, Michał Czernecki, Ireneusz Czop, Tomasz Borkowski, Mirosław Zbrojewicz, Arkadiusz Janiczek, Przemysław Bluszcz, Mariusz Bonaszewski, Anna Kerth, Andrzej Precigs Największym polskim wkładem w zwycięstwo w II wojnie światowej było złamanie przez polskich kryptologów tajemnicy niemieckiej maszyny szyfrującej Enigma. Szczodry dar polskiego wywiadu, przekazany aliantom w przededniu wybuchu wojny, dał im nadzieję wśród klęsk wczesnego okresu wojny i umożliwił pierwsze zwycięstwa, prowadzące do wielkiego przełomu. Dzieło matematyków Mariana Rejewskiego, Jerzego Różyckiego i Henryka Zygalskiego, a także ich dowódców i towarzyszy broni z Biura Szyfrów, miało wiele wymiarów: historyczny - skracając o 2 - 3 lata koszmar wojny, a zdaniem niektórych historyków decydując o jej wyniku; humanitarny - ratując przed zagładą wiele milionów istnień ludzkich; naukowy - tworząc podwaliny współczesnej kryptologii, także w jej cywilnym wydaniu. Jednakże ten sukces został nam ukradziony; tylko historycy wiedzą, że Polacy złamali Enigmę Prawdę o Enigmie ujawniono późno i w sposób deprecjonujący kluczowy wkład Polaków. Nawet, jeśli dzisiaj większość naukowców uznaje ich pionierską rolę, powszechny odbiór tej przygody nie jest kształtowany przez książki historyków, lecz produkty kultury masowej, prezentujące rolę polskich kryptologów w sposób zafałszowany, by nie rzec przewrotny. Można próbować to zmienić, jedynie oddziałując innymi produktami kultury masowej. Czterodcinkowe widowisko przedstawia, jak doszło do złamania szyfru Enigmy, przed którym skapitulowali brytyjscy i francuscy kryptolodzy, uznając, że jest to zadanie niemożliwe do wykonania. 10:45 SARID Film dokumentalny, 48 min, Polska, 2005 Reżyseria: Zbigniew Gajzler Scenariusz: Zbigniew Gajzler Zdjęcia: Andrzej J. Jaroszewicz, Witold Szulc, Tomasz Samosionek Muzyka: Michał Lorenc Sarid znaczy ocalony. Alexander Bartal - Bicz, mieszkający dziś w Tel Awiwie, jako jedyny z całej rodziny ocalał z wojennego piekła. Ale do dziś dokładnie pamięta każdy dzień gehenny, jaką przeżył on i jego bliscy, każdy szczegół ich ostatniej drogi, każde słowo wypowiedziane przez oprawców, którzy zadecydowali o losie pabianickich Żydów. Właśnie w tym podłódzkim mieście urodził się bohater filmu w 1927 r. Jego ojciec był krawcem, matka zajmowała się wychowaniem dwóch synów, bo oprócz Alexandra był w domu także młodszy o cztery lata Icuś. W tamtych czasach ludność żydowska stanowiła w Pabanicach trzecią po Polakach i Niemcach grupę narodowościową. Bartalowie mieszkali w kamienicy, gdzie byli jedyną żydowską rodziną, ale ich stosunki z sąsiadami dobrze się układały. Po wakacjach 1939 r. Alexander miał iść do szóstej klasy miejscowej szkoły, wybuchła jednak wojna. Pod koniec 1939 r. Niemcy postanowili umieścić wszystkich pabianickich Żydów w getcie na Starym Mieście. Trafiła tam również rodzina Bartalów. Za murami brakowało jedzenia, a ci, którzy nie pracowali, nie dostawali nawet skromnych przydziałów posiłku. Każdego dnia budzono się z myślą, że ten dzień może być ostatnim. Na szczęście, Polakom wolno było wchodzić na teren getta, więc pomagali Żydom, dostarczając żywność, lekarstwa i inne niezbędne produkty. Służyli też jako pośrednicy w sprzedaży żydowskich kosztowności, wymieniając je na jedzenie. Niestety, i ta nędzna egzystencja miała wkrótce przybrać tragiczniejszą postać. 15 maja 1942 r. rozwieszono w getcie obwieszczenia, że nazajutrz odbędzie się liczenie ludności. Kto się będzie uchylał, zostanie rozstrzelany. Mieszkańcy getta wierzyli, że to tylko uciążliwa formalność. Ustawiając się karnie wzdłuż ulic, nie wiedzieli, że po raz ostatni oglądają te miejsca. Zostali pognani przez całe miasto na znajdujący się na Nowym Mieście plac sportowy. Już podczas tej tragicznej drogi zmarło ok. 700 osób, następne zginęły bite i tłoczone na placu sportowym. Następnie część została przewieziona do Chełmna nad Nerem i tam haniebnie wymordowana, a część trafiła do zamkniętego getta w Łodzi. Znalazła się tam również rodzina Bartalów - Biczów. Spędzili tam blisko dwa lata, ale to jeszcze nie był koniec ich gehenny. Pod koniec lipca 1944 r. hitlerowcy zadecydowali o likwidacji łódzkiego getta. Wielu Żydów uwierzyło jednak zapewnieniom zarządzającego gettem Hansa Biebowa, że jadą do fabryk w Sudety. Towarowe wagony dowiozły ich na rampę w obozie Auschwitz - Birkenau. Tam Alexander po raz ostatni widział swoją matkę i młodszego brata, którzy jako nie nadający się do pracy zginęli tego samego dnia w komorze gazowej. On i ojciec, po 6 tygodniach pobytu w Auschwitz, zostali przetransportowani do obozu w Mauthausen w Austrii. Ojciec nie doczekał jednak wyzwolenia. Przeżył tylko jego syn. Spośród 9 tys. pabianickich Żydów ocalała jedynie nieliczna grupa rozproszona dziś po świecie. W filmie wypowiada się kilkoro z nich. Oprócz Alexandra Bartala - Bicza snującego przejmującą opowieść o losach swojej rodziny, przed kamerą wspominają tamte straszne czasy także: jego żona Aviva Radoszycka, Cwija Cohen mieszkająca dziś również w Izraelu oraz Moris Glass obecnie mieszkaniec Północnej Karoliny w USA. 12:10 NAJDŁUŻSZA WOJNA NOWOCZESNEJ EUROPY - ODC. 9 AUSROTTEN Serial historyczny, 67 min, Polska, 1981 Reżyseria: Jerzy Sztwiertnia Scenariusz: Stefan Bratkowski Zdjęcia: Andrzej Ramlau Muzyka: Adam Sławiński Aktorzy: Witold Dębicki, Gustaw Lutkiewicz, Joanna Żółkowska, Piotr Krukowski, Katarzyna Ejmont, Anna Nehrebecka, Włodzimierz Tympalski, Piotr Machalica, Piotr Stockinger, Konrad Morawski, Andrzej Piszczatowski, Teresa Mikołajczyk, Gabriel Nechrebecki, Wiktor Nanowski, Barbara Rachwalska Lata osiemdziesiąte XIX wieku, trwają tzw. rugi chłopskie, czyli usuwanie pod byle pretekstem osiadłych na ziemi polskich chłopów. Powstaje Hakata, osławiona instytucja do walki z wszelkimi przejawami polskości na ziemiach Wielkopolski. Tworzą się komisje kolonizacyjne zajmujące się wykupywaniem polskich majątków. W Śremie Towarzystwo Polskie nie dopuszcza do wykupienia przez Niemców majątku hr. Poturzyckiego. Kasia Frankowska zaręcza się z zakochanym w niej od dawna Gieruszem. 13:35 AFRYKA - CZ. 4. NA POŁUDNIU (AFRYKA CZ. 4. NA POŁUDNIU) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2013 W czwartej części dokumentalnej serii BBC Worldwide o Afryce podróżujemy w kierunku Przylądka Dobrej Nadziei, który leży na południowym krańcu Czarnego Lądu. Tu ciepłe wody Oceanu Indyjskiego spotykają się z chłodnymi wodami Atlantyku. Mieszające się wody powodują powstawanie kłębiących się chmur, które pokrywają szczyt Góry Stołowej. Zachwycająca "chmurna" powłoka jest tylko jednym i raczej niewielkim przejawem mieszania się wód dwóch oceanów. Ogromny, a raczej zasadniczy wpływ wody te wywierają na rozwój życia na obszarze południowej Afryki. Trzy tysiące kilometrów na północ od Przylądka Dobrej Nadziei, pod piaskami plaży budzi się nowe życie. Setki młodych żółwi zielonych w pośpiechu opuszczają bezpieczne gniazdo. Siedmiocentymetrowe żółwiątka muszą pokonać stumetrowy odcinek plaży. Instynkt nakazuje nowo wyklutym zwierzętom jak najszybciej dotrzeć do morza. Niewielu gatunkom już w pierwszych chwilach życia towarzyszy równie wielkie zagrożenie. Prąd Agulhas płynie na południe ku Przylądkowi Dobrej Nadziei, niosąc setki miliardów litrów ciepłej wody dziennie. Te ciepłe wody parują wyjątkowo intensywnie. Para wodna wędruje ku górze, po czym na odpowiedniej wysokości w chłodnym powietrzu ulega kondensacji, tworząc chmury. Chmury przemieszczają się w głąb lądu, przynosząc deszcz jednemu z najmniej zbadanych zakątków świata - górom Mozambiku. To najbardziej wilgotne miejsce w południowej Afryce. Z powodu wieloletniej wojny domowej podróżnicy omijali tę krainę. Dopiero dzięki zdjęciom satelitarnym mogliśmy się dowiedzieć, jak wielkie są tutejsze lasy, nazywane zresztą przez obcokrajowców lasami z Google’a. Choć równie dobrze można by je nazwać lasami motyli. Po deszczu liczne motyle wystawiają się na promienie słońca. Kiedy ich skrzydła są już suche, owady wzlatują w powietrze. Bagna Gorongosa to rozległe mokradła o szerokości osiemdziesięciu kilometrów. Tu zwierzęta przybywają, by łapać ryby. Każdy z gatunków stosuje własną technikę połowu. Archipelag Bazaruto to rozległa piaszczysta rzeźba i najstarsza tego typu formacja na świecie. Wyspy te wyglądają jak rajska kraina, ale niełatwo tu żyć. Góry Smocze. Urwiste zbocza, wznoszące się ponad 3000 metrów n.p.m. , powstrzymują napierające chmury deszczowe. Według miejscowej ludności sępy latają tu tak wysoko, że potrafią dostrzec przyszłość. Ale gdyby nie dwa wielkie, odmienne prądy: Agulhas i Prąd Benguelski, południowa Afryka byłaby pustynią; to one przeobraziły Kraj Przylądkowy w krainę, w której rozkwita życie. 15:35 HISZPANIA. NARODZINY IMPERIUM - ODC. 1/3 (THE MAKING OF SPAIN 1/3) Film dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Mike Smith Kultury i religie, które ukształtowały Hiszpanię, którą znamy dzisiaj, ujawniają się w trakcie podróży przez jej kluczowe miasta - Madryt, Granadę, Cordobę, Sewillę i Kartagenę - w towarzystwie historyka Simona Sebag Montefiore. 17:10 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - OBSZAR WAROWNY PRZEMYŚL Magazyn, 22 min, Polska, 2015 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Obszar Warowny Przemyśl Historia zawsze była bóstwem o wielu twarzach. Dziś gdybyśmy mieli określić najpowszechniejszy sposób jej uprawiania, byłaby to mikrohistoria opowiadana i badana w kręgu najbliższych doświadczeń jednej rodziny, jednego miasta, najbliższej okolicy. Ten właśnie sposób jest nam najbliższy. Obiekty militarne w czasie pokoju najczęściej przegrywają walkę o byt z industrializacją i miejską zabudową. W czasach pokoju nie były już potrzebne. Niemniej są jednak takie obiekty jak schrony w Przemyślu, które nadal trwają. Niestety przez wiele lat obiekty te służyły za śmietnik i schronienie bezdomnych. Koledzy z lokalnego stowarzyszenie przez ostatnie sześć lat opiekują się tym miejscem ku naszej radości z imponującym skutkiem. Z ruin schronów wydobyli też pamiątki: zbiornik na paliwo, fragment hełmu, tabliczkę znamionową, maski p - gaz. , metalowe fragmenty półek, osprzęt hydrauliczny. Echa odległej wojny Do Bielska Podlaskiego zaproszono nas na uroczystości przywracające pamięć o wielkiej bitwie pod ta miejscowością z czasów I wojny. Uczestniczyliśmy też w poświęceniu cmentarza ofiar tej bitwy. Po stu latach od tamtych wydarzeń w okolicy zostały tylko rozrzucone pośród pól kopce mogił oraz stalowe i betonowe krzyże. Nie ma żadnej wiedzy o zaciekłej sześciotygodniowej bitwie ogromnych niemieckich i rosyjskich armii. Nikt nie pamięta nazwisk dowódców ani strategicznego sensu tych zmagań. I jak zawsze najlepszym sposobem na przywracanie pamięci jest teatr historii, czyli rekonstrukcja historyczna. Ważne jest, żeby widzowie rozeszli się do domów z zapamiętanymi obrazami i świadomością, że to wszystko rzeczywiście zdarzyło się tutaj, na naszych polach. 18:35 DUMA I UPRZEDZENIE - ODC. 4/6 (PRIDE AND PREJUDICE, EP. 4) Serial kostiumowy, 52 min, Wielka Brytania 1995 Reżyseria: Simon Langton Scenariusz na podstawie powieści Jane Austen: Andrew Davies Aktorzy: Colin Firth, Jennifer Ehle, Alison Steadman, Benjamin Whitrow, Susannah Harker, Crispin Bonham - Carter, Anna Chancellor i inni Elizabeth, urażona wyniosłością Darcy'ego i jego pogardliwym stosunkiem do ludzi niższego stanu, odrzuca jego oświadczyny. Wypomina mu też jego niechęć do George'a Wickhama i fakt, że to za jego namową Charles Bingley zrezygnował z małżeństwa z Jane. Chcąc się zrehabilitować w jej oczach, Darcy pisze niebawem do Elizabeth długi list, w którym wyjaśnia przyczyny swego postępowania. Z jego opisu wynika, że Wickham jest dość powszechnie znanym oszustem i łowcą posagów. Kiedy jednak regiment piechoty, w którym służy przystojny oficer, przenosi się z Meryton do Brighton, Lydia, siostra Elizabeth, wyjeżdża również, korzystając z zaproszenia pułkownika i jego żony. Niepomna ostrzeżeń Elizabeth, pragnie być jak najbliżej ukochanego. 19:30 FAKTY MÓWIĄ - NAJWIĘKSZA GRABIEŻ DZIEŁ SZTUKI Film dokumentalny, 31 min, Polska, 1971 Scenariusz: Maria Mrozek Zdjęcia: Jerzy Mrożewski Tematem filmu jest największa w historii grabież dzieł sztuki znajdujących się w zbiorach muzeów, archiwów i kolekcjach prywatnych, której dopuścili się Niemcy na terenie okupowanej Polski. Bogaty materiał faktograficzny, filmowy i ikonograficzny, dokumentuje skalę przedsięwzięcia na etapie przygotowań do grabieży i jej realizacji oraz przebieg powojennej akcji rewindykacyjnej, dzięki której Polska odzyskała część skradzionych zabytków kultury. 20:10 BIZANCJUM: OPOWIEŚĆ O TRZECH MIASTACH - ODC. 3/3 (BYZANTIUM: A TALE OF THREE CITIES) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2013 Reżyseria: Anna Cox Bizancjum, Konstantynopol, Stambuł. Jedna metropolia była stolicą trzech imperiów - rzymskiego, bizantyjskiego i tureckiego. Każde z nich przyniosło inne wyznanie, przekonania i tradycje, i każde pozostawiło swoje piętno na architekturze miasta, które jest jedyną na świecie metropolią położoną na dwóch kontynentach oraz, u boku Jerozolimy i Rzymu, jednym z najwspanialszych świętych miast świata. Jego nazwa - Bizancjum - pochodzi od imienia Byzasa, legendarnego greckiego króla, syna Posejdona. Zdobywcy i pielgrzymi, kupcy i podróżnicy przybywali do miasta dla władzy, rozrywki i religii. Nic więc dziwnego, że Bizancjum nazywano miastem pragnień. Obecnie Stambuł roi się od minaretów muzułmanów, którzy przejęli miasto. Z nich muzułmańscy mieszkańcy miasta wzywani są na modlitwy. To jeden z przejawów zmienności tego miejsca. Jednak zanim pojawiły się minarety, ulice zapełniały świątynie greckich i rzymskich bogów i chrześcijańskie kościoły. 22:10 SPÓR O HISTORIĘ - UNIA LUBELSKA Dysk./wywiad/debata, 30 min, Polska, 2019 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Wykonawcy: Tomasz Muller (prowadzący) 1 lipca 1569 roku na sejmie walnym w Lublinie dotychczasową unię personalną łączącą Polskę i Litwę przekształcono w unię realną. Tym samym powstała Rzeczpospolita Obojga Narodów. Państwo, które miało przetrwać blisko 250 lat. Polskę i Litwę połączył wspólny monarcha, sejm, waluta oraz polityka zagraniczna i obronna. Odrębne pozostały między innymi skarb, urzędy, wojsko i prawa. Jakie znaczenie miała dla Polski i Litwy, ale też i Europy unia lubelska? 22:50 SZEROKIE TORY - JEDEN DZIEŃ Z ŻYCIA FOTOGRAFA W EREWANIU Reportaż, 23 min, Polska, 2003 Autor: Barbara Włodarczyk Tym razem reportaż z Armenii o właścicielu jednego z najbardziej znanych zakładów fotograficznych w Erewaniu. Kamera towarzyszy fotografowi od rana do wieczora, dzięki czemu poznamy jego klientów i miasto. Salon odwiedza w tym dniu między innymi rodzina, która robi zdjęcia przed emigracją do USA, adwokat i nauczycielka, którzy dostają nową pracę, para młoda. Bohater robi też zdjęcia na mieście, a wieczorem zaprasza do domu. Reportaż pokazuje codzienne życie mieszkańców ormiańskiej stolicy i kulisy pracy fotografa, który styka się zarówno z najbardziej znanymi ludźmi Erewania, jak i zwykłymi, prostymi ludźmi. 23:25 SEKRETY AMERYKAŃSKIEJ MAFII - ODC. 1/6 (ODC. 1) Film dokumentalny, 43 min, USA, 2013 Reżyseria: Ryan Miller Wykonawcy: John Ventimiglia Amerykańska mafia do lat siedemdziesiątych XX wieku była najpotężniejszą organizacją przestępczą w Stanach Zjednoczonych. Stworzyła imperium zbrodni oparte na władzy i przemocy. Dzięki opowieściom członków mafii oraz policjantów, którzy ich ścigali, zagłębiamy się w świat współczesnej mafii. Autorzy serii stworzyli interesującą relację o walce i likwidacji okrytego złą sławą, zorganizowanego przestępczego, półświatka w USA. Każdy odcinek przybliża kolejne dekady działalności mafii i walki z nią, począwszy od 1970 roku, aż do czasów współczesnych. Serial odkrywa brutalny i skorumpowany świat przestępczy, który władał Ameryką od dziesięcioleci. 00:40 "SENSACJE XX WIEKU" - ENIGMA CZ. 3 (ENIGMA CZ. 3) Dokument fabularyzowany, 44 min, Polska/Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Robert Wichrowski Scenariusz: Bogusław Wołszański Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Jakub Wesołowski, Modest Ruciński, Lesław Żurek, Maciej Mikołajczyk, Michał Czernecki, Ireneusz Czop, Tomasz Borkowski, Mirosław Zbrojewicz, Arkadiusz Janiczek, Przemysław Bluszcz, Mariusz Bonaszewski, Anna Kerth, Andrzej Precigs Największym polskim wkładem w zwycięstwo w II wojnie światowej było złamanie przez polskich kryptologów tajemnicy niemieckiej maszyny szyfrującej Enigma. Szczodry dar polskiego wywiadu, przekazany aliantom w przededniu wybuchu wojny, dał im nadzieję wśród klęsk wczesnego okresu wojny i umożliwił pierwsze zwycięstwa, prowadzące do wielkiego przełomu. Dzieło matematyków Mariana Rejewskiego, Jerzego Różyckiego i Henryka Zygalskiego, a także ich dowódców i towarzyszy broni z Biura Szyfrów, miało wiele wymiarów: historyczny - skracając o 2 - 3 lata koszmar wojny, a zdaniem niektórych historyków decydując o jej wyniku; humanitarny - ratując przed zagładą wiele milionów istnień ludzkich; naukowy - tworząc podwaliny współczesnej kryptologii, także w jej cywilnym wydaniu. Jednakże ten sukces został nam ukradziony; tylko historycy wiedzą, że Polacy złamali Enigmę Prawdę o Enigmie ujawniono późno i w sposób deprecjonujący kluczowy wkład Polaków. Nawet, jeśli dzisiaj większość naukowców uznaje ich pionierską rolę, powszechny odbiór tej przygody nie jest kształtowany przez książki historyków, lecz produkty kultury masowej, prezentujące rolę polskich kryptologów w sposób zafałszowany, by nie rzec przewrotny. Można próbować to zmienić, jedynie oddziałując innymi produktami kultury masowej. Czterodcinkowe widowisko przedstawia, jak doszło do złamania szyfru Enigmy, przed którym skapitulowali brytyjscy i francuscy kryptolodzy, uznając, że jest to zadanie niemożliwe do wykonania. 01:30 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - OBSZAR WAROWNY PRZEMYŚL Magazyn, 22 min, Polska, 2015 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Obszar Warowny Przemyśl Historia zawsze była bóstwem o wielu twarzach. Dziś gdybyśmy mieli określić najpowszechniejszy sposób jej uprawiania, byłaby to mikrohistoria opowiadana i badana w kręgu najbliższych doświadczeń jednej rodziny, jednego miasta, najbliższej okolicy. Ten właśnie sposób jest nam najbliższy. Obiekty militarne w czasie pokoju najczęściej przegrywają walkę o byt z industrializacją i miejską zabudową. W czasach pokoju nie były już potrzebne. Niemniej są jednak takie obiekty jak schrony w Przemyślu, które nadal trwają. Niestety przez wiele lat obiekty te służyły za śmietnik i schronienie bezdomnych. Koledzy z lokalnego stowarzyszenie przez ostatnie sześć lat opiekują się tym miejscem ku naszej radości z imponującym skutkiem. Z ruin schronów wydobyli też pamiątki: zbiornik na paliwo, fragment hełmu, tabliczkę znamionową, maski p - gaz. , metalowe fragmenty półek, osprzęt hydrauliczny. Echa odległej wojny Do Bielska Podlaskiego zaproszono nas na uroczystości przywracające pamięć o wielkiej bitwie pod ta miejscowością z czasów I wojny. Uczestniczyliśmy też w poświęceniu cmentarza ofiar tej bitwy. Po stu latach od tamtych wydarzeń w okolicy zostały tylko rozrzucone pośród pól kopce mogił oraz stalowe i betonowe krzyże. Nie ma żadnej wiedzy o zaciekłej sześciotygodniowej bitwie ogromnych niemieckich i rosyjskich armii. Nikt nie pamięta nazwisk dowódców ani strategicznego sensu tych zmagań. I jak zawsze najlepszym sposobem na przywracanie pamięci jest teatr historii, czyli rekonstrukcja historyczna. Ważne jest, żeby widzowie rozeszli się do domów z zapamiętanymi obrazami i świadomością, że to wszystko rzeczywiście zdarzyło się tutaj, na naszych polach. 02:05 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - NAJDŁUŻSZA BITWA Magazyn, 19 min, Polska, 1995 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Odcinek poświęcony najdłuższej bitwie wojny - bitwie o Atlantyk.