TVP Historia Poniedziałek, 18.11.2019 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 18 LISTOPADA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1626 - konsekracja watykańskiej bazyliki św. Piotra; 1665 - początek obrony Jasnej Góry; 1965 - list biskupów polskich do biskupów niemieckich ("wybaczamy i prosimy o wybaczenie"); 1976 - spotkanie członków KOR z kardynałem Wojtyłą; 07:10 DUMA I UPRZEDZENIE - ODC. 5/6 (PRIDE AND PREJUDICE, EP. 5) Serial kostiumowy, 49 min, Wielka Brytania 1995 Scenariusz: Andrew Davies Rezyseria: Simon Langton Aktorzy: Colin Firth, Jennifer Ehle, Alison Steadman, Benjamin Whitrow, Susannah Harker, Crispin Bonham - Carter, Anna Chancellor i inni Elizabeth zgadza się odwiedzić, w towarzystwie wuja i ciotki, rodzinę Darcy'ego w Pemberley, wiedząc, że dumny młodzian będzie przebywał w tym czasie w Londynie. Gdy Darcy niespodziewanie pojawia się w domu, zmieszanie Elizabeth nie ma granic. Ale, ku jej zaskoczeniu, Darcy okazuje się nadzwyczaj uprzejmy i pełen atencji. Z listu otrzymanego od Jane Elizabeth dowiaduje się, że ich najmłodsza siostra Lydia uciekła z uwodzicielem i łowcą posagów Wickhamem. Obie panny są przekonane, że lekkomyślna dziewczyna na zawsze pogrzebała swą reputację i że Wickham nigdy się z nią nie ożeni. Jednak Darcy, w tajemnicy przed Elizabeth, wszelkimi sposobami nakłania Wickhama do poślubienia Lydii. Wbrew złym przeczuciom Elizabeth i Jane Lydia zostaje panią Wickham. 08:35 HISTORIA POLSKI - NIEPOKONANY. OPOWIEŚĆ O GENERALE STANISŁAWIE MACZKU Film dokumentalny, 60 min, Polska, 2019 Reżyseria: Rafał Geremek Scenariusz: Rafał Geremek Zdjęcia: Michał Jarosiński, Piotr Racinowski Wykonawcy: Robert Samot, Michał Skolmowski, Mariusz Bartusiak Film opowiada o życiu generała Stanisława Maczka. Film pokazuje jego całą wojenną drogę - od służby w armii austro - węgierskiej, poprzez walki z Ukraińcami i bolszewikami, udział w kampanii wrześniowej i obronie Francji w 1940 roku, aż do utworzenia 1. Dywizji Pancernej, która biła się we Francji, Belgii, Holandii i Niemczech w latach 1944 - 45. W filmie pokazane są również powojenne losy Maczka, który zmuszony został do pozostania na emigracji. 09:45 SENSACJE XX WIEKU - TUNELE WOJNY, CZ. 1 Kameralne i studyjne (widowisko), 24 min, Polska, 1998 Reżyseria: T Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) W czasie wojny wietnamskiej w rejonie Sajgonu partyzanci wybudowali gigantyczny system podziemnych tuneli o łącznej długości ponad 200 km. Umieścili tam szpitale, warsztaty, bunkry, magazyny. Dzięki podziemnemu miastu, rozciągającemu się pod amerykańską bazą w Cu Shi, mogli walczyć i regenerować swoje siły. Program przedstawia sposób budowy podziemnych tuneli i prowadzenia walki. 10:15 SENSACJE XX WIEKU - TUNELE WOJNY, CZ. 2 Kameralne i studyjne (widowisko), 24 min, Polska, 1998 Reżyseria: T Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Stany Zjednoczone, mimo zaangażowania ogromnie wielu środków, nie zdołały wygrać wojny w Wietnamie. Dlaczego tak było? W czasie wielkiej operacji "Imadło" w 1966 roku żołnierze amerykańscy odnaleźli tajemnicze podziemia. Jeszcze nie wiedzieli, jak ogromną rolę tunele odegrają w tej wojnie. Szybko przekonali się, że nie są to podziemne schrony, lecz bardzo rozbudowany system tuneli, ciągnący się przez setki kilometrów. Program przedstawia sposób budowy i użytkowania podziemnych tuneli i pomieszczeń, które chroniąc partyzantów, umożliwiały im jednocześnie prowadzenie bardzo skutecznych działań. 10:50 WISŁA OD ŹRÓDŁA DO UJŚCIA - ODC. 3. OD UJŚCIA NARWI DO BAŁTYKU Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2013 Reżyseria: Paolo Volponi Obraz Wisły - od źródła do ujścia. Autorzy pokazują jej wyjątkowe wartości jako strategicznego zasobu naturalnego Polski i Europy. Film składa się z trzech odcinków podzielonych zgodnie z charakterystyką geograficzną rzeki: 1) Wisła Górna, 2) Wisła Środkowa, 3) Wisła Dolna. 11:45 W PÓŁ DO TRZECIEJ RP - ODC. 10 Reportaż, 24 min, Polska, 2019 Reżyseria: Agnieszka Krótka - Żmijewska Scenariusz: Dobrosław Rodziewicz, Andrzej Kaczmarczyk Wykonawcy: Dobrosław Rodziewicz (prowadzący), Andrzej Kaczmarczyk (prowadzący) Wrzesień - październik 1989 roku. Program poświęcony okresowi tzw. transformacji, czyli procesowi przekształcania PRL w III RP. Jesień roku 1989, nazwana z czasem Jesienią Ludów, obfitowała w historyczne wydarzenia, z których w Polsce najbardziej brzemienne w polityczne skutki było powstanie rządu Mazowieckiego. Nie tak znowu wielu Polaków pamięta, w jakiej zapaści gospodarczej, społecznej, cywilizacyjnej znajdowała się Polska po 8 latach od wprowadzenia stanu wojennego, który rzekomo miał ją wyciągnąć z zapaści. Chociaż realny socjalizm polegał m.in. na tym, że wszyscy byli w nim równi, ale niektórzy równiejsi, to radykalne nierówności dochodowe wśród Polaków miały dopiero nadejść. Były też w okresie transformacji problemy, których skutki bywały odczuwalne powszechnie i ponad podziałami dochodowymi. Łódzkie zakłady przemysłowe odcięto od prądu z powodu długów, astronomiczne zadłużenia zagraniczne, mizeria tak zwanych usług publicznych. O zapaści ówczesnej służby zdrowia opowiemy innym razem, bo temat zasługuje na szersze potraktowanie. Dziś przypomnimy natomiast niektóre aspekty mizerii edukacyjnej. Kryzys, a nawet chaos dręczył jesienią 1989 roku także peerelowski system bankowy, a właściwie dręczył on obywateli PRL, którzy usiłowali ratować swoje pieniądze przed inflacją na lokatach złotówkowych lub kontach dewizowych. Jednym z oczywistych objawów załamania się komunistycznego systemu władzy była nieznana wcześniej w PRL liberalizacja polityki paszportowej. Przez większość lat 80. paszporty były tylko dla obywateli bardzo grzecznych oraz dla niektórych wyjątkowo niegrzecznych, ale wtedy były to paszporty ważne tylko w jedną stronę. Jesienią roku 1989 paszporty z prawem do powrotu na ojczyzny łono były w PRL dobrem powszechnie dostępnym, przynajmniej teoretycznie. Teoretycznie, ponieważ w praktyce występowały tu komplikacje natury praktycznej. 12:15 NAJDŁUŻSZA WOJNA NOWOCZESNEJ EUROPY - ODC. 11 OJCOWIE I DZIECI Serial historyczny, 58 min, Polska 1981 Reżyseria: Jerzy Sztwiertnia Scenariusz: Stefan Bratkowski Zdjęcia: Andrzej Ramlau Muzyka: Adam Sławiński Występują: Jerzy Binczycki, Witold Pyrkosz, Piotr Machalica, Joanna Żółkowska, Maciej Góraj, Anna Nehrebecka, Witold Dębicki, Piotr Wysocki, Sławomira Łozińska, Bogusław Sobczuk, Krzysztof Stroiński, Henryk Talar, Jerzy Tkaczyk, Andrzej Żółkiewski, Jan Łopuszański, Lech Ordon i inni Już od 13 lat Kasia Frankowska i Marcin Gierusz są razem. Ona prowadzi tajne nauczanie, Marcin zaś stację nasiennictwa i Bibliotekę Towarzystwa Czytelni Ludowych. Dwoje ich dzieci uczęszcza do szkoły w Poturzycach. Uczniowie, którzy nie chcą odmawiać pacierza po niemiecku, są bici, szykanowani są również ich rodzice. Matylda Frankowska zostaje aresztowana za prowadzenie tajnego nauczania i skazana na 6 miesięcy więzienia. Wnuki Ludwika Frankego, które mieszkają w Niemczech, dowiadują się o swoim polskim pochodzeniu. Gotlib zmienia nazwisko i imię, przyjeżdża do Wielkopolski. 13:20 SZCZĘŚCIE ŚWIATA Komediodramat, 98 min, Polska, 2016 Reżyseria: Michał Rosa Scenariusz: Michał Rosa Zdjęcia: Marcin Koszałka Aktorzy: Karolina Gruszka, Agata Kulesza, Tomasz Borkowski, Krzysztof Stroiński, Dorota Segda, Marcin Perchuć, Przemysław Bluszcz, Marek Kalita Akcja filmu dzieje się na Śląsku - latem 1939 i w czasach powojennych - w latach 50. Opowieść o niezwykłej kamienicy na Śląsku, tuż przy granicy polsko - niemieckiej, i jej mieszkańcach: pięknej Róży oraz zauroczonych nią trzech mężczyznach Polaku, Ślązaku i młodym Niemcu. Róża jest niezależną kobietą, Żydówką. W trakcie jedynej w filmie wojennej sceny będącej wyraźną, nie tylko czasową cezurą znika z życia kamienicy. Pozostawia jednak ślad w sercach mieszkających za ścianą mężczyzn: puste miejsce, tęsknotę i poczucie winy, czyli uczucia, które w drugiej, powojennej części filmu odmienią losy bohaterów. 15:10 OLBRZYMY OCEANÓW - CZ. 2/3 (OCEAN GIANTS. DEEP THINKERS) Serial dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania Kolejny odcinek serii przedstawiającej zadziwiający świat wielorybów i delfinów traktuje o umiejętnościach komunikowania się i nieprzeciętnej inteligencji tych zwierząt. Naukowcy prowadzą długoletnie obserwacje i badania w naturalnym środowisku ssaków wodnych. Badacze rejestrują ich zachowania, by następnie wnikliwie analizować filmy i nagrania dźwięków. Autorami uchwyconych na taśmie filmowej niepowtarzalnych zdjęć i ujęć są znani operatorzy Doug Allan i Didier Noirot. W tym odcinku obserwacjom podlegają m.in. delfiny butlonose, których mózg należy największych w świecie zwierząt. Jest większy nawet od mózgu człowieka. Butlonos jest uznawany za jedno z najinteligentniejszych zwierząt świata. Od kilkudziesięciu lat badania nad porozumiewaniem się delfinów prowadzi Denise Herzing, biolog i behawiorystka, która jest światowej klasy znawczynią mowy tych zwierząt. To jej zdaniem już za parę lat poznamy mowę delfinów. Wraz z operatorami Dougiem i Didierem Herzing penetruje wody u wybrzeży Bahamów. Ich zainteresowanie budzi rodzina delfinów wraz z matką i jej młodym. Samice delfinów opiekują się maluchami przez pierwsze pięć lat ich życia, ucząc najpotrzebniejszych umiejętności, jak porozumiewanie się między sobą. Oprócz ludzi, delfiny jako jedyne w świecie zwierząt posługują się własnymi imionami do nawoływania się. Badania naukowców przynoszą coraz to nowe odkrycia na temat obdarzonych niezwykłą inteligencją wielorybów i delfinów. Nie sposób jednak wytłumaczyć naukowo tajemniczej więzi łączącej te zwierzęta z człowiekiem. Ale kiedy pewnego dnia będziemy mogli się z nimi porozumiewać, może same o tym opowiedzą. 16:10 SPÓR O HISTORIĘ - DYPLOMACJA POLSKA 1938 - 1939 Dysk./wywiad/debata, 32 min, Polska, 2019 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Wykonawcy: Tomasz Muller (prowadzący) Po śmierci Marszałka Józefa Piłsudskiego, w 1935 roku, minister spraw zagranicznych Józef Beck kontynuował "politykę równowagi", czyli podtrzymywania dobrych stosunków ze Związkiem Sowieckim i Niemcami. W Europie uważano Polskę za cichego sojusznika Niemiec. Jednak jesienią 1938 roku relacje Warszawy z Berlinem uległy ochłodzeniu. W styczniu 1939 roku w Warszawie uznano, że wojna z Niemcami jest nieunikniona. W przededniu wybuchu wojny Józef Beck zawarł przymierze z Francją i Wielką Brytanią. Co spowodowało całkowitą zmianę dotychczasowej polityki Józefa Becka? Czy przewidywał, że konsekwencją tych decyzji będzie zbliżenie niemiecko - sowieckie? 16:50 HISTORIA POLSKI - DROGI DO NIEPODLEGŁOŚCI Film dokumentalny, 51 min, Polska, 1988 Scenariusz: Jerzy Ziarnik Zdjęcia: Leszek Krzyżański, Andrzej Arwar, Jan Wojciechowski Wykonawcy: Jerzy Rosołowski Część trzecia filmu dokumentalnego przedstawia historię Polski: sytuację społeczno - polityczną od grudnia 1918 do pierwszych dni stycznia 1920 roku. 17:55 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - BADANIA POD GRUNWALDEM. SEZON SZÓSTY Magazyn, 22 min, Polska, 2019 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Badania pod Grunwaldem. Sezon szósty. Zakrojone na szeroka skalę, z użyciem najnowocześniejszego sprzętu badawczego, poszukiwania artefaktów bitwy pod Grunwaldem. 19:10 DUMA I UPRZEDZENIE - ODC. 6 (PRIDE AND PREJUDICE, EP. 6) Serial kostiumowy, 50 min, Wielka Brytania 1995 Reżyseria: Simon Langton Scenariusz na podstawie powieści Jane Austen: Andrew Davies Aktorzy: Colin Firth, Jennifer Ehle, Alison Steadman, Benjamin Whitrow, Susannah Harker, Crispin Bonham - Carter, Anna Chancellor i inni Elizabeth dowiaduje się, że Darcy uratował honor jej rodziny, nakłaniając Wickhama do poślubienia Lydii, najmłodszej z panien Bennet. Postanawia podziękować dumnemu młodzieńcowi, niepomna jego wcześniejszego, wyniosłego zachowania. Darcy zapewnia dziewczynę o swoich uczuciach, a i ona przyznaje, że przystojny szlachcic nie jest jej obojętny. Gdy Darcy ponawia oświadczyny, Elizabeth przyjmuje je z radością. Szczęście uśmiecha się także do jej starszej siostry Jane. Charles Bingley ponownie ją odwiedza i wyznaje jej miłość. Rodzina Bennetów sposobi się do podwójnego wesela. 23:40 BRACIA Film dokumentalny, 68 min, Polska, 2013 Reżyseria: Wojciech Staroń Nagrodzony na festiwalu w Locarno w 2015 roku dokument przedstawiający historię życia braci Alfonsa i Mieczysława Kułakowskich. Pierwszy jest artystą malarzem, drugi kartografem geodetą i realistą. W drugiej połowie lat 90. powrócili z Kazachstanu do Polski jako repatrianci. Zamieszkali w wiosce na północy kraju. Obok zdjęć dokumentalnych kręconych w domu braci Kułakowskich, film Wojciecha Staronia wypełniają materiały archiwalne. 01:00 SENSACJE XX WIEKU - TUNELE WOJNY, CZ. 1 Kameralne i studyjne (widowisko), 24 min, Polska, 1998 Reżyseria: T Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) W czasie wojny wietnamskiej w rejonie Sajgonu partyzanci wybudowali gigantyczny system podziemnych tuneli o łącznej długości ponad 200 km. Umieścili tam szpitale, warsztaty, bunkry, magazyny. Dzięki podziemnemu miastu, rozciągającemu się pod amerykańską bazą w Cu Shi, mogli walczyć i regenerować swoje siły. Program przedstawia sposób budowy podziemnych tuneli i prowadzenia walki. 01:30 SENSACJE XX WIEKU - TUNELE WOJNY, CZ. 2 Kameralne i studyjne (widowisko), 24 min, Polska, 1998 Reżyseria: T Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Stany Zjednoczone, mimo zaangażowania ogromnie wielu środków, nie zdołały wygrać wojny w Wietnamie. Dlaczego tak było? W czasie wielkiej operacji "Imadło" w 1966 roku żołnierze amerykańscy odnaleźli tajemnicze podziemia. Jeszcze nie wiedzieli, jak ogromną rolę tunele odegrają w tej wojnie. Szybko przekonali się, że nie są to podziemne schrony, lecz bardzo rozbudowany system tuneli, ciągnący się przez setki kilometrów. Program przedstawia sposób budowy i użytkowania podziemnych tuneli i pomieszczeń, które chroniąc partyzantów, umożliwiały im jednocześnie prowadzenie bardzo skutecznych działań. 02:05 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - BADANIA POD GRUNWALDEM. SEZON SZÓSTY Magazyn, 22 min, Polska, 2019 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Badania pod Grunwaldem. Sezon szósty. Zakrojone na szeroka skalę, z użyciem najnowocześniejszego sprzętu badawczego, poszukiwania artefaktów bitwy pod Grunwaldem. 02:40 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - EBEN EMAEL CZ 1 Magazyn, 27 min, Polska, 1992 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykl popularyzujący wiedzę o historii II wojny światowej. Bogusław Wołoszański przedstawia historię zdobycia przez niemieckich spadochroniarzy fortu Eben Emael, pełniącego kluczową rolę w belgijskim systemie obronnym. Fort ten, zbudowany w newralgicznym miejscu połączenia Mozy z Kanałem Alberta, miał w maju 1940 roku zagrodzić drogę wojskom niemieckim w ich pochodzie w głąb Belgii i Francji. Opanowanie fortu przez niemieckich spadochroniarzy pozwoliło na sforsowanie Kanału Alberta przez główne siły niemieckie i w konsekwencji szybkie opanowanie Belgii. W pierwszej części Bogusław Wołoszański opowiada o niemieckiej jednostce, która zdobyła belgijskie umocnienia, oraz prezentuje fort Eben Emael, oprowadzając po wnętrzach bunkrów. Na zakończenie audycji spotkanie z telewidzami w ramach Klubu Encyklopedii II Wojny Światowej.