TVP Historia Piątek, 22.11.2019 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 22 LISTOPADA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1928 - Maurice Ravel skomponował "Bolero"; 1949 - koniec zjazdu polskich filmowców - początek socrealizmu w filmie polskim; 1963 - zamordowano Johna Kennedy' ego; 1981 - w mieszkaniu Jacka Kuronia powołano "Kluby Rzeczypospolitej Samorządnej", zebranie przerwało wtargnięcie SB; 07:20 ZIEMIA OBIECANA - ODC. 3/4 Serial obyczajowy, 52 min, Polska 1975 Scenariusz i reżyseria: Andrzej Wajda Muzyka: Wojciech Kilar Zdjęcia: Witold Sobociński, Edward Kłosiński, Wacław Dybowski Aktorzy: Daniel Olbrychski, Wojciech Pszoniak, Andrzej Seweryn, Bożena Dykiel, Piotr Fronczewski, Stanisław Igar, Kalina Jędrusik, Lidia Korsakówna, Kazimierz Opaliński, Franciszek Pieczka, Wojciech Siemion, Andrzej Szalawski, Danuta Wodyńska Za pieniądze zarobione na sprzedaży bawełny Karol, Moryc i Maks wznoszą fabrykę, rozbudowują interes. Karol staje się człowiekiem bezwzględnym, za wszelką cenę dążącym do zrealizowania swoich celów. Lekceważąco odnosi się do narzeczonej, która oddała mu swój posag. Wreszcie wdaje się w romans z powabną Żydówką Zuckerową. Zazdrosny mąż z zemsty podpala fabrykę Borowieckiego i jego wspólników. Ponieważ zakład nie był ubezpieczony, trzej przyjaciele znów zostają bez grosza. 08:55 HISTORIA POLSKI - ATLAS NIEPODLEGŁOŚCI Film dokumentalny, 56 min, Polska, 2017 Reżyseria: Piotr Kuciński Zdjęcia: Mirosław Basaj Wykonawcy: Jerzy Zelnik Celem filmu jest przedstawienie faktów i okoliczności, które doprowadziły do odzyskania przez Polskę niepodległości w 1918 roku. Działania ruchu strzeleckiego i legionowego na terenie ziem polskich oraz działania dyplomatyczne na forum międzynarodowym związane z Komitetem Narodowym Polskim zostały przedstawione na zasadzie akcji równoległej. W filmie wykorzystano materiały archiwalne: fotografie, dokumenty, mapy, fragmenty filmów. Prace malarskie zilustrują wybrane zagadnienia historyczne. 10:00 SENSACJE XX WIEKU - NAJWYŻSZA STAWKA CZ. I Kameralne i studyjne (widowisko), 22 min, Polska, 1997 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) John Kennedy objął urząd prezydencki w czasie największego rozwoju radzieckich sił nuklearnych. Program przedstawia dramatyczną grę polityczną, jaką podjął Kennedy, ponosząc na jej początku dotkliwą klęskę (Zatoka Świń) i analizuje działania, które doprowadziły do odzyskania przez Stany Zjednoczone parytetu nuklearnego. Sytuacja była tak dramatyczna, że eksperci Pentagonu uważali, że zabójstwo prezydenta było pierwszym posunięciem Moskwy poprzedzającym atak nuklearny. Wiceprezydent Johnson nie umiał obsługiwać walizki, za pomocą której mógł wydać rozkaz ataku odwetowego. 10:30 SENSACJE XX WIEKU - NAJWYŻSZA STAWKA CZ. II Kameralne i studyjne (widowisko), 22 min, Polska, 1997 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Program przedstawia mechanizm rozgrywki Chruszczowa z prezydentem Johnem Kennedym. Chruszczow, usiłując zapewnić przewagę nuklearną Związku Radzieckiego, umieścił rakiety średniego zasięgu na Kubie. Zdecydował się na takie posunięcie, gdyż uznał, że Kennedy jest politykiem chwiejnym i niedoświadczonym. Negatywną ocenę możliwości Kennedy'ego Chruszczow oparł na fatalnych działaniach prezydenta: zaakceptowaniu inwazji w Zatoce Świń, braku stanowczości w sprawie budowy muru berlińskiego. Program przedstawia mechanizm tej rozgrywki, od wyniku której zależał układ sił na świecie. 11:05 ... LECZ DUSZY ZABIĆ NAM NIE MOŻECIE Film dokumentalny, 26 min, Polska, 2017 Film opowiada o pomocy udzielonej Polsce po 13 grudnia 1981 roku. Po wprowadzeniu stanu wojennego w Polsce, do kraju zaczęły napływać transporty z darami od rodaków i cudzoziemców zamieszkałych w Europie i za oceanem. W paczkach znajdowały się nie tylko środki pierwszej potrzeby, takie jak leki czy żywność, ale także powielacze i papier dla podziemnych struktur Solidarności. O wydarzeniach tamtych dni opowiadają m.in.: Piotr Jegliński, szef wydawnictwa emigracyjnego Editions Spotkania, Alfred Znamierowski, współzałożyciel organizacji Pomost w USA, Andrzej Kołodziej, sygnatariusz Porozumień Sierpniowych (1980), później wiceprzewodniczący Solidarności walczącej. W dokumencie "Lecz duszy zabić nam nie możecie" wykorzystane zostały filmowe materiały archiwalne i zdjęcia z lat 1980 - 1988. 11:55 KRÓLOWA BONA - ODC. 2 Serial historyczny, 51 min, Polska 1980 Reżyseria: Janusz Majewski Scenariusz: Halina Auderska Zdjęcia: Zygmunt Samosiuk Muzyka: Zdzisław Szostak Aktorzy: Aleksandra Śląska, Zdzisław Kozień, Jerzy Zelnik, Piotr Garlicki, Zdzisław Wardejn, Lidia Korsakówna, Piotr Fronczewski, Jerzy Kamas, Leonard Pietraszak, Jan Machulski, Andrzej Szczepkowski, Eugenia Herman, Olgierd Łukaszewicz, Henryk Bista, Włodzimierz Boruński, Halina Rowicka, Monika Sołubianka, Renata Fireman - Kryńska, Józef Duriasz, Anna Dymna, Jerzy Trela, Marek Kondrat i inni Zygmunt Stary, powróciwszy z nierozstrzygniętej wojny z Krzyżakami, zastaje już upragnionego syna - Zygmunta Augusta. Dwa lata później królowa uzyskuje zgodę Tajnej Rady Wielkiego Księstwa Litewskiego na wyniesienie królewicza na litewski tron wielkoksiążęcy. W 1524 roku dwór wawelski okrywa się żałobą po śmierci księżnej Izabelli Sforza. Cesarz Karol V, nie uznając praw spadkowych polskiej królowej, zajmuje jej dziedziczne królestwo Bari i Rossano. Bona ponosi więc w walce z Habsburgami pierwszą klęskę. Aby powetować straty, próbuje przyłączyć piastowską dzielnicę Mazowsze do Korony. W tym celu chce wydać córkę Zygmunta z pierwszego małżeństwa, Jadwigę, za księcia mazowieckiego Janusza. 13:00 HISTORIA JEDZENIA PO AMERYKAŃSKU - MIĘSOŻERCY. ODC. 2/6 (ODC. 2/6) Film dokumentalny, 44 min, USA, 2014 Reżyseria: Braden Mcilvaine Scenariusz: Eric Nelson JEDZENIE. Było kołem napędowym prawie wszystkiego, co kiedykolwiek zrobiliśmy jako gatunek, a jednak jest jednym z najczęściej pomijanych aspektów w historii ludzkości. Na początku głód zmuszał nas do polowania, potem do uprawy roli i osiedlenia się, co miało ogromny wpływ na pojawienie się pierwszych cywilizacji. Żeby zaspokoić głód, przepływaliśmy oceany, podbijając kolejne ziemie, ale to nadal nie wystarczyło. Ludzie stawali się coraz bardziej wyrafinowani, więc coraz bardziej wyrafinowane stawały się ich potrzeby. W poszukiwaniu smaku, ale i wygody, wykorzystaliśmy naukę i technologię. Dla naszych zachcianek: mięsa czy cukru, śmieciowego jedzenia czy piwa, apetyt ludzkości zmienił planetę, wpłynął na naszą historię i zapewne nadal będzie wpływał na naszą przyszłość. Z serii dowiadujemy się, między innymi, jak konserwy mięsne pomogły pokonać Hitlera, w jaki sposób kiełbasa dotarła do każdego zakątka Cesarstwa Rzymskiego i jaki był udział przypraw w stworzeniu światowej gospodarki. 15:15 UTRACONY ŚWIAT ALEKSANDRA WIELKIEGO - ODC. 1/6 (ALEXANDER'S LOST WORLD) Film dokumentalny, 46 min, Wielka Brytania, 2012 Fotoreporter i reżyser David Adams wyrusza w epicką podróż do jednego z najniebezpieczniejszych miejsc na ziemi, aby odkryć najdalsze zakątki Imperium Aleksandra Wielkiego. Dotychczas niedostępne, spustoszone wojną miejsca nie były odwiedzane przez filmowców aż do tej poty. Usiana małymi górskimi miasteczkami i starożytnymi ruinami wiosek Afganistanu kraina potężnej rzeki Amu - daria (kiedyś Oxus) była granicą ogromnego Imperium Aleksandra. Autorzy programu, przy użyciu grafiki 3D, po raz pierwszy odtwarzają te starożytne zabudowania zniszczone tysiące lat temu. Przywracają do życia dawno zapomniane miasta i twierdze. 16:30 HISTORIA POLSKI - SPRAWIEDLIWOŚĆ Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2019 Reżyseria: Mariusz Pilis Scenariusz: Mariusz Pilis Zdjęcia: Michał Ożek, Andrzej Jaskowski, Włodzimierz Lada W 2009 roku, Instytut Pamięci Narodowej podał, że w czasie II wojny światowej zginęło od 5, 6 do 5, 8 mln obywateli polskich, z czego zdecydowana większość z rąk Niemców. Polska w czasie II wojny światowej poniosła największe straty biologiczne (na każdy tysiąc mieszkańców straciła 220 osób) i materialne, które w przeliczeniu na jednego wyniosły 626 dolarów. Według materiałów przedstawionych na Międzynarodowej Konferencji Reparacyjnej w Paryżu, w roku 1946, straty rzeczowe w Polsce wyniosły 16, 9 mld dolarów. 2/5 dóbr kulturalnych Polski zostało całkowicie zniszczonych. Pod naciskiem mocarstw Polska musiała również odstąpić Związkowi Radzieckiemu 48% swojego terytorium, tracąc na wschodzie około 178 000 km². Większość powstałych strat była skutkiem okupacji niemieckiej, za drugą część strat odpowiedzialne było ZSRR. Polska nigdy nie zrzekła się tych odszkodowań. Od kilku lat przetacza się przez nasz kraj duża, publiczna dyskusja, która dotyczy właśnie historii. Wybijają się dwa tematy. Oba budzą bardzo żywe emocje społeczne. Oba mają szeroki zasięg. Dotykają spraw ważnych dla historii Polski, ale przede wszystkim problemów współczesnych. Mają i będą miały swoje konsekwencje w stosunkach międzynarodowych, ponieważ dotykają nie tylko Polski, ale również Niemiec, Izraela, USA i Unii Europejskiej. 18:50 ZIEMIA OBIECANA - ODC. 4/4 Serial obyczajowy, 49 min, Polska, 1975 Autor: Andrzej Wajda Reżyseria: Andrzej Wajda Scenariusz: Andrzej Wajda Zdjęcia: Witold Sobociński, Edward Kłosiński, Wacław Dybowski Muzyka: Wojciech Kilar Aktorzy: Daniel Olbrychski, Wojciech Pszoniak, Andrzej Seweryn, Bożena Dykiel, Piotr Fronczewski, Stanisław Igar, Kalina Jędrusik, Lidia Korsakówna, Kazimierz Opaliński, Franciszek Pieczka, Wojciech Siemion, Andrzej Szalawski, Danuta Wodyńska Podczas poświęcenia fabryki Borowieckiego odwiedza stary Zucker. Karol przysięga mu na Biblię, że nie romansuje z jego żoną. Wkrótce wyjeżdża z Lucy do Berlina. W pociągu odbiera telegram o pożarze fabryki. Wraca natychmiast, jednak jest już za późno. Fabryka spłonęła doszczętnie. Nie była ubezpieczona, więc trzej przyjaciele są zrujnowani. Jedynym wyjściem z tej paskudnej sytuacji, jakie przychodzi do głowy Borowieckiemu, jest zerwanie zaręczyn z Anką i bogaty ożenek z Madą Muller. Po paru latach Karol - jako zięć starego Mullera - należy do najzamożniejszych fabrykantów w Łodzi. Podczas robotniczych strajków i demonstracji to on podejmuje decyzję, by policja strzelała do tłumu. Leje się krew. 20:00 POLSKIE 100 LAT - 11 LISTOPADA 1918 ROKU Film dokumentalny, 24 min, Polska, 2019 Reżyseria: Jan Czarlewski Scenariusz: Jan Czarlewski Muzyka: Michał Lorenc Wykonawcy: Kazimierz Kaczor 11 listopada 1918 roku. Bywają w życiu narodów chwile przełomowe, kiedy dni liczą się za miesiące, a miesiące za lata. Taki właśnie moment przeżyła Polska w listopadzie 1918 roku. Na ziemiach Polski doszło do załamania się okupacji niemieckiej austriackiej, co Polacy wykorzystali, przywracając własne rządy po 123 latach obcego panowania. Zwycięstwo, które symbolizuje dzień 11 listopada, miało także swój ogromny wymiar moralny. Po wiekowej niewoli, po klęskach kolejnych powstań narodowych kościuszkowskiego, listopadowego, styczniowego, po niepowodzeniach zrywów z lat 1846 i 1848 nadszedł wreszcie oczekiwany i wypatrywany przez pokolenia moment zwycięstwa. Zakończył długi okres obcej dominacji i prześladowań Polaków. Staliśmy się wreszcie panami na własnej ziemi. W listopadzie 1918 roku zaszły wypadki wyjątkowe, kiedy to na ulicach miast i w opłotkach wsi bezbronna niemal młodzież rzucała się na Niemców i wydzierała im karabiny. Działania zorganizowanych grup peowiaków, straży obywatelskich, milicjantów miejskich, harcerzy, sokołów wspierała cała ludność, przyczyniając się niejednokrotnie samą swą postawą i obecnością do obezwładnienia okupantów. Józef Piłsudski w tych decydujących dniach obrał trafny kurs na wykorzystanie czynników rewolucyjnych w wojsku niemieckim, na porozumienie z Radami Żołnierskimi w sprawie ewakuacji. I porozumienie takie zdołał zrealizować z wielką korzyścią dla odradzającego się państwa. Zwycięstwo okupione zostało jednak stratami. 20:30 EKSPERTYZA - WSPOMNIENIA RUDOLFA HESSA Reportaż, 23 min, Polska, 2019 Reżyseria: Tomasz Kamiński, Piotr Litka Scenariusz: Piotr Litka Rudolfa Hoessa, komendanta obozu zagłady Auschwitz - Birkenau powieszono 16 kwietnia 1947 roku. Wyrok wykonano niedaleko bloku 11. , nazywanego blokiem śmierci, na specjalnie przygotowanej szubienicy. Nim Hoess został powieszony, jeszcze przed procesem przed Najwyższym Trybunałem Narodowym w Warszawie, spisał swoje wspomnienia dotyczące funkcjonowania obozu zagłady Auschwitz - Birkenau. Sędzia śledczy Jan Sehn (który przesłuchiwał Hoessa) zlecił podczas prowadzonego przez siebie dochodzenia wykonanie badań archeologicznych na terenie obozu. W Auschwitz - Birkenau przebadano wówczas m.in. ruiny wysadzonych przez Niemców komór gazowych i krematoriów. Ekspertyzy te potwierdziły m.in. , że Niemcy używali do gazowania ludzi Cyklonu B. 23:15 POLA NEGRI. ŻYCIE GWIAZDY (POLA NEGRI: LIFE OF A STAR) Film dokumentalny, 55 min, USA, 2017 Reżyseria: Mariusz Kotowski Scenariusz: Lynn Moran Zdjęcia: Simone Zimmerman, Elke Stappert Film dokumentalny o Poli Negri, która urodziła się 3 stycznia 1897roku. W 2017 roku przypadała 120. rocznica jej urodzin. Skala i tempo rozwoju technologii filmowej sprawiły, że jej skromne początki odeszły w niepamięć. Ten film zaskoczy i zainspiruje każdego prawdziwego miłośnika kina. To przepełnione pasją spojrzenie na drogę, która doprowadziła tę formę sztuki do jej dzisiejszego kształtu, przez pryzmat kariery jednej z pierwszych gwiazd kina i jej przełomowych dzieł. W swoim pierwszym projekcie filmowym reżyser Mariusz Kotowski dzieli się z widzami wiedzą na temat klasycznego kina i zaraża miłością do niego, przywracając do życia legendę i tym samym ratując ją przed zatraceniem w otchłani historii filmu. Ten pouczający dokument rzuca światło na życie wyjątkowej aktorki i jej znaczący wpływ na początki kinematografii. Jako pierwsza europejska gwiazda filmowa zaproszona do Hollywood, Pola Negri utorowała drogę Grecie Garbo i Marlenie Dietrich. Pomimo tego znaczącego faktu, losy tej wspaniałej aktorki i dramatyczne zdarzenia, w jakie obfitowało jej życie, takie jak m.in. zaręczyny z Charlie Chaplinem czy związek z Rudolphem Valentino, pozostają w dużej mierze nieznane. Na bogactwo obrazu składają się fotografie i szerzej nieznany materiał filmowy w postaci fragmentów licznych ról dramatycznych i komediowych Poli Negri. Kolorytu słownego dodają filmowi niezwykle wnikliwe i pełne głębokich refleksji rozmowy z Hayley Mills, aktorką znaną z ról w klasycznych filmach disneyowskich, takich jak: "Pollyanna", "Sprytne kocisko", "Nie wierzcie bliźniaczkom" oraz "Księżycowe prządki" (ostatni film Poli Negri). W dokumencie występują również: nagrodzony Oscarem aktor Eli Wallach ("Skłóceni z życiem" i "Rzeka tajemnic") oraz znany hollywoodzki producent A. C. Lyles, który wsławił się filmami wyprodukowanymi dla wytwórni Paramount Pictures. Narrację przeplatają opowieści snute przez Jeanine Basinger (historyk filmowa i kuratorka amerykańskiego Instytutu Filmowego) na temat szczegółów z życia Poli Negri oraz ciekawostki z czasów jej kariery. 00:20 SENSACJE XX WIEKU - NAJWYŻSZA STAWKA CZ. I Kameralne i studyjne (widowisko), 22 min, Polska, 1997 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) John Kennedy objął urząd prezydencki w czasie największego rozwoju radzieckich sił nuklearnych. Program przedstawia dramatyczną grę polityczną, jaką podjął Kennedy, ponosząc na jej początku dotkliwą klęskę (Zatoka Świń) i analizuje działania, które doprowadziły do odzyskania przez Stany Zjednoczone parytetu nuklearnego. Sytuacja była tak dramatyczna, że eksperci Pentagonu uważali, że zabójstwo prezydenta było pierwszym posunięciem Moskwy poprzedzającym atak nuklearny. Wiceprezydent Johnson nie umiał obsługiwać walizki, za pomocą której mógł wydać rozkaz ataku odwetowego. 00:45 SENSACJE XX WIEKU - NAJWYŻSZA STAWKA CZ. II Kameralne i studyjne (widowisko), 22 min, Polska, 1997 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Program przedstawia mechanizm rozgrywki Chruszczowa z prezydentem Johnem Kennedym. Chruszczow, usiłując zapewnić przewagę nuklearną Związku Radzieckiego, umieścił rakiety średniego zasięgu na Kubie. Zdecydował się na takie posunięcie, gdyż uznał, że Kennedy jest politykiem chwiejnym i niedoświadczonym. Negatywną ocenę możliwości Kennedy'ego Chruszczow oparł na fatalnych działaniach prezydenta: zaakceptowaniu inwazji w Zatoce Świń, braku stanowczości w sprawie budowy muru berlińskiego. Program przedstawia mechanizm tej rozgrywki, od wyniku której zależał układ sił na świecie. 01:20 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - Z ODMĘTÓW PILICY Magazyn, 22 min, Polska, 2015 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Włączamy kamery, w momencie gdy liny wyciągarki potężnego holownika SA już mocno napięte sygnalizują ich mocowanie się ze spoczywającym w głębinach ciężarem. Wśród obserwatorów rusza giełda informacji próbująca podsumować który to już pojazd wydobywany w Pilicy. Najliczniej reprezentowane są popularne transportery opancerzone SDKFZ 251, z których najpopularniejszy to pojazd o nazwie ROSIE. Ale co do tego, ile jeszcze potencjalnych celów wydobywczych kryje dno rzeki, licytacja nie ma końca. Dziś wydobywany jest SDKZF 7, popularnie zwany ośmiotonówką ciągnik artyleryjski przeznaczony do holowania całej gamy dział, produkowany dla Wehrmachtu i Luftwaffe przez niemal jedenaście lat w licznych odmianach. Następnie odwiedzamy Podlaskie Muzeum Techniki Wojskowej i Użytecznej w miejscowości Bielany Wąsy. To, co tu oglądamy i plany, o których słyszymy pokazują jak daleko takie nowoczesne placówki odeszły od standardowego znaczenia słowa muzeum. Zamiast zobaczyć pojawia się kategoria przeżyć, zobaczyć, uczestniczyć. 01:50 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - SIŁA PANCERZA Magazyn, 24 min, Polska, 1994 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Zbigniew Maziarz Wykonawcy: Cezary Kiliman, Jerzy Lankajtes, Bogusław Wołoszański Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Odcinek poświęcony Powstaniu Warszawskiemu. Zobaczymy eksponaty Auto und Technik Museum w Sinsheim oraz Panzer Museum w Munster w Niemczech.