TVP Historia Sobota, 23.11.2019 06:55 BYŁ TAKI DZIEŃ - 23 LISTOPADA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1621 - pierwsza "uczta dziękczynienia" w Plymouth koło dzisiejszego Bostonu; 1918 - Ignacy Paderewski wyruszył w drogę do Polski; 1922 - Sejm uchwalił ustawę o budowie Gdyni; 07:05 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - MAROKO. W SERCU TRADYCJI (MOROCCO) Film dokumentalny, 51 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Podróż do Maroka to niezwykłe doświadczenie. Kraj ten wyróżnia się ogromnym bogactwem kulturowym, widocznym w tradycjach, mających korzenie w przeszłości i w życiu codziennym. Skromne warsztaty rzemieślnicze i pełne przepychu pałace działają na zmysły podróżnych. Jednak największym skarbem Maroka pozostają ludzie. Stolicą kraju jest Rabat. Jego historyczne centrum otoczone jest grubym murem obronnym, z którego rozpościera się niezwykły pejzaż. Widok spokojnie pracujących rybaków sprawia, że zapominamy o burzliwej przeszłości tego miasta. Począwszy od XV wieku, wybrzeże było atakowane przez wielkie europejskie mocarstwa i przez piratów. Ich terytorium stanowiło położone tuż obok miasto Sali, historyczny rywal Rabatu. Przybrzeżne miasta były dawniej stale narażone na niebezpieczeństwo od strony morza, dlatego chroniono je wysokimi murami obronnymi. Za murami cytadeli Kasba al - Udaja kryją się wąskie uliczki i biało - niebieskie fasady. To istny labirynt. Gra świateł i cieni sprawia, że miasto wygląda inaczej o różnych porach dnia. Mieszkańcy wybierają zacienioną stronę, szukając ochłody i świeżego powiewu od morza. 08:30 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 60 BYCZYNA Magazyn, 21 min, Polska, 2017 Reżyseria: Adam Molak Scenariusz: Tomasz Malkowski Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Kolejna podróż Tomasza Bednarka prowadzi do Byczyny. To niezwykłe miejsce na mapie Polski, w którym historia sprzed setek lat stanowi tło dla codziennego życia jego mieszkańców. Byczyna jest miasteczkiem zwanym "opolskim Carcassone". Jego centrum otacza w pełni zachowany pierścień murów obronnych, a nad dachami domów górują od wieków wieże kościołów i baszt. To jedno z najmniejszych i najstarszych miast Śląska Opolskiego było świadkiem krwawej bitwy, która przesądziła o losach Polski. Dzisiejsza Byczyna to miejsce, do którego idealnie pasuje przysłowie: małe jest piękne. Urokliwe miasteczko, mimo że wielokrotnie było niszczone przez pożary, ma do dziś zachowany średniowieczny układ zabudowy z XIII wieku. W jego centrum znajduje się prostokątny rynek z barokowo - klasycystycznym ratuszem pośrodku. Choć całkowicie spłonął po zdobyciu miasta przez Armię Czerwoną w 1945 roku, dziś na nowo cieszy swoim XVIII - wiecznym kształtem, a to za sprawą pieczołowitej odbudowy z lat 60. minionego wieku. Niektórzy sądzą, że nad Byczyną unosi się dobry duch, dlatego naprawdę warto odwiedzić to małe miasto wielkiej historii! 09:00 PODRÓŻ ZA JEDEN UŚMIECH - ODC. 5/7 - KRÓLOWA AUTOSTOPU Serial przygodowy, 30 min, Polska 1971 Reżyseria: Stanisław Jędryka Scenariusz według własnej powieści: Adam Bahdaj Aktorzy: Filip Łobodziński, Henryk Gołębiewski, Alina Janowska, Lidia Korsakówna, Henryk Bąk, Kazimierz Brusikiewicz, Stanisław Igar, Andrzej Szajewski, Jerzy Turek i inni Ciocia Ula wyróżnia się urodą. Okazuje się, że jest królową autostopu, od lat wędrującą po kraju. Spotkana grupa trampów porywa ciocię Ulę i chłopców na dalszą wędrówkę. 09:40 PODRÓŻ ZA JEDEN UŚMIECH - ODC. 6/7 - POLOWANIE NA KAPELUSZ Serial przygodowy, 30 min, Polska 1971 Reżyseria: Stanisław Jędryka Scenariusz wg własnej powieści: Adam Bahdaj Aktorzy: Filip Łobodziński, Henryk Gołębiewski, Alina Janowska, Krystyna Borowicz, Teofila Koronkiewicz, Lidia Korsakówna, Henryk Bąk i inni Podróżujący okazją chłopcy docierają wreszcie nad Bałtyk. Są przekonani, że ciocia Ula wsiadła do szoferki samochodu - chłodni i również jest na miejscu. Okazuje się jednak, że nastąpiło fatalne nieporozumienie. Ciocia została nad jeziorem, skąd zabrał ich uprzejmy kierowca. Pechowi podróżnicy oddają bagaże do przechowalni, a następnie wyruszają na sopockie molo - najbardziej uczęszczane miejsce w okolicy. Po drodze niemal wszędzie zostawiają wiadomość dla cioci Uli, gdyby ich szukała. Siedząc w kawiarni przy molo, chłopcy są świadkami przypadkowej zamiany słomkowych kapeluszy. Okazuje się, że jeden z właścicieli ma powód do ogromnego zmartwienia. W jego kapeluszu był bowiem schowany kupon loterii, na który padła wielka wygrana - sto tysięcy złotych. Roztargniony pan usiłuje odzyskać tak cenne nakrycie głowy, a chłopcy próbują mu pomóc. Tym chętniej prowadzą poszukiwania, gdy dowiadują się, że czeka ich wysoka nagroda. Po wielu perypetiach odnajdują wreszcie zgubę. Ale najwyraźniej prześladuje ich pech. Nagroda przechodzi im koło nosa, a ciocia Ula nie daje znaku życia. 10:20 OKRASA ŁAMIE PRZEPISY - BANANY ZAMIAST ZIEMNIAKÓW Magazyn, 24 min, Polska, 2019 Reżyseria: Tomasz Rostworowski Scenariusz: Tomasz Rostworowski, Karol Okrasa Zdjęcia: Józef Szymura, Jarosław Frankowski, Sławomir Orman Wykonawcy: Karol Okrasa (prowadzący) W kolejnym odcinku Karol Okrasa zabawi siebie i widzów opowieścią o alternatywnej historii polskiej kuchni. Co łączy pospolitego polskiego ziemniaka i egzotycznego banana? Obydwa te produkty pochodzą z Ameryki Południowej. Gdybyśmy cofnęli się w czasie o 250 lat, to Karol stojąc z ziemniakiem w ręku pośród mazowieckich chałup, wyglądałby równie egzotycznie jak dziś trzymając banana. Ziemniak przybył do nas z Peru (jeszcze w XIX wieku w Wielkopolsce mówiono perki) z Ameryki Południowej. I choć przywieziono go do Europy w XVI wieku, potrzebował aż 300 lat, aby trafić na europejskie, w tym polskie stoły. Pierwsze przepisy na potrawy z ziemniakami w Europie pojawiają się dopiero na początku XIX wieku. A co by było, gdyby klimat był u nas cieplejszy lub banany nie wymagały aż tak dużo ciepła do wegetacji? Czy wówczas zamiast ziemniaków jedlibyśmy banany? I jak wówczas wyglądałyby klasyczne dania polskiej kuchni, w których dziś występują ziemniaki? Karol przygotuje znane z kuchni polskiej ziemniaczane potrawy, w których zamiast kartofli użyje bananów. Będzie więc gulasz wołowy z ziemniakami, będzie babka bananowa z boczkiem i placki bananowe na wzór placków ziemniaczanych. Jak będą wyglądać takie dania? Zobaczymy w programie. 11:45 TESLA (TESLA) Film dokumentalny, 53 min, USA, 2016 Reżyseria: David Grubin Scenariusz: David Grubin Nikola Tesla przez wiele osób postrzegany jest jako postać tragiczna, inżynier wizjoner, który zmarł w ubóstwie i w zapomnieniu, przyćmiony przez takie postaci jak Edison czy Marconi. Niestrudzony wynalazca, który zarejestrował wiele patentów i opracował wiele sprawnych prototypów, zyskał sławę dzięki swoim oszałamiającym pokazom. Publiczność licznie gromadziła się, żeby zobaczyć, jak prąd o napięciu tysięcy volt przepływa przez jego ciało, które pozornie stawało w płomieniach i oślepiało oszołomioną widownię. Tesla twierdził, że odbiera sygnały z kosmosu i planował wykorzystanie naturalnego ładunku Ziemi do wytwarzania darmowej elektryczności (wolnej energii). Dlatego obraz Tesli jako magika i szalonego naukowca przyćmił Teslę, genialnego inżyniera, wizjonera bezprzewodowego świata, w którym obecnie żyjemy. Choć błądził między spektakularnym sukcesem a porażką, był człowiekiem z krwi i kości, wspaniałym wynalazcą i oddanym swojej pracy inżynierem. Na jego upadek tylko częściowo miały wpływ pomysły, oddalające się od naukowych wynalazków ku wizjom przyszłości, mogącym w jego czasach przyprawiać o zawrót głowy. Jednak to jego technologia umożliwiła wejście w wiek elektryczności w XX. wieku, a jego wizje w bezprzewodowy świat XXI wieku. Film "Tesla" opowiada o życiu człowieka, którego pomysły zrewolucjonizowały jego czasy i nasze. Do dziś wielu naukowców uważa, że najważniejsze wynalazki Tesli utajniono, takie jak bezprzewodowy przesył energii elektrycznej, teleportację, sztuczną inteligencję i lasery wojskowe. 12:50 PEKIN. BIOGRAFIA CESARSKIEJ STOLICY - CENTRUM WSZECHŚWIATA ODC. 1/3 (BEIJING - BIOGRAPHY OF AN IMPERIAL CAPITAL) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2008 Reżyseria: Mike Ellery Scenariusz: Asha Gill Pekin zawsze był niezwykłą stolicą. Położony na peryferiach starożytnych Chin mógł pozostać mało znaczącym przygranicznym miastem, ale dzięki wizji kilku osób, które dostrzegły jego strategiczną wartość, stał się wielką stolicą. W tej fascynującej trzyczęściowej serii, dzięki niesamowitym animacjom komputerowym, Pekin ożywa. Każda część skupia się na innej sile, która ukształtowała długą historię stolicy Chin, od jej unikalnego położenia po wpływy czynników zewnętrznych. 13:55 POLSKIE 100 LAT - 11 LISTOPADA 1918 ROKU Film dokumentalny, 24 min, Polska, 2019 Reżyseria: Jan Czarlewski Scenariusz: Jan Czarlewski Muzyka: Michał Lorenc Wykonawcy: Kazimierz Kaczor 11 listopada 1918 roku. Bywają w życiu narodów chwile przełomowe, kiedy dni liczą się za miesiące, a miesiące za lata. Taki właśnie moment przeżyła Polska w listopadzie 1918 roku. Na ziemiach Polski doszło do załamania się okupacji niemieckiej austriackiej, co Polacy wykorzystali, przywracając własne rządy po 123 latach obcego panowania. Zwycięstwo, które symbolizuje dzień 11 listopada, miało także swój ogromny wymiar moralny. Po wiekowej niewoli, po klęskach kolejnych powstań narodowych kościuszkowskiego, listopadowego, styczniowego, po niepowodzeniach zrywów z lat 1846 i 1848 nadszedł wreszcie oczekiwany i wypatrywany przez pokolenia moment zwycięstwa. Zakończył długi okres obcej dominacji i prześladowań Polaków. Staliśmy się wreszcie panami na własnej ziemi. W listopadzie 1918 roku zaszły wypadki wyjątkowe, kiedy to na ulicach miast i w opłotkach wsi bezbronna niemal młodzież rzucała się na Niemców i wydzierała im karabiny. Działania zorganizowanych grup peowiaków, straży obywatelskich, milicjantów miejskich, harcerzy, sokołów wspierała cała ludność, przyczyniając się niejednokrotnie samą swą postawą i obecnością do obezwładnienia okupantów. Józef Piłsudski w tych decydujących dniach obrał trafny kurs na wykorzystanie czynników rewolucyjnych w wojsku niemieckim, na porozumienie z Radami Żołnierskimi w sprawie ewakuacji. I porozumienie takie zdołał zrealizować z wielką korzyścią dla odradzającego się państwa. Zwycięstwo okupione zostało jednak stratami. 14:25 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.III - ODC. 29 NAJDALSZE ZAKĄTKI DAWNEJ POLSKI Film dokumentalny, 27 min, Polska, 2016 Reżyseria: Radosław Kotarski Scenariusz: Radosław Kotarski Gdzie sięgały wschodnie granice dawnej Rzeczpospolitej? Czy zostały jakieś ślady po wielkich wojnach z Turcją, Tatarami i Kozakami? Radek Kotarski rusza śladami miejsc znanych z Trylogii Henryka Sienkiewicza. Weryfikuje książkowe podania z faktycznymi wydarzeniami. Odwiedza także nieco mniej popularne miasta na dzisiejszej Ukrainie, w których jednak jak na dłoni widać fascynujące ślady polskiej historii. 15:00 AFRYKA - CZ. 5. SAHARA (AFRICA, EYE TO EYE WITH THE UNKNOWN) Film dokumentalny, 48 min, Wielka Brytania, 2013 Odc. 5 Afryka. Sahara. Ekipa filmowa podąża z kamerą do Maroka. Wysoko w górach Atlasu magoty drżą z zimna wśród ośnieżonych cedrów. Przodkowie tych małp uciekli tu przed katastrofą, która zniszczyła ich ojczyste ziemie. Dziś, uwięzione w tym odizolowanym zakątku Afryki, nie mogą już powrócić na południe. Nawet w ośnieżonym schronieniu natura nieustannie przypomina, co je tu przygnało. W promieniach afrykańskiego słońca śnieg szybko topnieje. Powstała woda powinna nieść życie na obszary nizinne. Setki potoków spływają na południe. Mają jednak ograniczony zasięg. Zaledwie 300 kilometrów na południe od gór już ich nie ma. W tak wypalonej krainie nie ma warunków do życia. To przed tą apokalipsą uciekały magoty. Nagły, niepowstrzymany atak największej pustyni świata Sahary. Ona przeobraziła Afrykę Północną. Obecnie pustynia zajmuje powierzchnię równą powierzchni Stanów Zjednoczonych, jedną trzecią kontynentu afrykańskiego. To jedno z najgorętszych miejsc na świecie. Burza piaskowa może mieć półtora tysiąca kilometrów szerokości. Nomadowie opowiadają o całych wioskach pochłoniętych przez piasek, znikających karawanach wielbłądów i o ludziach pogrzebanych żywcem w swoich namiotach. Saharyjska apokalipsa wyrugowała stąd wiele zwierząt, ale niektóre gatunki wciąż egzystują na obrzeżach wielkiej pustyni. Na tych obszarach jest wyjątkowo sucho. Bywają lata, kiedy nie spada tu ani kropla deszczu. Słońce wypaliło wszystko z Sahary, a mimo to rozległa pustynia jest źródłem życia, które rozwija się w innym zakątku świata. Zimą wraz z wiatrem wędruje dziennie siedemset tysięcy ton pyłu bogatego w związki mineralne. Dociera do Ameryki Południowej, gdzie użyźnia deszczowe lasy Amazonii. Wyrazisty dowód na to, jak potężny jest afrykański kontynent. W czasie swej długiej historii Afryka wywierała wpływ na całą Ziemię. Była kolebką różnorodnych grup zwierząt lądowych, które rozprzestrzeniły się na świecie, a także pierwotnym domem nas wszystkich. 16:00 SPÓR O HISTORIĘ - WŁADCY POLSCY: KAZIMIERZ ODNOWICIEL Dysk./wywiad/debata, 29 min, Polska, 2016 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Wykonawcy: Maciej Zakrocki (prowadzący) Kazimierz Odnowiciel. Syn Mieszka II i Rychezy. Objął władzę w 1034 roku. Kiedy nie powiodły się próby wzmocnienia władzy królewskiej, musiał opuścić Polskę. W 1038 roku czeski książę Brzetysław najechał Polskę. Jego wojska zajęły Śląsk. Spustoszyły Poznań i Gniezno, skąd wywiezione zostały relikwie św. Wojciecha. W 1039 roku Kazimierz powrócił do kraju i rozpoczął jego odbudowę. Wzmocnił armię i restytuował struktury kościelne. Głównym ośrodkiem państwa został Kraków. 16:40 HISTORIA JEDZENIA PO AMERYKAŃSKU - MIĘSOŻERCY. ODC. 2/6 (ODC. 2/6) Film dokumentalny, 44 min, USA, 2014 Reżyseria: Braden Mcilvaine Scenariusz: Eric Nelson JEDZENIE. Było kołem napędowym prawie wszystkiego, co kiedykolwiek zrobiliśmy jako gatunek, a jednak jest jednym z najczęściej pomijanych aspektów w historii ludzkości. Na początku głód zmuszał nas do polowania, potem do uprawy roli i osiedlenia się, co miało ogromny wpływ na pojawienie się pierwszych cywilizacji. Żeby zaspokoić głód, przepływaliśmy oceany, podbijając kolejne ziemie, ale to nadal nie wystarczyło. Ludzie stawali się coraz bardziej wyrafinowani, więc coraz bardziej wyrafinowane stawały się ich potrzeby. W poszukiwaniu smaku, ale i wygody, wykorzystaliśmy naukę i technologię. Dla naszych zachcianek: mięsa czy cukru, śmieciowego jedzenia czy piwa, apetyt ludzkości zmienił planetę, wpłynął na naszą historię i zapewne nadal będzie wpływał na naszą przyszłość. Z serii dowiadujemy się, między innymi, jak konserwy mięsne pomogły pokonać Hitlera, w jaki sposób kiełbasa dotarła do każdego zakątka Cesarstwa Rzymskiego i jaki był udział przypraw w stworzeniu światowej gospodarki. 17:30 MARZYCIELE - LWOWSKA FALA Dysk./wywiad/debata, 25 min, Polska, 2019 Reżyseria: Sylwester Szefer Scenariusz: Sylwester Szefer Zdjęcia: Wojciech Kursa Muzyka: Krzysztof Suchodolski Wykonawcy: Piotr Legutko (prowadzący), Paweł Nowakowski Wesoła Lwowska Fala to audycja Polskiego Radia Lwów, która stała się najpopularniejszym programem radiowym II RP. Audycja była słuchana każdorazowo przez około sześć milionów słuchaczy. W roli głównej występował duet batiarów - Szczepcio i Tońcio (Kazimierz Wajda i Henryk Vogelfänger) rozśmieszający słuchaczy dialogami prowadzonymi w lwowskiej gwarze. Autorem większości tekstów był Wiktor Budzyński. 18:00 WIEDŹMIN - ODC. 2/13 NAUKA Serial fantastyczno - przygodowy, 49 min, 13 odc. , Polska 2002 Reżyseria: Marek Brodzki Scenariusz: Michał Szczerbic Zdjęcia: Bogdan Stachurski Muzyka: Grzegorz Ciechowski Aktorzy: Michał Żebrowski, Jerzy Nowak, Agnieszka Sitek, Mirosław Zbrojewicz, Jarosław Nowikowski, Arkadiusz Janiczek, Lech Łotocki, Jacek Kadłubowski, Wojciech Duryasz, Rafał Walentynowicz, Edward Janaszek, Ireneusz Kołodzijak, Jarosław Kempa, Walery Jonin, Monika Brzeska, Stella Kuczyńska, Krzysztof Górski i inni Geralt jest już młodzieńcem. Wraz z innymi kandydatami na wiedźminów szkoli się w Kaer Morhen pod okiem surowych mistrzów, którzy jednak odnoszą się do niego z nieufnością. Jego filozofia walki rażąco odbiega od wiedźmińskiej tradycji. Geralt stosuje uniki, umiejętnie wykorzystuje słabości przeciwnika, rzadko idzie na otwartą wymianę ciosów. Nauczyciele go nie lubią i szykanują. Wystawiają na cięższe i trudniejsze próby niż innych. Geralt inteligentnie omija zastawiane nań pułapki, co jeszcze bardziej rozsierdza wiedźmińskich mistrzów. Wobec pogarszającego się stanu zdrowia kapłana Vesemira coraz silniejszą pozycję w Kaer Morhen zdobywa wiedźmin Sorel. Kiedy stosowane wobec Geralta kary i prześladowania nie pomagają, zaczyna knuć spisek na jego życie. Nieświadomy niczego Geralt zakochuje się w wiedźmince Adeli, tej samej, której uratował życie jako dziecko. Krótki, gorący romans szybko się jednak kończy. Adela, wiedząc, że wiedźminka nie może ulegać porywom uczuć, odjeżdża. Nadchodzi czas egzaminu, kończącego naukę w Kaer Morhen. W wyniku intrygi Sorela Geralt musi stanąć do nierównej walki ze sławnym mistrzem miecza Thornwaldem. 19:00 WYKLĘCI I ZAPOMNIANI. Film dokumentalny, 58 min, Polska, 2014 Reżyseria: Anton Tsyalezhnikau Scenariusz: Anton Tsyalezhnikau Wykonawcy: Michał Skolmowski Film opowiada o białoruskich żołnierzach którzy podczas II wojny światowej przeszli kurs w niemieckiej szkole dywersyjnej Dallwitz. To byli ludzie, którzy zamiast współpracy z władzą sowiecką, wybrali, ich zdaniem, mniejsze zło - współpracę z nazistami. Dawało to im nadzieję na realizację marzeń o niepodległej Białorusi. Wszyscy oni działali w podziemnej Białoruskiej Partii Niepodległościowej (BNP). Po szkoleniach w Dallwitz część z nich została przerzucona na Białoruś, gdzie, ignorując rozkazy hitlerowców, wykonywali oni polecenia szefa BNP, organizując oddziały zbrojnego podziemia na wypadek wojny pomiędzy ZSRR a Wielką Brytanią i Stanami Zjednoczonymi. Ostatni z białoruskich komandosów wg wersji oficjalnej zginął na Białorusi w 1955 r. W Związku Radzieckim i w dzisiejszej Białorusi żołnierzy tych wyklęto i skazano na zapomnienie. Dokument obfituje we wspomnienia uczestników wydarzeń sprzed 70 lat a także w unikatowe, wcześniej nigdzie nieprezentowane dokumenty z archiwów litewskich i polskich. Białoruskie archiwa dot. podziemia antysowieckiego są wciąż utajnione. (polska wersja pełnometrażowa dwuodcinkowego filmu Telewizji Biełsat) 21:20 DEKALOG - PIĘĆ Dramat psychologiczny, 57 min, Polska, 1988 Reżyseria: Krzysztof Kieślowski Scenariusz: Krzysztof Kieślowski, Krzysztof Piesiewicz Zdjęcia: Sławomir Idziak Muzyka: Zbigniew Preisner Aktorzy: Mirosław Baka, Krzysztof Globisz, Jan Tesarz, Artur Barciś, Krystyna Janda, Olgierd Łukaszewicz, Maciej Szary, Zbigniew Zapasiewicz Pojawienie się tego filmu na ekranach wywołało wstrząs. Nie tylko z powodu wyjątkowo drastycznych scen morderstwa i wykonania wyroku śmierci, ale także ze względu na czas, w jakim "Dekalog, pięć" (w wersji kinowej "Krótki film o zabijaniu") się ukazał. Rok 1988 był bowiem w naszym kraju okresem szczególnie nasilonych dyskusji na temat sensowności "najwyższego wymiaru kary". Krytyka i publiczność potraktowały film Kieślowskiego jako ważny głos w tym sporze. Głos opowiadający się - jak sądziła większość recenzentów - przeciwko "zbrodni w majestacie prawa" "Dekalog, pięć" zdumiewa surowością, by nie rzec ascetycznością formy. Na plan pierwszy wybijają się w nim tylko trzy elementy: zamordowanie taksówkarza, wykonanie wyroku śmierci i obraz rzeczywistości, w której to wszystko się odbywa. Nie ma analizowania osobowości zabójcy, rozwlekłych scen sądowych. Jest zbrodnia "w stanie czystym" - bezlitośnie odarta z fabularnej fikcji. Jest brudny, posępny i mroczny niczym z kafkowskiego koszmaru świat, po mistrzowsku wykreowany przez Sławomira Idziaka. Dlatego dzieło Kieślowskiego często porównuje się do krzyku. Krótkiego, ale rozpaczliwego, porażającego. Film spotkał się z entuzjastycznym przyjęciem nie tylko w Polsce, ale i w Europie. Stał się wydarzeniem na festiwalu w Cannes, zdobył kilka ważnych nagród, w tym prestiżowego Felixa. Ugruntował międzynarodową sławę Krzysztofa Kieślowskiego, którego zaczęto porównywać z takimi artystycznymi "gigantami", jak Kafka, Dostojewski, Munch, czy Bergman. Jeden z francuskich krytyków tak zachęcał swych czytelników do obejrzenia "Krótkiego filmu o zabijaniu": "Niechże państwo odkryją tego wielkiego reżysera! Bez wątpienia najwybitniejszego polskiego reżysera lat osiemdziesiątych". 22:30 SARID Film dokumentalny, 48 min, Polska 2005 Scenariusz i reżyseria: Zbigniew Gajzler Zdjęcia: Andrzej J. Jaroszewicz, Witold Szulc, Tomasz Samosionek Muzyka: Michał Lorenc Sarid znaczy ocalony. Alexander Bartal - Bicz, mieszkający dziś w Tel Awiwie, jako jedyny z całej rodziny ocalał z wojennego piekła. Ale do dziś dokładnie pamięta każdy dzień gehenny, jaką przeżył on i jego bliscy, każdy szczegół ich ostatniej drogi, każde słowo wypowiedziane przez oprawców, którzy zadecydowali o losie pabianickich Żydów. Właśnie w tym podłódzkim mieście urodził się bohater filmu w 1927 r. Jego ojciec był krawcem, matka zajmowała się wychowaniem dwóch synów, bo oprócz Alexandra był w domu także młodszy o cztery lata Icuś. W tamtych czasach ludność żydowska stanowiła w Pabanicach trzecią po Polakach i Niemcach grupę narodowościową. Bartalowie mieszkali w kamienicy, gdzie byli jedyną żydowską rodziną, ale ich stosunki z sąsiadami dobrze się układały. Po wakacjach 1939 r. Alexander miał iść do szóstej klasy miejscowej szkoły, wybuchła jednak wojna. Pod koniec 1939 r. Niemcy postanowili umieścić wszystkich pabianickich Żydów w getcie na Starym Mieście. Trafiła tam również rodzina Bartalów. Za murami brakowało jedzenia, a ci, którzy nie pracowali, nie dostawali nawet skromnych przydziałów posiłku. Każdego dnia budzono się z myślą, że ten dzień może być ostatnim. Na szczęście, Polakom wolno było wchodzić na teren getta, więc pomagali Żydom, dostarczając żywność, lekarstwa i inne niezbędne produkty. Służyli też jako pośrednicy w sprzedaży żydowskich kosztowności, wymieniając je na jedzenie. Niestety, i ta nędzna egzystencja miała wkrótce przybrać tragiczniejszą postać. 15 maja 1942 r. rozwieszono w getcie obwieszczenia, że nazajutrz odbędzie się liczenie ludności. Kto się będzie uchylał, zostanie rozstrzelany. Mieszkańcy getta wierzyli, że to tylko uciążliwa formalność. Ustawiając się karnie wzdłuż ulic, nie wiedzieli, że po raz ostatni oglądają te miejsca. Zostali pognani przez całe miasto na znajdujący się na Nowym Mieście plac sportowy. Już podczas tej tragicznej drogi zmarło ok. 700 osób, następne zginęły bite i tłoczone na placu sportowym. Następnie część została przewieziona do Chełmna nad Nerem i tam haniebnie wymordowana, a część trafiła do zamkniętego getta w Łodzi. Znalazła się tam również rodzina Bartalów - Biczów. Spędzili tam blisko dwa lata, ale to jeszcze nie był koniec ich gehenny. Pod koniec lipca 1944 r. hitlerowcy zadecydowali o likwidacji łódzkiego getta. Wielu Żydów uwierzyło jednak zapewnieniom zarządzającego gettem Hansa Biebowa, że jadą do fabryk w Sudety. Towarowe wagony dowiozły ich na rampę w obozie Auschwitz - Birkenau. Tam Alexander po raz ostatni widział swoją matkę i młodszego brata, którzy jako nie nadający się do pracy zginęli tego samego dnia w komorze gazowej. On i ojciec, po 6 tygodniach pobytu w Auschwitz, zostali przetransportowani do obozu w Mauthausen w Austrii. Ojciec nie doczekał jednak wyzwolenia. Przeżył tylko jego syn. Spośród 9 tys. pabianickich Żydów ocalała jedynie nieliczna grupa rozproszona dziś po świecie. W filmie wypowiada się kilkoro z nich. Oprócz Alexandra Bartala - Bicza snującego przejmującą opowieść o losach swojej rodziny, przed kamerą wspominają tamte straszne czasy także: jego żona Aviva Radoszycka, Cwija Cohen mieszkająca dziś również w Izraelu oraz Moris Glass obecnie mieszkaniec Północnej Karoliny w USA. 01:35 SKŁAMAŁAM Melodramat, 80 min, Polska, 1937 Reżyseria: Mieczysław Krawicz Zdjęcia: Zbigniew Gniazdowski Aktorzy: Jadwiga Smosarska, Eugeniusz Bodo, Tadeusz Wesołowski, Michał Znicz, Zygmunt Chmielewski, Pelagia Relewicz Ziembińska, Zofia Tatarkiewicz - Woskowska Helena Urbankówna przyjeżdża do Łodzi w poszukiwaniu pracy i zostaje opiekunką do dziecka. Poznaje Karola Borowicza, człowieka uwikłanego w ciemne interesy. Nawiązuje z nim bliższą znajomość, co powoduje, że zostaje zwolniona z pracy. Karol uwodzi ją i postanawia czerpać z niej zyski. Helena ucieka do Warszawy. W pociągu poznaje małżeństwo, które postanawia jej pomóc. Otrzymuje pracę korektorki w gazecie. W redakcji poznaje Stefana Barskiego. Rodzi się między nimi uczucie, która doprowadza do małżeństwa. Po dwóch latach pojawia się Karol, który wyszedł z więzienia. Domaga się pieniędzy, domyślając się, że Helena nie powiedziała mężowi o swej przeszłości. Szantażowana, próbuje zastrzelić Karola i zostaje aresztowana. Ale wiedziony wyrzutami sumienia Borowicz bierze na siebie całą winę i Helena może wrócić do rodziny. 03:10 PIOSENKĄ PRZEZ HISTORIĘ - WĘGRY POWSTANIE 1956 Teledysk, 10 min, Polska, 2018 Reżyseria: Anna Kwiatkowska Scenariusz: Anna Kwiatkowska Zdjęcia: Michał Jarosiński, Adam Fręśko Wykonawcy: Jakub Sienkiewicz, Tomasz Grochowalski, Piotr Łojek, Leon Paduch, Aleksander Korecki, Jacek Wąsowski Kiedy Władysław Gomułka trzy dni po wyborze na I sekretarza Komitetu Centralnego PZPR wygłaszał słynne przemówienie na placu Defilad w Warszawie, na Węgrzech od kilkunastu godzin trwało powstanie. Zbieżność dat nie jest przypadkowa. Decyzje, które wbrew instrukcjom z Moskwy podjęli Polacy i z sukcesem przeprowadzili, stały się dla Węgrów drogowskazem. W czasach stalinowskich na Węgrzech było trzykrotnie więcej więźniów politycznych niż w trzykrotnie większej Polsce, mimo że na Węgrzech, w przeciwieństwie do Polski praktycznie nie działało przeciwko komunistom zbrojne podziemie. 23 października 1956 roku studenci w Budapeszcie zorganizowali wiec poparcia dla postulatów polskich robotników, którzy w czerwcu 1956 roku wyszli na ulice Poznania. Chcieli, by ich żądania: wolności słowa i poglądów, wolnych wyborów, niezależności od ZSRR i przywrócenia na stanowisko premiera liberalnego Imre Nagya zostały odczytane w węgierskim radiu. Doszło do zamieszek. Sekretarz węgierskiej partii komunistycznej poprosił o interwencję zbrojną Sowietów. Do Budapesztu wkroczyło 6 tysięcy żołnierzy radzieckich wspieranych przez 200 czołgów. Służba Bezpieczeństwa pod parlamentem otworzyła ogień do demonstrantów. Zginęło ponad sto osób. Komuniści jednak zgodzili się na objęcie przez Nagya stanowiska premiera. Ten wycofał zgodę na interwencję sowiecką, powołał niekomunistycznych ministrów oraz ogłosił neutralność Węgier i wystąpienie z Układu Warszawskiego. Sowieci utworzyli marionetkowy rząd z Janosem Kadarem na czele, który ponownie poprosił Związek Radziecki o interwencję. Inwazja zaczęła się 4 listopada. Państwa zachodnie, wbrew wcześniejszym deklaracjom, nie udzieliły węgierskim powstańcom militarnego wsparcia, uznały natomiast komunistyczny rząd Kadara. W powstaniu zginęło dwa i pół tysiąca Węgrów, dwadzieścia tysięcy internowano lub aresztowano. Skazano na śmierć i stracono ponad dwieście trzydzieści osób w tym premiera Imre Nagya.