TVP Historia Poniedziałek, 25.11.2019 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 25 LISTOPADA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1795 - abdykował Stanisław August Poniatowski; 1867 - Nobel opatentował dynamit; 1970 - powstał film "Rynek" w realizacji Józefa Robakowskiego; 1981 - strajk w warszawskiej Wyższej Oficerskiej Szkole Pożarnictwa; 07:20 ZIEMIA OBIECANA - ODC. 4/4 Serial obyczajowo - historyczny, 49 min, Polska 1975 Scenariusz i reżyseria: Andrzej Wajda Muzyka: Wojciech Kilar Zdjęcia: Witold Sobociński, Edward Kłosiński, Wacław Dybowski Aktorzy: Daniel Olbrychski, Wojciech Pszoniak, Andrzej Seweryn, Bożena Dykiel, Piotr Fronczewski, Stanisław Igar, Kalina Jędrusik, Lidia Korsakówna, Kazimierz Opaliński, Franciszek Pieczka, Wojciech Siemion, Andrzej Szalawski, Danuta Wodyńska Podczas poświęcenia fabryki Borowieckiego odwiedza stary Zucker. Karol przysięga mu na Biblię, że nie romansuje z jego żoną. Wkrótce wyjeżdża z Lucy do Berlina. W pociągu odbiera telegram o pożarze fabryki. Wraca natychmiast, jednak jest już za późno. Fabryka spłonęła doszczętnie. Nie była ubezpieczona, więc trzej przyjaciele są zrujnowani. Jedynym wyjściem z tej paskudnej sytuacji, jakie przychodzi do głowy Borowieckiemu, jest zerwanie zaręczyn z Anką i bogaty ożenek z Madą Muller. Po paru latach Karol - jako zięć starego Mullera - należy do najzamożniejszych fabrykantów w Łodzi. Podczas robotniczych strajków i demonstracji to on podejmuje decyzję, by policja strzelała do tłumu. Leje się krew. 08:45 HISTORIA POLSKI - SPRAWIEDLIWOŚĆ Film dokumentalny, 48 min, Polska, 2019 Reżyseria: Mariusz Pilis Scenariusz: Mariusz Pilis Zdjęcia: Michał Ożek, Andrzej Jaskowski, Włodzimierz Lada W 2009 roku, Instytut Pamięci Narodowej podał, że w czasie II wojny światowej zginęło od 5, 6 do 5, 8 mln obywateli polskich, z czego zdecydowana większość z rąk Niemców. Polska w czasie II wojny światowej poniosła największe straty biologiczne (na każdy tysiąc mieszkańców straciła 220 osób) i materialne, które w przeliczeniu na jednego wyniosły 626 dolarów. Według materiałów przedstawionych na Międzynarodowej Konferencji Reparacyjnej w Paryżu, w roku 1946, straty rzeczowe w Polsce wyniosły 16, 9 mld dolarów. 2/5 dóbr kulturalnych Polski zostało całkowicie zniszczonych. Pod naciskiem mocarstw Polska musiała również odstąpić Związkowi Radzieckiemu 48% swojego terytorium, tracąc na wschodzie około 178 000 km². Większość powstałych strat była skutkiem okupacji niemieckiej, za drugą część strat odpowiedzialne było ZSRR. Polska nigdy nie zrzekła się tych odszkodowań. Od kilku lat przetacza się przez nasz kraj duża, publiczna dyskusja, która dotyczy właśnie historii. Wybijają się dwa tematy. Oba budzą bardzo żywe emocje społeczne. Oba mają szeroki zasięg. Dotykają spraw ważnych dla historii Polski, ale przede wszystkim problemów współczesnych. Mają i będą miały swoje konsekwencje w stosunkach międzynarodowych, ponieważ dotykają nie tylko Polski, ale również Niemiec, Izraela, USA i Unii Europejskiej. 10:00 SENSACJE XX WIEKU - NAJWYŻSZA STAWKA CZ. III Kameralne i studyjne (widowisko), 22 min, Polska, 1997 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) W 1962 roku świat stanął na krawędzi wojny nuklearnej. Rozmieszczenie przez ZSRR rakiet SS - 4 na Kubie zmusiło prezydenta USA do postawienia wszystkiego na jedną kartę. Z portów wyruszyły okręty blokujące wyspę, a w bazach lotniczych i nuklearnych zarządzono stan najwyższego pogotowia. Chruszczow wydał rozkaz zawrócenia statków. Decydujacy pojedynek wygrał prezydent USA, chociaż z jednej i drugiej strony był to blef. Program przedstawia mechanizm najważniejszej dla świata rozgrywki politycznej i militarnej powojennego półwiecza. 10:30 SENSACJE XX WIEKU - NAJWYŻSZA STAWKA CZ. IV Kameralne i studyjne (widowisko), 23 min, Polska, 1997 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) W 1962 roku świat stanął na krawędzi wojny nuklearnej. Rozmieszczenie przez ZSRR rakiet SS - 4 na Kubie zmusiło prezydenta USA do postawienia wszystkiego na jedną kartę. Z portów wyruszyły okręty blokujące wyspę, a w bazach lotniczych i nuklearnych zarządzono stan najwyższego pogotowia. Chruszczow wydał rozkaz zawrócenia statków. Decydujący pojedynek wygrał prezydent USA. Chociaż z jednej i z drugiej strony był to blef. Program pokazuje losy głównych bohaterów tych wydarzeń: Chruszczowa, Kennedy'ego, Castro i Pieńkowskiego po 1962 roku, pozostające w bezpośrednim związku z wydarzeniami wokół Kuby. 11:00 PEKIN. BIOGRAFIA CESARSKIEJ STOLICY - CENTRUM WSZECHŚWIATA ODC. 1/3 (BEIJING - BIOGRAPHY OF AN IMPERIAL CAPITAL) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2008 Reżyseria: Mike Ellery Scenariusz: Asha Gill Pekin zawsze był niezwykłą stolicą. Położony na peryferiach starożytnych Chin mógł pozostać mało znaczącym przygranicznym miastem, ale dzięki wizji kilku osób, które dostrzegły jego strategiczną wartość, stał się wielką stolicą. W tej fascynującej trzyczęściowej serii, dzięki niesamowitym animacjom komputerowym, Pekin ożywa. Każda część skupia się na innej sile, która ukształtowała długą historię stolicy Chin, od jej unikalnego położenia po wpływy czynników zewnętrznych. 12:05 KRÓLOWA BONA - ODC. 3 Serial historyczny, 54 min, Polska, 1980 Reżyseria: Janusz Majewski Scenariusz: Halina Auderska Zdjęcia: Zygmunt Samosiuk Muzyka: Zdzisław Szostak Aktorzy: Aleksandra Śląska, Zdzisław Kozień, Piotr Garlicki, Piotr Fronczewski, Zdzisław Wardejn, Lidia Korsakówna, Leonard Pietraszak, Jerzy Kamas, Jan Machulski, Wiktor Sadecki, Józef Para, Konrad Morawski, Marek Kondrat, Janusz Bylczyński, Józef Duriasz W 1525 roku, po wieloletnich wojnach, królowi Zygmuntowi udaje się zmusić Albrechta Hohenzollerna do złożenia hołdu. ZakonKrzyżacki przestaje istnieć, a wielki mistrz staje się lennikiem Korony. Albrecht jako świecki książę daje początek dynastii Hohenzollernów w Prusach. Wkrótce na dom Jagiellonów spadają ciężkie ciosy: ginie pod Mohaczem Ludwik - bratanek Zygmunta, król Czech i Węgier. Pretensje do obu tronów natychmiast zgłaszają Habsburgowie. Ferdynand opanowuje Pragę, ale Sejm Węgierski ogłasza królem Jana Zapolyę, spokrewnionego z Zygmuntem. Królowa Bona rodzi swemu mężowi już czwarte dziecko. 13:10 POLSKIE BITWY - POWSTANIE LISTOPADOWE 1830 - 1831 Dokument fabularyzowany, 98 min, Polska, 1980 Reżyseria: Lucyna Smolińska Scenariusz: Mieczysław Sroka Zdjęcia: Mathieu Przedpelski Aktorzy: Karol Strasburger, Krzysztof Chamiec, Jerzy Trela, Włodzimierz Bednarski, Henryk Bista, Czesław Byszewski, Stanisław Frąckowiak, Ignacy Gogolewski, Jerzy Kaliszewski, Krzysztof Kołbasiuk, Władysław Kowalski, Marek Lewandowski, Józef Para, Ryszard Pietruski, Wojciech Alaborski Dokument fabularyzowany przedstawiający najważniejsze wydarzenia od wybuchu Powstania Listopadowego do jego upadku w październiku 1831 roku. 15:05 OLBRZYMY OCEANÓW - CZ. 3/3 (OCEAN GIANTS) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2011 Serial dokumentalny wprowadzający widza w oceaniczne głębiny i przybliżający życie ich zadziwiających mieszkańców. Przez miliony lat olbrzymie walenie i spokrewnione z nimi delfiny dominowały w tym podwodnym świecie. Obserwowany płetwal błękitny to największe zwierzę naszej planety, największe jakie kiedykolwiek zamieszkiwało Ziemię. Ma 30 metrów długości i waży blisko 200 ton. Wieloryby to rzeczywiście prawdziwe olbrzymy. Pokaźnymi rozmiarami mogą się poszczycić nawet ich młode, już w chwili przyjścia na świat noworodek wieloryba waży ponad tonę. W czasie wędrówek po oceanach świata w kolejnych odcinkach poznajemy zwyczaje i życie najbardziej wyjątkowych stworzeń. W odkrywaniu ich tajemnic pomagają naukowcy, którzy całe swoje zawodowe życie poświęcili badaniom wielorybów i delfinów. Autorami niezwykłych podwodnych zdjęć są doświadczeni filmowcy: Doug Allan oraz Didier Noiret, który współpracował z nieżyjącym już dziś słynnym Francuzem, kapitanem Cousteau, badaczem mórz, podróżnikiem, filmowcem i pisarzem. 16:05 SPÓR O HISTORIĘ - POLSKA PO POTOPIE SZWEDZKIM Dysk./wywiad/debata, 30 min, Polska, 2019 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Wykonawcy: Tomasz Muller (prowadzący) W 1655 roku, w granice uwikłanej już w wojnę z Rosją i Kozakami Bohdana Chmielnickiego Rzeczypospolitej, wkroczyli Szwedzi. Wojska Karola X Gustawa szybko zajmowały Rzeczpospolitą. Rozpoczęła się bezprzykładna grabież i bezprawie. Łupem "wojsk Karolusa" padało wszystko, co znalazło się na ich drodze. Kościoły i pałace okradano ze zgromadzonych w nich dzieł sztuki i kosztowności. Nie gardzono przedmiotami codziennego użytku i odzieżą. Zdobyczne dobra transportowano do Szwecji. Warszawa była złupiona trzykrotnie. Katedrę na Wawelu plądrowano osiem razy. Upadały miasta, a wiele z nich już nigdy nie odzyskało swojej świetności. Śmierć dziesiątkowała mieszkańców. Wojna zakończyła się w 1660 roku podpisaniem niekorzystnego dla Polski pokoju w Oliwie. Rzeczpospolita zrzekła się większej części Inflant, uznała suwerenność Prus i zobowiązała się do zapewnienia wolności religijnej protestantom na terenie Prus Królewskich, co w przyszłości wykorzysta Brandenburgia do mieszania się w wewnętrzne sprawy Rzeczypospolitej. Jakie jeszcze konsekwencje polityczne, społeczne, ekonomiczne i kulturalne miał dla Rzeczypospolitej najazd Szwedów? Czy to w "potopie szwedzkim" należy upatrywać początku upadku Rzeczypospolitej? 16:40 HISTORIA POLSKI - DROGI DO NIEPODLEGŁOŚCI Film dokumentalny, 50 min, Polska, 1988 Reżyseria: Jerzy Ziarnik Scenariusz: Jerzy Ziarnik Zdjęcia: Andrzej Arwar, Leszek Krzyżanowski Wykonawcy: Andrzej Racławicki Część czwarta filmu dokumentalnego o historii Polski obejmująca okres od stycznia 1920 do czerwca 1922 roku. Autorzy przedstawiają walkę o granice państwa i dramatyczne wydarzeniach wojny polsko - bolszewickiej 1920 roku. Film operuje głównie materiałami ikonograficznymi i w niewielkim stopniu fragmentami filmów archiwalnych. 17:40 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - CZWARTY BATALION - GRANICA TO MY! Magazyn, 22 min, Polska, 2019 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki "Czwarty batalion - Granica to my!" Zainicjowane pamiętnikiem por. rezerwy Zygmunta Staszica, żołnierza 4. batalionu 31. pułku Strzelców Kaniowskich badania na terenie wrześniowych walk tej formacji z niemiecką X Dywizją pod Sieradzem w dniu 4 września 1939 roku. Przy okazji badacze odnajdują zakopane XVII - wieczne monety. Autorski program Adama Sikorskiego, przypominający postacie i miejsca, które odegrały znaczącą rolę w historii Polski. 18:55 MIASTO Z MORZA - ODC. 1/4 Serial historyczno - obyczajowy, 43 min, Polska, 2009 Autor: Stanisława Fleszarowa-Muskat, autorka cyklu powieściowego "Tak trzymać", na podstawie którego powstał scenariusz Reżyseria: Andrzej Kotkowski Scenariusz: Andrzej Kotkowski Zdjęcia: Adam Bajerski Aktorzy: Małgorzata Foremniak, Julia Pietrucha, Jakub Strzelecki, Paweł Domagała, Marian Dziędziel, Olgierd Łukaszewicz, Piotr Polk, Zbigniew Jankowski, Zdzisław Wardejn, Mateusz Banasiuk, Barbara Baryżewska, Krzysztof Bień, Anna Brulińska, Maria Gładkowska, Bartosz Glogowski Czteroodcinkowy serial oparty na motywach I tomu powieści Stanisławy Fleszarowej - Muskat "Tak trzymać" to opowieść o pracy, przyjaźni i miłości, o wielkich nadziejach i porażkach. Ukazuje pionierski okres budowy portu gdyńskiego, w tamtym czasie inwestycji olbrzymiej i kosztownej, podjętej wysiłkiem polskiego rządu, polskich i francuskich inżynierów oraz robotników. To jednocześnie historia rodzącego się miasta, obejmująca okres około trzech lat, od lata 1923 r. do uzyskania przez Gdynię praw miejskich (10 lutego 1926 r.). Główne postaci serialu to: dumny, butny i ambitny 19 - letni Krzysztof Grabień, syn nauczyciela ze wsi pod Przeworskiem (rodzice zginęli w czasie bombardowania), który wyruszył na Wybrzeże szukając pracy i swojego miejsca w życiu. Pracując przy budowie portu, kończy polskie gimnazjum w Gdańsku, żeni się z Kaszubką, podejmuje studia i wrasta w rodzące się miasto; Łucka z Konków, kaszubska dziewczyna, która początkowo jest zatrudniona w garkuchni dla robotników, a później w biurze inż. Wendy. Wbrew woli ojca zostaje żoną Krzysztofa, ich córka Julia będzie pierwszym dzieckiem urodzonym w Gdyni po uzyskaniu praw miejskich; Wołodia Jazowiecki, rówieśnik i przyjaciel Krzysztofa, kocha życie i piękne kobiety. Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę przyjeżdża wraz z ojcem ze Związku Sowieckiego do kraju (matka nie przeżyła trudów podróży). Początkowo robi lewe interesy, jednak wykorzystując znajomość języków obcych, zaczyna uczciwie pracować jako tłumacz francuskich inżynierów budujących port. Później wstępuje do Marynarki Wojennej. Choć lekko podchodzi do życia, jest człowiekiem honoru. Mimo próśb ojca, z którym jest skłócony, odmawia przyjęcia pieniędzy od rodzica i utrzymuje się sam. Trzydziestoparoletnia wdowa po majorze Wojska Polskiego, pani Helena, to piękna i szlachetna kobieta. Po przyjeździe z Warszawy do Gdyni prowadzi nad morzem restaurację Pawilon. Tu próbuje ułożyć swoje życie na nowo. Związuje się z jednym z francuskich inżynierów, Marcelem Lebrakiem. Mimo propozycji wyjazdu do Paryża i obiecujących perspektyw, zostaje w Gdyni. Losy czwórki bohaterów splatają się z losami miejscowej ludności oraz z historią autentycznych postaci związanych z Kaszubami, z budową portu i powstającym miastem. Odc. 1 Krzysztof Grabień zachęcony informacją o budowie portu jedzie na Wybrzeże. Celowe zatrzymanie pociągu na granicy polsko - niemieckiej powoduje, że przyjeżdża do Gdyni nocą. Okradziony z pieniędzy, nieznający nikogo, wałęsa się do świtu nad brzegiem morza. Rankiem staje w kolejce do punktu werbującego robotników, by dostać pracę. Chętnych jest jednak zbyt wielu. Tu poznaje Wołodię, który proponuje mu niezbyt legalny, ale opłacalny interes. Chłopcy trafiają do garkuchni, gdzie pracuje Łucka. Krzysztof podoba się dziewczynie. On odwzajemnia jej zainteresowanie. Znajomość przeradza się w miłość. Z niewielką ilością pieniędzy, nie mając gdzie spać, Krzysztof nocuje początkowo na plaży, potem pomieszkuje na łodzi razem z trzema poznanymi przy budowie linii kolejowej chłopakami. Wołodia spotyka inżynierów francuskich wysłanych do Gdyni przez konsorcjum. Znający język obrotny chłopak, załatwia pracę sobie i Krzysztofowi. Obaj pracują w biurze naczelnika budowy i projektanta portu, którym jest inż. Wenda. Rusza budowa, sprowadzona pogłębiarka drąży pierwszy basen. 23:40 "DEGRENGOLADA" W TEATRZE DOMOWYM Film dokumentalny, 28 min, Polska, 2006 Reżyseria: Maria Dłużewska Scenariusz: Maria Dłużewska Historia jednego ze spektakli Teatru Domowego. Był listopad 1984 roku. Aktorzy z Teatru Powszechnego w Warszawie: Andrzej Piszczatowski, Maciej Szary, Bogdan Szczesiak, Zygmunt Sierakowski, Piotr Machalica oraz Maria Dłużewska - wówczas już nie pracująca na etacie w żadnym teatrze - wybrali się do Wrocławia aby zagrać tam dwa, oczywiście nielegalne, spektakle "Degrengolady", sztuki czeskiego dramaturga dysydenta, Pawla Kohouta. W tym czasie we Wrocławiu odbywał się Festiwal Sztuk Współczesnych, w ramach którego Teatr Powszechny prezentował "Kartotekę" Różewicza, występowali w niej niemal wszyscy aktorzy Teatru Domowego. Spektakle nielegalne miały odbyć się 19 listopada, a oficjalne festiwalowe przedstawienia "Kartoteki" było zaplanowane na 20 listopada. Z zaplanowanych dwóch przedstawień nielegalnej "Degrengolady" udało się aktorom zagrać zaledwie połowę pierwszego. Dalej już spektakl włączył się w brutalną rzeczywistość stanu wojennego, a aktorzy do końca nie wiedzieli, czy występują w farsie, czarnej komedii, czy jak mówi jeden z uczestników prawdziwym amerykańskim horrorze, a może - jak mówi inny, wszystko co stało się potem było czystej wody happeningiem. Ostatnie minuty filmu to już klasyczny dramat z zupełnie zaskakującą pointą. Zaskakującą zarówno widza, jak i aktorów: drugie dno granej w listopadzie 1984 roku "Degrengolady" ujawniło się w listopadzie 2006 roku podczas kręcenia zdjęć do filmu. 00:15 SENSACJE XX WIEKU - NAJWYŻSZA STAWKA CZ. III Kameralne i studyjne (widowisko), 22 min, Polska, 1997 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) W 1962 roku świat stanął na krawędzi wojny nuklearnej. Rozmieszczenie przez ZSRR rakiet SS - 4 na Kubie zmusiło prezydenta USA do postawienia wszystkiego na jedną kartę. Z portów wyruszyły okręty blokujące wyspę, a w bazach lotniczych i nuklearnych zarządzono stan najwyższego pogotowia. Chruszczow wydał rozkaz zawrócenia statków. Decydujacy pojedynek wygrał prezydent USA, chociaż z jednej i drugiej strony był to blef. Program przedstawia mechanizm najważniejszej dla świata rozgrywki politycznej i militarnej powojennego półwiecza. 00:45 SENSACJE XX WIEKU - NAJWYŻSZA STAWKA CZ. IV Kameralne i studyjne (widowisko), 23 min, Polska, 1997 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) W 1962 roku świat stanął na krawędzi wojny nuklearnej. Rozmieszczenie przez ZSRR rakiet SS - 4 na Kubie zmusiło prezydenta USA do postawienia wszystkiego na jedną kartę. Z portów wyruszyły okręty blokujące wyspę, a w bazach lotniczych i nuklearnych zarządzono stan najwyższego pogotowia. Chruszczow wydał rozkaz zawrócenia statków. Decydujący pojedynek wygrał prezydent USA. Chociaż z jednej i z drugiej strony był to blef. Program pokazuje losy głównych bohaterów tych wydarzeń: Chruszczowa, Kennedy'ego, Castro i Pieńkowskiego po 1962 roku, pozostające w bezpośrednim związku z wydarzeniami wokół Kuby. 01:15 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - CZWARTY BATALION - GRANICA TO MY! Magazyn, 22 min, Polska, 2019 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki "Czwarty batalion - Granica to my!" Zainicjowane pamiętnikiem por. rezerwy Zygmunta Staszica, żołnierza 4. batalionu 31. pułku Strzelców Kaniowskich badania na terenie wrześniowych walk tej formacji z niemiecką X Dywizją pod Sieradzem w dniu 4 września 1939 roku. Przy okazji badacze odnajdują zakopane XVII - wieczne monety. Autorski program Adama Sikorskiego, przypominający postacie i miejsca, które odegrały znaczącą rolę w historii Polski. 01:50 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - CENA ZWYCIĘSTWA CZ. 1 Magazyn, 24 min, Polska, 1994 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Zbigniew Maziarz Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący), Bogusław Wołoszański Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Pierwsza część odcinka poświęconego ofiarom i stratom Związku Radzieckiego.