TVP Historia Środa, 27.11.2019 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 27 LISTOPADA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1095 - pierwsza krucjata; 1815 - Aleksander I nadał Królestwu Polskiemu konstytucję; 1938 - śmierć Osipa Mandelsztama w łagrze pod Władywostokiem; 1981 - plenum KC PZPR - ostatnie przygotowania do stanu wojennego; 07:20 MIASTO Z MORZA - ODC. 2/4 Serial historyczno obyczajowy, 42 min, Polska, 2009 Autor: Stanisława Fleszarowa-Muskat, autorka cyklu powieściowego "Tak trzymać", na podstawie którego powstał scenariusz Reżyseria: Andrzej Kotkowski Scenariusz: Andrzej Kotkowski Zdjęcia: Adam Bajerski Aktorzy: Krzysztof Bień, Anna Brulińska, Maria Gładkowska, Bartosz Glogowski, Andrzej Grąziewicz, Krzysztof Janczar, Małgorzata Foremniak, Julia Pietrucha, Jakub Strzelecki, Paweł Domagała, Marian Dziędziel, Olgierd Łukaszewicz, Piotr Polk, Zbigniew Jankowski, Zdzisław Wardejn Odc. 2 Krzysztof i Wołodia pracują w biurze naczelnika budowy i projektanta portu, inżyniera Tadeusza Wendy. Francuscy inżynierowie oraz Krzysztof i Wołodia często bywają w restauracji Heleny, atrakcyjnej wdowy po oficerze. Kobieta namawia Krzysztofa, aby kontynuował naukę i zdawał eksternistyczną maturę w polskim gimnazjum w Gdańsku. Dzięki wstawiennictwu inżyniera Wendy i redaktora Gazety Gdańskiej, Krzysztof dostaje się do ostatniej klasy gimnazjum. Z Gdańska Krzysztof wraca z Łucką pociągiem. Na stacji w Gdyni ojciec dziewczyny urządza jej karczemną awanturę i zabrania spotykać się z chłopakiem. Łódź, w której Krzysztof mieszkał wraz z kolegami, zostaje skradziona. Błąka się więc po nocy i szuka schronienia. Nad ranem dociera do chaty brata Augustyna, Bernarda Konki, który przyjmuje go pod swój dach i daje pokój na strychu. Krzysztof wdaje się w bójkę z miejscowym Smelą, który ukradł łódź. W ostatniej chwli na ratunek przychodzi mu Augustyn, który jednak nadal go nie akceptuje. Nie chce Krzysztofa na swego zięcia. 09:00 HISTORIA POLSKI - MOJA POLSKA - RZECZ O PREZYDENCIE RYSZARDZIE KACZOROWSKIM Film dokumentalny, 48 min, Polska, 2012 Reżyseria: Grzegorz Gajewski Scenariusz: Grzegorz Gajewski Ryszard Kaczorowski był ostatnim Prezydentem Rzeczypospolitej Polskiej na Uchodźstwie. Urodził się w Białymstoku 26 listopada 1919 roku, gdy odrodzona II Rzeczpospolita Polska obchodziła pierwszą rocznicę powstania. Losy Ryszarda Kaczorowskiego i kształtującej swoje oblicze - po 123 latach niewoli - niepodległej Polski w sposób niezwykły są ze sobą powiązane. Główną ideą filmu jest refleksja prezydenta Ryszarda Kaczorowskiego o Polsce, Polakach i polskości z perspektywy ponad 90 lat obfitującej w wiele niezwykłych wydarzeń najnowszej historii naszej Ojczyzny. 10:30 ZAPOMNIANY GENERAŁ TADEUSZ JORDAN ROZWADOWSKI Film dokumentalny, 53 min, Polska, 2011 Reżyseria: Piotr Boruszkowski Scenariusz: Piotr Boruszkowski Zdjęcia: Michał Jarosiński Film dokumentalny przypominający postać i historię jednego z najbardziej niezwykłych i niestety zapomnianych polskich generałów Tadeusza Jordana Rozwadowskiego. Pochodził z rodziny o długich tradycjach patriotycznych. Jego przodkowie walczyli u boku Króla Jana III Sobieskiego pod Wiedniem w Powstaniach Kościuszkowskim, Listopadowym i Styczniowym. Tadeusz Rozwadowski studiował w Wojskowej Akademii Technicznej w Wiedniu. Szybko ujawnił się jego talent stratega i konstruktora. Jego wynalazki to bardzo skuteczny przyrząd celowniczy oraz granato - szrapnel, którego podczas I wojny światowej używały armie niemiecka i austriacka. Za zasługi na polach bitewnych został odznaczony przez cesarza Wilhelma II Krzyżem Żelaznym I klasy. Już w 1916 roku nawiązał współpracę z Tymczasową Radą Stanu. Został pierwszym szefem Sztabu Generalnego Wojska Polskiego. O niezwykłej roli generała Rozwadowskiego w walce o niepodległość Polski oraz jego udziale w budowaniu II Rzeczpospolitej opowiada autorom filmu prof. Wojciech Roszkowski oraz biograf generała dr Mariusz Patelski. Unikatowe są wypowiedzi pani Kazimiery Rozwadowskiej, ostatniej już z żyjących i pamiętających generała Rozwadowskiego. Film przedstawia fakty z biografii generała Rozwadowskiego oraz tło historyczne wybuchu I wojny światowej i odzyskania przez Polskę niepodległości, nie tylko w formie wypowiedzi historyków i świadków, ale także inscenizacji przypominających widzom atmosferę tamtych czasów. W rolę generała Rozwadowskiego wcielił się Tomasz Marzecki. 12:15 KRÓLOWA BONA - ODC. 5 Serial historyczny, 55 min, Polska, 1980 Reżyseria: Janusz Majewski Scenariusz: Halina Auderska Zdjęcia: Zygmunt Samosiuk Muzyka: Zdzisław Szostak Aktorzy: Aleksandra Śląska, Zdzisław Kozień, Jerzy Zelnik, Piotr Garlicki, Zdzisław Wardejn, Lidia Korsakówna, Piotr Fronczewski, Leonard Pietraszak, Jerzy Kamas, Jan Machulski, Wiktor Sadecki, Zofia Saretok, Józef Para, Mirosław Szonert, Barbara Bursztynowicz Królowa Bona rozpoczyna porządkowanie spraw skarbca królewskiego, odbiera bezprawnie zagarnięte królewskie dobra i podejmuje akcję zagospodarowania królewszczyzny. W tych działaniach przejawia się wielka mądrość królowej, jej zmysł organizacyjny, a przede wszystkim wola stworzenia podstaw silnej państwowości. Powróciwszy na Wawel, Bona jest świadkiem ślubu swej pasierbicy Jadwigi z elektorem brandenburskim. Taka była bowiem wola jej męża, króla Zygmunta Starego. Aby umocnić własną pozycję polityczną w kraju i móc skuteczniej walczyć z licznymi wrogami, królowa organizuje silne stronnictwo dworskie. 13:25 SZKOCKI SEN O KANADZIE (THE HECTOR: CANADA’S MAYFLOWER) Film dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2017 Reżyseria: Andy Twaddle Wykonawcy: Neil Oliver (prowadzący) Wrzesień 1773. Poobijany trójmasztowiec Hector dokuje w Nowej Szkocji. 11 - tygodniowy rejs statku nie był łatwy. Oto historia tej męczącej pierwszej podróży i walki imigrantów o budowanie nowego życia we wrogim krajobrazie. Prezenter Neil Oliver wykorzystuje pamiętniki, mapy i dzienniki okrętów, aby zrekonstruować podróż i poznać życie pasażerów. Twórcy zabierają nas na pokład naturalnej repliki Hectora, niedawno odrestaurowanej i na spotykanie z potomkami pasażerów. 14:25 GDZIE NAJPIERW BYŁA POLSKA Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2018 Reżyseria: Krzysztof Glondys Scenariusz: Krzysztof Glondys Tematem filmu są wydarzenia rozgrywające się jesienią 1918 r. na terenie zachodniej Galicji i Śląska Cieszyńskiego. Pretekstem do ich przypomnienia będzie próba rozstrzygnięcia toczącego się wśród historyków i lokalnych badaczy sporu o to, gdzie najpierw powstała wolna Polska. 15:35 CICHA WOJNA - POZNAJ SWOJEGO WROGA - ODC. 1 (KNOW YOUR ENEMY - EP. 1) Film dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2013 Reżyseria: David Belton W drugiej połowie XX wieku toczyła się zimna wojna między USA i ZSRR. Oba kraje dysponowały gigantycznymi arsenałami nuklearnymi. Kilkakrotnie dochodziło do sytuacji grożących globalnym konfliktem. Terenem konfrontacji były też, o czym mało kto wiedział, podmorskie głębiny. Dwuczęściowy film dokumentalny zawiera zupełnie nieznane materiały archiwalne, a także relacje osób bezpośrednio zaangażowanych w supertajne szpiegowskie działania okrętów podwodnych obu mocarstw. Dowiadujemy się, jak wyglądało życie na tych okrętach i jak tropiono się nawzajem, doprowadzając do dramatycznych sytuacji, gdy wydawało się, że wybuch wojny nuklearnej jest nieunikniony. 16:35 HISTORIA POLSKI - EUGENIUSZ KWIATKOWSKI. MĄŻ STANU Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2018 Reżyseria: Mirosław Bork Scenariusz: Mirosław Bork Zdjęcia: Andrzej Adamczyk Eugeniusz Kwiatkowski. Chyba nie ma w polskiej historii polityka i działacza gospodarczego z tak wielkimi zasługami dla rozwoju kraju. I mimo że większość słyszała o jego dokonaniach, nie ma drugiej postaci tak zapomnianej. Urodził się pod koniec XIX wieku niedaleko Zbaraża na Kresach, zmarł w 1974 w gierkowskiej Polsce. Był legionistą Piłsudskiego, brał udział w wojnie 1920 roku, scalał Polskę po zaborach, był ministrem i wicepremierem, rozwijał gospodarkę i dbał o polską monetę, przygotowywał do starcia z Niemcami, przeżył upokorzenie internowania w Rumunii, dramat śmierci syna w kampanii wrześniowej, euforię pierwszych lat po II wojnie światowej i klęskę realnego socjalizmu w stalinowskiej wersji. A potem 25 lat milczenia, skazania na polityczny i społeczny niebyt. I na sam koniec chichot historii - tuż przed śmiercią ekipa Gierka próbuje uczynić z niego swego patrona. Zmarł w 1974 roku, o czym komunistyczne gazety donosiły w kilku zdaniach na dalszych stronach. Skąd się wziął i na czym polegał fenomen człowieka, którego inicjatywy są do dzisiaj podstawą polskiej gospodarki? Dlaczego tak bezwzględnie wyeliminowano go z życia publicznego, mimo zasług, których nie zdołali zakwestionować nawet komuniści? Okres, w którym skupiają się wszystkie napięcia bogatego życia Eugeniusza Kwiatkowskiego, to czas pomiędzy rokiem 1945, kiedy wbrew wszystkim, motywowany chęcią pracy dla ojczyzny, zdecydował się na powrót do Polski, a rokiem 1948, kiedy ostatecznie usunięto go z życia publicznego, zabraniając wyjazdów na wybrzeże i do ukochanej Gdyni. Ten krótki okres, skupiający w sobie wszystkie polskie dylematy, to podstawowa kanwa narracji. 17:40 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - CIĄG DALSZY NASTĄPIŁ Magazyn, 22 min, Polska, 2015 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki "Ciąg dalszy nastąpił" Nie tak dawno, pod Sieradzem, na wrześniowej reducie, gdzie na początku września 1939 grupa żołnierzy z 31. Pułku Strzelców Karnowskich broniła się przed ogromnymi niemieckimi siłami, udało nam się odnaleźć miejsce, gdzie przez ponad 70 lat spoczywał żołnierz, który zginął najprawdopodobniej od wystrzału artyleryjskiego. Odnaleźliśmy przy nim nieśmiertelnik z imieniem i nazwiskiem. Dzięki temu z długiej ciągle listy zaginionych we wrześniu 1939 r. żołnierzy i oficerów mogliśmy już wykreślić Teofila Jurka, rocznik 1910, zamieszkałego prawdopodobnie przed wojną w Łódzi bądź okolicach. Zamarzyło nam się wówczas, by odnaleźć rodzinę, dowiedzieć się czegoś więcej. W kilka dni później otrzymaliśmy telefon z zaproszeniem. Dzięki zaangażowaniu urzędników z Sieradza odnaleziono akt urodzenia Teofila Jurka i nawiązano kontakt z jego rodziną "Prochownia" Następna nasza opowieść zaczyna się w lesie pod Piotrkowem Trybunalskim. Odwiedzamy teren dawnego poligonu na obrzeżach miasta. W latach dwudziestych ubiegłego wieku przywędrował tu 25. Pułk Piechoty. Magazyny, które tu były, zostały wysadzone w 1939 r. Dla nas jest to sygnał, że w tych ruinach mogą się kryć prawdziwe tajemnice, dlatego uruchamiamy nasz sprzęt poszukiwawczy i przystępujemy do pracy. W tych poszukiwaniach nikt z uczestników nie liczy na wielki sukces, na oszałamiające znaleziska. Ale historie pisze się nie tylko używając wielkich, złocistych liter. 18:50 MIASTO Z MORZA - ODC. 3/4 Serial historyczno-obyczajowy, 42 min, Polska, 2009 Autor: Stanisława Fleszarowa-Muskat, autorka cyklu powieściowego "Tak trzymać", na podstawie którego powstał scenariusz Reżyseria: Andrzej Kotkowski Scenariusz: Andrzej Kotkowski Zdjęcia: Adam Bajerski Aktorzy: Krzysztof Bień, Anna Brulińska, Maria Gładkowska, Bartosz Glogowski, Andrzej Grąziewicz, Krzysztof Janczar, Małgorzata Foremniak, Julia Pietrucha, Jakub Strzelecki, Paweł Domagała, Marian Dziędziel, Olgierd Łukaszewicz, Piotr Polk, Zbigniew Jankowski, Zdzisław Wardejn Odc. 3 Wskutek ulewnych deszczów osiadają tory kolejowe, którymi dowożono żwir do budowy portu. Zaczyna brakować materiałów. Krzysztof spotyka kolegę, który wraz z rodziną zamierza emigrować do Ameryki. W porcie czeka już statek. Namówiony przez kolegę Krzysztof chce razem z Łucką wyjechać z Polski. Dziewczyna się nie zgadza, ale biegnie za nim do portu. W ostatniej chwili Krzysztof postanawia zostać w Gdyni. Młodzi wyznają sobie miłość. Spędzają noc na strychu u stryja Bernarda. Potem, wbrew woli ojca, idą z Bernardem i Wołodią do kościoła na Oksywiu i dają na zapowiedzi. Ksiądz przepowiada im, że będą pierwszą rodziną nowej Gdyni. W porcie podczas burzy tonie pogłębiarka holowana z Danii. Wołodia umawia się na partyjkę pokera z wojskowym kapelanem i wygrywa tysiąc złotych. Krzysztof bardzo dobrze zdaje maturę. Dyrektor szkoły zachęca go do dalszej nauki. Bernard jest dumny z Krzysztofa, ofiarowuje mu srebrny zegarek z dewizką. Potem idzie z narzeczonymi do Augustyna. Chce, by ten wypił na zgodę kieliszek wódki i zaakceptował przyszłego zięcia. Augustyn wychodzi jednak bez słowa. 22:40 HISTORIA ROJA CZYLI W ZIEMI LEPIEJ SŁYCHAĆ Film wojenny, 90 min, Polska, 2015 Reżyseria: Jerzy Zalewski Scenariusz: Jerzy Zalewski Zdjęcia: Tomasz Dobrowolski Muzyka: Michał Lorenc Aktorzy: Jerzy Światłoń, Krzysztof Zalewski - Brejdygant, Wojciech Żołądkowicz, Piotr Nowak, Mariusz Bonaszewski, Marcin Kwaśny, Magdalena Kuta, Piotr Bajor, Karolina Kominek, Tomasz Dedek Wiosna 1945 roku. 20 - letni Mieczysław Dziemieszkiewicz, pseudonim "Rój", traci starszego brata, dowódcę oddziału Narodowych Sił Zbrojnych na Mazowszu, zamordowanego przez żołnierzy sowieckich. Wraca w rodzinne strony i wstępuje do Narodowego Zjednoczenia Wojskowego. Jako dowódca oddziału partyzanckiego przez kolejnych 6 lat prowadzi walkę o wolną Polskę z sowieckim okupantem, siejąc postrach wśród funkcjonariuszy UB i kolaborantów. Komunistyczne władze robią wszystko, aby namierzyć i zlikwidować "wroga władzy ludowej". 01:00 SENSACJE XX WIEKU - ŚMIERĆ MARSZAŁKA Kameralne i studyjne (widowisko), 48 min, Polska, 2002 Reżyseria: Wojciech Pacyna Pacyna Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Adam Sikora Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Michaił Tuchaczewski był marszałkiem Zwiazku Radzieckiego, jednym z pierwszych pięciu awansowanych do najwyższego stopnia, wojskowego. Był bohaterem wojny domowej, wiceministrem spraw wojskowych i reformatorem Armii Czerwonej. Dlaczego więc Stalin kazał go aresztować i stracić? 02:00 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - CIĄG DALSZY NASTĄPIŁ Magazyn, 22 min, Polska, 2015 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki "Ciąg dalszy nastąpił" Nie tak dawno, pod Sieradzem, na wrześniowej reducie, gdzie na początku września 1939 grupa żołnierzy z 31. Pułku Strzelców Karnowskich broniła się przed ogromnymi niemieckimi siłami, udało nam się odnaleźć miejsce, gdzie przez ponad 70 lat spoczywał żołnierz, który zginął najprawdopodobniej od wystrzału artyleryjskiego. Odnaleźliśmy przy nim nieśmiertelnik z imieniem i nazwiskiem. Dzięki temu z długiej ciągle listy zaginionych we wrześniu 1939 r. żołnierzy i oficerów mogliśmy już wykreślić Teofila Jurka, rocznik 1910, zamieszkałego prawdopodobnie przed wojną w Łódzi bądź okolicach. Zamarzyło nam się wówczas, by odnaleźć rodzinę, dowiedzieć się czegoś więcej. W kilka dni później otrzymaliśmy telefon z zaproszeniem. Dzięki zaangażowaniu urzędników z Sieradza odnaleziono akt urodzenia Teofila Jurka i nawiązano kontakt z jego rodziną "Prochownia" Następna nasza opowieść zaczyna się w lesie pod Piotrkowem Trybunalskim. Odwiedzamy teren dawnego poligonu na obrzeżach miasta. W latach dwudziestych ubiegłego wieku przywędrował tu 25. Pułk Piechoty. Magazyny, które tu były, zostały wysadzone w 1939 r. Dla nas jest to sygnał, że w tych ruinach mogą się kryć prawdziwe tajemnice, dlatego uruchamiamy nasz sprzęt poszukiwawczy i przystępujemy do pracy. W tych poszukiwaniach nikt z uczestników nie liczy na wielki sukces, na oszałamiające znaleziska. Ale historie pisze się nie tylko używając wielkich, złocistych liter. 02:35 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - U - BOOT CZ. 1 Magazyn, 24 min, Polska, 1993 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Ładysław Lipkowski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) W tym odcinku o działaniach niemieckiej floty podwodnej w czasie I wojny światowej. Jakie wnioski Niemcy wyciągnęły z przegranej i jaką miały koncepcję działań morskich wobec Wielkiej Brytanii w nowej wojnie. Zwycięstwo niemieckich okrętów podwodnych tzw. u - bootów oznaczałoby przerwanie linii żeglugowych do Wielkiej Brytanii, która pozbawiona surowców, paliwa i broni z USA i kolonii musiałaby skapitulować. U - booty mogły zmienić losy II wojny światowej. W audycji przedstawiono wnętrze niemieckiego okrętu podwodnego (ekspozycja w Deutscheus Museum w Monachium) oraz materiały archiwalne z czasów II wojny światowej.